Institutionum philosoficarum elementa auctore Receveur

12쪽

PARS PRIMA

PHILOSOPHIAE .

DE MEDIO COGNITIONUM, SEU MODO VERITATIS INQUIRENDAE.

LOGICA.

Quaesetio. Quid est Logica

Rem. Logica definiri potest scientia ρracticamentis cogitationes dirigens. 1' Quidem Scientia, quia certis innititur principiis; practica, quia regulas praescribit, et haec duo ex dicendis patebunt . Mentem autem dirigit in disquisitione veritatis, ideoque notionem claram ideae qua entia nobis innotescunt, a ' judicii, et 3' ratiocinii, quibus entium relationes percipiuntur, regulas certas praescribere debet. Hinc tres in Logica Sectiones. Appendicem addemus de methodo, per quam ordiuem inter alias operationes insti

tuimus . . in Diuiti eo by Cooste

13쪽

' DE IDEA NON quaecamque de ideis inquiri possunt ad

Logicam reseruntur, sed ea tantum quae requi runtur ut entium ac iurata notio obtineri possit, et ita iudiciis rectis materia praebeatur. Quae dam dicemus dei idea in se spectata, et quaedam de ipsius expressione. 'LRTIcutius I. De illea in se speciala.

TRIL circa ideam inquiri possunt; quid sit:

α' quomodo divida tue; 3' quaenam sint mentis functiones, Praecipue circa Ideas. Quaest. I. Quid est idea Rem. Ita simplicem esse ideam Omnibus notum est, ut deunitione quasi obscurior fiat. De sviri autem potest: mera mentis attentio ad aliquod objectum, aut repraesentatio objecti in mente; vel etiam impressio quae menti eognitionem affert alicujus entis. Ideo mera dicitur quia O-nem mentis actum, affirmationem aut negationem

Hinc sequitur, 1' nihilum non posse percipi quia non est eas, nec ullas habet proprietates quae menti possint exhiberi. a' Non posse percipi inter ideas relationem quae nusso modo existit; proindeque 3' impossibile non posse percipi ut possibile; nam prius est esse quam percipi; unde repugnantes idea videri non possunt convenientes, Sic V. g. circulus percipi nequit, ut patet, quadratus.

Obj. i' Aliquando invincibiliter decipimur in iudicando, ergo percipimus relationem quae nou.

14쪽

S CTIO I. 13 Rem. Neg. cons. Judicamus enim tunc non quia percipimus, sed quia credimus perciperea id autem credimus quia contrarium non satis evidenter apparet. Sic e longinquo turrim credimus esse rotundam, quia quadrata non clare videtur. Inst. Belatio convenientiae v. g. quae percipirtur, perinde se habet ae si nulla esset; porro si nulla esset, percipi posset repugnantia; ergo, etc. ReSP. Neg. maj. Non convenientia quae existit, quamvis non percipiatur, excludit repugnantiam; porro evidens est id non posse percipi quod non est; at vero repugnantiam supponit, nedum excludat, quando nulla est.

Obj. Impossibile judicari potest possibile,

ergo et percipi. Rev. Neg. cons. Quia salsum esse potest iudicium cum de aliquo ente id affirmari possit quod

ei uoti convenit; id autem percipi, repraesentarique quod non est, evidenter repugnate sic reingem esse in hac urbe iudicare possum, etsi revera non adsit, illum autem in ea videre impossibile est.

Inst. Non iudicatur nisi quod prius percipitur;

ergo, et .

Res . Neg. ant. Ratio patet ex prius citato exemplo . Equidem idea de qua affirmatur aliquid percipi debet, alioqui nihil posset pronuntiari;

at necesse non est ut percipiatur relatio quae inter utramque ideam instituitur ..

Quaest. 2. Quomodo dividi possunt ideae 'Rev. Dividi possunt in ideas rerum spiri. tualium, et remim corporearum Ιlsae verbis ordinario nobis innotescunt; hinc. eas intelligeret quasi intus legere dicimur; hae vero sub imagi-: ne exhibentur, ideoque eas imaginamur. Hinc intelligentia imaginatioque nuncuραntur. Posteriorum idea subdividitur in puram imaginationem , et sensationem; in illa interius tantum imago rerum repraesentatur; in hac per sensus et cum aliqua Impressione eo ori facta menti perhibentur.

15쪽

iέ LOGICA, Dividi potest idea in universalem, quae omnia alicujus speciei entia comprehendit, V. g. idea hominis, et particularem quae aliqua dumtaxat comprehendit. Si ens unum determinatum tantum repraesentat, N. g. Petrum, vocatur Fin gularis . 3' In ideam rei sive substantiae, V. g. eirculi, arboris, etc.; ideam modi seu qualitatis, v. g. motus, coloris; et ideam rei modificatae,

g. turris rotundae.

4' Dividunt aliqui in oeram et falsam, at Divola haec distinctio; idea enim neque vera est neque salsa, cum nihil pronuntiet, aut certe aequivocatione fundata; si enim per veram intelligatur ea quae conformis Suo objecto, tunc omnes 'verae erunt uno sensu, quia omnes cou.

formes objecto quod repraesentant; si autem hana repraesentationem applicare velimus objecto externo, Saepe diserepahit, ideoque saIsa erit. S' Diviciunt nonnulli in claram et ObScuram , distinctam et confusam, at omnino improprie; nam omnis idea est clara in se, id est clare et distincte menti exhibet id quod repraesentat; alioqui, quo plures essent, eo confusius obiectum conciperetur, quod sane absurdum est. Eae potius i erfectae dicerentur, quia non omnes. objecti proprietates essentiales exhibent.

6' Dividunt alii iti adventitiam et innatam, sed de his infra. I

aest. 3. Quaenam sunt praecipuae mentis functiones circa ideas Rev. Multiplices sunt: i' re flexio, Seu continuata attentio ad objecti proprietates ejurius relationes. Necessaria est ad rationis ingeniique Persectionem. Imperfecta quippe necessario este uitio quae non diuturna attentione maturata digestaque est, clam sero 'nunqua- mens Pri

mo intuitu relatio s objectoruia juste percipero

possit .

. M ositio, seu plurium idearum collectio

16쪽

ut uniea efficiatur, et hinc nascuntur ideae compositae , V. g. borologii, spherae , corporis humani, e te. atque istae definiri possunt; quia evolvi , explicarique possunt singulae ideae ex quihus composita coalescitia Sic definire justitiam: voluntas constanter reddendi cuique 'quod suum est; evolvendo I R ideam voluntatis, α' juris, 3' restitutionis, etc., ex quibus justitia coalescit. 3' Resolutio qua mens ex ideis compositis ali. quas detrahit, ut notio fiat simplicior. Idea autem simplex dicitur, cum ex aliis pluribus Non est veluti conflata. Et haec definiri non potest, quia cum composita non sit, explicari aut evolvi nequit: tales sunt ideae affirmationis, negationis. ζ

' Abstractio qua mens oliquas proprietates objecti removet, ut alias facilius perspicia L. Sic in geometria Iongitudo primum, dein latitudo,

postea soliditas, separatim considerantur. Ex ea

nascitur Outhologia ubi entia in genere spectantur, remotis his quibus singularia constituuntur. Sic hominem in genero considero, attendens ad ejus corpus et animam, et proprietates omnibus communes; id omne removens quo fit singularis, ut v. g. existentia, figura, indoles, etc. In ab-εtractione distinguuntur et ' comprehensis, Seu δε- tributorum complexio; α' extensio, seu subjectorum quibus conveniunt collectio . i5' Com aratio idearum qua mens proprietatra earum relativas considerans 'deprehendit, ante judicium utrum inter se conVeniant, nec .

m iaea in sui expreasione considerata . .

Ct, ideae ἱnternae sint, exprimi non possunt nisi signis exterioribus. Signum autem dicitur, id quo s nos ducit in alterius cognitionem. Aliud visuificat ex natura sua, idebque vocatur natu

17쪽

rate; aliud ex hominum eonventione, et dicitur arbitrarium. Exprimi possunt ideae nostrae hoc duplici signor 1' naturaliter, gestu; a' Verbis,

ex conVentione. Verba autem pronuntiata esse Possunt aut scripta.

Quarat. r. Quid est gestus Rev. Gestus est quidam corporis motus vel situs quo aliquid significamus. Est homini naturalis , totoque corpore dissusus; at frequentius adhibetur ab iis qui vividam habent imaginationem, quia expressius exhibet eorum motus et Sensationes; unde magis eo utuntur orientales queis lueet sol servidior. Quaest. a. Quid est locutio ReSP. Locutio est sonus articulatus ab homine rotatus, ut aliquid significetur. Dicitur articuatus, quia ex sonis elementaribus efficiuntur SyIIabae prope infinitae, quae veluti totidem articuli sonum hunc partiuntur. Evidens est Vocesez mera conventione significationem suam habere, nullamque linguam esse naturalem, I ' quin nullam habent cum rebus necessariam e natura sua relationem: α' quia semper in diversis locis et temporibus varianturi 3' quia nulla lingua omnibus nota est quin addiscatur; atqui tamen Signa naturalia ab ipsa natura omnes hausimus, omnes intelligimus, nec ea variantur, etc. 3 er

go, etc.

Obj. iv Nomina derivata et imitantia, V. g. triangulum, et vox gallica Couinu, f;gnificant

res ipsas ex natura. sua; o, etc.

MSP. Neg. ant. Quia i ivata non significant nisi eo quod iam de eorrum radice conventum est, nec intelliguntur ab iis qui linguam hanc non norunt, unde radices desumptae sunt. Imitantia sunt pariter arbitraria quia iis alia substitui possent, dum haec ad aliud adhiberentur; V. g. Vox mucou significare posset avis hujus

eantum.

- .Obj. a' Vel est aliqua lingua homini natura-

18쪽

sEcTIo I. Iis, vel inter . Se convenire homines debuerunt de verborum Significatione, Priusquam sermonis usum habuerunt; atqui hoc ampossibile est; ergo,ietc.

Resρ. Neg. maj, Nam inter haec duo medium aliquod datur, cum dinguam homines a Deo potuerint accipere initio creationis, quam ad Posteros persectam , ut sit , hodie, transmitterent. Addunt plurimi conventionem signis fieri potuisse, sicut quotidie fit inter matres et insantes; idque eonfirmatur exemplo Americanorum et Eu- Topeanorum, inter quos tandem da lingua communi conventum est ope Siguorum, cum antea, lingua ignota, loquentes, neuter alterum intelli

gere potuerit. .

Quaest. 3. Quaenam est γorigo linguarum seu locutionis r i R P. Certum est Sermonis usum hominem fla- - post creationem accepisse ..i' Ex historiar in libris enim Moysis , quos alibi veraces ostendemus, inducitur, Adam statim a creationa loquens cum Deo, et cum uxore sua , et animantihus nomen, imponens. v Ex traditione constanti et universalia nulli hi enim, nec in fabulis, nec in historia reperitur sermonis et linguarum inventor; nusquam gentium, artis huius tam utilis pariterque mirabilis, sicut aliarum artium imventio, homini tributa eSt. I ' a'. - Persectae videntur ab initio mundi apud varios populos, iisdemquo elementis omnes comis positae, quod evidenter non iactum aesset nisi

post Iongum tempus, si ab hominibus iuventae

suissent . . :

' Reperitur usus sermonis apud Sylvestres, populos, quibus sere inutilis est: quibus proinde, nisi a Deo accepissent, adhuc ignotus esset, cum plures alias artes minus dissiciles nondum repa

5' Tandem addunt aliqui sermonIs usum invs-niri ab homine non posse, quia non loquuntur

19쪽

t 8 Loorc homines nisi postquam audierunt, ideoque muti sunt omnes surdi, et sylvarum incolae; quia ne ipsius quidem ideam, multo minus ejus desiderium haberent qui eo carerent: quia lingua inveniri nequit nisi in societate, societas autem sine lingua impossibilis; quia tandem nulla esse potest cogitatio aut idea, nullumque judicium sine verborum usur porro Iingua evidenter inveniri nequit ab eo qui nec cogitare nec judicare

potest.

- Quaest. 4. Quotuplex est significatio verborum Resp. Duplex: una principalis et Primaria quam

ab initio habuerunt; altera accessoria, quae Postea adjuncta est xv ex usu, α' ex analogia, 3 ex modo loquendi; ex analogia et usu nascuntur

vortiorum fguras, ex modo loquendi I urae cogitationum . Atque hinc nascitur in verbis obscenitas, quia ideae principali adjungitur ex usu, gestu et figuris manifestatio quaedam turpitudinis, quaa

Hiis verbis ita velo tegeretur, i ut meus vix aut

eum horrore ad id attenderet, quod ipsi verbis scenis detectum et jucundum perhibetur. Quaest. 5. Quid scriptura, et quaenam ejus origo rRem. Scriptura in genere quodammodo dici potest pictio idearum. Ideae autem pingi possunt vel in re ipsa, vel in rei expressione. Hinc duplex Praecipue scriptura, hierogly α et α'

betica. Ρingitur primo scribendi modo res apsa, vel ipsius praecipua cireumstantia , vel alia res quae ob similitudinem et anaIogiam in ipsius da-cit cognitionem; pingitur autem secundo modo vox per syllabas distincta. Prima seripturae species , quia obscurior, diu ab .Egyptiis qui eam iuvenerant, in iis quae religionem spectant, adhi-

Scripturam a Deo Moysi datam perplures contendunt ; alii autem rectius Morse eam censent

antiquiorem. Graeci ejus inventionem caluo tri-

20쪽

sEcTIo I. buunt. At certum est apud Phenices et aegyptios diu ante Cadmum in usu fuisse, unde multi censent eam ab I gyptiis inveniam fuisse. At negant aliqui recetitiores eam ab homine unquam inveniri potuisse. De his consule libros inseriptos et Tentamen des hieroglyρhis Origine dos Lois, Letires des queiques Distis, Recherches Philosoρhigura, etc. In latere, lapide et sere, diu res graveS et Pu-hlicae varios apud populos exaratae sunt; aliae in membranis, pugillaribus, papyro et Pergameno.

Cuis eniIum natura per ideas nobIs innotuit, de earum relationibus per iudicium pronuntiare necessarium est. De hoc igitur nunc agendum. Spectari autem potest sicut idea in se preciae , et tu sui expressione.

ARTIcutius I. De iudicio in se spectato.

De iudicio quatuor inquiri possunt: χ' quid

sit, et quomodo dividi possit; α' utrum aliquando certum esse Possit; 3' ex quibusnam motivis oriatur certitudo; έ' tandem quibus de causis erroneum et falsum judicium fiat. Quaest. I. Quid et quotuplex iudicium lResρ. Iudicium est actus mentis si lex, quoasmamus duas ideas inter in conoenire vel

Dicitur x' actus, quἰa mens non simpliciter eonquiescit in perceptione relationis idearum, Sed de ea pronuntiat; alioqui non distingueretur ab

idea, nec ullum esset judicium salsumi ibi enim