장음표시 사용
41쪽
4o LooIcA , missa , postea haesitanter ab historicis reserun4tur , evidenter et necessario suspecta sunt. At nedum inde concludi possit alia dubia esse, inde potius concludere oporteret omnino indubitata Se , quia quantumvis examinentur, earu Indem regularum ope, salsitas eorum reperiri nequit. Inst. At diu tenebris ignorantiae genus humanum involutum suit, quibusdam tantum exceptis;
ergo tunc historici Ithri et sacta supponi potuerunt siue ulla reclamatione. ResP. Neg. cons. Manifestam haec. obiectio contradictionem involvit. Quomodo enim ignorantiae Saecula vocari possent, ea quae tot peroptimos libros in omni genere edidissent 7 Non tantum enim historicos, sed alios omnes libros ut pote qui eadem saeta referant vel supponant, effingero oportuisset. Unde autem tanta in uno vel altero 'saeculo doctrinae copia; ingenium tam multiplex, tam varium , tam aptum et naturale, sive in historia , sive in eloquentia, sive in poesi scribendi genus 7 Et aliun de quomodo Heri potuit omnes doctos in hane fraudem, qua Sua quisque gloria careret, consensisse, aut neminem postea poenituisse Z Α nemine aliqua oscitantia, in scribendo vel citando auctores aut facta suppositionis aliquod indicium excidisse; aut nulli ex eis aliquam rationem suisse arcanum hoc patefaciendi Z Quorsum praeterea fraus haec et sallacia rQuorsum tam Variae propositiones, variaque dogmata Tot impia, adsurda et inepta in aliquihus , in aliis vero tot admiranda , tot sublimia et religiosa Z Falso tandem supponitur tantam fuisse in his saeculis ignorantiam; Plurimi enim fuere doctores qui in aliis temporibus scientia et eruditione claruissent; quomodo autem eo. rum attentionem aut d trinam sesellissent alii deceptores 7 Ergo ex omni parte repugnat haec suppositio.
Inst. At plures libri suppositi fuerunt; cur
42쪽
sEcetro II. 4rRev. Maximam esse disparitatem, I ' quia unus imposior cupiditatibus aut alia causa impelli potest ad aliis illudendum; sed quomodo in id con sentient ii omnes qui ad cunctos libros supponendos requirerentur Z Quomodo nullum poenitebit, etc. 7 Suppositi libri vera quaedam continent salsis adjuncta, non item in hypothesi
objecta . 30 Non erant in omnium usu positi, nec res continebant omnibus accomodatas, sicut ii, bri historici. 4' ab omnibus admissi sunt ;orientales enim eos Saltem plurimos rejiciebant; quidam scriptores eos suspectos habuere; non item de aliis . 5' Τandem suppositionis innumera secum serunt indicia - ideoque facile sane critices ope ut Suppositi recogniti sunt; at alii, quo
severius est examen, eo magis apparent genuini et authentici. I
PROPOsretio III. hominum testimonio constat etiam Meritas: factorum SMρπnaturalium . Prob. I' Possumus esse certi de factis naturalibus, quia constat aliquando testes nec deceptos, nec esse deceptores; atqui pariter circa facta supernaturalia possumus certo Cognoscere testes nec
Uecipi nec decipere potuisse, quia nempe easdem ad id regulas adhibere possumus. Et vero SuPPO-
natur mortuum aliquem in hast civitate, a morte revocatum, mors ejus si cuiquam a plurimis testibus reseratur certissima erit; cur non pariter ejus resurrectio , si ab iisdem reseratur 3 Eum pariter redivivum cernere potuerunt, sicut mortuum; testes cum iidem sint non magis inter se
colludere potuerunt. Uno verbo tactum pariter 'sensibile et gravius; testes iidem et imo plures, 'quia magis natura omnes propendimus ad iactum miraculosum inspiciendum quam naturale; ergo
43쪽
Exemplo resurrectionis christi, factum quod
eomprobatur testimonio numeroso , constanti, unanimi, sincero, imo et sanguine testium coninsignato, evidenter extra omne dubium est; at
qui resurrectio Christi comprobatur testimonio , numerow , suere testes plusquam quingenti ;u' constanti, quia semper, etiam in atrocissimis tormentis, omnes illud praedicarunt; 30 unanimi , quia in temporibus et variis locis idem omnes asseruere; έψ sincero, quia sine utilitate, imo cum magnis periculis , id testati sunt ;50 tandem illud testimonium testes suo sanguine consignarunt; ergo evidenter Christi resurrectio certissima est. Obj. Major est ratio ad non credendum mi inraculum quam ad credendum; ergo incertum
ResP. Neg. ant. Quia cum constat insallibiliter testes nec deceptos esse nec deceptores ; nulla evidenter ratio esse potest ut miraculum in dubium revocetur.
Inst. Certi sumus physica miraculum. non Existere, moraliter Vero hoc existere; atqui physicaeertitudo major est ratio quam moralis; ergo, etc. Resρ. I' Neg. maj. quoad primam Partem. Nam certitudo physica nihil affirmat circa existentiam miraculi. Declarat unice factum supernaturale non existere, nisi legibus naturae derogatum sit; utrum autem derogatum fuerit necne, omnino silet; dum certitudo moralis insallibiliter testatur iactam esse hane deroPtionem, proindeque istae certitudines nullo modo si hi sunt oppositas. α' Neg. min. Certitudo enim una altera major esse nequit. Certitudo physica scindatur constantia Iegum naturae, moralis vero constantia legum et morum mentis humanae. Porro istae non magis quam illae sunt immutabiles. Non
minus enim repugnat plurimos . homines , loco moribus cupiditatibus , praejudiciis disjunctos, statim simul, extincto veritatis amore , sine ulla
44쪽
s cetro' ΙΙ. aut litate in errorem conspirare , quam lapidem ,
v. g. in aera miSsum , ad terram non cadere a
atque ideo tam certi sumus de multis quae alii reserunt, V. g. Bomae, Londini existentia, quam de iis quae ipsomet vidimus . Inst. At magis repugnat mortuum ad vitam revocari quam totam decipi aut decipere Lute. tiam 3 ergo, etc. RESP. Neg. ant. Quomodo enim tam multi homines si hi persuaderent se ea Videre quae nou vident, tangere quae non tangunt 3 Tunc sane in iis deficeret quam tantopere iactant deistae , ph rsica certitudo. Quomouo pariter testes sibi Invicem ignotos, variis cupiditatibus, vel utili. latibus abreptos , sine motivo ad decipiendum inter se consentire, fieri posset 7 Nonne ibi ma- jus, sed Deo prorsus indiguum miraculum agnoscendam esset r
Det revelatἱone nihil hic dicendum esse putavi. mus, quia Si quis eo deveniret, ut dubitet Deum
nec salti nec sallere posse , necessario etiam omnia, vel sui ipsius existentiam in dubium reis vocare deberet. Nunc pauca dicamus de mo- moria ι a' de ratiocinio; δ' de analogia. PaoposITIO I. Memoria est motioum certum iudicandi. Prob. Omnes invincibili et constanti propen. sione impellimur ad memoriae credendum, cum clare resert quasdam in nobis impressiones exstitisse; atqui propensio constans et invincibilis nos fallere nequit; ergo, etc. Hinc memoriae dein sectu , nota memoria decipimur , quia nempe perobscura tantum et confusa remanet recordatio , cui statim ex praecipitatione adhaeremus.
45쪽
ΡRoposietio ΙΙ. Ratioeinium etiam est motium certum. Prob. Ratiocinium efficitur comparando duas ideas cum tertia , atque inde concluditur inter se convenire si cum tertia conveniant; inter se Vero repugnare, si alterutra a tertia diserepat; atqui operationem hanc esse medium certum detegendae veritatis, patet ex axiomatibus; quae sunt eadem cum uno tertio sunt eadem inter
Paoposmo III. Analogia quandoque est motioum certum. Nota . Per analogiam intelligimus judicium
quod e fibrinamus ex similitudinibus inter res notaS et non cognitas . Sic ex observatis in hac . regione concluditur ubique gravia esse corpora, lapides esse duros. Porro non est motivum RHalogia, nisi omnia paria sint in rebus comparatis, et earum observandi modo ; ideoque, si nimis extendatur, plurimis erit erroribus obnoxia. Prob. propos. Analogia innititur saepissime constantia legum generalium naturae; porro haec Constautia certum est motivum: nisi enim res ita sit, vita hominum Semper anxia esset, continuo perplexa eorum agendi ratio. Quid enim de homine fieret, . nisi certo sciret famem et sitim posse cibis iisdem sedari, terram eosdem fructus producere, etc.; atqui anxietates istae Providentiae repugnant; ergo .
DE ERRORUM FONTIBUS ET REMEDIIS .
ExpLOR Tis judiciorum certis motivis, nunc expendendum est quaenam sint causae judicio
46쪽
SECTro ΙΙ. 4srum salsorum. Porro salso judicamus , vel quia res non satis novimus, et quia judicamus sine motivo, vel ex motivis incertis; iet ideo ita judicamus, quia, vel praejudiciis, vel cupiditatibus, vel sophismatibus decipbitur. Hinc quinque Praecipue errorum sontes et ignorantia, praecipitatio , praejudicia, passiones et Sophismata. Quaest. I. Quomodo ignorantia errorum est cauSa, et quodnam huic remedium rRes . Iguorantia dicitur desectus cognitionis ;ideo nos in errorem impellit, quia confidenter de iis iudicamus quae minime novimus; eo quod nulla appareat ratio haesitandi. Huic remedium,
ut omnes norunt, est instructi O .
Quaest. a. Quid est praecipitatio, ed quodnam ejus remedium ZRes . Est inconsultum de re non explorata judicium . Quotidie evenit ut homines statim et sine motivo de rebus jndicent, prout ipsis apparent . Quibusdam investigare maturius , dissi-elle; aliis vel semel dubitare turpe videtur. Hinc continuo et inconsulte in judicia prorumPunt. 2 ullum huic datur remedium quam .ussiciens et habitualis rerum ante judicium consideratio 3 quae quidem maior vel minor esse debet pro rerum .dissicultate et graVitate . . Quaest. 3. quid sunt praejudicia , et eis quomodo medendum rResp. Praeiudicia sunt habitualia quaedam judicia , quorum motiva nunquam exploravimus. Omnes natura ad credendum propendimus, di Dficultata vero ab examinando avertimur ; hinc quae ab infantia tanquam vaerae nobis occurrunt , facile ex hae veritatis apparentia creduntur; atque ita fit praejudicium. x .. Nascitur autem ex sensuum et imaginationis impressionibus quibus sine examine adhaeremus; sic creditur corporibus inhaerere colores, Solem circa terram moveri, ete. ; ci' ex sabulis ab in- lautia haustis, φt ex auctoritate eorum quos Ve'
47쪽
neramur, quorum verba insallibilia creduntur ι3' ex pigritia . Mecieri aliter praejudiciis non potest quin se.
vere omnes ex iis ortae opiniones ponderentur
et discutiantur, veraque ita a salsis et incertis
Quaest. 4. Quid sunt passiones, et quomodo lsons errorum Z lResp. Passiones dicimus inordinatos animi motus aut propensiones quibus impellimur ad aliis quid. Ad amorem et odium.reduci possunt, quae, quia diversas causas habent et diversos essectus , diversa nomina sortiuntur. Saepissime nos in errorem impellunt, quia saepe non aliud habemus motivum quam mentis assectiones. Rem justam, honestam aut veram judicamus , quia nostri interest. Opiniones ut certas habemus, vel quia tradit eas auctor qui nobis placet, vel quia eas amplexi sumus . Hinc illud effatum: sanctum est quod Molamus . Ut his medeatur nihil essteacius, utilius aut rectius fieri posset quam eas deponere . Interea nullum seratae judicium quia affectus compe-Seantur, ratioque tranquilla res Plenius expendere pomit.
De sophismatibus loquemur ubi de ratiocinio. ARTIcutius II. De judieio in sui expressione spretato, seu de propolitione. lDa propositione, quamquam etiam ad gram- lmaticos Pertineat, tractare solent logici, at ob- lacurius saepe quam utilius. Perpauca tantum quam clarius poterimus de propositionis proprie. 'tatibus et speciebus dicemus. -St. a. Quaenam sunt propositionum pro . Prietates rR P. Proprietates aliae conveniunt proposi- ltioni in Oe spectataei aliae vero Propositioni cum
48쪽
alia comparatae . Primae , absolutae 3 secundae relativae dicuntur. Proprietates absolutae sunt subjecti extensio , et qualitas seu modus pronuntiandi. Porro vel subjectum ad omnia alicujus generis entia extenditur, et tunc propositio dicitur universalis, vel ad aliqua tantum, et dicitur partieularis . Ad unioersalem vel particularem necessario, ut Evidens est, reducitur omnis propositio 3 at non semper in ipsa exprimitur distincte cuiusnam sit speciei. Sic dicitur: homines sunt mendaces, senes prudentes, et haec propositio dicitur iu-
definita: revocatur autem ad universalem, si at tributum seu qualitas necessario conveniat subjecto, v. g. homo est rationalis. Si vero non conis veniat necessario qualitas subjecto, revocatur tantum ad particularem, sed quae tamen dicitur moraliter universalis; quia maxima pars entium in ea comprehenduntur: sic senes sunt prudentes , juvenes inconstantes, non omnes , εed sere omnes , nisi aliud exigant circumstantiae : V. g. milites coronam Christo imposuerunt; non omnes,
nec sere omnes , sed ii tantum qui hic adstabant. Propositio, si unum duntaxat determinat subjectum , dicitur etiam singularis. Relate ad modum pronuntiandi propositio potest esse affirmans aut negans, vera aut salsa.
De iis pauca dicemus . Propositio affirmans est quando attributum cum subjecto conjungitur, negans vero cum disjungitur. Porro I ' in propositione affirmante , omnes attributi proprietates essentiales cum omnibus
entibus quae subiectum includit in propositionaeoniunguntur 3 Sic in hac propositione: omnιs
Romo est a nimal, omnis animalis. essentiales Pro prietates omnibus hominibus conveniunt et trinuuntur 3 aliquibus tantum in ista r Aliquis homo est animal. At non universali attributum, seu omne ens quod exprimit cum subiecto eon.
iungitur i hic non dicityr de omni animali quod
49쪽
4s LOGICA. , sit homo, nec in hac propositione: Circulus est fgura, quod circulus sit omnis figura.
M' In propositione negante , omnia entia quae attributum in se continet , Sed non omnes ejus
proprietates, a Subjecto disjunguntur. Sic in hae
propositione: Mens humana non ESt comuS, omne corpus a subjecto seu mente disjuragitur, non vero omnia quae corpori conveniunt, quia mens sicut corpus substantia os t.
Propositio vera est quando affirmatur id quod est , falsa vero quando affirmatur quod non est, Proindeque, ut patet , omnis propositio salsa est
aut vera si unum tantum Seusum contineatisia utam duplicem habeat, in quo casu dicitur
quiνο α , potest in uno sensu vera esse, et in alio salsa . Quaest. I. Quaenam sunt propositionum proprietates relativae rResρ. Proprietates relativae sunt praecipue comersio et Onositis, quia propositio comparari Potest cum ea quae fieret si ipsa mei in aliam eo Vertatur , aut cum alia quae habet Sensum oppoSitum. I' Conversio fit eum subjectum attribuli loco Sumitur, et vice versa; porro legit tima non est nisi Servetur affirmatio , 2 ' negatio si fuit antea , 3' veritas; ideoque nullus terminus univer in salius sumi debet in conversa quam in convertienda , alioquin veritas laederetur. Hinc propositio affirmans sive particularis , sive universa
iis, converti nequit tu aliam universalem, bene vero in particularem. Sie ex istis Propositionibus : omnis homo est animal , oel aliquis homo Est animal, neutra converti potest in hanc tonans animal est homo ; sed utraque bene in hanc convertitur: Aliquod animal est homo. Propositio autem negans universalis potest eonverti in aliam sive universalem, Sive particularem nemgantem; particularis vero in neutram negantem
converti potest. Sic ista propositio: MIM . mens
50쪽
SEcTIO II. 49 est corpus, converti potest in istas i Nullum
corpus est mens, aliquod coryus non est mens. Sed ista r Aliquod animal non est homo, con verti nequit in illas: Nullus homo est animal, uel aliquis homo non est animal. α' oppositae dicuntur duae propositiones quarum una alten refellit, seu sensum contrarium continet . Sic istae duae propositiones affirmantes: Circulus est rotundus, circulas est quadratus, vel ista affirmatis: Circulus est rotundus, et haec negans: Circulus non est rotundus, sibi evidenter opponuntur, quia in prioribus duo attributa repugnantia eidem subjecto tribuuntur ; in posterioribus una affirmat quod negat altera, Proindeque unius veritas necessario supponit salsitatem alterius. Hinc duae negantes opponi nequeunt , quia Simul verae esse posSunt. Sic Verum est circulum non esse quadratum nec triangularem .
Propositiones duplici modo esse possunt oppositae , nempe modo contradictorio et contrario . Contradictoriae autem dicuntur propositiones qua-Tum una negat id praecise et unice quod affirmat altera, v. g. mcns est CO Orcta, mens non
est corporea. Hujusmodi propositiones evidenter nee simul verae, nec simul falsae esse Possunt, quia idem non potest esse simul et non eSSE , nec ulla dari potest media inter eas, ideoque
una necessario vera est: sic evidens est mentem esse corpoream vel non esse, nec ullum dari medium .
Contrariae autem dicuntur duae propositiones quarum una pluS negat quam necesse est, ut altera refellatur, v. g. Omnis homo est justus, nullus homo est justus. Non possunt hujusmodi Propositiones simul esse Verae , ut evidens est ;at Possutit esse simul salsae, quia dari potest inter utramque aliqua media propositio quae Vera sit, ut V. g. aliquis homo est justus .