장음표시 사용
31쪽
-3o LOGICA , Res . Neg. an L Possumus equidem iudicare senis sationes posse produci sine corporibus, atque ex eo magis etiam certum est a Deo solo provenire Propensionem hanc qua referre eam ad exterisna objecta cogimur, at sentimus Omnes nos non Posse, quidquid conemur, judicare eam excitari sine corporibus, et haec est invicta ratio nostrae convictionis . Sic fieri posset ut Deus eadem in hominibus ageret, quamvis mentes non haberent; attamen nemo dubitat eos anima donari, quia ad id credendum necessario natura Propendimus. Porro non judicamus existere corpora ex Sensa tionibus, sed ex earum necessaria relatione ad objecta externa; hanc autem relationem esse necessariam et naturalem ideo certum est, quia fit in nobis veluti sine nobis, et antecedit omnem res exionem et attentionem.
O . 3' Saepe sensibus decipimur, V. g. in Somniis et etiam in vigilia; ergo eorum relatio nouest motivum certum .
Antequam respondeam , notandum i requἱri conditiones aliquas ut sensibus fides habeature I. ut relatio sit constans, a. uniformis, 3. rationi consentanea. Notandum xv relationem non alomuaa extendi, sed tantum I. ad existentiam eor- Porum in genere, a. qualitates exteriores corporum in particulari , 3. aliquas tantum internas in objectis usualibus et quotidianis. His positis: ReSρ. Dist. aut. Dccipimur: sensibus ubi non adsunt conditiones requisitae, Onc.; cum adsunt neg. In omnibus enim casibus uui possint objici, vel relatio non est constans, vel uniformis, vel ratio huic contradicit. Sic cum turris rotunda, baculum fractum in aquis videtur, error de- iprehenditur si haec tangamus. Aliunde ratio docet, ut videtur in physica, id ita fieri debere; idem dicendum de solis et lunae diametri salsis. apparentiis, ubi vel modica attentio errorem ex ratione et analogia deprehendit.
Quantum ad ea quae in somniis vel amentia
32쪽
sEcTIo II. 31 apparent. nihil inde coneIudi potest. Nam tuno experimur quidem sensationes, at earum relatio nulla ratione fundatur . Mens enim tunc judicat unice quia ideae sibi in mente ipsius succedunt, idemque evenit in febri et amentia; in alio autem statu, mens judicat ex Percepta ratione et certo motivo; ideoque si posset invincibiliter decipi, ipsius erroris auctor esset Deus, imo et auctor minime sapiens, qui rationem dedisset ut ea deciperemur. Aliunde potest Deus ordini propter rationes in his casibus derogare, nec tunci ulla praecise est. deceptio, quia nullum est iudicium stabile vel motivo innixum; at ordinem hunc instituere generalem ubi semper homo sua ipsamet ratione deciperetur, id necessario Dei sapientia et veracitata indignum est.
COM tam multa sint de quibus Sensus nos monere non possunt, necessario recurrendum est
ad aliorum testimonium; sedulo igitur ipsius certitudo expendenda est. Quaeritur ergo utrum de aliquo; a' de quo ex hominum testimonio nobis constare Possit.
Testimonium hominum est aliquando motisum infallibile, ideoques reiiciendum est dubiumum resals circa facta historica . Prob. x Invincibilis naturau propensio non
potest nos in errorem inducere; atquI Omnes natura propendimus ad credendum hominum testimonio. Quis enim dubitare posset extitisse Cae- Sarem, aut Alexandrum; existere Romam vel Lutetiam, etsi non viderit ρ ergo, etc.. α' Ex hominum testimonio se aliquo possumus esse certi, si quandoquo hec decipi nec de
33쪽
cipere possunt. Porro id revera ita esse certum est; cum enim iactum est grave, plurimique testes; i' decipi nequeunt quin omnino sensibus careant; nec dccipere quin statim fraus detegatur.
30 Si de omnibus factis ab hominibus relatis
dubitandum sit, ruunt necessario religio quae sactis sandatur ; α' societas cujus vincula , legum nimirum auctoritas regumque majestas disrumpentur; 3' proprietatum distinctio, quarum in , eerti erunt tituli ; atqui haec omnia tam absurda sunt quam horrenda: ergo de aliquo certi possumus eSse ex testimonio hominum . Nunc antequam aperiamus de quo certi esse Possumus, aliqua praenotanda. 1' Circa facta: alia sunt praesentia, Seu coas Ua, alia Praeterita, quaedam Publica, et quaedam Privata; quaedam sensibilia et obvia, alia ero ObScura ; tandem quaedam naturalia, alia supernaturalia. Circa testes: alii sunt oculati, alii historici. In his vero alii coaevi, alii Posteriore3.3' Circa conditiones requisitas: 30 factum de bet esse Publicum et grave; 2' testes ita numerosi ut evidenter appareat eos nec decipi potuisse nec decipere. Augebitur quodam modo testimonii. firmitas , si tactum conjungatur neceS- Sario cum aliis posterioribus certis; a ) si ab his reseratur quorum negare intereat ; 30 si 'testes suam consequenter instituant agendi rationem: at non necessariae sunt hae tres ultimae conditiones. His praenotatis, Sit.
De factis praesentibus certos nos facit hominum
testimonium. Prob. Possumus esse certi de sactis praeseri
tibus, si testes circa haec ueque decipi possint
34쪽
SECTIO II. 33 neque decipere; atqui aliquando testes, neque, etc.
1 Decipi non possunt. Cum enim factum est grave et publicum, plurimi testes decipi nequeunt quin omnino sensibus et facultatibus humanis orbentur, quod sane minime singi potest. Decipere neqneunt. quia id nec velle nec efficere possunt; I' non velle; saepe enim facta testantur homines quibus fraus esset inutilis, imo noxia, cum nempe tacta sunt ipsis indifferentia aut ignominiosa; porro homines multos in fraudem inutilem aut noxiam consentire repugnat, quia omnibus est innatus veritatis amor et sa-mae Studium; omnes horrent mendacium nisi ex eo utilitatem percipiant; omnes notam impOStoris reformidant, ideoque in deceptionem consentire nequeunt , quin indolem communem, BmO-
rem sui reiiciant, quia sint amentes , quod in multis impossibile est. Aliunde saepe colloqui. nequeunt ob locorum distantiam; semper diversas habent opiniones, cupiditates, commoda; Sem per timendum esset ne quis fraudem prodat; quae quidem omnia collusioni obstant. α' Efficere non possunt, quia Statim fraus detegeretur: cum enim factum est grave et publicum, illud homines expendunt priusquam fidem adhibeant, ideoque statina undique reclamarent, et fraus detecta per sa-cile et levissimum examen, nihil nisi contemptum impostori relinqueret. Et vero cum reserunt omnes praelium aliquod victoriamque deperditam, insaniret profecto qui diceret testes decipi potuisse; et pariter qui contenderet eos decipere; nonne enim amentes essent milites qui se victos dicerent cum id salsum esset; et aliunde nonne statim undique, nisi res ita sit, omnes populi reclamarent; ergo ex teSt., etc. Obj. Ρauci homines decipere possunt; ergo. et Plurimi.
Resy. Neg cons. Nam in numeroso testimonio reperiuntur ut fraus sit impossibilis, et ' humani
35쪽
34 LOGI cx, tali necessario ingenitus veritatis amor et horis ror mendacii , quem , sine causa , multi testes exuere nequeunt: a' locorum aliquando distantia: 3' collusionis impossit,ilitas ex diversis opinionibus, commodis, desideriis, motivis, passionibus, orta ; 4' timor proditionis, si forte aliquem Poerii teret; quae quidem efficiunt, ut non possint testes plurimi omnes in errorem' consentiro; atqui haec in uno homine deceptionem non impediunt; ergo, etc. Altitude, ut jam diximus, undique reclama
Inst. Quod convenit uni, convenit omnibus: ergo si unus possit decipere, pariter plares. RESP. Dist. ant. Quod convenit uni, convenit omnibus separatim sumplis, conc.; omnibus conglobatim sumptis, seu omnium collectioni, Deg. Vidimus enim plurima reperiri in numeroso te- . Stimonio quae non equidem singulis conveniunt, Sed quae necessario ex collectione sequuntur. Inst. Sed ne quidem collectioni competit necessario veracitas; ergo, etc. Rev. Neg. atit. Quia plurimos testes nos decipere non posse probavimus. Non sunt equidem,
si velis, veraces necessitate naturae, Sed necessitate circumstantiarum, quas mox enumeraVimus. Aliunde nonne Deus auctor esset erroris,
qui nobis propensionem hanc indidit, qua hominum testimonio credere compellimur Z Praeterea, ad quid facultates omnes et propensiones quae in homine societatem requirunt; sacultas suas cogitationes sibi mutuo communicandi, si veritas, societatis vinculum, ab humano genere exu
let; si nullam sibi invicem fidem adhibere debeant psest. Plurimorum probitas aeque, imo magis incerta est quam unius; ergo aeque timendum est ne decipiant. Re P. Neg. cons. Quaecumque sit enim probi ras testium, semper eos, cum multi sunt, deci-
36쪽
SE TIO II. 33pere prohibent, χ' leges morales et humana indoles; et ' distantia locorum , 3' sucilitas errorem Per examen et ex reclamationibus detegendi; 4'Dei veracitas et sapientia , qui nos impellit ad credendum; 5' tandem passionum diversitas, quo plures enim passiones erunt, eo dissicilior orit
Obj. α' Testimonium hominum ost mera congeries probabilitatum , atqui congeries probabilitatum certitudinem parere nequit; ergo etc. Resp. Neg. maj. Nam plurimorum testium collectio necessario secum importat certitudinem, quia, ut vidimus, horum in aliqua re consensio
nullo modo fieri potest, nisi verum supponatur id quod affirmant.. Inst. Ex quo, libet testimonio datur duntaxat
probabilitas; ergo eorum collectio efficit tantum congeriem probabilitatum . ReSP. Neg. cons. Nam primo testimonio inest aliqua auctoritas, aliqua etiam secundo quae primam corroboret, et sic d inceps; idque cum pluries repetitur, mens tandem his omnibus impulsa firmiter adhaeret iis quae reseruntur, indeque fit certitudo. Inst. Rerum collectio non mutat earum natu Tam 3 ergo si unumquodque testimonium sit duntaxat probabile, eorum collectio est congeries mera probabilitatum .
Res . Dist. ant. Non mutat rerum naturam ,
sed aliqua tamen includit quae in rebus seorsim
sumptis non reperiuntur, conc. 3 aliter, neg. Equidem res collectae ejusdem sunt naturae si in Sei praecise spectentur, sed earum unio aliquid evidenter includit quod in unoquoque nou continetur; sic lapides unius librae non sufficiunt ad attollendum pondus centum librarum aut ad domum efficiendam , sed id evidenter efficient si plurimae conjungantur; pariter testimonium unius hominis certitudinem non parit, id vero
efficiet testimonium mille hominum, quia colle-
37쪽
36 LOGICA, et io praeter testἰ monia includet plurImas causas ut vidimus, quae collusioni obstabant, et eae
causae testimoniis adjunctae dubium quodlibet reduvit impossibile.
De factis praeteritis certitudinem daelestimonium hominum. Prob. Plurimae dantur viae quibus cognosce Te certo Possumus veritatem factorum Praeteritorum, nempe traditio, historia et mouumenta;
10 Traditio certa via est ad Acta cognosceri da , si nunquam in ea potuerit . error irrepere 3 . atqui quando factum publicum et grave per tra ditionem publicam nec interruptam ad nos tran amittitur, in nullo tempore error irrepere PQ tuit; non I ' in prima generatione, tuno enim sa elum praesens erat, deceptio proinde ex dictis antea locum habere non potuit; non α' in Secunda generatione vel subsequentibus, nam generationes non subito evanescunt, sed diu subsequens Cum antecedente coexistit; porro, hoc posito, error irrepero nequit; reclamarent enim ii qui ad Primam generationem pertinerent propter ingenitum veritatis amorem. Fingat enim aliquis im-Postor exstitisse saeculo elapso bellatorem magnum qui Gallias sibi subjecerit, vel Lutetiam
incenderit, aut alia linjusmodi, nonne statim impudentis hujus fietionis salsitas, omnium oculis Pateretp Nonne omnes conclamitarent factum hoc, si Verum esset, hucusque latere non debuisse Et vero sit in exemplum resurrectio Christi, et miracula quibus comprobatur. In primis 'generationibus, haec ita omnibus perspicua suere, ut plurimi ad haec asserenda mortem oppetierint,
nec potuerit quispiam ea inficiare. Qui postea crediaere ab iis fidem hausere qui testes fuerant,
38쪽
sEcetro II. 3 et et inde juxta christianam legem vItam institue rant, nulla enim alia ratione ad id credendum adduci potuerunt. Voluerit aliquis haec effingere post aliquod tempus, numquid alicui potuis set illuderer Nonne saeillime fraus detecta suisset Factum hujusmodi tam grave, tam magni
momenti , majores suos non tacuisse , si reveraevenisset, omnibus in mentem statim occurrisSet. et ' Historia etiam saetorum acquiritur certitudo. Ad hoc enim sufficit historiam esse authemticam, veracem et integram. Porro certo constat esse historiam I' authenticam, si constanter Ructori, cujus nomine inscribitur ab omnibus at tributa suerit, si ejus indolem aliunde notam rerserat, Si temporis quo vivebat, morihus, opinionibus, institutis sit conformis. Aliunde quomo
do populus aliquis originem ignoraret libri alicuius quo ipsius religio, opiniones, leges et usus
sucidantur, vel in quo sua historia contineretur α' riso veracem si constanti firmaque traditio. 'ne, relationibus fide dignissimis , certisque mo numentis, non incertis rumoribus fundata sit; si in scribendi genere non sese prodant credulitas nimia, praeiudicia vel cupiditates. Praeterea circa factum grave et publicum hominibus sui saeculi illudere nequit historicus; si enim salsa
scriberet, statim omnium contemptum incurreret , ideoque idem cum eo tacite testatur non rE- clamando totum ipsἰus Meeulum. Si autem diu post eventum scriberet, non magis decipere posset in rabus alicujus momenti: si enim gravia et
publica facta antea ignota, et sine probatissimis titulis referret, undiquo , ut ostendimus ubi de
traditione, statim reclamationes orirentur. 30 Tanindem constat esse integram, cum omnia exempla ria easdem res quoad substantiam continent, etsi
ita levissimis discrepent, quia evidenter Omnia in omnibus locis exemplaria adulterata eSSe eo dem modo, et in iisdem impossibile est. 3' Ex monumentis pariter , factorum certitudo
39쪽
potest obtineri, siquidem necessariam habent eum
factis connexionem. Quis enim eo dementiae venit ut monumenta erigat in memoriam iactorum quae non evenerunt ρ Aliunde omnibus.hvidenister despectui esset, et undique Vehementer re inclamaretur . Ergo et' traditione, historia '; 3 monumentis, iactorum veritas constare potest.
Ergo etiam, ut patet, firmior erit certitudo , si tres eae viae simul conjungantur; ergo facta jamdiu praeterita hominum testimonio certo consta
ων. et ' contra traditionem. Certitudo saetorum quae provenit ex traditione, semper minuitur. go aliquando evenit ut sacta incerta fiant. 'Rem. Neg. ant. quia nullo tempore, ut vidimus , error potuit irrepere. Praeterea semper idemost moraliter testimonium, quia sensim loco decedentium succedunt testes alii qui unum totum morale efficiunt cum remanentibus; quibus etiam,' cum deficiunt, pariter alii succeaunt, ita ut necretio insensibilis identitatem non destruat.
Aliunde quaelibet succedens generatio testis est fidei generationis praeteritae, quae proinde etiam mortua attestatur , saltem mediate, per fidem ruam transmisit subsequenti. Quin imo certituo tempore confirmatur; quia cum diu examinatum est factum quod, non obstante saeculorum
probatione , judiciorum diversitate , opinionum
contradictione, severioris critices perscrutatione, tamen inconcussum permanet, invictissimam S ne certitudinem obtinuit. dist. Minuitur certitudo prout minuitur testium numerus, porro labentibus saeculis minuitur testium numerus; ergo et certitudo: sic pauci dumtaxat Alexandri iacta norunt, quae, cum ENiSteret, per omnium ora Volvebantur. Rev. I' Dist. mai. Si numerus ita. minuatur ut sit insufficiens, cono.; si semper remaneat
sufficiens, neg. Minuitur equidem certitudo , Si numerus testium eo usque redigatur, ut jam col-
40쪽
ter impossibilis collusio, semper adest eadem certitudo: porro Iabentibus saeculis, etsi minuatur forsitan testium numerus, non desinit esse sunsiciens ; nam evidenter impossibilo est ut omnes omnium regiouum docti et eruditi grave factum admittant, atque ut certum tradant unanimiter,
Resp. 2 ' Dist. min. Minuitur testium numerus in quibusdam iactis, conc. ; indeque ad summum sequeretur non omnia traditione nobis constare, quamquam tunc etiam testes sufficere.. mox demonstravimus. Minuitur in omnibus lactis, neε. Nonne aequali traditione semper reserva ur m racula Christi, et alia multa his similia rost. Testis auritus est minus fide dignus quam oculatus, atqui Iabeute tempore sunt tantum testes auriti; ergo minor sit certitudo. ReSy. Dist. maj. Si seorsim sumatur, Cone. 3
si cum aliis iungatur; neg. Equidem si pauci sint
testes, minus sdendum est auritis quam oculatis , quia tunc duplici ex capite provenire potest deceptio; at non item de multis, quia tunc omnino certum est nec esse deceptos , nec deceptores. O . a' contra historiam. Facta plurima legimus in historia salsa et contradictoria; ergo non est historiae credendum. Dist. ant. Et haec carent conditionibus requisitis, conc.; aliter, neg. Porro non diximus ea Omnia esse credenda quae ab uno historico reseruntur, Sed ea .tantum quae ex certis titulis, constanti traditione, unanimiter tamquam indu bitata reseruditur: saeta autem levia et obscura quae nullum testem habuisse dicuntur, aut Pari cos lautum quorum haec divulgare itit rerat; sa cla quae ramoribus et monumentis incertae ori gin S, aut certo postea ad credulitatem augendam erectis, innituntur; saeta cupiditatibus faventia,