장음표시 사용
21쪽
tantum est salsitas ubi id, quod non est , an
firmatur. . a' Dicitur sim Io , quia consistit unice in anfirmatione et assensu, quae quidem. nem. Sane
dividi posse dixerit. Atque hine etiam patet judicium reserri ad voluntatem, quia ipsius est ansrinare et assentire.
Cum mens humana possit aliquando decipi in iudicando, dividitur iudieium I ' in oenum et Laum. Cum etiam aliquoties timeat ne decipiatur, dividitur a in certum et incertum. Distinguunt alii liberum et necessarium , at hoc utrumque vix disserre videtur a iudicio certo et incerto. Omne enim iudicium 'certum rapit mentis assen. sum; alii etiam iudicium de rebus in ordine ad nos , et δε rebus in Ordine ad se, sed sutilis videtur haec distinctio, non enim a nobis inquirimus quaenam nobis videantur rerum relationes, cum de hoc ne dubium quidem esse possit, sed quaenam Sint revera in se: hae ergo omittamus. Judicium verum dicitur illud quo affirmatur id quod revera est; salsum autem illud quo aD firmatur id quod revera non est. Iudicium cer tum est illud cujus veritas ita menti innotescit, ut omnem excludat errandi formidinem; incer tum vero illud quod serimus cum aliqua errandisormidine; atque hinc patet evidenter esse interutrumque discrimen. Omne quippe judicium certum, Verum sit etiam necesse est. Iudicium autem verum aliquando incertum esse potest. Notandum porro veritatem et desitiiri .id omne quod est, Seu realitas entium, eOmmquct relationum; certitudinem vero, firma mentis adhaesio alicui veritati cognitas. Hinc veritus independens est a coguitione nostra, non autem certitudo.
Triplicem certitudinem solent distinguere phi-Iosophi, certitudinem metaphysicam , physicam et moralem, non quod una sit altera major; noni enim diversus gradus datur in certitudine, qu-
tota est vel nulla: sed quia diverso ex fonte
22쪽
sEcTIO U. 2ICertitudo metaphystea sundatur ipsamet rerum essentia; sic certus sum totum esse majus sua parte. Physica landatur constantia legum naturalium; sic certus sum solem eras oriturum: mo. Talis vero, constitutione et natura mentis humanae; Sio certus sum neminem 'sibi ultro necem, vel grave nocumentum inserre velle, nisi aliqua. ratione moveatur. Ex dictis manifestum 'est nullam esse certitu dinem sine aliquo motivo; non enim potest firmiter veritati mens adhaerere, quin aliqua ratione veluti invincibiliter impellatur; at non omne motivum tale est ut a mente omnem errandi sormidinem excludat, atque ideci hic inquiritur utrum detur aliqua homini certitudo, et ex quonam motivo oriatur.
Quaest. a. Numquid' certum et indubitatum iudicium aliquod esse potest Rem. Negarunt olim multi veteres. aliquam dari posse homini eertitudinem, ideoque dubium universale admitti debere contenderunt; alii quia nondum veritas iis reperta videbatnr, ideoque sevtici dicti sunt, alii quia nullo modo eam in-i veniri posse credebant, acaraluticique vocati sunt, Notandam porro dubium vocari suspensioMnem judicii propter rationes oppositas et aequa- Ies, ideoque necessario eertitumnL opponitur .i '
Dari potest aliqua certitudo, nec de Omnibus dubitandum esse. .
- Prob. I ' Plurimae sunt visitates quae necessario mentis rapiunt assensum. Quis eata serio dubitare posset utrum cogitet, 'doleat, existat; utrum majus sit totum sua parte; utrum existe
rit dovicus XIV, aut Alexander, ete. Atqui ubi impossibilitas 'est dubitandi . ubi nulla ossa potest errandi formido, ibi etiam sit certitudo.
evidenter necesse est; ergo, etc.
23쪽
di' Vel certus esse possum de omnibus dubitandum esse, vel non. Si prius, iam dari potest aliqua certitudo; si posterius, cur id assirmant sceptici tam indulsitanter p3 Vel certo sciunt sceptici se dubitare, vesnon . Si prius, datur aliqua certitudo; si poste-
.rius, jam redit eadem quaestio usque in infiniistum. Hinc dubium generale includit absurdissimam contradictionem, eum admitti nequeat quin necessario praesupponatur aliqua certitudo. Obj. 1 Illae nihil valent probationes quae supponunt quod est probandum; atqui omnes istae probationes supponunt quod est probandum, siquidem supponunt aliquid esse certi; ergo, etc. Rev. x Nullam objectionem scepticos sacere Posse, quae non ipsis adversetur nobisque faveat,
eum ratiocinari impossibile sit quin aliquid certi supponatur ideoque veI certi sunt de eo quod amrmant, vel non; si prius, causa cadunt; si Posterius, inaniter id o ieiunt. Dist. min. Supponunt probationes quod est Probandum; sed illud evolvendo ut jam negari non Possit, conc.; alio modo, neg. Aut aliter r Upponunt quod est probandum; sed quod etiam
necessario talentur adversarii, cone. 3 Seeus, ne
Cum enim ipsis impossibile esse contendimus da sua existentia, cogitatione, aut saltem dubitatione, dubitare; numquid ri negare possent quin haec eo ipso supponerentp Nonne existere et cogitare necessarium est ad negandum vel dubi
Obj. α' Cui libet rationi aequaIis opponitur ratio; ergo dubium, etc. Rev. t ' Redire hic primam responsionem in1-
perius allatam. a' Neg. ant. Quaenam sunt enim rationes quihus sibi demonstrent sceptici se non existere , nec cogitare, nec ratione praeditos esse r Qua nam ratione crederent sine alimentis se vivera
PQ βο , vel pariter aine nocumento sumi media
24쪽
SEcTIo II. 23cinam aut Venenum, et alia huiusmodi multa prast. At sorsitan aliquando invenientur, sicut quotidie inveniuntiar in multis aliis, quae pari. ter indubitata videbantur; ergo, etc. Res . Neg ant. Plurimae sunt enim veritates, quae ita certae sunt ut evidenter impossibile sit eas esse salsas, v. g. hominis cogitantis aut dii bitantia ' existentia, et eae omnes quae certitudine metaphysica sundantur. Haec ubi a mente de- Prehenduntur, assensum ejus ita rapiunt, ut omnis errandi sermido, omne dubium excludatur; porro ubi dubium impossibile, necessario adest certi ludo. Quaest. 3. Quaenam sunt motiva quae certi tudinem Parere possint pRev. Motivum dicitur ea ratio qua mens impellitur ad judicandum; parit certitudinem cum ita mentem impellit ut haesitare non possit. Variantur autem hae rationes secundum objectorum diversitatem. Vel enim agitur de rerum essentia- Iibus attributis, et tunc judicamus ex conscientia; vel de Iactis externis sensibilibus, et haec creduntur ex sensuum relatione; vel tandem defaetis extra sensus positis, vel veritatibus ratio. . ni imperviis, et tunc requiritur extrinseca ratio Seu auctoritas, V. g. hominum i stἰmonium Vel Dei. De bis motivis seorsim agendum. ,
Sεκsus intimus, aut conscientia , dicItur per ceptis qua mens G suo statu admonetur. Cum sit vitae exordium sundamentumque omnis cer
titudinis, ab eo iis piamus. '
25쪽
Semus intimus est motioum eertum et is Ilibile
Prob. I' Sensus intimus est motivum certum si non possit unquam nos. decipere; atqΛ reis. ra non potest nos decipere, nam ad id requireretur ut non Sentiamus quod revera sentimus, quod evidenter impossibile est i ergo, etc. a' Necessario et invincibiliter omnes natura impellimur ad credendum id quod refert sensus intimus: quis enim dubitare posset se dolere, eo gitare, velle, etc., cum id ipsi refert sensus in- timus 3 atqui Propensio constatis et invincibilis naturae tu errorem nos inducere nequit , cum ex Deo proveniat; ergo, etc. 3' Si sensus intimus non sit motivum certum, Iam de nulla re eerto iudiearg poterimus; ad id enim Prius requiritur ut certi 'simus 'nos 'existere, cogitare, judicare, et tali motivo; quae qui . dem aliter quam sensu intiinci cognosci nequeunt . atqui dubium universale absurdum est; ergo etαO . Aliquando impellimur ex sensu intimo ariiudicia salsa, v s homo 'dormiens credit se vi filare; homo membro carens erodit se Φόn eo do ere; aliquando etiam credimus Digere simul et ealere, si, prope ignem adstantes, ventus a tergo percellais ergo, etc. . .
ant: propiis a latast 'Ili' ohatibnἰ-hus rationes. ExempIa lallata 'nihil probante' 'non agitur de homin6 dormiente: 'Ille eiam' nu ' dicat sine motivo. Aliunde illo refert conseien- lia quidquid in mente ipsius peragitur, ipse vero se decipit judicando sine ratione hunc esse statum vigiliae; haec enim comparatio non pro .
α' Qui credit se dolere , revera dolet; at decipitur tantum circa doloris causam; haec Vero
26쪽
SECTIO ΙΙ. 25 non Spectat sensuin intimum. Imo aliquo sensu circa cauSam non decipitur, nam provenit dolor ex irritatione nervorum membro corresponden
itum; hinc ex habitudine quae judicii hujus causa est ad membrum refertur.3R Non repugnat quemquam calere Simul et Digere in diversis partibus. Iudicia autem quae tunc feruntur, necessuria ut meus corpori invigilet, minime contradictoria Sunt cum serantur sub diaverso respectu; nec adest praecise in mente duplex dolor vel sensatio opposita ; mens nec Diget nec calet, sed simpliciter dolet; dolor autem rcfertur ad duplicem causam, qua revera corpus asticitur .
EvIDENTIAM nuncupamus perceptionem claram et distinctam sonoeniontiae pel repugnantiae idearum inter Se; SuPPonit proinde notionem perse inctam entium, eorumque relationum accuratam coguitionem.
Evidentia est molioum in Ilibile judicandi.
Prob. et ' Evidentia est motivum insallibile, si nunquam Possit nos in errorem inducere; atqui revera nunquBm Potest nos in errorem inducere, nam fundatur in clara perceptione relationis idea. um inter se; porro impossibile est, ex antea dictis, percipere relationem quae non existit; er
αψ Natura omnes invincibiliter impellimur ad edendum id quod evidenter percipimus : quis enim dubitare posset, his duo dare quatuor, totum erae majus Sua parte, etc. 3 atqui, propensioxnvicta sestere nequit; ergo, etc. 3' Evidentia est evidenter motivum certum,
27쪽
si non possit supponi saltibilis, quia omnia necessario incerta fiant; atqui Si evidentia suppo- inatur saltibilis , omnia, etc. Quodcumque enim aliud molivum suspectum erit, nisi ipsius certo cognita sit insallibilitas, porro cognosci non poterit si removeatur auctoritas evidentiae; er- gQ, etc.
O . I ' omnes istae probationes supponunt quaeStionem, nempe evidentiae insallibilitatem'; incertum quippe erit quidquid hic affirmatur, si suspicari possit evidentiam esse saltibilem; ergo, etc.
Resp. xv Idem esse dicendum de omnibus quae Proponi possint objectionibus, nam nihil valent nisi evidentes supponantur, et evidentia insalli-hilis sit.
Resy. α' Dist. ant. Supponunt quaestionem , sed eam ita clare evolvendo ut jam negari non Possit, conc.; aliter, neg. Equidem non stricte Popositionem hanc probare intendimus , sed eo tantum modo explicare, ut adversarii eam admit- itere cogantur; quod quidem efficimus eam per syllogismos eruendo ab aliis, quas necessario Omnes fatebuntur, dummodo rationem non abjecerint .
Obj. α' Evidentia quotidio impellit ad iudicia
contradictoria, proindeque salsa 3 ergo non est motivum insallibile. R P. Neg. ant. Nam omnino impossibile est videri posse repugnantiam simul et convenientiam inter duas ideas, quia utraquε simul esse nequit; atqui, ut toties diximus, percipi nequitquod non eSt. St. Saltem credimus nos b ipsa impelli; ergo revera nos sallit. ReSP. Neg. cons. Nosmetipsos enim decipimus, sine ratione judicando adesse evidentiam , cum non reVera est; modica autem saepe sufficeret attentio, ut rem evidentem non esse deprehen
28쪽
sEcTIo II. a Inst. Aliquando invincibiliter erramus; ergo tunc saltem nos sallit. Resp. Neg. cons. Tunc enim non judicamus ex evidentia, sed ex abstrusis ratiociniis, vel ex opinionibus obscuris, quas veras ideo tantum judicamus, quia salsae non evidenter percipiuntur. Inst. In his casibus saltem, evidentiam appa rentem confundimus cum evidentia reali; ergo nunquam ex evidentia certo, et sine errandi sormidine judicare possumus , quia SemPer timen' dum est ne idem eveniat. Reν. Jyeg. cons. Non magis id timeri potest, quam timeret aliquis ne sorte erret in via sibi opprime nota , quia aliquando devium iter loco recti. assumit. Sufficit. ut aliquoties cerio Sciamus nos habere evidentiam realem; atqui id certo Scimus, cum semel definitis ideis judicium serimus. hac desinitione sundatum . Sic definita idea totius et partis, eertum est hae definitione sundatum judicium, qua affirmatur totum eSSe majus sua parte. Inst. Semper timendum est ne confundamus evidentiam apparentem cum reali, nisi detur me dium quo una ab altera secernatur; atqui nul- Ium dari potest medium certum cum ratio adhu eo carens decipi possit, habendo ut certum, me dium quod tale non esset; ergo, ete. Rσερ. I' Ad maj. Non requiri ut semper eVidentia apparens possit a reali distingui, sed sus- sicere, ut certo judicemus aliquoties evidentiam esse realem, sicut sufficit ad ambulandum cum securitate, ut aliquas vias rectas esse certo eo gnoscamus , etsi non omnes devias distingue
Resp. Nego min. Enim medium illud datur in
Perceptione clara relationis idearum; cum nem
Pe definitis ideis iudicium in ipsamet definitio
ne fundatur: ut in his di bis duo dant quatuor; idem esse nesquis simul et non esse . Nec ulla
tunc timeri Poteοι deceptio, quia propensio in '
29쪽
vincibilis ita nos impellit ad iudicandum ex hac
regula, ut ne minima quidem esse possit haesi. tatio; porro certitudo ibi necessario est ubi dubium esse prohibetur.
BELATIONEM Sensuum dicimus eam mentis aniectionem, quae in nobis per Seusus excitatur, et quam ad objecta externa, tanquam ad ejus Occasionem reserimus . Ideoque in hac duo distinguenda, I ' assectio mentis, seu sensatis; a' ejus relatio ad objecta externa. Porro notandum nul Iam esse necessariam relationem inter sensatio nem et objecta externa, earnque pariter in. men te excitari posse, quamvis nulla eam objecta pro ducerent, idque quotidie sit in somniis. Hinc Sensatio in se praecise sumpta non potest eziStentiam corporum demonstrare. Attamen relatio haec quae ex natura rerum necessaria non est, quotidiana et naturalis, imo ex invicta propensione necessaria sit. i ,
His positis, inquiritur utrum sensuum relatio corporum exiStentiam demonstrare possit. Nogarunt quidam philosophi, inter quos Malebranchius, qui ad revelationem confugiendum eSSecrediderunt, contra quos sit.
Ex relatiores sensuum certi Possumus aerae genEratim existere corpora. , eaque speciatim, quibus sensationes excitantur. Prob. Omnes habemus a natura propensionem constantem et invincibilem ad credendum Exi Stere ea quae sensibus deprehendimus. Quis enim dubitare posset id corpus existere quo Percutitur : existere solem , lunam, terram, in eaquB
domos et hominesὶ Quis ambiget,. quamdiu bo.
30쪽
sE TIo ΙΙ. 29mo erit, Sc corpus habere quod nutrit et fovet, et alia hujusmodi ' Quisquis conscientiam interrogaverit , deprehendet se ab infantia per totum vitae curriculam, invitiae huic propensioni constanter cedere coactum suisse; atqui propensio
constans et invincibilis naturae non potest in errorem nos inducere, alioqui tunc Deus esset no- his auctor erroris, cum nullo modo possibili nullaque ratione efficaci, quocumque ConVertum Ur, hunc errorem devitare possemus quem indita naturaliter propensione necessarium reddidisset; ergo, etc.
Aliunde nonne indignum Dei sapientia esset, homini constanter illudere inutili exhibitione tot
Phantasmatum inaniumque simulacrorum, Vana specie domorum, parentum, amicorum, etc.; et continuata serie Sensationum et impressionum.
quae jam nullius essent utilitatis p Utquid enim sensatio lamis , sitis , frigoris , ct c. , si nullum corpus sit conservandam p Utquid propensio, qua
hanc inutilem sensationem ad objecta referremus quae non exist crent 7 Ergo necessario ex Sensuum relatioue constat existere corpora . io . i' Haec propensio provenit a praeiudiciis, quia nempe tangimus et videmus aliquid, ergo, et C.
Res . Neg. ah t. Nam propensio haec omne judicium antecedit, ab ipsa in tantia in nobis. reperitur, ipsam nec exuere, ne C minuere poSSumus, necessario nos impellit ante primam rese-αionem; ergo provenit a natura . Non praecise iudiea inus existere corpo ea quia ea 'tangimus et videmus, sed quia sensaisonem, quae inde provenit, ad illa referre natura cogimur; Porro nedum ad id cogoremur, nisi Deus nos impelleret, ne id quidem cogitare possemus, quia sensatio ex se nullam habet cum objectis relationem. O . 2' Haec propensio. non est in vincibilis , nam omnes possumus judicare sensationes sine eotioribus in nobis excitari posse; ergo, etc.