De Vico Cartesii adversario [microform]

21쪽

negetur, 'litoc est criticae proprium , penitus Oscendum eSt; Si autem ars quaedam pri Sci pernota, a Cartesion eglecta, quae hunc sinem Sibi proponit: topica Aristotelis praedicamenta. tam inutilia, si quis invonire nova Velit, quam ars ulliuna, praestantissima contra videntur tanquam indices et utpliubet; quiaerendorum de re proposita γγ 8 . Itaque evidentiae criterium, quale a Cartesio porrigitur, pura con Stat provocati ad sensum individuum, scilicet ad incertissimum omnium sucultatem, animo Sque ad pigritiam invitat, cum vanas esse rosileatur investio a-tiones qui in scientiae ipsa conditio sint. Consocium damnum rustra Cartesii discipuli, Arnoldiis artum cogitandi

componendo, Malebranchius causas errorum describendo

averter tentabunt longo dura illo seculi, doctrinas Inter 'in pugnantes ideae cluro, ac distinctae criterium lacili quidem, sed precaria cautione Obumbrubit.

Haec consulationis curiosiunio apud Victim constat pars tantum negativa quae ejus propriis doctrinis accessio sita consili mutio, ipsaque iisdem doctrinis confirmatur cum neceSSitatem si primi ori is cujusdam admiserit, hoc ipse sui viribus constituero, certa que rerum nolitia firmius lindumentum pri Stare doritur. II. Genus humanum, noduni Curiosi instar lucrit. contra sollicitus invadit atque interrogat, nec dubitat quin hunc eri regulimi, a cunctis sapientibus ante frustra quaesitam, apud illud reperiat. Omne verum aut verisi-

nihilo habet, rutigioso colligit tanquam intelligentipe

humande, cujus ipse particeps St, pretio Sa te Stimonia. Constitit enim totius viti suae cura philosophiae philologiam firmamentum adsciscere; quod opus in OStremorius libro Scientia ios a perficitur : Sed jam in metaphysico sermone de antiquissima Italorum sapientia apparet ingeniose susceptum. Hujus pusculi primam intentionem ab auctore sumiliari suo tenet Platone, qui Graecorum sapientium in Cratylo graecis vocabulis assequi studuerat. Italus patria Latinorum studiosus admirator, ac latinae linguae peritissimus, ex ipsis vocabulorum Originibus metaphysicam omnem eruere Vicus adoritur 9 . Primum autem hujus novae metaphysicae propositum

s Verum primum a invenire constat, et certi criterium definire In antiquissimo sermone latino notat Vicus erum ac factum Saeptu unum pro alter verbo suis se adhibita ex quo concludit ad hunc usum veteres Latinos observatione QSSe adductos nempe verum nihil aliud est quam quod facimus Deus, infritus factor, seorum primum ConStat;

Deus, Omnis rei factor Primus, elementa rerum no

vis percipit, omnia plena luce intelligit Deus, rei

Omni causa, persectam Omnis rei, id est secti, seu facti, comprehensionem habet: in Deo primum verum, uno actu genitum et cognitum, ut theologiae christianae sermo adhibeatur, Verbum est. Mens autem humana

externa extraneorum Objectorum elementa percipit, necis Ibid. prooemium. ν

22쪽

uno i Su, ne Sine conatu : cogitat. Anulomi; quodam labore clementa rerum seiungit druidit inde diversio Omnes cientile quae in Deo unum Sunt ratiocinatur clito lautem in nobis ratiocinatio in Do a iactit et operatio St. Itaque lium una scientia humanum impersectionem testatur l0 . At quomodo hic mascitur scientia Z Labore quodam

scisentiae divina simili id est creatione, aliis verbis, verum suciendo unde actum veri criterium. At quomodo verum ipsi nos suciamus obstraction , Omnis humani scientiae genitrice. Ortis Simum omnium ricientiarum i Xomplimi capiamus mathematicum Cujus ad tum exactu quam remotu priticipia non X Oli porcoptionibus ac mensuris suis ratio servonii ci. Quid tunc agit puncto et uno, quutia in natura in v niuntur, punctum et unum abstrali it mulli ni alica quibus in infinitum mulit plicutis, sibi abstructione iamdum si urarum ac numerorum in ni id est quantitat OS et Olentia S, non et Superficies et solidos ct Omnia liuius uindi chrinenta a se extracta simul pernoscit cum sucit cita exactas punctorum et numerorum IolationeS Seu Verum mathematicum. iaciendo desinit nec si ieri potest quin suciat vera qui cognoscit. DItem in physica si ea meditatu probantur, quorum Simile quid Operemur, et ideo praeclarissima habentur de rebus naturali laus cogitatu, et Summa omnium On Sen Sion OXcipiuntur is DXperimenta rapponamus, quibus quid naturi simile suciamus D l l .

Itaque simul et Deum primum verum Vicus desinit, et factum veri criterium. Inde rursus sese in artesianum criterium convortons claram et distinctam ideam notat nec veri nec montis ipsius esse regulam, si quia dum emens cognoscit non facit, et quia non sucit, nescit genus Seu modum quo se cognoscit 12 . Item e sacto veri critorio notandam Vicus scientiarum ordinationem colligit e ubstractionis gradu conceptam. Cum enim scientia humana ipsius Vici sermone re nata,

sit ex mentis nostrae vitio D, O O certis Simis Sunt quae

originis vitium uiant, set operatione scientia diviniae similes evadunt D. Prima ac certissima Omnium revelata Theologia orit, qua Deus sui ipsius causa Se Ogno Scit. omni scio lilia ab abstructione procedonte, tanto minus Corta Ian qu eque evadet, quanto dissicilius a materia, qua involvitur, abstrali potuerit Linearum ne numerorum scientite, Geometria et Arithmetica, primum locum Observabunt secundum Mechanice, si quia considerat motum, Sed machinarum Ope tertium Physicaci postremum Moralis, si quia PhySica considerat motus interno corporum, qui Sunt a natura, quae certa est Moralis scrutatur Olus animorum, qui penitissimi sunt, et, ut plurimum, a libidine, quae est infinita, procedunt , 13 . Imo, stricto sensu Mathematicam solum docet scienti; nomen, quia sola illa re operatrixa est, Sola

23쪽

- 24 lantum sunt, u aut indubitatis indiciis asseveratae, aut

probabiles suctae, aut verisimiles s 14 . Neque ipsa Physica scientia proprie constabit physicus

enim nec in se habet, nec inde cognoscit essentiam rerum, nec a potest res ex Vero definire aut re ex vero

sacer B id enim a Dei est, nefas homini 15 , sed

eXteriora tantum et singularia attingit. resolute insegnurini una veritu scientifica ossegnatem la agione che tuita si coniunga dentro di me, sicchei mi intenda a mi modo uti nome, mi stabilisca unassioni de rapporto che io sacci di due o tu ideo di

co S astratie, e in con Seguenga dentro di me contenule;

partia moci da n sint indivisibile, sermiamoci in unimaginato infinito, e o mi polrete dire de proposto

leorema una dimOstragione, che tanto e a dire quanto saver clo che tu uoi Onoscereri e io, in conoscere ilver che mi avete proposto, i sarO, alche non mi resta

in conto alciano da dubitarne, perche i stes so h salto. Il Critorio dolia chiarai distinia percecione non mi SSicura della cognigione scientifica, perche salo nolle siche Delle agibili coso, non mi da una verita detristessas orga che mi da nolle Mathematiche. Ι Criterio de sarci che si conosce me ne duci disserenga perche elle Male muticho conosco in vero col sarto, elle isiche enelle ultro varia os altrimentiis 16 . His argumentis, quae ex proprio sundo hauriuntur, Vicus

- 25 cartesianae philosophia prima principia petit. Nunc et objectiones et excogitata simul quid valeant manet perpendendum. III. Notanda primum est venetiani diarii opinio qua prisca tulina philosophia non in verbis latinis, sed potius in raris qua superSunt etrusca sapientia vestigiis, aut in monumentis philosophiae graecO-italica fuisset requirenda 17 . Multo commodius quidem opus, multos elicius sed non ita Vico visum erat, qui libenter Octrinas e sermone eruenda Sibi proposuerat, et rationes inveniendas u como i concelti se sapionti homini si OSCuraSSer e si perdes sero di ista divulgandosi odimpropriandosi ut volgo i loro dotii partari s 18 . Idcirco in lingua vulgari doctae linguae, in docta lingua

latinae sapientiae reliquius colligit. At nonne periculosum et incertissimum opus aggreditur Elymologite dubiae vitios aeque synonymito de quibus censor longe nec immerito cum Vico disputat, hoc suspicandum relinquunt. Unum tamen non est praetermittendum, scilicet, cum de antiquissin/a Italo it m sapientia librum scriberet, Viciis nova quidem meditabatur, sed cogitationis culmina nondum tetigerat : praesentiebat potius quam plane intelligebat quanti momenti philosophia linguarum esset sutura. Viginti vero annis postea, expleta simul atque emendata sua cogitandi ratione, in Scientia nom Ostendet lingua Opus instrumentumque menti humana in conscio

24쪽

- 26 esse 19 , et ideo veridicus o majoris momenti ac cetera quaecumque monumenta con Stare in instruenda speciei ac cogitationis humanae liisloria Λltiora potens, nec uni lingua nec priscpe cujusdam nationis sapientibus tantum operam dabit, sed linguam intellectualem omnitim nationum communem 20 , X communibus exstantium linguarum locis extrahendam molietur, instrumentum atque Opu Sensus commuriis generis humani 21 . Quo tam novo quam insigni concepto, Platis sutura praecurSor, hi Storiam philosophia illi minabit, et novum hanc generis humani scientiam condet quae cis ilis dici potest. At in Summo Suo opere linguas profitebitur osse historiae quidem sontes, non amplius, ut Olim omni metaphySicae. Sed ut ad librum de antiquissima Italorum sapientiare deamuS, quo Carte Sium Viciis peculiariter invadit, notandum est denique dubias auctoris etymologias initium systematis potius constitisse quam proprie logicum undamentum qua Vicum c ip Sitis verbis, in re veri primi, et incertitudinis criterii viam tantum induxerint. At Ilud verum illud criterium suam Vim propriam habent, et argumentis certis ardificata, quanti in Se et per se valeant, sunt existimanda. Vici de artesian uirimo vero D judicium tum origine quam concluSione pro tempore novum apparet. Etenim a Platonis deis et cognitionis definitione prosectus, in distinctione consistit, verbis quidem scilicet de cogitantis hominis existentia et essentia discrepante, Sed re

19 Secunda sciena nuova. Lib. I, degli elementi 12. 20 Ibid. 13. 2ihIbid. 22.

- 27 Kantianae scilicet mei phaenomenalis ac substantialis dis linctioni vicina. Equidem Vicus a recentioribus scholis secedit, qui a Kanliana re critica n procedunt primum quod essentiarum mundum omnino dogmatica methodo, id os antiqua Italorum sapientia duce Deo si primo Vero γ, criterio Xstante quod verum faciamus , menti humanae arbitratur esse penetrandum quomodo hunc

alligerit ac descripserit, in sequenti capite patebit ;Secundum, quod purum XiStentiae sua phin'momenon non putat tam firmum principium con Stare, quam Ut Omnem cognitionem, Omnem cientiam Sustinent. In primo vero γγ suo, scilicet in Deo demonstrando diu non moratur cujus in notione de christiana theologia sumptu certitudinis doctrinam origit, ex qua deinde confirmati nomici colligit ut omni sceptica provocatione sua opinione victricem. Scoplici nim ros sibi tantum videri, quid autem re ipsa sint, ignorare Se profitentur;

itaque dum esseclus Oncedunt, causas e Scire negant a re haec caussarum comprehen Si qua continentur omnia genera, Seu Omne formae, quibus Omnia essecta data sunt,

quorum simulacra sceptici suis mentibus objici, et quid reipsa sint ignorare profitentur, Si primum Verum, quia comprehendit Omnes, in quibus etiam ultima continentur et quia omnes comprehendit, os infinitum, nudum enim excludit et quia omne comprehendit, priu corpore St, cujus Sua caussa est, ac proinde spirituale quid est quod est

cujus veri quidem Deus, quem christiani profitemur , 22 .

25쪽

- 28 Num re tam victrix consutatio evadit quam putat Vicus Dubitari licet : acceptum enim primum ponit causalitatis principium de cujus undamento philosophidissentiunt postea ex comprehcnsion sinitorum in sinitum quiddam acit postremo hoc infinitum spirituale esse assi mat quod nec probat nec antecedenti spiritualis substantiae desinitione expilanavit. Quod si semo demonstratus Deus, in cent 'O ac principio omnis cortitudinis POSten reponatur, et Verum primum metaphysicum dicatur, nil rectius. At in ordine humanarum cognitionum

non primum Verum constat Deus sest contra antoriori

quodam certo confirmandus. Quod Curiosium non sugit; nempe et hujus pinione Deus os infinitus et perfectusci cujusvis veri principium Λ quo ut his infinitam persectionem attingoret, se ipsum imporsectum ac sinitum mahit primum stabiliro quo acto ad Dolim rica tantum fictione suppressum, viscondit ab imperscctionis suae idea ad deam persectionis, o a perscctionis idea ad hujus essentialem existentiam adductus. II cc est notissimaoniologica Dei probatio, cui Vicus. Omnia per cauSIS probanda professus, his candidis verbis advorsatur

u Impiae curiositatis notandi qui oum Optimum Maximum a priori probare Student : nam tantumdem esset, quantum Dei Deum se sacero, et Deum negare quem quaerunt 23 . Quod cuni objicit, non animadvertit consor argumentum contra Se facile retorquendum : Dum si ad

demonstrandum Deum suciendi veri critorium adhiben-

23 Ibid. III, 8.

dum Sset, non a priori tantum, sed a posteriori probationes omnes perirent. Λ Vici critorium, ut in hoc si primo Ver Statuatur, latulum hoc prius vel pro statuto admissu na supponit quod suppositum argumento Carte-sius obiit supplere. Ingeniosissimum tamen ac profundissimum permanet illud Vici pronuntiatum ionio erum tantuni scit quod fecit. Cujus non ignoranda os singularis Ortuna, Vico quidem Omnino inexspectata. - in recentiori metaphysicae antiana renovali Ono . ompo postquam ipse antius animadvortorat o math malica tum certo gradu procedere, X O quod in iis si mons Omnia Ox se ipsa desumit γγ et astronomiam et physicam eo tempore secundam viam amplexus esse, quo docti viri opernicus, Galil stus, Torricollius intellexis sontis rationem ea tantum Videre, qua cumque e propriis conceptis ipsa producit na si dogmatico somno , excitatus, mota physicam ita in integrum restituendam doci ovit, ut non amplius Osthac

si omnem cogitationem nostram X rebus, Sed re e nostra

cogitatione componeret , 24 . Quod si de hoc principio, tanquam de certi criterio,

judicandum sit, nec mediocri parte justum S Se Videtur, ne omnino prorsu cognitionis problemati resolvendo sussicoro Cujus triplex desinitio orborum, scilicet cognitionis, Scienti; a , conscienti m et vim patefaciet ut infirmi

tatem. Oznoscere Si naturalem a Consu San rerum.

scilicet legum vitie mecessariarum synthesim labere;

24 Kantius Rationis purae critica, praelatio II.

26쪽

- 30 scire autem j iisdem synthesis elementa analysi distincta prius, relationibus postea concalenata possidere. Scio itia igitur ordinata cognitio dici potest conscientia vero genus quoddam cognitionis, tu mons ipsa et cognoscit et cognoscitur scilicet cognitioni Objectum ac subjectum constat Vici criterium nec ad cognitionis facta, nec ideo ad sucta conscientia pertinet quae quanquam certa Sunt, nullius ponderis ac momenti ad informandum scientiam italico philosopho videntur contra ad scientiae sueta idem a te pertinet, O hoc Onoro hor i perum antlim scit twod fecit, sine detrimonio polus admilli. In eo autem criterium peccat, quod inopportuna distinctionis cujusdam momoria ad philonicam dearum theoricen spectantis, insuperabilem murum Vicus inter cognitionem et

scientium ponit, ac vanum atque inutili in alteram pro se S-sus, alteri materiam atque instrumenta quibus constituatur, intercipit. Essentia ne sim, an phaen Om non conscientiam mei habeo, me cognosco hoc est mihi praeter Omnia certissimum. Item conscio taliam habeo, me non id totum esse quod cognosco deam vel rem, essentiam vel existentiam, substantium vel ptizonomenon, exteriorem mundum coo'nOSCO Attamen non ego me sentio mei ipsius aut hujus mundi auctorem seu factorem. Non equidem mea mundi aut mo cognitio necessario scientia est. Scientia

enim ab unalytico syntheticoque laboro pendet, quem saepius non consoci. Λ nonne illimi laborem limitibus ac casibus certis conficere in mea potestate est 3 Non id negabit icus, cui labor isse scientia conditio. Quem quo

Conficiam, nonne vulgare meae cognitiones ut 1idae mihi

sunt ossi mutoicus scientium humanam abstractione natanari Supponit autem abstractio eum qui abstrahit, et illiti de quo abstrahitur. Et liae abstractionis materia prima necessaria quid aliud sit ac vulgares nondumque ordinata iliae cognition os, ex quibus alio si rarum et exquisitum Verum D scilicet scientium abstrahit. Quarum cognitionum vim logicum Vici critorium supprimit nodum demonstrat. Itaque sceptico Vicus multo magis avet quam Cartesius Pra)lorea idem analysis synthesisque labor

aliquid antea fixum postulat. Nempe homo, si illud scit quod sucit, non illud suci quod vult. Cui ipse assentitur

Vicus, cum evidenti tu criterium nihil aliud osse nisi sensum individuum in integrum restitutum profitetur. In Sunt enim vel in rebus vel in hominis mente Ordo ac principia, cognitione unieri Ora Superioraque, quibus Scientiae s Orma materia prima scientiae induatur. Ide principia, quibus ratio ipsa intima constat, quanquam homo ea non secit, pro certis tamen ac certissimis habet, cum iis Sponte Sua utatur, nec fieri possit quin utatur. Idcirco duplici modo, cum interiora rerum non penitus Sati penetraverit, criterium Vici peccat. Si vero scientiae et materiam et principia accepta postulaveris, faciendi veri

regula justa ac secunda videbitur. Eo enim Muthematica

inter omnes scientias fit certissima, quod ejus elementa, et in nostra cogitatione a priori deducuntur et a posteriori in rebus confirmantur citaque eorum analysim plane ac synthesim sacere in nostra potestate est hare autem relationum disjunctim prius inventarum concatenati nOS-

27쪽

- 2 trae menti Opi 1S St, et X cognitione Scientiam promovet. At tenore novum, undo vetus ac tritum principium est, praetereaque ipsi Cur teSi pernotum, qui omnem cientiam, ne Xcepta quidem physica medicinave in mathematicam Ormam reducendum S Se en Suit Curavitque. Ut Xpensa pauci reSumuntur, si clara ac distincla id ea certi desinitio potius quam criterium jure a Vico dici potuit, aciendum verum criterium sane dicendum est, sed criterium quod non omnem certam O nitionem amplectitur. Itaque admiSSO, quo Valet, utroque iacito, manet semper criterium certi libi requirendum, alibi ponendum.

Sensu primo latissimo, qui cum origine verbi congruit, metaphysica, Vici sontentia, constat omnium scientia quaecumque sub sensum non cadunt mei, primi veri ac prima causa3; hominis, quoad mentis naturam o ejus corpori relationem mundi, quoad rerum prima principia. De Vidi theologia naturali certamen contra primum Verum D artesianum molanda qui edam patefecit Quod ad ejus opiniones attinet de humana natura, de mentis ac corporis conjunctione, de libero arbitrio cum praescientia omnipotentiaque divina confligente, cum artesianis Opinionibus paulum quadrant, et scholasticae theologi e eXplicationes proxime sequuntur. Secundo sensu strictiori metaphysica Vio essentiarum scientia constat, scilicet de natura rerum philosophica commentatio, aut cosmologia quaedam physica praefatio. Quo sensu ad ejus conflictum cum Cartesio spectat metaphysica enim physica cartesianae principia et quamethodo constituta sint, et quid per se valeant, in Vici

judici de gullici philosophi metaphysica perpenduntur. Quod iter secutus uerit artesius, . pernotum is ci postquam et sua ipsius et Dei existentia dubitalionom

28쪽

- 4 Omnem Sustulit, ad mundum redit, et principia metaphy-Sic rerum statuit. Insolitu vero et omni bonae metaphysicae contraria talis procedendi methodus Vico videtur Aristoteles, ait, si metaphysicam in physicum intulit, qui re de rebus physicis metaphysico genere disserit per virtutes et sucultates h l . Inde exortae Sunt uno Scholasticorum entitates, scienti; inutiles nisi perniciosae. InVersum autem gradum, cum ceteris praestare Velit, Cartesius Observat materiam enim creatam ponit dividitque, et substantiam vocat; quo faciendo si recta physicam in metaphysicam extulit, et de rebus metaphysicis physic genere cogitat per actu ne forma D. Utrumque, Vici opinione, vitio vertendum Etenim et in civile est, exstante jam natura, ex qua jam actu ShabemuS, desinire res per virtutes, ad exemplum Aristotelis physicam tractantis et antequam natura existat, et re Ss Ormata sint eu describere per actus, importunum n 2 : quod suci Cartesius cum de mundo mela physico disserit. Cartesius quidem non est Epicuro similis, geometria tam ignaro quam in metaphysicam sustidioso, sed revera maXimu e aequo metaphysicus et geometra . Attamen ejus hic ita de extensione substantiali, de turbinibus,

de pleno universo, non multo plus Valent quam epicurea de corpusculo Simplice Xten SO, Vel de Vacuo, Vel de linamine Etenim uterque in mundo formam tantumue motum considerat rex autem Si tornix motuquest De ant. IV, I, 26.

COnStant, Ssentiae Seu virtutes rerum carent Omni motu sormaque. ΙLaec autem Verba, si virtutes esSentiae , ad propriam Vici cosmologium nos adducunt Ioibniti instar, quocum argumenti Suis anticartesianis non mediocriter congruit, Me metaphysica Nicus in priori ratiocinatur. Ex aliquot verborum Litinorum synonymiis metaphysicum pedisicium instruit, quod et solidum et persectum, quam-Vis exiguum, esse profitetur 3 . Cui tanquam vestibulum profertur distinctio Me physico seu actuum mundo, qui corporibus extensis ac motu constat, et de metaphysico eu es Sentiarum mundo, qui arternas Virtute rerum, et prie sertim extensionis me motus virtutem continet. Selentia 'er essentiarum m)lernarum quodam sensu

con Stat Sohi vera 'cientia. Quid ergo est issentia oon apud Vicum cum dea confunditur Platonis instar, ideas quidem ille profitetur genera osse, et aeternas, et dignitatis ordine distribulas tormanoro ab infimi ud supremam Ideam, qua nihil aliud constat nisi Dous optimus. At illii delegan conceptum noli suppeditat qua ratione idea in

rem OnVertatur; Suppeditant vero essentiar. Infinitus Deus,

Deus principium Omnis rei constat, ergo Omnis extenSio vel motus eminenter, theologici verbi gratia, in eo continetur. Quo spectat id verbum E eri faciendi critorio intelligendum est Geometria, - cum arithmetica Scien-

29쪽

36 tiaruna certissima, tota de in onstratur puncti geometriciope, quod inextensum O individuunt Ost unctum enim in infinitum multiplicauim in una producit, incit clupe intersectae fiunt superficios, Superficie S pie tres Vel plures solidum Homo ver mente artifex, creator, deus evadit hujus mathematici puncti, si cujus nulla pars St quod si X ae pio iniquis extensis subesto, si . Ide ille geometria, puncti gratia, eminenter in homine esse dici potest. Similiter autem in natura ros se notant. Λuctor Deu S, OSSOntia ineXtensus ut pie immobilis inter piem et OXtensorum ac motorum mun him existere debet unctiis pillian medius in extensorum immobiliumque, qui ' CXtonsorum C Olorum S Sentia ipsa Sint eorum quo transitus ex dea clivina in existentiam is extensionis virtus inclivi liin, pii ex eo quod jus nuda pars sit, X p quo ni piis extensi Sube St; motu immotu virtus - Seu conuiuS, - PNU CX U IUDmolus inii pio explicat Quas virtutOSSQuos Sentia rerum Vicit plincla ruet vlMysica nominat, uri inextonsa Sicut geometrica, realia Sunt sicut corporea Puncta igitur Sunt per qua primu in res o sui nihilo existere

extensionis γ, 6 . Divisam materiam substantiam secit, cum ex ipsa etymologia aes desinitione substantia nihil corpo-

- 37 reum vel dividuum constet. Quod, cum motus leges ingeniose discernoret, mirandum est quod non animadverterit Etenim motum octo ponit ala jus determinatione esse distinclum ritu ut sub Odom determinationis modo, Seu Pianti tui . ut dicunt,iliis motus fieri possit, T unde prae Stantes suas explication os colligit de motuum resso-xione ac ros ruction0 Λ principii sui rationum vel ignorat, vel dissimul it, scilico quod uti diagonali set Laturali aequa subest virtus extensionis, ita molui octo et obli pio ad horigonio in aequa virtus quoquo sub os movundi γγ 8 . Vici igitur os moti,gia in ha) roducitur, pribus libri sui caput quo librii ab soli it natura si motus hujus motus indefinita movondi virtus conatus quam xcitat infinitamen in Se quieta Dous Natur:υ Opera motu perficiuntur, conatu incipiunt ori ut Orum gene se motum, motu SCO nutum, Conatus cum sequatur γγ 9 . Ex his codigondum os extensa non per se Conari, Sed per conatum OVeri Onalum motu anteriorem OSSO, sicut exiensionis virtutem sextonsis virtutes immotas por- manere, OS Ohi mΟVeri. Unde a priori statuit Vicus

corporea cuncta in motu esse persectam cluietem in natura non inveniri motum tandem, qui, si pro severiori metaphysica loqui velimus non tam quid est quam cujus 3 10 , ideoque corporis modus constat, nihil aliud esse nisi corpuM quod movetur ergo non a corpore in 7 Ibid. IV, I, 22. 8 Ibid.

30쪽

- 38 corpus motum communicari, nec corporum attractionem fieri, sed peculiarem aeris in corpora si circumpulsionem , quae Dei si manus sensibilis , est et cum perpetuo rerum motu congruit Physicus idcirco nuindus impersectis rebus constat et in in sinitum dividuis metaphysicus vero Sive essentiarum, Virtutum, metaphysicorum punctorum munduS S rerum persectarum, si quae sicaci se sint indefinitae n. taque essentiarum scientia fit scientiis ceteris primordium suppeditat enim metaphysica arithmetica numeri virtutem seu unum, geometri P punctum Seu Virtutem extensionis mechanica individuam virtutem motu Seu conatum, physica OXtensionis ac motus virtutem corporibus applicatam, ipsique ethica ideam perfectae mentis, si Onde provonga quot hi in disso ronga uitiva de suggio, quel hi capacita in comprondero. . . quel hi QStreaau noli operare . . . e sinulmonio quo diro, que sui ecos proprio, che per quant ultri vi pensi, non OSSapii acconclamento ne diris o sure B l l . Praeterea humana mens, cum Orma ac limitibus praedita sit, eorum quo absque Orma limite quo sunt meram intelligentiam habere nequit ea tantum cogitare suum est. At illa cogitatio consessio est quod cogitationis objecta neque sormam neque limites ullos patiuntur. Meram autem intelligentiam rerum metaphysicarum homo non habet, quia Dei res illa opus sunt, non suum. Ideo metaphysicum Verum uno visu et in globo mente divina consideratur, humana mente finita distincte singulatim- U Bisposta I, 2.

- 39 que percipitur : nempe haec re metaphysici veri claritas eodem est numer ac illa lucis, quam non nisi per opaca distinguimus Metaphysica enim vera illustria sunt, quia nullo fine concludi, nulla re formata distingui possunt physica autem sunt opaca, quibus metaphysicarum rerum

lucem distinguimus η 12 . Hoc est ingeniosum Vici placitum de punctis metaphysicis, haec substantiae definitio quam definitioni opponit

cartesianae. Quae cum in Se cognita sint in Origine nunc et quid valeant, sunt existimanda. Illud quidem verbum, scilicet si punctum metaphysicum n, paulo ante Vicum a quodam ejus equali meta- physica praestantissimo fuerat pronuntiatum. Ac sane Loibniti iis onada Vicique punctum inter se quodammodo congruunt. Reale quiddam utrumque divina cogitationis Opus ab ea autem cogitatione distinctum, sormale simul ac materiae Xper rerum principium itaque Viciis ot

Loibnitius consentiunt, ut a carie Siana Corporeae SuhStantiae definitione secedant. At non ultra perstat consensus Lethnitiana monada passivum et activum quiddam conStat, quae, tanquam nima rerum, per Se ordineo impulsu divino movetur. Constat potius Vici punctum aliquid dynamicum, en quidem, sed agendi vel sentiendi virtutis expers ; ambiguum tandem principium, quod nec

vis creatri nec res creata est, Sed medium stat inter et

ab idea ad actum sit transitio. Utanto discrimine non sine causa conjiciendum est nihil aut paulum abest in hoc

l2 De antiq. IV, I, 30.