Andreæ Libavii ... Declamatio de cometa anni 1604 et Gisberti Voetii theol. in Acad. Ultrajectina professoris. Exercitatio de prognosticis cometarum

61쪽

ng Inoo Nos TI cI COMETAE u M. 3 eneribus, ea procurabant Quid nos Vera Christi luce instructi facere de ''bemus Victimas citra unum Christum Iesum non habemus, attamen pre- 'ces cum poenitentia,&sanista vita cuique nostrum prcponuntur in divinia, literis quibus impendentia flagella saepissim lcniuntur Magna certe ubi , que socordia est vi pernitiosa sumas curita , non itaque mirum si prodi ,,giis hujus geneti Pater coelestis pro sua misericordia mos curat excitari , Non enim vocavit nos ad sanctum suum Euangelium, ut in otio dormi

remus, ideoque videns, non ita ut par erat, commoveri homines verbo se praedicationis doctrinaque sacrarum lixςraium, de coelo quoque monet,

, non ut filios suos quos ba isti Q habet, porterrefaciat, sed ut eos ad peta gendum quo tendunt incivex, Vanda capit , quod suam redem ,, ptionem jam appropinquarς, im instar Videant. A ignis coeli hujus

se modi pavean impii, qui toti pendent a secundis naturae causis, neque fui. - erum habent divinarum promissimum, neque tutissimam fidei ancoram, quibus nitantur.

1 V. suum A minori ad majus analogice concludi posset saltem probabiliter Si alia quaecunque Dei opera in natura tribus vocibus loquantur juxta pervulgatum illud Hugonis de S. Victore9 accipe, redde fuge; hoc est, accipe benedicium, redde emtium ., oscium, fuge supplicium cur dici non

possit rarain admiranda Dei opera, errα- motus scit , Cometas, aliaque in aere aut in coelo insolita phasma a, bominibias ex conspeetu creaturarum

creatorem non honorantibLari nec creaturi bene utentibus , iram Dei an

nuntiare, mala portendere' Est enim jecte dici solet mundus libis his tura in quo legimus sapjen j m, potentiam bonitatem, justitiam creato. ri . Quin&praeeunte Laipi i , eaturae suo modo sunt praecone verbi mandati divini, sunt verbum ς δ ipi De revelatum. Nam quod de Deo cognosci potest, ipse Deus rQVςlasse dicitur Rom. t. v. 19. Apud Genti te, absque luce scripturae in viis sui ambulantes, Dous non passus est se esse expertem testimonii Actor mali enarrant gloriam Dei, e dides diei loquetur sermonem, c Non es scinoi non tum verba , non auditarvox eorunt, c. In omnem terram exivit onus eorum, Psal. 9. Tonitrua appellant ut vox Dei, Psal. r9. Hinc estinxio interpres Belgicus celebri Mothespii aes libro de veritate religionis Christianae titulum Biblia iratu, a non inepte praefixerit. Ad hunc librum remittimus Iob 2. V. 8. tu γλntir mora iumenta, docebunt te, c. o narra lint ibi r o maris. O, se bis 1 invit secundum omnia hac, quod mam Donunt secti hoc Ex libro naturae apud Gentiles philosophos disserebat Apostoliis ac Ior. 7. Ex eodem deus idololaitas arguit Jesi aD 'q Eundem Iob evolvendum proponit, cap. 7. r ut relucentena in omnibus peribus sapientiam, bonitatem , poten-

62쪽

Ex ERCIT ATIOtiam conditoris agnosceret. Ex eodem libro gloriam Dei celebrabat divi nus psaltes P al. 8.oc io . Quamvis haec sint opera naturae quae Deus quotidie aut frequenter operatur, admirabilia tam ii sum ait Zanchius pari. 1. lib. s. cap. 3. de caelestibus O meteoricis pressionibu paucis considerantur, ut onuderari obent. Audi saltem grandi charactere sal et v. 3. - icum Psal. 68. v. a. 3. vocem Dei, hoc est , Onisrua fulmina Pial. 97. v. i. 6. praedicantem Gentilis Poeta Getulum suum arbam sic loquentem introducit, -- An te genitor, cum fulmina torques Nequidquam horremus , caecique in nubibus ignes

Terrificant animos ct mania murmura miscent.

Universa theologia naturalis huc advocanda esset, si libri hujus soli a num eo rate saltem sic ursim lustrare occiperem Multi artem hancri methodum inter antiquos ieceratiores jam occuparunt, quorum aliquos alibi indica.

In mundo superiori inferiori sunt signa prognostica, ad quae Deu homines jubet attendere Astra sunt possit in signa, ct tein ora, noctes Genes .v rq Prognostica aeria a Scruatore nostro probantur Math iv. r. . Luzia. r. Jψ j j lis ergo ximur, scyiptura ea perienti, sapientum

indicio lautoritate nos manu discente. Ita abi que superstitione cum in gratio in Georgicis Hesiodo in ver diebus, raro in λο μεισις Carione lib.li. de re rustica cap.; DPlimo b. r. cap . clib. 8 capris gelio lib. . de re militari cap. o. i. Ehodi in lib. 3 cap . clib. q. cap. 8. Mirat lo in ephemerid aeriis, tempora erenitatum Sc tempestatum distinguinatis atque omnia arboribus, fatis, pecoribus, corporibus nostri , noxia sive imminentia sive minitantia declinamus aut praevenimus. Idem de me de cinae parte semiotica pronuntiandum est. Cur tempora dissiciliari mollia ad pacem nostram pariter non discernamus ' cur signa eorum , duce scriptura, experientia, sapientum autoritate, ut jam probatum est non observemus ZModo intra terminos illos nos continea laus me ad vanas Gentili uim divinationes ostentorum interpretationes scriptura , experientia ratione destitutas pro bamur quales in ipsas effectorum naturalium observatione, irrepsisse ex altat Mattit doctrina promiscua cap. 22. e ineptis nonnullis asstrologis, almanachicorum fabris, ex Ptolomaei centi loquio depre. hendimus de quo anteli ac in dis p. de up rstitione , is de prophetia. De Tyberis in in datione di in moenia ascensione, ectile Et nae Vesuvii in cendiis, ad instar terrae motus non tantum nocentibus sed citias calamitates portendentibus, ni hac Variorum observationes proditae: ita omnes nec adoptare, nec temere clim exsulctare. De Vesuvii tertibilibus incen

diis

63쪽

o Pgos Nos et I cID COMETARUM. 1giis exstantsi Lari medici Romani , aliorumque tractatus peculiares. De Tuberis inundationibus recentissimus scriptor Phil. Ferrarim,rnathesios mTicinensi Acad. Professor, post Omnes in insigni exico Geographico Lonadini anno os . excuso in voce Tiberi sic in zuc Tiberi mundationes, a ίη , magnae olent calamitates bellio spe seqM. A P. V. Ovid de timore ex apparuione Ἀρη 'ectu Cometarum concepto, iudicandum psit. τῖ- Aneidum Stoicorumpas ado iam de sapientum παρει hoc est ra. eis fas ab omni assectu, a scholis Christianorum non immerito pro- nigari nemo dubitare poterit, Mi ex Dei verbo edoctus eli, ervatorem nostrum ab omni affectu doloris, timoris gaudii indignationis 'umana natura non iste immunem insuper a Christi imitatoribus in rectae rationis gyium eosdem affectus coercendos Irasciminio ne peccate Ephes. 6. v. rri ut ne contra lamini scuto reliqui, qui lem non habent i Thessal. . Ut ad affectum timoris, de quo hic quaeritur, descendamus tantum abest,

ut scriptura eum exstirpatum velit, ut contra unic commendet, tanquam cordis humani custodem ac anitorem. Servite Domino cum timore i xu Otecum tremore IVM'. Intra Ore remore peram in f, utem vestram Philipp. a. Finu verbi omnis auditu i, cum time data eius cuI odi.

Eccles v. i . Litus iis qui tim t Dominum sal i r. v. i. Objiciat ibi te uis coptum esse eodem Psalmo auditione mula non timebit, nurui on cor tu sidens θηη η' Firmum cor ei in non timebit. Et Math. o. 18 timete cos, si cor cidunt. Vsoqi. V. q. ο ι timere verniurii ob. c. Ap cal. 1. v. da innati dicuntur meticulosi a Timoth i. v. . Nuis eum dedit nobis Deus ' ritum formidinis sed roboris 2 caritati, ct a nitatis animi Ad quod et pondeo, cum in scripturi, nulla vi repugnantia, distinauendum este timori in Alius enim est panicus subitus terror ho minem opora mens. Alius perpetuito perina nens cum dei peracione, infidelitate sit perstulone impatientia ac marmuratione , S a verilone a Deo, ac malae conscienti tortura conjunctus: O alis es Zazar Dan .v. 6.&im piorum in novi illino judicio Lus p. allorumque terribilium judiciorum exspectatione 4 Ven xi r. 9. Luc. s. v. o. Similis huic sed in radii excellentiori, Vrror damnator Um,o de monum, de quo ruto . r. v 19. Alius es salutaris osque vel filialis reverenitalis i. ν i 1. Philipp. 2. P. 12. 4m . i. p., cum conversone ad Deum cum culi

64쪽

ris) deinde consequenter in alia φοβηρα timenda tum bona, tum mala ; idque propter Deum, in Deo, ex Deo, ad Deum qui uti amor nosteresse debet ilicet iam timor pavor Iesa 8. v. a. Inter bona , ae materiam aut occasionem timoris nobis praestant, est verbum Dei Iesa. 66. v. et resticiam ad pauperemi contritum stiritu, ct trementem super Perba mea. Verbum autem Dei sonat in libro scripturae, min libro naturae. Utrobique audiri potest' debet verbum comminationis, commonitionis, denuntia tionis ira ludicia. Hoc verbum magi, id est, oneris seu onerosum , quo affectu excipiatur exemplo suo docet propheta Domine audiri auditum

tuum, t ut, Habac. . v. et Calcam inmara equos tuos, in acervo aqua m uultarum. Au expavit venter metu, crocem contremuerunt labia mea

id. v. I. 6. Nunquid contra flumina iratus est domini 'ium contra mare ei ira tua'Ibid. v. 8. Terribilis Deus sentitur in tonitru , fula me , vento igni, terrae-motu, morbis,fame, hominum cladibus, aliisque malis φ ραῖς ut enim bona appetunt omnesin prosequuntur Ac mala timent fugiunt. Inter omnia mala externa mortem omnium G pGi ταῖν appellat philosophus, ubi disserit de fortitudine. Et recte si mortem in pectes a in morte nil niti mortem Eandem Bildad Suchites Iob lv. i a

pellat regem terrorum. Praeter mortem nullum est maluit sive turpe sive trille, quod non siit occasio metus Metuit quis homines notos, ignotos v-rannos, pr dones, turbones, amicos propinquo etiam seipsum&proprias manus timet Danaos dona ferentes timet coelum terram, ignem

aquam metalla & lapides, arboresin frutices, animantia fera, domestica persecta insecta prout nobis nocent aut nocere possunt Metuit igno ininiam, famem, plagas, vulnera, morbos, symptomata, denique quaevis mala animi, co*oris fortunae publica privata. Unum Deum qui timet omnia illa non timet, aut timet salutariter, tanquam non nocitura aut ii

bonum operatura Rom. 8. v. 28. Diligentilin Deum omnia cooperantur

bonum, Scc. ni o Dominus mecum est, non timebo quid faciat mihi homo Psal. 'r. V. 3, non timebis a timore noctis, alitia volante per dum, a morte D pro nobis civis corura nosci Rom. 8. Deus enim cum

tamen.

65쪽

DE PROGNOSTI cIs COMETARUM. 7ttinentibus se aedis pereunt cum iis agri 6cc. Hos 2. v. 2 o. Ille examii caelos, ct caeli exaudient terram. Et terra exaudiet tritu amo pinum Hos. a. v. et . adeo ut ii mediis malis is dictionibus gloriari pos in Lovi pr. 2 dccum divino Psalte Psal. 6. v. i. a. 3 canere Deus bis spes ita o auxilium in angustus,&c. propterea non timebimus, ct mutabit terram,

cum ubi erit monte in cor seri , c. Piis illvi profani Poetae vere competit: Si fractu illabatu orbis Impavidum ferietat ruinae. Illis praesto est panacae fidei iduciae, qua metui dolori oppresiuro re si illant. Sicuti autem omnia hujus ita mala salutariter timentur, aut non timentur sies eorundem inalorum signa aut comminationes Leo rugiit,

qvis non timebise: Amos . V. 8.

Si medici aegra ad signa morborum symptomatum attendunt, agricol χ nauta ad signa tempestatum, milites ad signa insidiarum,aggres.sionum δε impugnationum hostilium , eaque suo modo metuunt Quidni ad φοβηπα in coelo aut in terra irae, comminationum, judiciorum Dei nuntia extimescant homines, ingratitudinis suae 6 multiplicium peccato tum sibi conici, Sic tamen , ut adversus peccata sua versus Deum quena

ostenderunt, torrentem timoris deducant. Quo rite facto timebunt, Cntimebunt, animos ac confidente timore, exultantes cum se more taut aliter ac Apostolus tristi erat, tamen semper laetus a Cor. 6. ν o. Qui sit metuit, non tam iijus vitae mala metirit, quam peccata : quomodo

celeberr. iiissimus theologus Joh Raynoldus morti vicinus percunctantibus quibusdam , dolor nec ne habuisset aliquem , ex iis quae nuper id acci-iligent ii respondebat si ob nibi dolere aliud quam ob peccatas a. ita refert Parherus in pr far ad librum de descensu ad inferos. Ostum et Dominam ct mandata ejus utili valde, e . a rumore malo non timebit; paratum cor eius fidens domino. Filinum cor ejus non timebit Pial. a. v. i. . . Etian aut ambulaper, Pt ait 2 3. . . per vast in i r ni rsu, non tin ebo malum quoniam tu mecum. Jerem 2 3. V. 4 non in blint utram formiis labunt. v. 1 6. In diebus su servabitur Jebi D Jer lataim habitabit confidenter. Prover a v. i. F erunt, non in perbe Iliens impii injusti restiti unculus de it. Ita dc justo conveniunt nee ienni tuo excludi in t Justus, ait Aquinas part 3 qu is, art. 7. Iustus dici. Maii esse bl ite terrore, iecundu in quod terror importat persectam passio-

nem avertentem nomin cnaab eo quod est rationis Deum unice timet tanquam ignem Oniumenter , Hebr. 12. v. 29. in cujus manus terribile

est incidere, nihilominus tanquam optimum aenign stimum patrem; peccata timet tanquam mala tantum mala, turpitudinem turpissimam; iram

66쪽

48 EXERCITATIO iram Dei timet, omniaque irae divinae effecti judicia , externa scit hujus vitae mala per se molesta, tristia, οβ ρα Signa 6 indicia judiciorum Dei

timet, qu1bus significatur calicem esse in manu Dominilial. 3. v. 8. quia calix in manu Domini, vinum rubuit, planit e l mxto, uit ex hoc. Veruntamen seces ejus , qua exprirnent , bibent omnes impii te rae. Ut ad apparationem Cometarum haec applicemus , timent pii hoc signum de coelo tanquam nuntium aut comminationem malorum; timent mala illa tan- qtiam judicia Dci timent peccata sua tanquam judiciorum indiciolum istorum caulas timent Deum tanquam omnium istosum autorem , tanquam lucis c enc brarum creatorem. Timent sibi .suis timent ustis ecclesiae Dei, scientes a domo Dei subinde plagas Dei incipereo et r. q. v. p. timent patriae suae, timent mundo , a venturis aut minant bus plagis, timent impiis, quorum peccata instar Sodomae fecerunt consummationem, Gen. 19. v. ai qui mensuram patrum suorun implerunt Matb. q. v. 32. quibus pia quadam praesumtione portionem calicis, qui nunc in manu Do mini assignant. Memini mihi adolescenti anno 16or in tyrociniis studiorum Lugduni Batavor versanti a commilitone quo lectionem M. S. epigrammatis de Cometa istius anni author Philippo Lansbergi pio&erudia

i theologo, in disciplinis mathematicis plurimum ver lato qtio scripta ejus tellantur concessam fuisse cujus duo postremi verius solummodo

memoriae inhaerent.

At tu aera Babel nondum exsi tiata cruore, Ποrresce plange , corrue. Laudavi antehac in i par telae t. di 'p. tit designis laudatum avariis responsum Ludovici Imperatoris fit Caroli Magni datum astrologo suo iaper apparitione Cometae. Sic errar Oct et Iesu theologus in comme=itar. ad a. hi Machab cap. y pag. 39i de responso illo pronuntiat Nae ille sane quam sapienter sed Carolo Magno triduit, citato ad hoc Fasciculo temporum. Quod in meo exeimplari excuso Coloniae 1 7 . non invenio nec etiam in Egin hario vitae Caroli Magni scriptore Inhaereo ergo meae aliorum citationi, imp: imis polyistoris ossi qui lib. de idololatria cap. 9 ea scriptore vitae Ludovici si qui ejusdem astronomus erat Ludovico adscribit & ex eodem historiam exhibet. Ante quem , Baronius historiam hanc

ann a 6OO. in tona. 9. annalium ad ann. 337. ex eodem scriptore vitae Ludovici, sed paulo plenius, transcripserat. Nos ista solummodo inde excerpimus. Mediante inquit, scriptor, festivitate Paschali diram semper aco triste portentum. Ibidem Aqui gram Cometae sidus in signo virginis ap-

paruit, &c. quam rem cum primum imperator talium studios si mus conspexisset, constitit, antequam quieti membra committeret, accitum qilendam,

67쪽

D P Rocuos TICI CONSTAR u M. q. quendam, itemque me qui haec scripsit, qui hujus rei scientiam habereis credebar percontari tuduit, quod super ea mihi videretur Et bura se Cumque aliquid dicerem, aliqucta dissem Unum est, inquit, quod se adhuc silentio premisci mutationem enim regni, mortemque principis ,, hoc portento monstrari dicunt Cumquς ego testimonium propheta in ,, medium protulissem, quo dicitur, a signis caeli ne timueritis , quae parent ,, gentes ille solita usus magnanimita eo prudentia : Non alium inquit, ri timere debemus praeter illum, qui noster hujus siideris creator est sed, ejus esementiam non satis laudare mirari possumus, qui nostram iner

tiam, cunissimus peccatores imp nitcntes, talibus indiciis dignatur ad se monere. Quia ergo is ζα mi P communiter hoc ostentum tangit: ,, omnes pro posse&sapere ad meliora scitinemus, ne forte misericordiam, illo prorogante, nostra poenitudine impedienti, nos illa inveniamuris indigni. Dictum hoc Ludom deico Cometae conditore ad conspectum Cometae sinendo citant claudant praeter Baronium Serrarimn , ex nostris

raraterus in catalogo Cometar. Κ chermanna in th p. in Hipp. phsiuis, si pedus in theol naturali pari. a. cap. 33. p. 363. ossius loco tu qui dicto huic Ludovici de Cometa apprime a se laudato his verbis ibidem pag. ro acce-

dic: Hujubmodi ros rapere debent in admirationem maximi mi Cometa codentis. Sed caecas gentes, qua quidem, usque in Naturae arcam pe1netrarent, compellere potuerunt ad cultum creator pr standunt. Et paulo post Nec tamen inde sequitur Cometas in sic tu pygito se , sed esse numen, quod per eos mortale genus ad poenitentiam vocet. Pag 773 relata sententia, secuta

devotione cum eleemosynarum largitione Ludovici, occasione conspecti Cometae, praestita subjiLit atque is ni ad pietatem, et oique hο. minis salutem facit. Petrus Molineus celeberrimus theologus, qui olim philosophiae pro se

sione in Academia Lugd. Batava magna cum laude functus erat, intract. suo tit. Intes anno 36ψo edito, lib. 3 cap. 7. post refutatas vanitates astro. logicas, de Cometis metu ex eorum apparitio lecQRcepto sic scribit mite I tamen negandum A. 1μἰ- , id est, ostenta divina , ct coelestia pes aeria ostenta saepe suis praenuntia calamitatum , dcc Nec si qui quam , nisi cuius animus ab religionem lagendum , ad plane obbrutuit , qui ad fulmiua

fragorem tonitruum , aut cruenti Cometa Jectam non tangata metu.

Pag. seqv. 6 r. Nec desunt qui Uult ut Cle ii ii sistentis, aut ea per obum L torqueant. Quod probat ibid. Xζmplo Vespasiani: alterius cujusdam, qui Cometen sibi infaustum quercsiatur , quod ad 0M contemplationem, ijmρὸ la no Ie,1rigore ore t , aucedinem contraxisset Zanchius part deoper. creat. lib. ἶ- ὸp. 3 Comst Christianis pii que hominibus metuendi u

68쪽

piret; si eae sit potiri ad stram mutimum idemque in Iesum chritici

animari debent. Cometae enim sicut sunt ceu se talis Dei adrersis impios sic

praecones pust eiusdem apud p in Um m Miser in νυμ centiam O dem

hortatur.

Marinis verba ex epist ad Lapatarum supra capa, exhibuimus i quae ibi

legenda. Alstedus part et theol. Natur cap. 3. Meteora ignita sunt puero faces Dei e caelo concisnantis, dcc Non igitur contemnamus, vel derideamus hos Dei praenuntios. Neque miremur Resta latium Imperatorem, C, Imitemur itaque Ludovicum I. Imperatorem Caroli M. filiam die. Ibid. g. Meteora ignita si contemplari debemus ut statuamus illa esse specula clementiae ct ira dirina. Clementiae quidem quia ut diximus modo, Detis, que adeo nos amat, ut antequam puniat, pranantius nobis mittat, Sce ruinde punis cuia ira Dei. rei ηο-b cum loquitur non modo is viana lingua per prophetas Apollo dnonnunquam etiam ipsis elementa informae ct imagines dirersas, ait tam is terrorem coimpositis. Accedat seneca, quem nonnulli forte citius audient quam theologos a sacris literis aliquid allegantes. Nemo, inquit, lib. . Natur quaest cai t. . que de turdus, hebes . demissu in te ram est . ut ad distra vingatur . ac tota Mente conburgat , imprimi que ubi orum H quod caelamini.

clitum fulsit. Atque hactenus de timore Ac Ita ad conspectum Cometae. Consis

detanda nunc quae adversus ista objiciuntur. i. ob est. Ex Ierem l . . r. iam gentirem ne disicaris Ma signis caeli ne; neruatis, sed meruant gentes ab eis. Quia statuta populorum vanitra sunt; quia lignum de stipa praecidit, c. Ad quod respondemus, capite isto praemoneri Ibatilitas contra vanas ac superstitiosas divinationes, eiqire annexam dololatriam Chaldaeorum&vicinarum gentiumri uti constat ex v. s. utasta tuta n litorum vanitas Iuni, quia lignin de sylva praecidit , opus niaminis a=i bis a cla I lento O auro recomm illud , clavis O mayris cons areis aut illud. c. Ne timeatu ab eo , qui a ximinates et ertam enofaciest

ei non e i in eo fucut , c. Vanum ergo est quodcunque ab idolis hoc est daemoniis per idola illa , aliaque signa ex coelo nuntiabamr, aut putabatur nuntiari, ianusminor ac cultus omnis, qui klolis ad conspecta aut audita talia figia impendebatur. Ouae autem fuerim Chaldaeorum 3 Syrorum dietinationes ex stellis quae casu in textu stato dicuntiatr9. quae ii Iorum superstitiones idololatricae , ex sacris teris cum historia profaria collatis cognosci poterit: mantiductio hac in parte data fiat a clariss Seldeno in syntagmate de Dii, Syris. Designari autem ita textu cita

69쪽

os Istoc vos Tre COMETA Ru M. at Chaldaeoru :n divinationes ex signis coeli, connexam idololatriam collisimus ex . ii tibi dialecto Chaldaica, pronuntiatur contra illorum iu- perstitionem & idololatriam : Dii qui non fecerunt caeli terram , cc. Ex Rabbinis R. sel Jarchi in commentar ad locum putat fuisse epistolam, quam Jeremia miserit ad Iudeos iu Babel traUatos, ut Chaldaice aut Siria,ce ita re stonderent Chaldais si dicerem ipsis ut terrirent idolis. R. David Κimelii Hoc dictum Domini Ieremias infit verius Babel siliis a. ptiritatis, ut illud restonderant Chalda , quando dicerent ipsis , ut ferriri ni Diis ipsortim. Nec frustra praemonuit ipso Deus per prophetam, quia Gentium statuti, usuperstitionibus illis admodum dediti erant ud ut col. ligitur ex Ierem. . v. 18. 39, 3 Reg v. a. a. Et Iesa. r. v. 6. 7. 8. Super imone repleti sunt prae Oriente choc est prae Aramaris, qui sunt ipsis ad Orien . tem), ct angures fuerunt sicut elisum i in siciemiis alienis sues t os cientes, c. O repleta est terra jui idolis, Operi manuum suarum incurrarerunt se, c. Iudaei post captivitaten Babylonicam, ut 'post plenam apostasiam suam, quamvis ab externa crassa illa imaginum idololatria abitinuerint , luperstitiosis tamen divinationibus, amuletis, carminibus, exorcismis, incantationibus nunquam non addicti fuerunt. De superstitio nibus inperationibus magicis, ut Fl. Josephum nunc praeteream , vel unus

Maymonides fidem faciet ad Sanhedrim cap. 2. Seniorem, inquit in San-hedrini electum oportebat esse datum orti μή prologuum, praestigiatorum , dirinantium, Pene corum , c. ut de iis csti odicare posset. De divinationibus

astrologicis Targum in Eccles'. V. t. Omne ex sideribus in magalaia, id est , ignis aut influentiis intestibus, aut planetis pendet, ex caelo decretum hi , quod futurum , ut sat omnibus. Hinc apud Rabbitio,' in m tbst', id est, malafortuna, mala congestam&Iudaicam opinionem expressit Manilius, sic inchoans suum astrono.

Cumine divinas artes , ct conscia fati Sidera , diversos hominum variantia castus, Caelestis rationis opus, deducere mundo gredior -- Ad quos versus vide notas scaligeri Constat ergo tales Syrorum4 Chal daeorum Gentiliuin superstitiones isti atque alibi, cum timore idol6rum idolicorum sive signorum sive effectuum prohiberi uti Iesa. a. - , . Descende sed 'per pulverem fit a Babel, c. v a mala venient puper ij propter multitudine maleficiorum tuorum , propter fortitudinem incantatorum tuorum petiinentem, Stis nunc cum incantationibus, ct cum niti iuuine mileficiorum morum, in quibus labora ii ab adolescentia tua , c. a Stent

70쪽

Stent nunc 'fervent te Jeculantes caelum, qVt contemplantur stellas, cognoscere facium menses ab iis quae rentura sunt puper te. Quet omnia Come. tis, uti cum connexis astrorum conjunctionibus, aspectibus, collisionibus, propriisque suis apparentiis, sitibus, motibus in aut sub aliquo sydere observantur, ad singularium exentuum divinationes; libenter applicari patimur. Minime tamen apud Ieremiam, aut alibi in scriptura timorem veri Dei,occasione operum ignorum ab illo editorum prohiberi putamus sed contra eodem illo capite, quod objicitur, sed non inspectum aut nimis oscitanter lectum', pr cipi dicimus. Sic enim v. 6. 7. Non Ut sicut tu Domine Magnus es, ct magnum tuum in sortitudine. uis non timebit te rex Gentium Outa tibi convenit regnaui, quia inter omnes Utentes Gentium , inter omnia regna eorum, non est Aut tu. Et sinu desipient O stulte agent , eruditi panitatum ligni m set occasionem 'ationem timoris assigna propheta ad

aranda Dei opera tum insolita tum solita v. io. - 7. Dominus autem Deus veritas set, Deus vivens ct rex aeternus. Abia eius contremi cet terra , non si tinebunt Gentes iram ejus, c. Domini Deus e t qui fecit terram potentia sua , qui stabit mi orbem sapientia 'a , ct prudentia extendit coelos. Qui oce sua dat multitudinem aquarum in oris, Simili ratione ad peccatorum detestationem cies piscentiam moveri videmus populum Israel Amos . v. a. s. uapropter sic faciam tibi, praepara te in occursum Dei

tui Israel quia ecce qui fomari montes, ct creavit venit , ct annuntiarithoinim quod opus ejus itu fecit auroram ct tenebras, ct qui graditur super excelsa terra Dominus Deus ex rcituum nomen ejus Ad dein Psal. 8. v. . . s. Movit seo contremuit terra ct fundamenta viontium moverunt se, quoniam iratus e t, dcc ct tonavit in coelis Dominus , ct alligimus dedit vocem suam,&c ct misit sagittas suas, c. 2 apparuerim pro Ioda aquarum, O discooperta uni fundamenta orbis, propter increpationem tuam Domine , propter attam venti irae tuae. Si terrar- motus aliaque naturae miracillain portenta metum incutiunt,4 ad Dei timorem nos impellunt, quidni signa in coelo inter quae Cometae quae exserte οβη et , id est, terriculamenta seu ritamenta appellantur Luc. 2 r. v. i. Et fig/ia magna Ibid. v. i. Ad quae

tanquam malorum prae ambula ac prognostica attendere licet, haut aliterae in naturalibus Sc Oeconomicis ad si na serenitatis aut tempestatum Math. i5.&Luc. 2.& 1 1. Videte cum rictus es arbores c ii proruperint iam gelu as, cernentes ex vobis ipsis citis , quo prope sit alta ita poscumr: eritis haec eri scitote quod prope sit regnum Dei. Amen dico vobis', upraeteribit aetas haec, donec omnia facta fluerint Luc. 2I. v. 32. Constat ergo pium timorem a prognosticis Cometarum aliorumque signorum: portentorum in coelo aut in terra Ierem 1 o non prohiberi sed supe