Renati Rapini ... Hortorum libri 4. Cum disputatione de cultura hortensi

241쪽

HORTENSIS CULTURAE ZOS naturalium, attenta consideratione cultionis v- niuersae facere non poterit. Nam de Philosophi naturalis sententia libri decimi octaui prooemio , terram colere nihil aliud est quam patrocinario adesis cune torum parenti δε eodem loco ostendit satis honestatem illius disciplinae , quae est circa rura,

agrestesique quibin viti, honosque apud pri

cos maximin fuerit. Quare non sine causa optabat idem Philosophus, ut viri liberales se traderent huiCculturae: Zod, inquit, ambu honestis latius omnia proueniant, quod curiosim flant hoc est, magis

diligenter, accurate. Quae enim considerationis &prudentiae sunt , mus bene per eo geruntur in quibus parum mentis est. Verum licet Horti praefeetura non committenda sit chii quam eorum , qui de vilium mancipiorum ordine sit , sed alicui de genere liberaliorum mel ropterea mollis sit ille,atque delicatus, qualem Pal- advis libro primo ab Horti magisterio remoueri Vult Agri pras dem non ex dilectu, aut tenere educatis feri uis ponas qui lucia meriti amoris, impunitatem culpa praesentis Vehet. Nam cultus

Hortensis est de earum disciplinarum genere qua coluntur,isiduitate, diligentia in quo peccat ma gna pars cultorum nunquam enim res Hortensis procedere potest , si tractetur per viros indiligentes. Quae causa fuit, opinor, cur olim teste Plinio in

gligenter, male agrum colere, Censorium prob udicaret . re quod praeceptum per Horatium

242쪽

2O DE DISCIPLINA UNIVERs A ad Pisones, ut poeta, sic illicus, ne quid Disserat, aut praesens in tempus omittat: Nam sanctissime praecipit,& monet Columella libro secundo , rem agrestem insidiosi mam esse cunctanti quod petitum ab Hesiodo. Vir cuncitator, agri semper pro clade laborat.

Quapropter ni summae prudentiae, summam adiungat vigilantiam Horto praefectus, partes suas pro ossicio minime implere poterit maxime si collocet operam in loco perbono. Quorsum autem spectet ea vigilantia, non est dissicile dicere. Is enim debet esse villicus qui caeli statum omnem ad se pertinereri Ventos pluuias , tempestates , natura inclinationes , mutationesque omnes spectare se putet in

quo vel uno, ut desint caetera, semper habebit affatim, quo occupetur. Nam cautionem habet infinitam vel istud unum negotium. Tum seruandarum de coelo, pro consitionibus, insitionibusque annuis,

aurarum rationem omnem teneat tempestatum va

riarum importunitati opportunitatiq; seruiat nullam caeli gratiam negligat , quod illius benignitas,

ad omnem cultionem adiumentum sit omnium prς- sentissimum Caeterum siquando tempestates erunt de caelo seruandae , suam confidentiam nunquam audiat: immo ne interroget quidem. Interdum tamen sic est affectus annus ut nihil sit loci prudentiae vel exercitatissimae cum fidei quam maxime dubiae sint venti omnes, per quos anni ratio constare

243쪽

HORTENSI CULTURAE. Os solet. Errant enim turpiter,qui nihil ad ventorum arbitrium attinere putant agricultionem niuersam. Prudentiae vero dc sedulitati accedat solertia, pro adiuuanda per varias artes , ad tam multos partus, tellure Eum enim, qui in fundi sui boni-.tate segniter ωotiose acquiescit, spes sua frustrabitur Solertiam iuuabit experientia obseruationum,

in cultu omni ex longo petitarum , susque diligens. De florum, arborumque singularum cognitione perfectissima , quod est diuturni usus , nihil

dico sileo de mouendae,per fossiones occationesque telluris uniuersa ratione, propagationes , repastinationes, irrigationes , amputationes , insitionesque praetermitto e quibus cultus Hortensis nihil habet solertius. Nisi enim notitiam habeat bene magnam

partium earum, quae pertinent ad elenaenia prima

disciplinae istius, parum feliciter versabitur in caeteris. In fossionibus autem duo spectet non inconside-Xate, tempus quo fieri debent, modum De primo sic Hesiodus Tempus agros certum estplantandi,tempus arania Terram moueri per Aquilonem , vetat Virgilius. Plinius lib. 8 censet satius esse minus serere, oe me

liusfodere, tetrare.Quapropter bene munitu S comparatusque ita supellectile necessaria sed purgandi Horti, munditiaeque tuenda partes relinquat se mulis: occupet autem se in habendo plantarum de'

lectu diligenti, percauto 4 quidquid erit conssi'

244쪽

ro DE DISCIPLINA UNIVERSAderationis& prudentiae sibi sumat conferat penumero cum viris soleta ibus δί exercitatis de disciplinae suae rationes veterum scripta, quae eo pertinebunt, meditetura observet de praesenti tempore tametsi certus sit, nunquam tamen sine cura sit anni venientis uno verbo, nullum praetermittat

officium diligentis, boni aratoris, qui semper laborat de futuro , de quo Virgilius Georgicon se

cundo.

Iam tum acer curas venientem extendit in annum Rusticus. Arborum autem, dum vigebunt, cultor sit sedulus ac diligens quarum augendarum alendarumque cultricem ipsam naturam per se iuuet; quae ad earum ingenium apta sint conciliet, amputet aliena Quae vero pertinebunt ad palationis artem, quae

iam pars est praecipua disciplinae istius pro se sedulo curet , neque in eo partes suas desiderari sinat: plantas caeteras , prout postulabit necessitas , circumcidat, deputet erigat, adminiculetur , Ut quo natura ita clinet, eo ire sinat eorum enim , quae pure naturalia sunt carentque ratione, ipse appetitus

summa perfectionis est postremo nulli diligentiae parcat. Sic enim est haec disciplina quae suam laudem vix obtinere potest, nisi sedulitas afferatur singularis: cum nulla res sit, quae negoti j plus habeat. Si tamen res minime procedat ex villic sententia, non propterea contingat, quod a Plinio tan grauiter exprobratum suis , et terram criminibus no-

245쪽

HORTENSIS CULTURAE. OTstris urgeamus , culpamque nostram illi imputemus. Quod facere blent i , qui questus inhonesti paullo cupidiores , cum fundo rationes suas disputant magis contumaciteri obstinate , quam cum creditore S aduersario. Id autem tolerabile non videtur in ea disciplina , quae facta est per hoc tempus tam honesta S liberalis. Quapropter

studiosorum est huius artis, eam dare operam , ne Corrumpi sinant per manus sordidast illiberales, eam Culturam quae tantum amoenitatis, elegantiae pepererit aetati nostrae: de qua fortasse bene meritus videbor , quod aliquid de meo contulerim ut eam litteris Commendarem. Supersunt etiam plurima, quae dici possint in hanc materiam , quibus pro vitando fastidio , supersedendum puto ut si quis eadem Conari velit , habeat etiamnum aliquid in

quo exerceat industriam.

laudo materia tanta abundat copia, Labori faber et desit, nonfabro labor. Quod scribit Phaedrus ad Eutychum, pro excusanda longitudine susceptae orationis.

246쪽

G RAEC A

reddita Latinis, emendata. EX libro primo fol. 3. γῆ κεπά εο α ι , ,1 et ' DV - , in λίυ παχῖα Terra maxime idonea adhortum, quae neque argillosa sit , neque nimis altera. γωπινιος libro

duodecimo cap. I. 3 άυπρις γης ιξαι, taetri δεν Aratris terrae solum rumpens. Aristoph. - λουτ ὰ .

Ibidem. μαων--αώπω diuidens profundum solum aratro Apollon. 3. Argonaut. Fol. . Eu μναξ Λνθων et τω ς λχ Ουξω ρίλν , ἀυίνων, - ων Interualla arborum omnium impleantur rosis, δε- hisdietiolii Florentini, οὐ taria lib. O. capite primo. Fol. 6. nam Gφυ ς ἐκ- i quidsoli cui que natura talear Theophrasti de Plantis lib. 8 cap. 8. Ibid. ἡ ἐφε omet τη- οἰονομμα, κήαsνέον et dum G occολοὰ γνω ἐν Oportet eum , qui agro praeferitus sit , tempora aequinoditorum , sositiorum eti- Utudines cognscere Florentini libro I. γεω moria cap . 7. ἡμάνων σημεῖα .l emisprono Oca, ex Arist. Theophr. 8. υ, δια ἐυς V eris florifera tempestas, Aschilles in Prometheo. Ibid. αἰ μεα α εθωρος fres Florens veris tempestas. Oppian lib. i. αἰλι mi, L. 8 Gτρα εας κλαμήνου, steciosi se decenti. clamini micander in Georgicis ex lib. XV. Athenaei. s. De iride et ς, κατ' οὐρονον, ἐμφερε ας betis, Eia ποικωλίω ἐπεια, θη ξιν - ουρον . Iris dicitur ab ar

247쪽

l , ob colorum arietatem refert similita dinem ει dis caelestiue Dioscor lib. I. cap. I. Ibid de Narcissb his eth: A - οἰκεία ψρτῆς, θηλ ο- 'ομος δεφλ εγ contemplator suae forma, amans s. De Viola. . μ γυαι αὐ χη miotim indicat odor Oppian. IO. νιμ α - φορίοι εα rei, φορεοιτε δὶ ars, , violas ferte rubi fert 'inae Theocrit. Idyll. i. Ibid. De Hyacintho. ΠΟ, c siuem Phoebus luxit postquam imprudens interfecit puemm percuriens prope fluuium Eurotam, forentem aetate Hyacinthum Nicander in Theriacis. Leucorum an odorem quam siauissimum , sed non diutui

mum Icesius libro secundo plant apud Athen libris. i De Zephyris ῶν Η πιο παπο , ventorum maxime idonei, qui terram 'cundent Anthologiae lib. c. i8. Ob ε λω, λιλ ρε , τ' Ηολιν ἰυλ επ' ἀρούρης

eram Nicaenetus Samius apud Athen. lib. 3. Sis p apta coronis texendis dis e similis u-coro, per se implicitus more coronarum Dioscor tib

248쪽

Idyll. 3.

εινα Hemerocasses tabescit de nocte, simul autem ad omtum Solisforet Athenaeus lib. s. Candidum est lilium , marcescit aurem, statim atque decidit. Theocrit. IdylL- .

Atticus babetfolia stellae similia Dioscor lib. .

249쪽

33. ἔλω η - , φαινο η4 1οι δε λῖ Luna, cum apparet pura freni temporis indicium est. Arat. lib. i. ωγωπιν. lib. I. 3 . De aconito. . . . A δὲ οἰκον οις

In conarum montibus conitum florere solet Nicander in Alexipharm. 3 . κροκs PS c Ἀρυ 'ἐν Crocho dicitur, quod per frigus floreat Scholiast. Callimachi. ibid. se quidem nitidae sunt anemonae , antequam Contre lentur. Nicander in Georg. apud Athen lib. 11. Ibid. De Anemona. ὀξυτόρναν ἐφελ Moi diri quae insigni colore , oculos omnium in se conuertunt. Ex Nicand. ibid. ANHδει Anemone os est nulliis odoris , quem aiunt extiti se ex sanguine Adonidis. Thieocru Scholiast. ειδ ε'. Ibid. Aἰ- οδὸν, κτει, in δάκρυα αοεμανυ. Sanguis peperit rosam , crymae vero Anemonam Bion in

Epitaphio Adonidis adyl. 1. EX LIBRO SECUNDO Arist. lib. degen. animal.

250쪽

212ξαιεν A. Arborum generatione ex femineis radice sunt, omnium maxime secundum naturam esse apparet Theoph de plant lib. 2, cap. I. tum malit , et in caeteris rebus aliis , sic in sis , consiuetudo. Theoph. libri de caussis plant. Ibid πως κώ- λαινοῖ τίω γίῶ Ἀρμένι , Famus ter ram δlutam ac tepentem facit Theoph de causis plantarum

, . . , O. Nihil est tam ille, aut tam pulchrum , quam

m, In agris fenilibus, ne foliis luxurient, depascere solent agricola Theopla de plantis lib. 8 cap. 7.

quercita, a Graeco G ιγεῖν, quod est edere, quod olim ab ho minibus in cibum usurpari soleret Eustath. Iliad. '. ' μείλινον αειλινο ε hc Telum fraxineum, fraxinea basta Homeri Iliad. f. s. V νον. ο ita βάλα νον η λύει Castanea,quam non hulli Ioui Mandem vocant Dama geronti lib. O. γω το - Ο et s φ, ολη. ilia altera mascula est . alteras semina e forma autem omnino differunt Theoph. de plantis ibo. cap. IO- pενίψανο δυο U. πιοίαν , ei' c. ceris