장음표시 사용
221쪽
l INP i, A perticae pars rotundata est, et a trani , vinae quadrante distat. Alia pertica ferrea in trema parte rotundata, sursum deorsumque moliues et cochlea vel cuneo firmanda perticae illi
0xi O regionς imminet, ita ut scintillae inter
amque perticam commeare possint. Minor illa tica appensa catena cum solo iungitur. A prin- ali autem et maiore pertica, quam in excelso lo-l l Hirrigere expedit, catenulae vel sila ferrea adob- miratoris stationem ducuntur. Sic tintinnabulis, , bulis corticeis, baculo vitreo, aliisve adminicu-l : adhibitis electricitatis indoles ab obseruatore ha- m rerum perito facile explorari potest. Caetem non conuenit, eiusmodi apparatus in aedibus anis exstruere, cum a leuissima negligentia, ne laue damnum asserat, metuendum sit. Certe irini cura et studio periculum procurandum est, Iin' urbibus hoc apparatu uti velis.
i ii FVLovκ subinde fumum a terra proced rei teres iam obseruasse videntur. Haec sorte suntii imina inferna , quorum S ENεc A meminit. Lu- lj lentiora exempla apud nostri aeui auctores oc-llirrunt. Sic, ut alia taceam Marchio Somol AFFSI cum a. III 3. iter saciens, in Castellum Osdi nouo a pluuia cum sociis se recepisset, in j,nclaui tabulari infimi flammas albidas et caerule- lj entes ex pauimento prorumpere vidit. Quael lini aliquantulum huc illuc agitatae fuissent, tantem, velut in aciem collectae ad spectatores con-
.ersae sunt, mox iterum diffusae, ingenti strepitu dito, evanuerunt. Vndique fiammarum vestigia in
222쪽
in ambustis parietibus, asseribus et tectis apparuerunt, caementum a pariete ibi utum et asser in s . periori contignatione fissus est , illaesiis tamen ho. millibus, qui ibi erant. Vid. MAPPO delia foramarione d' fulmini Uerona I7ψ7. Leit. I. HIERON Mus Lio Ni cum ab initio de his fulminibus at terraneis dubitasset, postmodum fidem adhibuit, i propriis oculis obseruata flamma, quae a solo exorsa lente adscendebat, tandemque cum vehementi fragore evanescebat. Vid. eius epistola ad D n. Bunsos Proselibrem Paduanum in Diar. Ita T.
Ex fulminum infernorum censu ea quoque fuisse videntur, de quibus supra retuli, Bononiae et Potsdami obseruata ccc . Nec aliter sentio de fulgure, quod templum Ostervalense seriit. Visum cst: nonnullis Ricu MANN 'M ab eiusmodi fulgureicitum fuisse, ideo, quod ianua fissa suerit, et So-kolovius scintillam a gnomonis asserculo prorupisse viderit. Addunt, ex relatione eorum, qui foris extra domum fuerant, ignis globum ex nube in . perticam incidisse, licet nubes 6 gradibus a puncto vemicali distaret.
ANTE MAFFLuM recentiorum nemo fulmina i in serna commemorauit. Post eum multi, ut est
hominum in extrema omnia propensio, nullum i 1 ere sulgur nasci putarunt, quin a terra sursum se-a atur. Ipse FRANKLi Nus, cum nubes saepenumero inegatiue electricas deprehenderit, existimat, magnam partem fulminum a terra adscendere; desectum
223쪽
ita iam enim electricae materiae, quem negat aam electricitatem' diXit, non nisi ex terrael: nu compensari Posse. At, cum nuper obseruali in sit, negativam etiam electricitatem eg corporiss ea plenis eX undare, saeile patet, fulmen su ferri haud posse, nisi terra uno alterove loco rectrica facta sit, nubesque electrica super eam eoi cco praetervehatur.
T ERA AM interdum valde electricam esse, mul- s rationibus probari potest. Et primum quidem cotum es , ab altis montibus nubes modo attrahi nodo repelli, quod fieri non posset nisi montes ijsi electricitatem fouerent, eaque facultate nubes con electricas vel contraria electricitate praeditas tetraherent, alias autem simili modo electrificatast epellerent. Nonnunquam nubium infima superfi-ies sere complanata est, quod indicio esst, eas a ter-laa procul repelli: Wii Rivs enim obser hiauit, sit ille quid accidere cylindris bombycinis in clathros lectrificato collocatis. Neque mirum videbiture erram passim electricam este, si consideres in montibus copiosum sulphur inesse, quod calore subterraneo fusum electricitatem validam explicat. Tur- malinus Zeylanicus mediocri calore electricus fit, )t alii etiam sunt lapides, quos eadem facultate
braeditos esse WILSO Nus docuit: V. c. Corneus zrystalli satus viridis WALLE Rii, cuius magna copia: n montibus Americanis reperitur. Nullus aurem
dubito, in nostris etiam montibus eiusmodi lapides si ib terra latere, qui non modo fulgura insernal , enerare verum etiam armosphaerae vapores electris cos
224쪽
cos suppeditare possint. Vid. Acad. Suec.
ii) Qvo o perticarum ἀλεξικεραυνων crassitiem l attinet, satis esse puto, si pollicem latae sint. Expedit tamen eas infra paullo crassiores csse, inde que paullatim contracto diametro in apicem acutum
desinere. In apice stella vel globus multis cuspi- . dibus instructus collocari potes . Longitudinem
eam esse oportet, ut duobus circiter pedibus supra i domus vel turris culmen emineat. Si enim nubes fulniinea tam alto 'loco praetervehatur, ut eius atmosphaera perticam non attingat, nihil admo. dum erit, quod periculum metuas. Perinde est, ex quo metallo perticae fiant ; serrum tamen et diutius durat, et viliori pretio commendatur. Eius loco bracteae serreau. stanno obductae adhiberi poterunt. Teretes perticae et angulosae idem valent. Spatiosas aedes duabus perticis, ad tecti extrema vel in turri collocatis munire conuenit; minoribus singulae perticae suiliciunt. In turribus templorum cuspis conti, in quo gnomon ancinius chano versatur, deauranda est; et si crucem gerit, eius brachia praeacuta esie oportet. Structura in tecto. TEcTA laminis metallicis, imbricibus, trabeculis, vel cespite , imbricari possunt. Praestant tamen laminae metallicae, cum derivationis iuxta parietes instituendae compendium faciant, dummodo perticae cum laminis iungantur. Commode etiam tecta in culmine et iuncturis et iuxta delicias metallo operiun.
225쪽
eriuntur. In te stis autem lateritiis ad minimum i midiam culminis partem et angulos metallo velatos esse oportet, si domus parua sit, singulum ae fastigium habeat, nec in excelso loco sita sit: ias totum culmen duoquc anguli decussatim me- illicis laminis operiri debent. Idem valet de tectis i asserculis vel ligno construetis ; in cespite autem, niti laminae assigi nequeant, dimidiati canales mellii ei, stillicidiorum instar, ex tecto breuissima a per parietes deducendi sivit.
IN tectis, quae vulgo Italica dicuntur, suprenii disti derivatio cum inferiori coniuncta esse debet.
ii templis autem inde a pertica, cui gnomon anenius insidet, laminarum ferrearum series , vinae euadrantem lata, in turris extrema superficie dispo- tenda est. Praeterea basi turris lamina circumdari aebet cuspidibus aspera, eo consilio, ne forte sul- nen emissum ex nube infra turris culmen praetertrecta, aedificio noceat j Tulminis derivatio iuxta parietes.l STII LICIDI A tectorum, ex ferro stannato facta, bulmini abducendo commode inseruiunt, si breuissi- na via ad terram demittantur, et laminis metallicisa a tecto dispositis iungantur. Eorum loco in uno iteroue 'domus angulo laminas metallicas con-inua serio adfigere poteris. Excelsarum aedi- tua si illicidia cuspidibus munienda sunt aduersus ini nubium humiliore loco praetervectarum. Alial eritiatio e regione adornanda est, eo consilio, vili ulmina inserua caueautur, et materiam, qua abducantur,
226쪽
cantur, nὶOX reperiant. In paruis domubus ob aa. gustiam spatii hoc fieri nequit. Derinationis sinis. DE RivATro ad solum deducta, collocatis ibi canalibus laminisue metallicis continua serie iusi. diis, super terra vel sub ea cum vicina aqua coni. mittitur. Si domus duplici derivatione munita est, sufficit hanc uno tantum loco in terram h urnida in ad aliquot pedum profunditatem domitti. .Quid
inprimis intelligendum est de donatibus paruis fulgur 1 minus obnoxiis. Posset etiam fulgur in cella, derivari, dum ne vina vel alii liquores spirituosi isteondantur.
His artificiis fulmen ab aedisciis prohiberi potest. Facile est, inde colligere, quid eodem consilio cum nauibus faciendum sit. Nempe in mali fastigio conto huic imposito iungatur series lamina.
rum ferrearum, cuius alterum infimumque extremum in mare demittatur. Idem ita antennis navium seri. potest. Tlii, potissimum in toto hoc negotio obser. vanda sunt, praeter quae, quod reliquum est, prolubitu adornari poterit. εi) Cuspides metallicas ita disponendas esse, ne nubes, intactis iis, fulmen in ipsa aedificia mittant. et) Cuspides derivatione continua cum aqua, vel solo lium ido iungendas esse. De figura metalliclii fulgur abducentis nihil admodum est,. quod praecise pi/m,
227쪽
am, ea enim pro lubitu rerumque condiu one igi potest, dummodo
metallum sussiciens sit, scilicet, ne aliqua
S pars colliquetur 2 fulmine. Igitur satis est lacteas metallicas quadrantem vinae vel dimidi arrili iam latas adhibere, dummodo caueas, ne rubi
CURANO VM insuper est, ne metalla, quae intra comum sunt, cum apparatu fulgur abducente com-iiunicent vel cohaereant. Nam etsi fulmen ex me.. illo non prorumpit, dummodo hoc solidum con-lnuumque sit, verendum tamen esset, ne aliqua alminis pars in domum de rauare ur si sorte nimia ius vis esset, vel si metalii abducentis continuitas Usu tolleretur. In primis autem metalli soli dirasi naximopere necessaria est, ubicunque ligna inpro-i linquo sunt. IN et soli Aet urbes fulminis periculo eripi pos uni, abductoribus in aedificiis excelsissimis hue illuc dispolitis. P) MVi in sunt, quae persuadeant', sui gutteris agitati viam sdrag) sequi. Non raro en ina
ri vaporaria aedium et arbores vetustate excavatas,
i in alia loca, ubi aer cum quodam impetu se turimcidit. Nempe aer ad corpora i libelectricatu idem pertinet, ideoque electricitatem lente trans- mittit, agitatione autem et venti impetu spatium
228쪽
aere quodammodo vacuum oritur, in quod sui menruit, partim resistentia exigua eo inuitatum, partima vicinis corporibus repulsum. Caeterum ex eo
ipso, quod fulgur aeris agitati viam sequi solet, multa phaencmena cum eo coniuncta facile inteliali gluttur, v. c. illud meteoroen genus, quod globus ligneos vulgo dicunt. mn Qui turbato coelo in itinere subdio ver- santur, eo S FRANKLi Nus periculum euadere polle promittit, si vestes madefaciant: experimento enim ille didicit, glires aqua humectatas electricos ictus impune ferre. Equidem, etsi hoc experimentumrion repetii; dubito, an recte FRAMκLiN vs se se. tuerit: quippe notum es , pisces in alieno aqua pleno, adimissa valida scintilla electrica, momento citius necari. Quid vero, si aqua abunde circumsus a pisces a morte non vindicat, putes, modicum madorem vetitum hominem sernare posse Z Quae
cum considero, non possum, quin FRANLLI Hvuin experimentis liuc spectantibus errore quodam deis jceptum esse opiner. Qvo o putant nonnulli, gladium districtum vel aliud serramentum acutum, ei, qui manu idest teneat, praesidio esse, id vereor, ne parum securi. litatis polliceatur. Nam fulgur, quem ferit, non lsemper quidem occidit at humi prosternit et laedit; hoc autem documento est, fulgur non torum corpus pervasisse, vel, si maxime quaquaversiis a
peruaserit, liquet, debilius fuisse ictu, quo electricitas
229쪽
uas artificialis corpus corripere solet. plus valet imbranulum manubrio serreo Q in suprema partelliuminato instructum. Quod coelo tonante ini iram defixum si 1ub eius tegmine te ita absconias, ne manubrium imprudens contrectes, omnino
liminis peric . . . quodammodo prohibet. Nec limen omnis metus causa abest; valida enim explo-
,,ne homo percelli et humi prosterni potest.
nn RERVM recens inuentarum nulla est, quae lita utilitate mox ab initio se commenda uelit,antam electricitas hucusque foenerata est. Pritus , qui de electricitate in medicamentorum nu- erum reserenda cogitauerit, ERIGER vs esst, Prosior Halensis, qui in libello : Zi christ an fetne uhorer, d. 17 3. nonnulla de hac re scripsit.
Electricitaris usu et commodis bhand π von' ueen der Electrici t) edidit, QvELMAi χ1 viliatem commentariolum, cui titulus est rlectricus. Prae aliis autem nominandi sunt si ΑN- mi us & Pix Aetvs vid. Lettere dolia et e I/icitame-uca I ψ7. Hi nouam methodum proposuerunt. na subtilissimae medicamentorum partes, electrici-itis ministerio in corpora aegrota ingeri possent. Ioc suo in uento et morboS sanari, nec aegrotosllo medicamentorum taedio grauari polliciti sunt. V INRLERus etiam, cum idem Lipsiae tentasset, se ptimo effectu potitum esse testatur; reliqui omnes ut extra italiam idem instituerunt, spe exciderunt.
tide colligas, Italos illos inuenti sui praeiudicio O a deceptos
230쪽
deceptos isse. Iniurius autem in Electricitat in foret, qui eam plane inertem et ad medicos vi funon idoneam esse existimaret. Multa eii ina et pro-i babilia virorum fide dignissimorum testiuaonia extant, quae contrarium doceant. Eoo ipse neruorum resolutionem et dolores articulorum, inueteratos illos et alias pertinacillimos la electricitate mitigatos curatosque vidi.
Si cito, iucunde, tuto medicamur ubique, Ut Cous iniunxit, cura inedentis erit. Haec cita, tuta quidem sed non iucunda dolenti est, Sit pro subiecti corpore tuta tamen.
NATvRAL1vu rerum scientia ab electricitate in rum quantum illustrata de locupletata est. Luculenter enim nunc perspicimus multorum eonihique maximorum naturae operum caussas et mo- , menta in electricitate possita esse, vel certe ab liacadiuuari. De fulgure, tonitru aliisque materiis nulla superesst dubitatio; sed alia adhuc latent, quae dies docebit. Fallor, an olim intelligetur, ignem