장음표시 사용
211쪽
im cum unus eX seruis fornacariis ligna ardentiat trabulo agitare Vellet, ingens flammarum turboli in fragore prorupit, hominisque barbam ambus-li, alium autem, Panis cibarii haud mediocre pon-l Ss baiulantem ad a cubitorum distantiam proie- et in terram praecipitem dedit. Quo iacto mina per pistrinam huc illuc grassata in caminum proripuit , quem cum clausum offendisset, la- des nonnullos ex structura evulsit, indeque re- rsa in alium surnum proruit, eumque di fregit.
iam in cryptam fornicatam prorUens, m VI tam per
dit, et per foramen in pistri ina rursus aduecta triplissimam fenestram ei regit et in viam publi-l in ad 2 cubitos proiecit. Tandem fulguris star micuit. sparsisque igniculis lucidissimis subh-
g PATEFAcτA fulguris indole electrica, omnia rarius perspici coeperunt. Etenim, disetchiltatibus trinque pensitatis, facile apparuit, eas longe mi- η ares este, si ab electricitate, quam si ab ulla alia: : fulguris origo repetatur. Quin etiam ad uius naturam explicandam, doctrina de eletricitate ita susscit, ut neque operosa interpretasone neque argumentis ambiguis opus sit; quippe nania fere sponte in oculos incurrunt. Summa attem rei est, inuenire, quid sit electricitas y lam, his materiam esse fluidam, tenuissimam et valde 'uosam, haud dissiculter intelligitur: quod vero υ FAYo placuit, duas esse electricitates, alteram tream, alteram resinosam, id nondum ad liquit lium perductum est. FRANKLINi de hac e senentia simplicitate et veritatis specie ita commenda-
212쪽
. tur, Ut assensum vel inuitis sere eXtorqueat. Putat Vir eximius, seu potius in ipsa rerum. natura inuenisse videtur, corporibus singulis certam elei tricae mate aetae quantitatem inesse, quam vi quadam insita con servare nitantur; ea deminuta phaenomena electrica apparere, dum desectus ille compensatur; contra, aucta vi electrica, eadem fieri, materia exuberante et ob abundantiam dispersa. Hinc FRANLLI Nusclectricitatem negativam dixit, materiae electricae defect iam, qui praeter naturam corpori accidit; positivam autem eiusdem materiae insolitam cumulationem. Quas doctrina, quantam lucem electrologiae affundat, copiosius demonstrare libelli huius angustia prohibeor; quapropter lectores rogo, ut WiI RIVM consulant, qui in Dissertatione de electricis uersibus contrariis, nec non in animad.
versionibus suis ad FRANKLi Ni epistolas, de hac re ita disputauit, ut nihil reliquum fecisse videatur. Certe tam parum dubitationis et dissicultatis in haere superest, ut, si quid est, quod desideres, vel
cum natura aegre congruere putes, ignorantiam magis nostram , quam ipsam hypothesim accusare toporteat. Veruntamen, cum FRANRi i Nus statuerit Icorpora negative electrificata, electricitatem aliis sub- iripere et ad se derivare, his aduersari videtur flatus ille ex cuspidibus negatiue electrificatis prodiens. Wii xius autem in Dissi c. experimento ingeniose hadornato demonstrauit, electricitatem Vitream verecit exundare. Scilicet cuspidem metallicam inunxit ilphosphoro, cuius vapores in conclaui obscuro, ne-M bulae instar confusi et tumultuatim eX surgunt, Ob- 1 verso autem globo ,vitreo electrificato in radium
213쪽
eometae specie et fulgore colliguntur; unde apparet materiam electi cam effuere et vapores lucen-ces secum abripere. Cum scire cuperem , quid ruenturum esset, si cuspides negative clectrificataexperimento adhiberentur, WII K Io lcripsi rogans, in id tentaret. Qui cum respondisset, phosphoro edestitui, negotium ipse in me suscepi, globo vi-itreo paruo et arena attrito matt ad) usus. Haec tentando haud parum miratus sum, cum viderem, nihil aliter fieri, ac in cuspidibus ' positi ue Aectrificatis obseruaueram. D. S. m liliati a. i 763. experimentum in scholis meis physicis repetii. Ex gi Lx11 epistola post haec ad me data cogi poni,hum illud idem, quod ego, expertum esse. Sic. terque nostrum in dissicillimum hypothet ei,sFranklinianae locum, eodem sere tempore incidimus. Inde cogitur, duo esse electricae materiae genera, quorum utrumque in omnibus simili modo agit, alteri tamen ita contrarium, ut illud de struat et vicissim ab eo destritatur. Quid i quod duae istae electricitates, . ubicunque eXistunt, si1Dultexplicari videntur. Praeter alia id testatur, quod RV1 i soN vs mihi scripsit, ex baculi curae sigillatoriae
fragmentis alterum postitiae alterum negatiuae cle- ctricitatis indicia prodere. Mirum et hoc est susperficie corporum mutata saepenumero electit ita-ttis genus mutari. Sic vitrum politum in omnium aliorum corporum contactu semot alia Kr par telectricitatem posititiam exhibet; idem arena attritium, ut CANTO Nus docuit, negatiuam elect icita tem prodit; positivam tamen retinet, si serico velaossypio obvertatur. Porro si A perfricatur τω B,
214쪽
illud fiet Η- , alio autem frictionis , modo adhibJto A set -. Eiusmodi experimenta IVII. so Nusmonstrauit DE LA LANDio ante hunc annum Lon-
. lini commoranti; qui inde spem concepit, litem inter NOLLETVM et L E Rot in Academia Gallica exortam per haec ipsa experimenta dirimi posse. Culore etiam electricitatis genera vicissim mutari poste, docent experimenta mea cum taeniis sericis instituta, de quibuS alibi exposui. Supersunt tamen multa, in quibus physicorum ingenia se exer
AO A quaestio est , eaque principali , unde nimhes eleEtricitatem adipiscamur Z Plurimi rem omnem ex ast ictu mutuo declarari posse putarunt. LOMON o solvius enim docuit, in atmosphaera aerem passim ad perpendiculum, passim oblique, ut fluuii in alueis solent, serri; quod cum sit, oleorum aethereorum, quae aeri admixta sunt, ad frictu, electricitatem nasci, ver simile quibusdam videbitur. At Wi Lxi us commode obiicit, sic cor- ruscationem quidem sed nullum fulgur oboriri possse, cum particulis positi uis et negati uis inter se commixtis, omnis fere electricitas pereat. CAN. io Nus in Transae T. Phil . a. IIS 3. p. 3 7. suspicatur, aerem subito eXpanssem in corporibus nubi- , busque vicinis electricitatem eXplicare, eandemque, dum rursus condensatur, subripere posse. Speciqsau profecto coniectura, maxime si caloris vim in aere expandendo et electricitate gignenda consideres. si L st R6i in Mem. de l' Acad. de Paris I 7SS. sui I phitreis vaporibus fulguris ortum tribuit ex his
215쪽
i rmpe intra nubes colle si is putat ingentem mate-il ae electricae copiam a calore expelli, Unde vicinalserpora positivam, nubes autem negatiuam electrili tatem acquirant. At enim vero 1ulphur, cuius
licior subinde tonante coelo obseruatur, sub ipsali alguris explosione gignitur. Adde, quod sulphuri tectricitatem non prodat, nisi liquefactum sit; at-llio sphaerae autem calore liquefieri nequit. 'VIL-il: 1vs in Act. Acad. Suec. a. IIS9. quaestionem limposuit, an aer quodammodo solis radiis colli- mari, et originaria electricitate ditari possi, quam uectricitatem deinde, dum extenuata assurgit, valcoribus obuiis impertia ty Forte etiam aer in subli me raptus electricitatem tum primum explicat, lana' aer profundior reti ixit, quod quidem in sul- hure fere fieri constat. l VERO si Miti Liui M est terram interdum hic illici lectricana fieri, vid. n.) suamque electricitatem leum nubibus et vaporibus communicare, qui post-l nodum alios vapores attrahunt et electrificant.
IN via, qua fulgur procedere solet, multa sunti id miratione dignissima. Sic v. c. eXperientia con- at, si inter plura corpora obuia nonnulla auro
bducta sint, haec sola fulmen aggredi, reliquis, rut propioribus sibi, parcere. Est etiam, ut exl octu multorum hominum, fulgure delapso, aliqui
rosternantur humi, reliquis incolumibus. Atquen his facile est agnoscere fulguris conuenientiam tum electricitate artificiali; si consideres, quae sie- i solent ictu electrico in tabulam vitream aUratam illi artanaue argentatam demiso, siue per manipulum
216쪽
chartarum auri laminas alternatim excipientium traducto. In eo experimenta omnia conspirant, electricitatem ea semper via procedere, qua corpora
sibi amica et attractionis lege se expetentia inueniat: in fulgure autem huius processus conditiones hucusque non omnino perspicimus. hiv ExpΕR1MENτA cum fulgure variis modis
rapi possunt. Ab initio quidem plurimi perticis
ferreis usi sunt; creditumque est, donec Ric HMANNI interitus de periculo moneret, perinde esse, quomodo perticae illae statuerentur, dummodo in corporibus electricitatis collectae effuxum impedientibus collocarentur. BECCARIus apparatum exstruxit, quem paucis describam. In duabus turribus tam parum inter se dis antibus, ut flumferreum ex altera ad alteram protendi posset, singulos asseres statuit. In utroque horum, exciso foramine, conum vitreum solidum defixit. Summae coni parti circumdedit annulum cum alio cono ex filo ferreo obstannato, cavo eo et praeacu- to, conserruminatum. Submisso deinde filo fet Teo in conorum intercapedinem, ex eo aliud filum ferreum in museum suum deduxit. Hoc apparatu electricitatem atmosphaericam, eXiguam, etiam, cognosci posse sperat; quo autem a periculo tutum sse praestaret, in cubiculo suo haud procul a machina fasci eulum florum serreorum, quae fila salutis inuncupar, ita suspendit, ut extremitatibus suis in ' terram humciam descenderent- ROMA s ab initio perticas ferreas adhibuit; postmodum draconem chartaceum ircs pedes latum et septem pedes altum,
217쪽
mi annexum 73o pedum longitudine, cui flumii etallicum innexum erat. Funis iste cohaerebatam tubo ex bractea metallica facto, et ex funibus tricis trium pedum altitudine supra terram suspen- Draco sic comparatus in altitudinem SSO ciriliter pedum se extulit. Praetervecta nube fulmi-: ea tubus scintillas tam validas quinque vel 5 pol- eum distantia edidit, ut quinque homines manitas iunctis adstantes, contrectato tubo totius co
iuraris quaslationem sentirent. Quin et flammae codierunt, quarum strepitus ad 2oo pastis audiri iterant. Interea nullum fulgur nec ullum tonitiufbseruatum est; draco tamen altius prouolauit. Ρaiae quaedam tubum versus attractae sunt. Pos rarae quadrantem paucis guttis pluit. Tum ob- irruatores quidpiam in facie senserunt, velut ab tranei tela in aere obuolitante; simulque sibilus, villo agitato solle auditus est. Mox secuti sunt trex rcagores ab oppidanis pro tonitrubus habiti. Si- nul palearum maxima ad ψO vel f O orgyas iuxtat anem adscendit, ita tamen ut alternis vicibus attollaretur et deprimeretur. Funis ipse, trium ve1ltuatuor pollicum latitudine corrus cauit; noctuli aec lux ad aliquot pedum distantiam sine di bicit ictus a suisset. Sub tubo in humo soramen, pol-l icem profundum et dimidium pollicem latum re-lt ertum est. Haec experimenta ROMA s instituit a.
7s 3. mensibus Maio et Iunio. Vid. Mem. de sothematique et Physque des 8avans etravers. l . . 393--ψO8. 'FRANKLi Nus draconem suum in epistola de G l. I9. Oct. I7Sa. data, descripsit. Perticaru
218쪽
tintinnabulis instructam mense Septembri erexit. Tintinnabula saepe tinnitum ediderunt, quoties nubes nigra praeterveheretur, licet fulgur et tonitru plane abessent. Subinde tinnitum sulgur excepit, mox tamen ille denuo exorsus est. Vt vero cognosceret electricitatis in nube praetervecta indolem , lagenam unam fulgure, aliam electricitate ex machina hausta onerauit. Indicium nubis positu vae ipsit fuit globulorum corticeorum ex filis seri-e s suspensbrum repulsio ad utramque lagenam ob seruara , contra ea negatiuam electricitatem adesse agnouit, quando globuli corticei ab altera lagena repellebantur, ab altera vero attrahebantur. D. I 2. m. Aprilis a. IT 3. sulguris electricitatem negatiuam inuenit, nec postitiam vidit ante d. 6. m. Iunii. Postmodum alternis vicibus negativam et politivam.
MAZs hs in Castello Marechalli de Noailles talum ferreum 37o pedes longum ex funibus sericis ita suspendit, ut eius extremum ad 9o pedes supra
horiZontem prominerer. Tum obseruationes suas d. I 4. m. Iunii I7s 3. inchoauit, et in finem m. Octobi is eiusdem anni continuauit. Filum quotidie, quando siccus aer erat, ab ortu solis usque ad 7. vel 8. horam vespertinam electricum esse et co
puscula leuia ex 3 vel 4 linearum distantia attrahere, manibusque contrectarum intra 3 vel 4 minuta
Prima electricitatem recuperare cognouit. Procella furente electricitatis nulla fere cessatio contigit, 1lcet Hum manu contrectaretur. Neque comuscula leuia facilius attrahuntur filis illis multiplica
219쪽
., quin imo haec electricitatem semel amisiam tardi-l recuperant. Typhones corcaneo cum sine sul- re sunt, electricitatem non augent; neque Venti: idquam mutant, dummodo sicci sint. Siccissima γχ nulla electricitaris indicia ostendit; haec enim solis ortu primum se prodit, et dimidia hora post eas occasLm cessat. ' Dum vero nubes fulmineae pra hori fontem efferuntur, vis electrica increscit: augetur, donec nubes dissipatae sint. Vid. Phi- f. Transact. ITH. P. 377 38ψ CANTO Nus ad explorandam electricitatem me oricam duobus usus est globulis corticeis in cistu-
, ex ligno buxi fabrefacta suspensis. Hi globuli, cevata cistula, dum electrici fiunt, se inuicem re- Alunt. Admota cera sigillatoria probe perfricta pulso minuitur ab electricitate positiva, augeturi negativa. CANTO Nus nonnunquam sereno caelo,
trem electricum deprehendit, nunquam Vero noctu, isi aurora borealis effulgeret. Mensibus Ianuario, ebruario et Martio electricitatem vicies et quin- uies, modo positivam modo negativam vidit,itue, pluuia vel grandine cadentibus. Vid. Philos.
ΗΑΕc fere sunt recentiorum inuenta, quibus ille 'ricitatis et fulguris naturam eandem esse ap-baruit. Plura, his maiora, tempus docturum est. WILRIus nuper inuenit apparatum ad huius
i modi experimenta inprimis idoneum, cuius descii sationem breuem hic adiicio.
220쪽
Ex TR vi Tvκ domuncula inis eciem tuguriorum, sub quibus in villis et casteriis tintinnabula conuocandis operis et naupegis suspendi solent. Duae sudes robustae uno et dimidio cubito inter se di stantes, in terram fistucis adiguntur , ut flent immobiles. Tum transtro iugumentantur, supremo cutem vertici crates imponitur, super quam te quin quadrangulum ex asserculis exstruitur. In tecti culmine, sima imposita, apertura rotunda dimidium pedem lata relinquitur. Necessarium autem
est, hanc structuram si vel I pedum altitudine a solo distare. Potest etiam pigmento Oleoso vel pice affatim oblini. IN apertura media pertica est, is vel cubitos Ionga, inferiore sui parte crassor, superiore gracilior , tandemque in apicem praeacutum desinens.
Hae e suspensa est ex sex funibus sericis, ex quibus tres simae alligati, reliqui autem inferiore loco aD si xi sunt; singuli autem in triangulo disponuntur in tecti ima parte, unde super trochleas deorsum ducti ad clauos pat is infixos anne 'tuntur. Ita tribus funibus deorsum aliis tribus sursum trahentibus, pertica pro lubitti constitui potest, ves etiam
ita firmari, ne ullo ventorum impetu dimoueatur.
Sufficit funes cubiti longitudine sericos esse, quod
reliquum est, ex cannabino laqueo compleri potest-Cum autem plurimum reserat, prospicere, ne su-nes pluuia madefiant, hoc consilio tecti aperturaesutamindae loco superimponitur conus ex bractea si inno obducta paratus, et fundamentum tecti tra-beculis declinatis cingitur