장음표시 사용
191쪽
1m subinde ut alia corpora lucentia, quibus niti ill m tempestate commune esset, pro riclenae velliorum geminorum stellis la aberentur. Sac, ut aa taceam, Scolopemira phosphorea, insecti lii ei genus, nonnunqua in Procul a litore in naucs ex re decidit. Descriptiovem et pili iram huius ani- alis BRA Anius ad Academiam Regiam Suecicam
i i sit. Ad hoc genus forian pertinet sidus illud
celenae pro pernicioso et infausto a Ueteribus ha-l tum, nisi imperfectae fuJgliris derivationi illudi ibuere maliS. Opti MAM horum ignium descriptionem FoRi No debemUs. Qui, cum aliquando, nube si l- linea aterrima supra nauem, cui praesectus erat, )nsistente, vela contrahere iussisset, mox ultra 3O niculos in antennis et malis cmicare vidit. Ex is, qui mole mJXimus erat, in media nauis arbo- haesit. Nauta hanc flammam auferre iussus, cum 4nal sim conscendit et, fragorem ceu a puluere pVrio elonante audiuit, ignis autem in mali cacumenn usugit, nec ullo modo se avelli palliis esk Pauliam poli nubes multum imbrem fuderunt, coeli queoerenitas rediit. Caeterum haud dissicile esst , de iis, marinis ignibus recte sentire, si igniculos egruspidibus electri sicatis pro manantes cum iis com
i) Iotu tenendum est de flammis in turribus
unonnunquam micantibus. Plat ali in Auernia in turris cacumine collocata est crux serrea nullo co-i lore nec vernice picta, braclitis praeacutis et in li-issiorum figuram elaboratis. In his appropinquante
192쪽
fulgure, exardescere solent flammae tres, liliorum numero, sub rotundae, acuminatae, iridis coloribus corruscantes. Plerumqne sciquihoram vel diutius durant, nec ab imbre extinguuntur. Vid. Ham. burg. Magazin B. 9. P. 3 9. sc l. LEssxnus, Pastor Nordhusanus narrat, d. 2. Februarii a. 1749. circa s extam horam vesperti. nam. , graendine nivibusque multis cadentibus, in rurri Sti. Petri serramenta decem acuta flammis lucidis arsiste, ex his autem unum, quod geniculatum esset, tres igniculos gesis e. Digito admoto has flammas extingui potuisse, sed remota manu eX templo rediisse; cessasse etiam, si quis prope adstando
ventum prohiberet, reluxisse rursus eo recedente.
Addit per, horae quadrantem durasse hanc lucem pallidam, circa serramenta coerulescentem, sesqui pollicem longam et dimidium pollicem latam. Caeterum immobilem suisse et susurrum edidisse
instar muscae in aranei tela haerentis. Idem susur-riis a. I 747. interdiu auditus es , at alio tempore coelo tonante ferrum illud geniculatum noctu lucet re visum est. W1NLLE Rus simile phaenomenon Num burgi Obseruatum commemorat. Haud procul ab hac urbe castellum est in colle situm, geminisque turribus munitum. . In harum una, dum coelum tonat,
in summo fastigio flammam micare appropinquante fulgure increscentem, recedente eodem subsidentem inde ab antiquissimis temporibus obseruatam est.
193쪽
Quos liactenus descripsi ignes, vere electriciat, et materiae electricae viam monstrant. Unde .nifestum est, cuspides in quibus eiusmodi flamee conspiciantur, electrum attrahere et abducere se; quod tamen non sui ieienter hoc praestenti monstrabo propediem. u FLAMMAE istae securitatem a sulgure quo-mmodo promittunt. Etenim exoriri haud pos-at, nisi, Ubicunque apparent, Via Paleset, qua lateria electrica terram s ubi re vel ex eadem abduci Tei. Experientiae conuenienter hoc assirmo.
estantur enim ciues Plauetatini, oppido suo fulgur per pepercisse, dummodo ignes illi in turri mi- rates conspicerentur; nec ab his dissentiunt Nord- fani et Num burgenses. In Castello illo Num bur.
iasi ante aliquot annos res memorabilis contigit.
arris fastigio structura noua sex pedum altitudine peraedificata novusque globus apici impolitus erat. Consecto hoc labore proxima vespera ful-ir in turrim delapsum est: , nulla flamma anteal a. Idem postea saepius accidit, quotiescunque abes sulminea appropinquasset; nec tamen incen- una secutum est. Facile intelligitur noua structu fulminis derivationem qu da in modo , impeditam iis . Navis trierarchae WADo et L s , licet dispersis r malos igniculis, tamen a fulgure seriebatur. t Berotini in turri S. Petri, antequam a fulgure cenderemr flammula apparuit. Caeterum haudissicile est, haec omnia electricitatis artificialis ex-mplis illustrare. Nam si lagenae electro unuste alpus abducens eminus admoueas, placide illu
194쪽
exonerabitur, at si propius lagenam cum corpore abducente committas, corruscatio fet, quam ictu; Proxime sequetur.
. a ) FvLGvR iuxta metallica corpora procedit, nec aliam via, logit, dum metallum continuum solidumque repcris'. Ex ingenti exemplorum, quibus hoc demonstrari posset numero, unum tantum ex epistola FRANKi. 1NI ad COLLIN so Nubi adducὼ m.
Newburyi in Nova Anglia turris est: ex ligno str
cia, quadrata ct a sun lamento Vsque ad campanarum locum 7O pedes alta. Inde eX surgit turris rotunda et acuminata, a campanis ad summum apicem
itidem Io pedes alta. A malleo, quo campariae pul antur, filum ferreum porrigitur, quod per soramen in pauimento ad subiectam conrignationem descendit indeque sub tecto transversim iuxta parietes ad horologium cainpanis et o Pedum profunditate in serius, protenditur. A. I s s. fulgure illapso turris superior corruit, disiectis undique par ictibus, ita ut stiper campanas Omnia destruerentur. A malleo fulgur per filum ferreum usque ad horologium processit, praeter dilatationem foraminum flum illud transmittentium nulla sui vestigia post se relinquens. Tum ab extremitate fit ferrei ve sus functamenta aedificii ruens, longe magis saeuiit, multis lateribus ex imo pariete effractis et vltra 3od pedum distantiam proiectis. Filum scrreum simul sulum est, ita ut praeter fragmentum duorum pollicum ad malleum et tantundem ad horologium nihil de eo superesset: et in truxillatione parietis,
qua filum Processerat, vestigium nigrum pollices
195쪽
ues vel quatuor latum apparuit. Videmus in hoe ria plo filum ferreum tenue utut liquefactum, fulo abduxisse, quod turrim 3 i cubitos altam disiemar, deinde autem a fili extremo fine fulgur re antis quali viribus s. ut ille. AOAH obseruationem eX Actis MA Uiens pust ITI . P. II. p. I92. addo. Fulgur incidit in napadent in porticu c illocatam, inde in ipsum
rticum pertuso muro prorupit tanta cum violen-
, ut senes ra proxima postesque inde perfringe- 4ntur. Tum felici catu incidit in filum aeneum m tintinnstbulis iiirgulis conclauium per uniuersiam anum cohaerens. Lique saeta prima fili parte ful- lit bifariam partitum per omnia tintinnabulorum 40 quae passim combussit, ea altera parte ad sit l-
iidium, ex altera ad caminum processit, tandem' i e e domo aufugit, caeterum innoxium. EX his, etiam non monente, Patet, filum ferreum do-
sum a periculo tutam praestitisse. Alia exempla Promtuario Hambiurgensii leguntur.
) F vi GuR ab humore etiam derivari, templi ariae stadiensis exemplo, quod in antecedentibus in memoraui, inteIigitur. Dixi, fulgur a turri r sus parietem, qui tum truX illabatur, se conuer- e. Operae humi procidebant, unique eorum mus amburebatur. Caemento litimido usque tectum serreum, sorte Ob humores subito in va- ires res lutos, a pariete 'vulso, fulgur in pariete
a tentrionali descendit, id quod postmodum exriis signis apparuit; posses enim attritae erant, fen stris etiam ves figia nonnulla supererant, et Aeam. Isc. Vol. VI. M mar-l s
196쪽
margo epitaphii cuiusdam deaurati a senestra usque ad pauimentum ambustus et fere atratus videbatur. z) SAi v AER RiMA ars, qua sulguris periculum auertitur, in ipsa patria America, multorum iurgi rum caussa extitit, nec satis fuit excusationi, quin quaginta domus optimo cum successu Alexiceraunis munitas ecte. Narrauit mihi I uri NI vs ipse Amo. iricanus, cum V psaliae studii medici caussa habita. ret, Philadelphiae ex stiggestu sacro nouum inuen. tum ab aliis commendatum et defensum ab aliis vituperatum et diri S exsecrationibus cumulatum sua iisse. Patroni Ale iceraunorum prouocabant ad illud Salomonis dictum: irudons calamitatem pro-spicit , seque abscontit; solidi autem temere peri- iculo fe obtrudunt et ab eo opprimuutur. Tandem cuentus aduersariorum criminationes repulit. FRANKi IN us enim testatur, fulgur, quod olim Philadelphiae multarum calamitatum causa extiterat, cxtructis Alexiceraunis semper innoxium sui se, et cum aliquando in cuiusdam domus culmen
incidisset, mox abductum fuisse nullo damno illato, solo abductoris filo metallico abrupto et lique
SvMMA Dei potentia, quae tota rerum natura,
tanquam poenarum instrumento aduersus homine, improbos uti posset, fulgure certe ad cohibendam , mortalium impietatem non indiget; et verissimum est, quod Ovio ius dicit: ias, Si quoties homines peccant, sua fulmina mittat
Iuppiter, exiguo tempore inermis erit. ni
197쪽
nimuero sulgur non vindictae instrumentum est. Sed beneficiorum, quibus Deus humanum genus minii lat. Multis modis utile est et proficuum; it: os hactenus non Omnes perspicimus. Nonnulla tamen fulguris bona, quae in aperto sunt, breuiter
I. AER a fulgure depuratur. Nempe telluris imo sphaera immensam vaporum copiam eX reresti ibus corporibus, praesertim aestatis tempore, bsorbet, unde alcati volatili, acido vitriolico, spi-itibus ardentibus, oleis aethereis et sulphure iniuinatur. Haec autem ubi abundant in aere, noxia lint pulmonibus, nec mirum est, saepenumero obi uanc caustam aestu insigni et lassitudine suspiriis- ue corpora grauari, licet thermo metrum modicam, istoris vim indicet. Anxietas illa, quam nostratus
eculiari vocabulo Afk-So appellant, similis est ebilitatis illi sensationi, quam e periri solent, qui
nachinae electricae globum, dum circumuersatur. Manu contrectant. Fulgur autem , Vapores com- iustibiles per aerem dispersos consumit et des fruit, o lue aerem purificat. Hinc est, quod cessante empestate mirifice nos refocillari sentiamus. II. FvLGvR nubes eis Iricas in altum extollit icubi enim nubis sulmineae atmosphaera terram roxime attingit. hanc una cum vaporibus inter aediis electrificari oportet; ita tamen ut contra- iam nubi electricitatem adipiscatur. Proinde, qualibes commigirant, cum terrae repulsione, tum ubium attractione 1 apores in sublime undique tol
198쪽
III. FvLGvκ imbres colitis et in terram de mittit. Saepenumero sitiente per aestatem tellure, Pluuia, quam baro metrii indicio vix speraueris, electricarum nubium beneficio ueri extorquetur. Cum enim 'aquae Vapores in atmosphaera collectia nube et e strica eminus attrahuntur, fulgur eXtem- Plo gignitur et in terram ruit. Idem sit, cum duae nubes, quarum altera electrica, altera non electrica, vel contraria electricitate onusta es , ad se mutuo proxime accedunt. Violenta aulam aeris. Dubiumque agitatio, quae ssemper cum fulgure est coniuncta, hoc essicit, ut vapores in pluuiae guttas, vel etiam iii imbres cataractae instar terram inun- dantes condensentur. H
VERos IMILE est, electricitatem vicissim ex aere in terram ct ex hac in aerem ire et redire. Id plurimum utilitatis habet ad promouendum plan- tarum incrementum, cui electricitatem mirifice prodesse per e perimenta etiam consitici iaa J IJ vri xx fulgurum genus distinguere vulgo solent: alterum, calidum alterum frigidum appel- Iantes. Nempe calida fulgura esse dicunt, quae mater as combustibiles incendunt et concremant,
frigida quiem, quae nihil eiusmodi efficiunt. Equidem in sequentibus disquiram, an solida sit ratio qua distinctio ista nititur; in praesentiarum ino nuisse sufficiat. hoc verum esse, quod fulgur no in
ubique incendia faciat. SiNT A, B, C, D, corpora electricitatem se, cito transmittentia, sibique inuicem contigua
199쪽
lio autem cum alterutro vitri electrificati latere co-l a aereat. Iam si A ad alterum vitri latus appropin-
illuci, scintilis prosiiliet, et ictus pes illa quatuori corpora simul transibit. Porro, si caci cris pari- ur, B et C, mutatis sedibus ita distocentur ut di-loantia inter A et B et inter B et C et C et D similis mat distantiae pristinae inter A et vitrum, admoto ad vitrum, ictus et e stricus pariter obseruabitur, d cum ilibus scintillis iunctus, ob circulum deri-
atorium trifariam interruptum. Si vero materiam quandam combustibilem in corporum illorum in-tterstitiis collocaueris, v. c. iii primo puluerem Pyrrium, in altero lamellam auream tabulis vitreis trinque tectam, in tertio manipulum chartarum sputuis pyrius inflammabitur , aurum vitro in Urettur, charta perforabitur a scintilla electrica, dumi modo omnia recte comparata fuerint.
Ex his intelligitur fulguris operatio. Fac enim. A, B, C, D esse interstitia viae, qua suis r CX nu- lbe in terram demittitur, et in his intersitiis lacero: asserem siccum, tignum vetustum et pice obliturn, i corticem Alni, aliasue materias combustibiles ei necessarium crit, uno fulminis ictu incendia in compluribus locis simul fieri. Pone autem nimis debilem esse fulguris vim, et materias cremabiles Ob
humiditatem incendi non poste, dispersa per ipsara
humiditatem electrica materia, fulgur nascetur, quod frigidum vocant, frangendo rantum rumpendoque obuia corpora nocens. Quod vero Per
hibetur vulgo ignem a sulgure accensum dissiculter cxtingui posse, ita intelligendum es, ut memineri fulgur siccissima tantum corpora accendere.
200쪽
FULGvR metalia et vitrum liquefacit. Inde aurea pigmenta in aedibus et suppellectili aduri et nigrari videmus: id quod in electricis etiam expe-ximentis subinde contingit, auro, quod vitris inuri debebat huc illuc in suliginem conuerib. Neque vero crassiora corpora metallica impune fulgur admittunt; in his enim nonnunquam extremi fines vel etiam margines colliquantur. Rarum tamen est magnam metalli molem totam a fulgure fundi. In castello Upsaliensi a. 1 so. delapso de coelo sulgure nonnulla ferramenta incaenduerant; ligna varia flagrare coeperant, aurea suppellectilis pigmenta nigruerant, denique grande speculum in extremis marginibus susum erat, nulla tamen rima in eo obuia. Hoc mirum est, metalla passim colliquari
illaesa materia ea circumdante. ua PONI vs H. N. L. II. c. I. aurum, inquit, et aes et argentum
liquatur intus sacculis ipsis nullo modo ambustis. Cultri, quorum sub f) mentionem inieci maximam partem fundebantur vaginis integris manentibus. Similia exemplx passim ab auctoribus commemorantur. Sic ut alia taceam a. IT 39. ProXime ante praelium ad Albam Graecam pugnatum gladios cuiusdam cohortis Ausfriacae intra vaginas a fulgure liquatos esse legimus. TALI 'M obseruationum argumento nonnullos adduc hos fuisse puto, ut fulgura frigida statuerent. Et visum est quibusdam Philosophis, varia corpora sine calore liquefieri posse; praesertim cum Virrum cui aurum electricitate inuritur, ad tactum non caleat. Sed possumus etiam trans solis radios