장음표시 사용
21쪽
I 8 actor , vel accusator privatam utilitatem suam respicit , etsi ex delicto causa descendat ex. gr. ut mulcta sibi applicetur, vel res ablata restituatur, vel id, quod debetur sibi ex contractu, habeatur , et subdividitur in reale, et personatu ex actione , quae agitur , reali,
uel personali a . Aliud est judicium criminato , quod
vindictam pusticam et poenam respicit, et dicitur mixtum , si tum ad interesse proprium , et Privatum, tum ad publicam vindictam instituitur; 4.' ratione rei vel contradictorium est, in quo reus citationi obsequens, et a Cloii contradicens suas cxhibet de sensioneS , vel est contumaciale , in quo rcus debilc citatus , coI'am judice non comparet; 5.' a causa formali judicium appellatur ordinarium, Sive Solemne, et plenarium, illud nempe , quo servata juris forma , et solemnibus litigatur, ita ut uno, aut altero ne siccio,
nullum ipsum reddatur judicium, vel dicitur i summarium, quo proceditur simpliciter i et de plano, levato velo, ut ait jus a , quippe in eo, quae juris naturalis
sunt, mut gentium, tantum servantur b). Summariis.
a) Iudicium civile dieitur unirersale, si in eo quantitas rei potitae spectatur ἔ jus enim universum petitur cX. gr. haereditas . beneficium : generale si plura petuntur , non jus universum , ut in actione pro foeto, de negotiis gestis ; sic tamen ut unum non sit consequens alterius , sed singula principaliter, et seorsim tractentur; eommune quando do communi dividundo, finium regundorum, familiae hereseeundae; speciale sive singulare, ubi aliquid spo-cisice , et singulariter petitur, ibi Iudicium semper apud gentes servatum est, illud nempoquo actor actionem suam probet, et reus contra actorem Ast tueatur. Quod voro probationes , vel desensiones hujusmodi non nisi hoc vel illo solemni modo fiant, id peculiares gentes, et praesertim Romana , uti notavimus , induxerunt, sive ut veritas sa citius constaret, sive ut fraudibus via oecluderetur.
1ὶ L. prolutum O. c. de sentetulis ete. 2ὶ 1. C. de naufragiis
22쪽
simum denique nuncupatur, quod uti genus comple-Ctitur judicium exocutivum, uti species peculiarem lar
inam habet, et dicitur judicium , in quo ob periculum
tumultus, rixarum, Hliorumque gravium malorum, rati reviter cognita, id agitur, ut Status, quo paulo ante Contentionem res erat, jussu judicis conservetur , donec quae altioris indaginis sunt, accurate cognoScantur.
Causae , quae coleriter finiri debent, judicio summario expediuntur . quod non a voluntate judicis . vel litigantium , sed definiri debeat vel a jure canonico ex element. 2. dispendiosa de judieiis r vulgo tales existimantur causas beneficiorum , matrim niorum , decimarum , usurarum. At sententia Gagli ardi est hane Clementinam usu non receptam fuisse , immo et contraria conis suetudino abrogatam , utpote magni momenti praedictae causaon judicibus recte censentur . et natura sua postulant probationes. Vel definiri debent a civili jure, et permultae sunt, ut causae alimentorum , pos3essionis bonorum ; etc. vel ab homine sunt diju-clicandae sive a suprema potcstato , vel a natura causarum, in quibus nempe actionem peremptura dilatio est, et quoties resurget, ut causaeito expediatur , ex. gr. Si res tempore peritura
sit. At si aliqua subsit de juro . vel do facto dubitatio , tum ordinarium judicium necessarium ost, ut veritas cognoscatur. Verum si nec do juro , nec do facto aliquis relictus est ambigendi locus. judicium tum orit exequutivum , et sine ulla mora , seu ullo dato tormino, aetoris petitioni locus datur, uti est in causis instrumentorum , in obligationibus, quae litteris ex. gr. cambii , vel penes
Observandum manet quod causae iudicio snmmario definiendao possunt etiam expediri judicio ordinario, dummodo partes litigantes non contradicant. At si instanto solum stetoro et reo repugnanto id fieret, juro canonico sententia esset nulla Card. de Luea 3. ducis. de judieiis n. 12. et 13.
23쪽
Iudicia sunt disceptationes , quae fiunt principaliter ex parte actoris, et rei apud judicem litium finion clarum causa , ait Cujacius I . Accessorie autem dantur in judiciis aliae quoquo personae , quae epi Sco Pa lis curiae administros constituunt, et praeter ossicialem seu Vicarium, de quo dictum fuit a) , praecipui sunt Adsessor, Advocati, Procuratorcs , Advocatus Fisca Iis, et Scribae seu Graphiarii, qui omnes ad judicium juvandum pertinent vel consulendo , vel acta conscribendo , vel quod judex imperat, cSequendo. Igitur postquam de personis judicis, actoris , et rei actum eril, de reliquis potiora dicemus.
Itidicum natura, distinctio , et munia traduntur , quique in judices eligi vetantur, e Onitur.
Iudex quasi ius dicens populo, sive quod juro di-
lceptat , persona est publica auctoritate constituta ad lites dirimendas, ut secundum leges, et consuetudines locorum , atque Ordincm ab his pracscriptum cognoscat, judicet, et judicatum exequatur a . Iudices
a) Quamvis sic comprehendi videtur natura laicorum, et tecto si asticorum judicum ; objecta tamen judiciorum , uti antea nota- lὶ L. III. Cedo. Iustin. tom. 1. de judiciis. 2ὶ Vol. alsero lib. II. cap. XIII. eonet. I.
24쪽
vero instructi sinti oportet, jurisdictione, quac in eos
a Principibus transmissa ossicium nobile, et mero naritim eorumdem constituit, quod est parvum in e-
rium si). Nobili ossicio vel ad implorationem partis
actionem non habentis procedit: cae. gr. si pars litigans pelit advocatum, minor laesus restitutionem in integrum, filius alimenta a Patre, condemnatus restitutionem ob errorem facti', vel motu proprio quidquam facit ex. gr. inquirendo in crimina. Hoc nobili ossicio non solum jura meri imperii exercentur , quae bonum publicum respiciunt, sed etiam mixti, quod ad privatorum bona resertur. Mercenarium ossicium eX quo te nutur partos litigantes audire , rationes ponderaro , ut jus dicat, ad quod ex quasi contractu obligatus, ost illud quod actioni deservit, aut cujus vi assi
inflantiam partis actionem proprie dictam proponun iis sucit ea , quae juris sunt; non enim judex se immi- feci litibus non imploratus, nisi id bonum exposcat publicum u Distinguitur alter ordinarius Iudex , scilicet a Prinespc institulus cum jurisdictione certo loco concessa , sive territorio I : alter delegatus ;cui nempe ab ipso principe committitur cognitio alitum fuit, indistincto cis convenire non possunt; et ita . ut lateo nullo modo nee principaliter, nec incidenter conveniat causas ecclesiasticas judicare cap. 2. deeernimus de judiemus , et alibi; nec ut negligenti Iudici occlesiastico Luppleat. e. Qualiter eι quan
aὶ Cum ex eonstitutionc Diocletiani magistratibus ipsis judicaro datum fuit, usus oblanguit dandi judices, qui do facto cognoscerent, et judicarent, non vero judicatum exequerentur; hinc judex, et ii risdictio aequo lato patero coeperunt, ipsique judices et magistratus dicti sunt, quo spectat titulus c. de jurisdicιione' omnium ju
25쪽
cujus causac si a . Ilis additur Compromissarius
judex , qui nimirum a partibus eligitur , vel voluntarie, vel necessaria dispositione alicujus statuti, ut per compromissum decidat. II ic dicitur etiam Arbiter , dctquo mox est dicendi locus I b . Quum vero suerint, ait Augustinus, leges institutae et firmatae , non licebit Iudici do ipsis judicare, sed secundum ipsas. Nihil inde t.' ex arbitrio , et proprio sensu pronuntia bit , nisi a juris rigore aequitas suadebit verba legis flectere, ut legislatoris voluntatem custodiat 3 . a.' In causis civilibus judicabit secundum probabiliora; nam Innocentius XI contrarium damnavit 4 . Si vero aequalis ex utraque parte probabilitas sit, aequaliter, si divisibilis res sit, dividet; secus transactio. nem suadebit , nisi pro una parte stet possessio , aut
aliud juris principium. In criminalibus tamen reo sa-
al Do judicibus ordinariis , et delegatis . vide quae dicta sunt
altero Vol. l. l. c. .. et seqq. etc. XII. et seq. Observandum tamen hic restat, quod si principis rescriptum adjudicem non ordinarium dirigatur , eausa ui delegata intellὶgitur , a judico competente n- vocata , impediens appellationem a genientia lata sine principis venia : gl vero eommittitur tribunali sive judici competenti , ut Bummarie judicet, rescriptum non delegat, sed sollieitat jurisdictione es ordinariam. Adhaee si ut suspeetum durare quis vellet judicem delegatum , hoe ante litis conleslationem. ei tantum datur , ut si validis momeniis firmata suspieio post litis contestationem orta esset c. in liti. s. de o te. deleg . atque deleganti suspicionis causa exhibeatur e. Si eon ιra eod. iv lv.
bl Arbitri improprio dicuntur judices ; nam privatorum consensus ex dictis judicem sacere non pol est L. 3. cap. de judieiis. Appellantur judices propter adfinitate in quam cum veris judicibus habent, eo quod partibus judicis langantur . et arbitria ad similitudinem judiciorum reducta sitit t. X lv c. cit. ill C. Pustoralis de ols deleg. g. r. l2l Lib. 1. de eaeeeption. Arb.
26쪽
vore debet a . 3.' In causa propria numquam erit ju. clex, nisi in casibus a jure expressis , vel summus sit Princeps, et causa agatur inter ipsum, et subditos suos; nullum cnim alium judicem habet. 4.' Quae sunt ju- Tis , et consuetudinis, supplere tenetur, eb a partibus omissa si ; debet enim justitiam administrare secundum jura , et consuetudines ex. gr. examinare libel- Ium , et ineptum rejicere, deserre juramentum calumni ac , ubi opus est, dilationes concedere , testeS non legales repellere , exceptiones praescriptionis Senatus consulti Vellejani suggerere etc. non autem quae Sunt sacti, puta e producere testes , vel alias probationes , exceptiones opponere, quae non sunt juris etc. nain ista supplendo se redderet de studio partium suspectum; dummodo saclum non sit notorium, aut exactis non reluceat, vel do periculo animae, vel de bono Publico, aut causa pia non agatur. S.' Arbiter cum sit justi et acqui , scicialia pollero debet juris civilis , et canonici, uti Fagnanus , Reisse ustuci, et alii notant :Logista sine canonibus Varum Oalet: Canon ista sino legibus nihil. Imo expertus ci Practicus causarum
sit , oportet, Deo jubente α : noli pergero seri ju
dex , nisi ualeas virtute irrumpere iniquitates: quia
solus judex sapiens judicabit populum b . Et si plu-
at Quid de reo probato, quem privatim judex scit. esse innocentem , ad quid teneatur judex sententiam injustam serens , vel munera accipiens , vido S. Ligortu in lib. .. dub. 2. art. L. num.
208. 2l4. 216. bin Cardinalis do Lugo t. 2. disp. M. eum aliis doeot malo judicantes culpabili ignorantia praeter peccatum teneri in eonscientia ad damna parti laesae illata vel quoad substantiam ii iis , volquoad expensas superstuas. Navarra , Bonacina ot alii addunt 2ὶ Text. eι DD. in l. un. e. ut ouae desunt advocat. δ) Eeel. e. 10. v. f. Diuiti Cooste
27쪽
α4 . . a sint, quae iudices continent in exercitio sui ossicii,
quae pro nostra instituti ratione par non erit enumerare, juvat tamen verba Boetii illis cxcribero : Aduersamini otio , colite uirtutes, ad rectas mes animum subleuate , Preces ad excelsa porrigite. Deus dabit Mobis consilia , simulque eisdem illud in memoriam revoCare Supervacaneum non putamus quod sit judi
cibus prohibitum jure non solum humano si , sed et divino, dona et munera accipere; ait enim Deus α et
Non acciρies munera, quae etiam Excoecant Sapientes, et subueniunt uerba justorum: Xenia st dona o
coecant oculos judicum: adllaec laude dignum dicit 3 qui munera super innocentem non accestit. Tandem de iis, qui judices esse prohibentur vel a natura, vel a jure, refert nostra dicere. Et primum natura vetantur Surdi , Muti, Furiosi, Mentecapti, Impuberes 4 . Minores jure ea nonico vigesimo anno expleto judices esse possunt, nisi partium consensu cligatur qui annum istum non alligerit, decimum octavum ta-
teneri judinos ad damna, et expensas ob judicium sine iusta causa notabilitor dilatum p vel negligentia , vel cavillis, argutiis. captionumve pedicis , litesvo litibus implicando , quos sic Martialis ca
Lis te bis deeimae numerantem frigora brumae conterit una tribus , Gargiliane , foris. Ah miser . et demens 1 viginti litigat annis Quisnam , cui vinei, Gargiliane , licet. Hoc tamen in foro conscientiae. 1ὶ C. 11. de reseription. in e. lib. I. de L. Iul. repetund. 2ὶ Exod. e. 23. Mel. e. 29. 31.
28쪽
25men compleverit r . Iudices agero nequeunt Acminaccum sint jurisdictionis incapacos I a . Ad haec infames 3 ob crimen aliquod damnati , ct samosi, qui admiserunt notorium scelus , illi ierati 5 det num haeretici , schismatici , excommunicati, et judi- Cis ossicium suscipere, et Susceptum exercere probi' .
Variae Arbitrorum vectes enumerantur, de iis, qui in arbitros eligi possint, uel non possint , deque inciis, et potestate eorumdem pertractatur.
Arbiter stricte sumplus, et prout judici opponitur, est vir bonus , qui ex dispositione juris , vel conventione partium constituitur , ut Supra rem contrOVe Sana suum judicium proserat, cui partes starc debent.
Hinc duplicis generis dantur Arbitri necessarii, qui
a) Boginis exceptis . ubi eonsuetudo invaluit, aut lex, ut jus
non vetantur dicere. Idem die de Abbatissis vel ex consuetudine, vel ex privilegio jurisdictionem in suas canonicas , sanctimoniales exercontibus , et in clericos sibi subjectos , quos suspendero valent ab ossieto , et beneficio c. 12. de major. et obedient. non Vera suspensione , quae a virtuto clavium nunquam data Dominis descendita sod simplici prohibitione celebrandi divina , fructuumque subtractionu ; unde nec excomuni dro possunt. Cuper sanenses Abbatissao hoe fruebantur privilegio in nostro regno.
bὶ Observandum quod excomunicatus iurisdictione non privatur . nisi de nunciatus , vel publicus sit pereussor clerici ex Bulla Martini. V Ad evitanda. 13 C. 41. de ostie. et potest. Sud. deleg. 2ὶ L. 11. de Res. 9. 3ὶ c. r. et 11. c. 13. q. 7. 4J L. 4. eι 6. e. ad tess. AL i5J C. 4. q. VII. caus. S. 6ὶ C. N. de sent. et re jud. Disiit Cooste
29쪽
ex praescripto iugi. , Principis , vel judicis constituuntur i et arbitri iuris dicuntur i habentque ju
risdictionem quasi ordinariam; ita ut appellari ab co rum sententia possit a , et Co romissarii a compromisso Seu Conventione partium , dicti et uoluuiarii , qui arbitri reo ti sive adprobati a partibus sunt b. . Horum iterum duae sunt species. Alii simpliciter Arbitri vocantur , in quos ita Seu eXPreSSe ,
Seu tacite compromissum est, ut in causa Sibi commissa , servato ordine iuris, ac iudicii forma procedere , et pronunciare debeant. Alii vocantur Arbitra tores , in quos a partibus ita compromittitur, ut sine juris ordine, seu forma judicii non observata causam Cognoscant, examinent, et de illa statuant, prout ipsis
ju5lum , et aequum videbitur υ . Distinguuntur Ar-
al casus . ex quibus constitui debent arbitri juris , sunt maximo sequontes. 1.' In causa suspicionis judici obieetao eap. 29. de oss. deleg. et c. . . et 1 l. eod.-2.' Si diversi judices super rovo-eations literarum Apostoli earum discordent. c. 1.. de refer. a.' Si Episcopus cum clero sibi subjecto controversiam habet c. L0. q. 1. caiis. 11. ..' Si supremi principes inter so contendant, citransactione res componi nequeat. 5.' Si extet statutum in allinquo loco, ut super controversiis inter haeredes ortis compromi latur in arbitros. bl Compromissum est c0nVenit O , qua utorque litigantium promittit se stare sententiae . quam electus arbiter tulerit. Promissio ista juro civili et stipulatione, ct nudo pacto fieri consuevit l. 11. de Neolis qui arbitrium : addita quoque poena pecuniaria, qua si-dem suam compromittentes vinculo firmiori adstringant. Jum d erct alium poena compromisso addi petest, et jusjurandum c. 2. et s. de Arbifris. Compromissionis formula exaeto sorvanda est. nam arbitria stricti juris sunt, quia arbitri actus non ex iurisdictisne , sed ex conventione Partium procedunt, et quamvis sint judiciales , noli tamen sunt jurisdictionales : quidquid inde contra formulam compromissi sit, nulli ter sit.
cl Arbitramentum seu iudicium Arbitratoris propter laesionem 1ὶ L. o. g. de reeeptis , qui arbis r. recup.
30쪽
- a 7bitri juris a Compromissariis r. ' quia illi compelli
possunt ad munus Arbitri suscipiendum, non ita compromissarii, licet iii si semel libere id muneris susce. Perint , teneantur exequi I , nisi justa supervenienS
rium , inimicitiae inter partes ex arbitrio ortae , Si a lium arbitrum adierint ele. a.' Arbitri juris omnia possunt, quae Veri judices, et quae necessaria sunt ad causae decisionem : non ita arbitri voluntarii da partibus cnim jurisdictionem non accipiunt. 3.' Ab illis appellari potest, uti dictum suit ; ab his non potest, quia partes se sponte Obligarunt Stare eorumdem Senistentiae a , quae a juris consultis arbitrium dicitur, ut usu sori lati dum audit a . Attamen si poena adjecta a compromissario fuit in eum , qui non parci arbitrio , 5Olula poena , recedere ille potest a laudo, nisi addita sit clausula : rato manente compromisso, vel nisi Arbitri sententia esset homo togata b . In arbitros potest compromittere, qui potest transigere; qui enim compromittit, quodammodo transigit; nimirum I.'
enormem . quam pars parata est probare . ad arbitrium honI vl-ri seu judicis reduci potest ad aequitatem juris. Distinguitur autem Arbitrator a Mediatore soli amicabili compositore , quia hiet potius agit vices consiliarii, quam judicis; proinde decisioni illius. partes non tenentur stare . et contra ille non contrahit obligationem in torponendi arbitrium L. 13. de Arb. Ast ubi Arbitrato- ros sem0l susceperint arbitrandi ossicium, partes tenentur eorum arbitramento stare. ain Laudaro sumebatur lapsa latinitate pro eo quod est judica, re ; hinc et laudum pro judipio , aut sententia Arbitri usurpatum. bl Sententia Arbitri dicitur homologata , si intor decem dies a partibus expresse , vel tacite sit adprobata. ij L. S. de receptis , qui arbitr. recup. 2, C. II. de olfe . del. in 6. et L. 1. e. de arbitris. Dissilirco by Coosl