Lucreti carmina e fragmentis Empedoclis adumbrata dissertatio philologica quam pro gradu doctoris philosophiæ rite obtinendo scripsit Ælius Hallier

31쪽

neris quia imperium universi signisscat harmoniam. Haec vero rerum concordia, qua omnla quae sunt continentur, illam emeli concordiam, quam pendere necesse est a S minum et vacui conditione. Copiosius hanc rem illustrat

Emped. vv. 189 - 194 f329 - 33M, quocum ut recte vidit Naraten δ), ita consentit Plato in Philebo pag. 31, D ut dubium non sit, quin Empedoclea asserat, quibus bene comparat Relsacker ) II, 963 - 968 Lucreti, cui nec ipsam harmoniam allenam esse versus, ut supra dixi, docent III, 100. 118, maxime vero IV, 1240 ubi Veneri tribuit harmoniam. Rerum concordiae quomodo obstet odium et discordia, Empedoclea docent ea Verba, quae arithagoreis videtur sumpsisse uv. 79. 80 I106. 107l:

Misoς τ ODuμενον δίχα των, ἀτάλαντον άπάντην, καὶ Φιλοτης μετα τοῖσιν ἴσην μῆκος τε πλάτος τε. Quod tamen seminum discidium non minus quam concillum necesse est, quo motus stant itaque rebus hue illuc coniunctis res in eam quam vitam dicunt prodeant conditionem. Hi tamen rerum coetus non in casu sor lunaeque temeritate siti sunt, sed eum sequuntur ordinem, ut dissiciliora a levioribus discedant seminibus,

χωρὶς παν το βαρυ χωρίς τε τὰ κουφον.Εidem debetur concordiae sive harmoniae, quum Sl- milia similibus amnitate lungantur. Emped. v. 95 f123l: γίγνετο αλλοθεν cetari μῖνεκές, αἰὲν ὁμοῖα.

32쪽

diffugere inde loci partes coepere, paresque cum paribus lungi res et discludere mundum membraque dividere et magnas disponere partes, hoc est, a terris altum Secernere caelum, et sorsum mare uti secreto umore pateret, seorsus item puri secretique aetheris ignes. -- Aristot. de gen . et eorr. II, 6 pag. 333 A, 35. Gλὰ μῆν ovδ' αυξ'σις αν εμ κατ Ἐμπεδοκλεα, ἀπ ῆ κατὰ προσθεσιν ' Vv. 197. 198 270. 271l: πνρὸ σαυξάνεταε πυρ , ανξεο δε χθών μῖν σφέ ερον δεμας, αἰθεοα δ'αιθ ρ.

quod vertit Lucr. II, 1114. 11l5:,,umor ad umorem, terreno corpore terra crescit, et ignem ignes procudunt aeraque agr.

et II, 999 - 1001:

cedit item retro, de terra quod fuit ante, in terras, et quod missumst ex aetheris oris, id rursum caeli rellatum templa receptant. Huc etiam referri debet pythagorica illa Empedoclis

sententia, ArIstot. Metaph. II, 4 pag. 1000 B, 5: da

γνῶσις του o ιοίον τω λαοι s: Vv. 333. 334 321. 322l: row μεν γὰρ γαῖαν υπ- αιεν, υδατι συδωρ αἰωρι ὁ αἰθερα δῖον, α-ρ πυρι πνρ ἀιδηλον. Quae hic de elementis dicuntur, eadem et ad sing Ias res pertinent, quarum coniunctio a. caulis illis et soraminibus non minus pendet quam a seminum amnitate. Quare si soramina semInibus minora sint sive semina caulis maiora, nulla potest fleri coitio. De Empedocle cf. Platonis Menonem pag. 76, c: καὶ των απορροῶν τὰς μιν αρμοττειν ενίοις τῶν πορων , τὰς δὲ αὐτους ε

33쪽

32. οἱ μιν Αν, ωσπερ καὶ 'Εμπεδοκλῆe, μίγνυσγαί να- σιν οσων οἱ ποροι συμμετροι προς αλλῆλους εἰσίν. Eodem hanc rem Empedocles atque Lucretius illustrant exemplo de oleo aqua et vlno, Emped. vv. 284. 285

-vltlgent latices aqtiat sontibus audent misceri, cum plX nequeat gravis et leve olivom. quae simili usus exemplo eXplicare c0natus est Lucr. II, 391 - 394:,,et quamvis subito per colum vina videmus perfluere: at contra tardum cunctatur olivom, aut quia, nimirum, maloribus est elementis aut magis hamatis inter se perque plicatis. Eadem amnitatis lege magnetis lapidis vim attrahendi. exposuit Empedocles, cuius testes sunt Alo. Aphrod. quaest. nat. II, 23 et Phil. ad Aristot. de gen . et animalia. 59. Pluribus narrat Lucr. VI, 996 - 1039. Singulis in rebus eadem valet atque In seminibus leX, cum paribus pares coniungi. Emped. 282. 283 268. 269J:ως γλυκυ μεν γλυκυ μάρπτε, πικρῖν δουπι πικρον

υρουσεν ,

ors δ'ει όρυ ἔβ , δαλερον δαλερω ν λοχευεν. Iam vero ad elementa, quae quomodo nata sibi stn-xerit Empedocles ex contemplatione concordiae et disco diae lacile intelligitur, pauca quaedam erunt addenda, priusquam brevem coelestium contemplationem adgrediar. Rerum summa eo Sustinetur, quod elementorum certa

34쪽

men aequum sere ideoque aeternum sit. Emped. o. 87.

ταυτα γαρ ἶσα τε παντα καὶ ἡμίκα Πνναν ἔασι, τιμῆς δ' αλλχῖς αλλο μεδει, παρα δ' ἐθος εκαστω. Lucr. V, 392 - 395 : tantum spirantes aequo certamine bellum magnis inter se de rebus cernere certant, cum semel interea suerit superantior ignis et semel, ut fama est, umor regnarit in arvis-- Τ).Levissimus omnium aether omnia circumfundit, motu praeditus sempiterno, Emped. v. 133 fl85J:Tιταν ν δ' αιθχὶρ σφέπων περι κυκλον απαντα. Lucr. V, 467 - 470: sic igitur tum se levis ac diffusilis aether corpore concreto circumdatus undique flexit et late diffusus in omnis undique partis omnia sic avido compleXu cetera saepsit. --

et liquidissimus aether atque levissimus agrias super influit auras. Ex aethere cum Igni coniuncto coelum prodit, quod Plutarchus Empedoclem ita narrantem assert, plac. ph.

έχοντα, Diog. La. VIII 77 pag. 222, A, 29: αττον δὲ

35쪽

creti comparat V, 489-491. Empedoclem secutus coe- Ium dicit semoenia mundi I, 73. 1094. II, 1045. III, 16. V, 119. 37l. 454. 1211. VI, 123 et Atempla coeli 1ucida Ι, 1014. II, 1039 cf. II, 1001. V, 491. VI, 286. 644. 1225.

Aether tamen sive coelum quo volvenda niteant aeterni sidera mundi. V, 516 non uno eodemque universitatis loco, Sed perpetuo agitur motu, qua conversione secum fert ignem coelestem et sidera. Quare coelum circumscribit Empedocles apud Stob. Ecl. phys. I, 26: ἀνταπειαν συμπεριελκυμ ἐνζν τῆ κινμει του πτρινον. Sic de aethere Lucr. V, 505 :,,ipse su0s ignis certo fert impete labens.

attamen, quo est animo dubio, paullo post addit V, 517. 518:

est etiam quoque uti possit caelum omne manere in statione, tamen cum lucida signa serantur. Non proprio lumine splendet sol sed alieno, quod aetheri subduxit, quare dicitur ,,aetherius sol a Lucretio V, 281. l. e. πυρος ἄθροισμα μέγα, Di 0g. La. VIII, 77 pag. 222 A, 27, quod declarat Plui. apud Euseb. praep. eVang. I, 8, 10: δ δε αμιος τ ῆν φυσιν ovκ ἔσοπυρ ἀλλὰ του πυρὰς ἀντανάκλασις et v. 151 II 88l:

,,nam licet hinc mundi patefactum totius unum largissuum sontem scatere atque erumpere lumen, eX omni mundo quia sic elementa vaporis undique conveniunt et sic coniectus eorum conssuit, eX uno capite hic ut profluat ardor.

36쪽

Solis defeetum eodem canunt modo Emped. vv. 157

επεσκίασεν δέ οἱ -rας ἱσταμένη καθυπερθεν, ἐπεσκνίφωσε δε ναίχρς, τοσσον ὁσον τ εὐρος μανκα πιδος ἐπuxo Lucr. V, 751 - 753: nam cur luna queat terram secludere solis lumine et a terris altum caput obstruere ei, obiciens caecum radiis ardentibus orbem λ . Terram uterque stare Iudicat in medio mundi locatam; sic enim Aristotelis et Platonis verba recte mihi

intelligere videtur Melt . Sunt vero haec de Coelo II, 13 pag. 295 Α, 16: οἱ ' ωσπερ θυιπεδοκλής, τῆν του

νην τὴν τῆς γῆς φορὰν κωλυειν. Ρbaedon pag. 99, B: διο δη και ὀ μέν τις δίνην περιτιθεὶς τli rii υπὰ τον ου- ρανον μένειν dii ποιεῖ την γῆν. ΙIaec est Lucreti senten

Terraque ut in media mundi regione quiescat, evanescere paulatim et decrescere pondus convenit, atque aliam naturam supter habere, ex ineunte aevo coniunctam atque uniter aptam partibus aeriis mundi, quibus Insita vivit. propterea non est oneri neque deprimit auras. Utrique nota est deinde terrae axis in orbem Inclinatio. Emped. apud Plui. pl. pli. II, 8 δ) caussam dicit esse aeris Impetum a s0le ad septentriones, quum contra Lucretius rationem patere neget V, 612 - 615:13 De sole alia asseri Reisacker, pag. 48. 49. ubi etiam de luna et stellis comparat, quae sufficere videntur. 2 pag. 119. 120, quae non resellii Zeller I pag. 533 3 es. Κarsten, pag. 425. Diuitig Corale

37쪽

M Nec ratio solis simplex reclusa patescit, quo pacto aestivis e partibus aegocerotis brumalis adeat nexus atque inde revertens cancri se ut vertat metas ad solstitIalis. -- Ex hemisphaeriorum ratione quadripartitas temporum commutationes deducunt ). Plui. pl. ph. ΙΙΙ, 8: ' πεδοκλῆς χειμωνα μει γίνεσθαι του αερος ἐπικρατουντος τῆ πυκνωσει καὶ εἰς τὰ ἀνωτέρω διαέομένου ' θερείαν δε του πτρος, οταν εἰς τὰ κατωτέρω βMχχται. Lucr. VI,

360. 361:

Digore enim desunt ignes, Ventique calore deficiunt neque sunt tam denso corpore nubes-369 - 373: tempus id est vernum, quo res pugnare necessest dissimilis inter sese turbareque mixtas: et calor eXtremus prImo cum frigore mixtus volvitur, autumni quod sertur nomine tempus, hic quoque confligunt hiemes aestatibus acres. -- Similem in modum mutuas diel noctIsque longitudines ad hemisphaeriorum reserunt inaequalitatem. Rut. ap. Euseb. praep. I, 8 p.: εἶναι δε κύκλω περι τὴν rῆν

ε m. cf. Emped. v. 160 I197l: νυκτα δε γαῖα τίεινσιν νενισταμέν' φαέεσσιν. Lucr. V, 678 - 684:. . ,,Crescere itemque dies licet et tabescere noctes, et minui luces, cum sumant augmina noctes, aut quia sol idem sub terras atque superne

38쪽

lmparibus eurrens amfractibus aetheris oras partit et in partis non aequas dividit orbem, et quod ab alterutra detraxit parte, reponit elus in adversa tanto plus parte relatus. Aquam eodem imbris vocant vocabulo. Emped. 0 -

I, 286. 715. 785. II, 388. V, 795. VI, 149. 1175 eumque

nisi fallor Horatius, quia hoc enunciatum proprie non est poeticum sed physicum inde sumptum, quod ad rem concrescere putarent in imbrem, i. e. aquae elementum, quare quod eadere in terram. Hanc Empedoclis sententiam apud Philop. Ρhys. c. 2 prolitetur Lucr. VI, 509- 512: consertae nubes imbris demittere certant dupliciter: nam vis venti contrudit, et ipsa copia nimborum turba maiore coacta urget, de supero premit, ac facit effluere imbris

vituperat Aristot. de Coelo III, 7 pag. 305 B, 7: ἀνανη

39쪽

Iisdem ut videtur conssrmant argumentis, quae de thermis narrant. Procl. ln Tim. III, pag. 141: και γὰρ υπο γῆς ρνακες εἰσι, sς και φησί που Ἐμπεδοκλῆς v. 162

IXXIVI, 11 pag. 937 A, 11. Sen. Quaest. Nat. III, 24. Lucr. VI, 840 - 847. 863:,,multaque Sunt ignis prope Semina corpus aquai 883 885: nimirum, quia Sunt in aqua permulta vaporis semina, de terraque necessest funditus ipsa ignis corpora per totum consurgere sontem. 895 . 896: sic igitur per eum possunt erumpere sontem et seatere illa foras in stuppam semina. In eadem poetica similitudine versantes aquam la-erlmarum instar Stillare dicunt, Empedocles, ubi imbris elementum mSibice Inducit v. 35 i57l: Νῆστις ri δακρυοις πεπει κρουνωμα βροτειον. Lucr. I, 348. 349: in saxis ac Speluncis permanat aquarum Ilquidus umor et uberibus sent omnia guttis. Maris originem in eo ponunt, quod per solis calorem salem sudarit terra, eumque imbri immiscuerit. Εm-

40쪽

quod temere vituperat Aristot. meteor. II, 3 pag. 357 A, 24: ηιοίως δὲ νελοῖον και εἴ τις εἰπὼν ἱδρωτα τῆς γῆς εἶναι τὴν θαλατταν οἴεταί τε σαφες εἰρη7κένω, καθαπερ Ἐμπεδοκλῆς ' πρὼς ποίοσιν tu ἐν γὰρ οντως εἰπὼν ἴσως ειρηκεν ἱκανῶς ὴ γἀρ μετωνορα ποιwτικον , πρὸς δε το γνα νω τὴν φυσιν Ουχ ἱκανῶς. cf. EuSeb. praep. XV, 59, 3. Eandem imaginem peridoneam vereque poeti- eam adhibet Lucr. ΙΙ, 465. 466:,,Sudor uti maris est, minime mirabile debeteSSe, quod eXpressus terrai corp0re primum si ).

tam magis eXpressus Salsus de corpore sudor, ubi addita explicatio uv. 483 - 491 ea est quam dixi empedocleam esse Fulmen exsistit ex igneis solis radiis nubibus immissis. Aristo t. meteor. ΙΙ, 9 pag. 369 B. 11: καίτοι τινὸς λενονσιν ως ἐν τοῖς νεφεσιν ἐπίνεται πνρ ' τουτοδ' Tμπεδοκλῆς Mν ς σιν εἶνcra το εμπεριλαμβανόμενον των του ηλίου ακvίνων. cf. St0b. Ecl. Phys. I, 592.

Lucr. VI, 204 - 210: quin etiam solis de lumine multa necesse si concipere, ut merito rubeant ignesque profundant. Nubes madentes fulmina eXstinguunt, quare sibilum sudentes tonitrum gignunt, Stob. Ecll. Phys. I, 30 p.

,,id quoque, ubi e nubi in nubem vis incidit ardens fulminis, haec multo si sorte umore recepit ignem, continuo magno clamore trucidat.