장음표시 사용
11쪽
tἰus Histori , de Plantis, Animalibus, e teri'. me-
dicis rebus , qu et in noua Hispania in Uentq Vtroq. ... hoc volumine describuntur com-
Aliorum nouae Hispaniae Plantarum Nardi Antonii Reeelii imagines, & nomina cumIoannis Terrentii Lyn-' 'cti annotationibus. 39s Aliorum nouae Hispaniae Animalium Nardi Antonii Rec-chi 'imagines, & nomina cum Ioannis Fabri Lyncei Bambergensis expositione. 46OFrutices, atq. suffrutices ex ' Fabii Columnae L lyncei imponit. 'isi ' Nardi Antonii Recchi Mom
I L B. QUINTUS Actes herbas habet t. I B. SEXTUS.
LIB. SEPTIMUS. Falsa si & dulces herbas Pr
Aeerbas,& acidas herbas prodit. assLIB. NON Us. Anicialia exhibet 3 3
Mineralia explanat. 13 ieeoruinatis Medici Regii
Rerum Medicarum nouae Hispaniae volumen annota . tiones, & additiones. 14
Phylosophicarum Tabularum ex frontispiciis Naturalis Theatri Principis Federici Caesii Lyncei S.Angeli,& S. Poli Princ. Ι. March. Montis Caesii II. &e. Baroni Romani desumpta, In stirpium
scientiae , ac studiorum in. stitutionem, totius i. Herbariet Syntaxis prospectum, nunc primum a Lynceis edita. 9OΙHistoriae Animalium , & Mineralium nouae Ilispania liber unicus, in sex tr ctatus diuisitis Francisco Fe nande et Philippi Il. prim rio Medico Authore. 1 ImDiuitigod by Gorale
12쪽
4 'r'c iasiuid in hoc opere contineatur, scribenssi occasio, et q. Mutilitas. p. I.
UANQUAM priscorum pleriq. pr sertim Aristoteles, Theophrastus, Plinius, Diostorides, & Galenus, ac recentiorum non pauci,de Medica materia verba fecerint; una tamen omnes nondum ad medium, ne dicam ad calcem, fastigium q. rem perduxere. Quippe adeo speciebus,ac viribus abundans,& ampla est materia Laec, ut meritissimo iure ea, quae dignoscitur, pars illius quae ignoratur, minima dici postit, Quod certe quotidie experimurmon enim tantum unaquaeq. dies patefactis olim rebus lucem assert splendidiorem,verum etiam varias materiς huius species ac differentias, in nouo praecipue orbe detegit. Intellexerant enim Catholici atque potenti C. simi Hispaniarum Reges,cum primum in eorum potestatem noui Orbis nonnullae regiones, diuino consilio de munere si int redactae, ex litteris ad eos missis ab his terrarum plagis, de a viris side dignis acceperant, imo mille rebus ignotis ad eos hinc delatis,re ipsa cognouerant, quot nouus ille Orbis abundaret miraculis: quas nulli priorum visas Medicinas,nec auditas ferret, quaeq. possent cum orientalibus merito conserri, forsitan etiam ijsdem praeferri: quot odores emitteret, quibus Arabit stlicitas cederet: quam varias narrabiles'. animalium species educaret:quot metallorum fossiliumq. differentias atque thesauros in penitis limis visceribus per tot secula abditos contineret. Cumq. expugnatis plurimis regionibus M in Hispanorum imperium redactis, ob restitutas Christo errantes oues atque D A Eccle-
13쪽
Ecclesiae Romanae caulae inclusas, mirum in modum gauderent; proxima cura erat in id incumbere, ut tantarum rerum historia tam in gratia eorum, qui tunc temporis versabantur inter vivos, quam illorum qui poli cssent nascituri,aeternitati consecraretur; tum etiam ut cunctis praeclarit Iima illa, omni q. admiratione
digna Dei optimi Maximi opera paterent,& fragili mortalium corpori saluberrimis medicamentis repertis, consuleretur. Opus sane Divinum: Philippo II. Hispaniarum Regi eiusq. Maioribus alum permissum. Et licet rei huiusce magnum negotium pluries fuerit motum, in eo tamen, quod is, qui vere utiliter & iactis principijs colentanee scriberet,desiderabatur, nec quid qua promotum seir, quousque tandem Philippus potentiissimus Rex D. Francisco Hernando, Medico siro
Indiarum primario prouinciam hanc exequendam mandauit. Is igitur huius noui Orbis rerum historiam in viginti quatuor libros, plantarum vero icones in decem tomos, animalium autem in unum coSessit. In piciens vero Rex ad Rempublicam iuuandam , haec nullius fere esse uius quod tamen praeter ipsius mentemerat,) tum ob plurimas ibi contentas res medico usui non inseruientes, tum ob alias indistincte, incomplete & inordinate traditas:tandem mihi uni ex suis Medicis rem hanc injiciendam, ac in medicum usum redigendam demandauit. Qui licet hoc onus meis humeris longe impar , nonnullis ex caussis futurum dignoscam, ut tamen tanti Regis, cuius, quantus sum illius lum, mandatis obtem perem , Diuino confisus auxilio Opus hoc, in quo de Medica noui Orbis materia agetur , masno & aegrotantium de medentium, tum noui cum veteris Orbis commodo medicaeq. materiae dita dae, ac antiquorum iuniorum q. nonnullis dubijs dissoluendis, ne dicam erroribus confutandis perutile; paucis prius ad dilucidationem rerum, quae in opere continentur praelibatis, aggredior . Medica materia a quibus Amatur, quatri in Plantarum Hiiatoria consideranda veniant,o' de Auctoribus imitandis. cap. II.
M Agnus ille Hippocrates omnium Medicorum, ac Philosophorum primus
Medicinam csse,camq. Veram ac necessariam, aduersus artem negantes
ac sanitatem fortunς adscribentes, hoc potissimum medio, nempe Materie medicae viribus ac usu comprobare nititur:eamq. artis huius essentiale principium, basim ac fundamentum statuit, hoc modo allerens. Omne quod fit, propter quid fieri comperitur, atque etiam in singillis adeo propter quid fieri videtur,ut plantas, animalia,& mineralia, e quibus materia sumitur medicabad hominum valetudinem tuendam, morbo'. pellendos facta,centcndum sit. Quare Galenus medicamenta omnia, partim esse partes animalium, aut plantarum , aut fructuum, aut eorum liquorum s quos Graeci . t vocant aut siccos ) partim vero ex metallis sumi litteris mandauit. Theophrastus vero, medicam cta ex varijs plantarum par- . tibus, sui sunt fructus,succi, folia, radices, & alia in iii mi scriptum reliquit. Nam plantarum tantum historia ac causas, omissis animalibus ac mineralibus, considerauit ac tractauit. In quorum medicamentorum historia duo consideranda simi: Unum,ut corum disserentias, reliquamq. natura ex partibus, affectionibus,
generationibus,vitaq. petamus, partes externas, totam q. figuram,ac etia internas
ita spectando,ut id,quod cui q. proprium sit,quodq. csimune,dignoscamus: Ait rum vero, si id,quod alicui peculiare videtur, possit quandoq; ob aliquod no esse. Nam Dipstigini by Cous e
14쪽
Nam eontingit aliquando plantarii proprietates,ac figuras ita mutari,ut a nonnullis aliae existimentur. Primum optime explicauit in plantis Theophrastus dicens: Pa tium differentiae tri sermula rem complectar tribus sere in rebus consis Iunt, aut in kitia. eo, quod quaedam habent, aut non habent, ut sella, fructus, & caeterar aut quod ' 'non similia, neque paria habent; aut tertio, quod non similiter habent. Horum disssimilitudo, figura, colore, spissitate, raritate, asperitate, lenitate, reliqui'. assectionibus innotescit. ad haec, omnibus seporum differentiis disparitas, aut tria excessu, atque desectu magnitudinis, multitudinisue: non similiter vero habent, quae positione ac ordine diu runt. Quo vero ad generationem, quasdam sponte, alias semine, alias radice, alias avulsione, ramo nonnullas, aut surculo, alias trum dico, lignoue minutatim concise , prouenire asserit. Quo ad vitam, considerando quibus locis gaudeat haec magis, vel illa, quantumue proprijs in locis unaquaeq-Viuere possit. Mutationes autem sparsim,quasi obiter tetigit. Diostorides etiam duo illa considerat; aliter tamen. nam vires, & facultates medicamentorum usui medico deseruientes docere intendens, idq. feri non posse, nisi medicamentis prius cognitis ron ab re delineamentis quibusdam ea destribens, disserentias, paries, generationes , vitas considerat; mutationes, uti raro euenientes, parum attingenS. &si ambo utrumque inspexerint; diuerso tamen modo tractarunt, differentes in sc
po, di ordine. Nam Theophrastiis Philosephis, Medicis, Agricolis, & alijs pia
earum cognitionem profitentibus, seribit; Dioscorides tantum Medicis. Ille naturam,partes, disserentias,ac vires, ad legentium admirationem proponit; hic cuncta eadem, ut facile a posteris dignoscantur, & medico usui tuto adaptentur. Vterque ordinem, ille naturae, hic doctrinae,insidiatur. Sparsim ille ac varijs in locis piam rarum deseriptiones,naturas,ac vires disseminat; huc uniuersam earum sermam in unum colligit, mox vires annectit. Theophrastiis ita plantas Blas examinandas sumpsit, & ὸe eis considerans prae caeteris extremam manum illis imposuit. Di scorides vero intra medicinae limites continetur,& non selum plantas,sed quidquida metallis, caeteris q. sessilium generibus, nec non animalibus ars medica sumit, in unum opustulum coegit. Quare Galenus caeteri q. omnes circa medicaminum examen Diostoridi primas deferunt: quod quantum ad rem medicam syectat clarius, & exactius omnibus seripserit. At quia opus hoc in medicorum praesertim gratiam editur, in omnibus fere Dioscoridem imitabimur. exceptis paucis, quae a Tileophrasto sumpsimus, quaeue in medicamentorum iacultatibus dignostendis,
um ordinem in suo de materia Medica Disonides struaueris, quiq. in lacuere sit obseruanaeus . cap. III. M Ateriam medicam tractans Diostorides imma diligentia laborauit,ut non tantum vera,Vtilia,S statis princi ijs consentanea scriberet, sed & ut ordinate cuncta disponeret. huncq. ordinem, & in libroru,& capitum connexionibus,M in unoquoque capite,disserenti tamen modo ab alijs tradito, seruare conatus est. ,-- damnans Iuniores, quod materiam medica vernaculam,cognitamq. Vulgo dignam i' censuerunt,medicamentorumq. vires,probatione'. cursim complexi nullo experia Α x menLO
15쪽
mentu eorum effectus colligentes, inani vero reddendarum causarum studio verba fundentes, alia pro alijs scriptitando, rem in aceruum, congeriemq. controuers
rum extulerunt; ac nonnulla, reclamante cuidentia,prorsuSq. Veritati refragantia
non certa fide,sed narratione potius ab alijs accepta,cumularunt. In ordine ijdem ipsi aberrantes, partim eorum aliqui discrepantes, nullaq. cognatione coniunctas vires colligentes, partim per elementa litterarum scripta in ordinem digerentes, genera & eorum effectus a sua cognatione disiunxerunt. Dioscorides vero libros, & capita
connectens, medicamentorum genera, & effectus virium cognatione coniuncta considerat. In primo libro nimirum de aromatibus, escis, unguentis, arboribus, nascentibusq. ex eis succis, lacrymis, ac seminibus materias, ac materiarum capita virium cognatione coniuncta connectens, pertractat. Sic & in secundo
libro . in quo de animalibus, melle, lacte, adipe, frugibus, atque oleribus,subnexis
herbaceis, quae acri praedita sitiit facultate. Hq. ideo, ne coniunctorum vires disiuniaxisse videretur. In tertio radices uccos, semina, herbas,& quae vernacula, & inter se cognata censentur, ac ea, quae pluribu5 scatent remedius prosequitur. In quarto de radicibus, & eis, quae restant herbis . In quinto de vinis, & metallis. In sexto & vltimo, facultates medicamentorum, quae nobis prodesse, aut obesse, possunt, recenset. In singulis autem capitibus primo medicamenti nomenclaturas proponit, deinde species, seu penera recenset, s plura reperiri contingat; mox eiusdem delineationes. ac notas describit, ut illud cognoscere valeamus; postremo facultates, operationesq nos docet. ita ut unumquodq. caput in tres diuidendum sit partes, quarum prima nomςnclaturam, & genera; altera descriptionem; tertia vires, & Vsus contineat Cuq. medicamenta omnia,quae in hoc opere continentur, vel sint Pries animalium, aut plantarum,aut seu um,aut horum liquorum,quos Grςci ἰλύι vocant,aut secci; R. t. de partim vero ex mineralibus sumantur, elius mihi visum est,cum Galeno de plantis ante omnia agere; tum quia nuniersissimum illarum est genus, tum quia virtuan, robore praecellentit limum; inde de animalium partibus tractare, ut post plantarum icones animalium successive sequerentur, hinc ad mineralia tandem acuenire .
Itaque uniuersum opus hoc , tribus praecipuis partibus constabit, illas tamen in docem libros diuisum, absistulistime compraehendet. Hisce enim Prole eomenis in . Primo propositis, in sequentibus septem , de Plantis, non eo quidcm ordine, qui In . elementis visitur; hoc enim esset genera, & eorum effectus a propria cognationi disiungere,ὶ sed eo,qui in Plantis genere coniunctis,& qualitatum familiaritate, a praecipue cognatione saporum connexis consistit; Dioscoridis poti limum instituto,
quandoq; & ordine,seruato perscribetur. Quare in Secundo de aromatibusan Tertio de Arboribus, & nascentibus ex eis,succis, lacrymis,ac semipibus; in Quarto det Fruticibus, ac Suffruticibus; in Quinto de herbis acri sapore praeditis; in Sexto de hs. quae amaro; in Septimo de his quae salso,dukiq.; in Octauo de his quae saporibus reli-
is cognatione quadam coniunctis, mye acerbo,au stero, acido,nec non & de in-pidis agetur. Si vero inter eas reperiri sit aliquas pluribus , interimuo oppositis , praeditas saporibus, has etiam collocabimus inter illas, quae cum praecellenti cogia
tionem habent: in Nono tandem de Animalibus; in Decimo de Mineralibus prc
16쪽
De Rerum, ae Messicamentorum Plantarumq. in genere nominibus, ae eorundem multiplieitate, in recta impositaene. Cap. IV.
SV periori capite diximus Dioscoridem, non tantum m librorum, capitumq. . connexioni as,sed in unoquoque capite ordine seruasse,ita ut quodvis caput in tres dissecari part possit .prima nomenclaturam,& genera;secunda deseriptionem; tertia vires, & Vses contineat. sic & huius capita operis, in tres diuidi paries poterunt . in prima nomenclatura, α genera in iecunda delineatio, ac loca in quibus , plante nastulatu Ggeogra inice ac chorograpluce ponuntur,in tertia vires habentur, ac usu S . Cumq. id quod primo occurrit,st plantarum nomen, ideo de nominibus plantarum huius operis agere operi rςtium duxi; quibusdam praelibans prius de rerum , ae plantarum nomenclaturis in genere. Etsi natura ne an imp sitione sint nomina non eodem modo antiqui sensere. Nam Hippocrates , -- : mina lege quadam naturae indita esse asserit, species veia rerum non lege san--οcitas, sed naturae esse germina . Plato vero natura esse asserit, Aristoteles pota e sitione, & ad placitum, conceptus de res denotantia nomina esse statuit. ab eo tamen non distentit Plato diccns, nomina naturaliter significare, quia aperito artifice imponente, talia imponantur nomina rebus, qualia illarum nat ris conueniunt,ut ex praeallegatis Hippocratis verbis recte intellectis colligi potest. q. magis quia solemus artificialia,quae maxime naturam imitantur, naturalia per exaggerationem vocare. Quorsim & illud est Genesios, omne quod vocavit αν.
Adam ipsiim est nomen eius: O de hoc hactenus quod alterius est indaginis. At
quia de Plantarum nominibus, rectaq. eorum impositione ad inuestigandas piam tuum noui Orbis nomenclaturas, hic agere intendimus, merito omissis alijs, dicimus : Plantarum nomina nominquam suis assignari inuentoribus.interdum regionibus, vel quia in his primum inuentet sint, vel copiosius, aut viribus praestantiores proueniant: Quaedam ab eflectus excellentia appellationem traxerunt: aliae ab euentu rei: nonnullae ex aduerso sita ducunt nomina. Quaedam a fabulosis veterum narrationibus sunt: nomauilae,quae ab aliarum rerum smilitudine nomen mutuentur; quae omnia etymon aliquod habent, ac nomen earum, vim quandam, & rationem naturae exprimit. Caeterarum vero etymo diu ignoto, euenit
ut posteriores, naturis plantarum, iacultatibus, locis, aliis te longo satis usu cogntitis, alia illis nomina, horum aliquid in illis indicantia indiderint . quibus a posteris
receptis,deletis ac ab Vsu reiectis primis nominibus,sia secundo imposita remasere. Itaque nominum aliquid denotantium nimius creuit numerus, paucis vix relictis nullam sui nominis rationem maritatam habentibus. Quare cum varia homunibus imponendorum nominum se osserat causa, tam illis quae antiquum nomen seruant, quam etiam in quibus primum nomen deperditum est, diuersa sunt nomina indita,& sic in unico medicament duo & aliquando plura nomina reperium tur. Antiquitus plantarum cognitioni magna diligentia in veteri hoc Orbe vacis tur , veluti & nunc, & in veteri & in nouo insudatur, ita ut in diuersis regionibus diuersae essent nomenclaturae. atque ab his ficultas, ab illis sapor, ab alijs color, vel
similitudo cum alijs plantis, vel cum animalibus ab alijs aliquid eiusmodi notabatur . Etsi autem hac nominum varietas confusionem quandam in prosetarum
17쪽
animis generare potest, non tamen eli etiam absque maxima utilitate eorum coagnitio . Primo, quia peregrinantes, Galeni more, ob exactam simplicium me
dicamentorum in varias regiones cognitionem, Optimum est ut & eius regionis ad quam perueniunt, & nomen illorum quae quaericant Inedicamentorum sciant, quia sic facilior eorum notitia reddetur. Se cio . quia ex nominum varietate saepius incognitionem simplicis medicamenti venimus. Nam quod unicum nomen non e plicat , quandoque explicatur ab altero. Quorum, nominum varietas quandoque a Dioscoride in quibusdam medicamentis adamus iuri explicatur; in alijs ex eorum descriptione colligitur, in quibusdam vero neutrum fit, sed sola nominum vari tas ponitur, cur autem ita nominentur, non solum non enodatur,.sed neque in d
lineatione includitur. At silmma adhibita diligentia, minum proprietatibus, atque etymo inuestigatis, dubio procul multa nobis simplicia innotescunt,quae si
qui non innotescerent. Nominis namque proprietas nunc medicamenti formam, nunc facultatem, nunc odorem, & aliquid ciuimodi denotabit, ita ut aliqua nota effatu digna medicamento addatur, quae faciliorem eius cognitionem reddet. Da Plantarum huius operis nominibus earundemq. multiplui
IN plantis noui Orbis hoc in opere contentis, plura obseruantur nomina et
mon aliquod habentia, ac vim quandam,& rationem naturae exprimentia, ae nonnulla etiam etymon nullum referentia offeruntur . Plantarum namque quarum nomina etymon habent,quaedam a praecipua iacultate,effectust 1e excelle
tia appellationem traxerunt, uti eis herba Phahuam dicta sic a facultate, qua puer peras iuuandi praedita est, a Dioscoride Aristolochia nuncupata. sic etiam TLMAL lotira uabuul, arbor insanue dicta, quia daemones pellendo, & fascinum inhibendo eos curat,qui horum praestare insaniunt. c iuipam medicina siminarum dicta, quia
muliebres morbos, praecipue hystericos affectus curat. Talatia urens medicu a nuncupata, quia quarto ordine calida est, & vrentis naturς. Coa uir pars medicina
doloris dicta, quia dolores lenit. V locvata irati hominis medicina dicta, quia hilaritatem inducit, & iram mulcet. Tlaelpatii dysentericorum medicina nuncupata, quia dysentericos sanat aflectus . Aliae a quadam peculiari proprietate, Ut R- bulbutuli, idest herba verecunda, sic dicta quia hominis tactum iugit,& eius flatu tabescit. Quςdam a suis inuentoribus nomen duxere, ut Trequitibu herba Principis dicta ab inuentore, qui erat illius regionis Princeps. Omari quam Hispani incolae herbam Ioannis infimas Ilius primi inventoris,dicunt. A locis aliae,ut Chichime parsi quia Chichimicae gentis est medicina . Texcalxibules, seu herba fixorum, quia in s xis oritur. Muuapatu, seu medicina iuxta riuos proueniens, quia in fluentibus aquis oritur. A sapore, ut Geombuiti, idest herba acris, a sapore acri, quo pollet
nomen sumem.riaco ichic hoc est virga amara, cocticiat, seu herba amara ab amaritudinis sapore nuncupatae. A colore, ut Tisiarebiti, id est flos niger, nomen a nigrosliquaru colore. nam huius plantae flores mutari videntur in siliquas. Coco octipata, hoc est medicina lutei flori a florum colore sic dicta. A similitudine cum multis r
bus iacta, ut cum animalibus. quod scilicet una plantet pars, vel quod ipsa uniuersi alicui
18쪽
alicui animali sinulis sit,ut TLowlin, id est saxei vermes, sic dicta a radicibus capillaribus,vermium figuram referentibus. Tat i sc dicta,quia eius semen est s1 -
le Cocliteis. a similitudine cum alijs medicamentis, vel quod uniuersa,vel quod eius pars muletur illa,vel uniuersa,vel illorum partem,ut Tialatiebat est infima abies. Τ opolis, hoe est cerasus humilis. a similitudine quam habent cum uniuersa piamta . Abua alti,hoc est quema medicina,a similitudine sellam quam habet cum Blijs quercus. Cyatis, seu plata palmae similis, a similitudine soliorum,quam habet cum iijs humilis palmae. Tarubli, id est nubilos a medicina, ob flores comantes, penna terrae, sic dicta a seliis pennas auium imitantibus. a nostris MilleBlium dicitur. Nauore et, id est quatuor dorsis, dicta sie quia caules haec herba producit seliaceis quibusdam appendicibus, secundum eorum longitudinem e partibus
quaternis dii currentibus pennatos .i Tetypassi, sic dicta a radice , duritie & colore in rubeum vergente,imitante lapidem Tet H dictum. TetesnMiliti, id est flos barbatus . sic dictus a soribus comantibus capillis longis & coccineis, qui simul harbae instar iuncti sunt. Ttnnrtibuaquι, idest capilli rubet': sumpsit haec planta
nomen a tenuitate, colore, & se a comantium in summis: virgis florum ru-
Os caPillos referentium. Ab accidente quopiam, ut Capa' buul, id est arbor
gummifera.& licet hoc nomen cunctis arboribus gummiseris commune sit per an- Lonomasia ramen huic arbori inditum est.mite luxit seu assiuens resin eode modo per antonomasiam a copiosa resina quam producit,sumpst nomen . X,quabuul,
sic dicitur,quia stipes lepra infectus videatur. Quandoque a duobus simul iunctis
unum fit nomen, ut Axiu ab qpatlι , hoc est medicina urinae lutea. a Llijs imserne luteis lutea dicta, Bea facultate euocandi urinam medicina urinae nuncupata, fit nomen compositum a facultate & filiorum colore. Triactexcisiacoti, id est virga candida saxorum dicta, nomen compositum ex colore, & loco in quo Oritur. Contingit quandoque unam & eandem plantam plures sortitam filisse nomenclaturas, easq. diuersas. vel quia in una regione fuerit cunita Vna Praecupua facultas,a qua apud illas gentes nomen vim illam exprimens fuerit impositum, in alia vero remone facultate altera , ab hac diuersa, coῆnita alterum nomen fuit inditum, & sic in diuersis regionibus, diuersis cognitis facultatibus tanquam praecipuis mi & eidem plantae instis, plures fuerint accommodatae nomenci turae ut est Texa potia. id est lapidu perforatrix.nam confiicato ea madente lapide, Vel qui ue uncias crasso, admotis q. auersa parte naribus, ita perciperet quis od rem,ac u naribus herbulam admouillet, penetrante vapore saxu durum. Alij eamdem plantam Ttsinpuriuiuatu,seu stemutamentu moventem vocant, quia naribuSadmota sternutamentum excitat . ut est etiam Tum ibui. alii, idest medicina ciens sternutamentum,a facultate excitandi sternutamentum,qua pollet, sic dicta . eadem ab aliss nuncupata Ttyntecomparsi. idest medicina caput expurgans. Obsem
uatur quandoque nomenclaturarum pluralitas non tantum a varietate facultatum,
quae Uni plantae insunt,sed quia una erit sumpta a facultate, alia a colore,alia ab odore, alia a similitudine,pro varietate earum qualitatum praepollentium, quae diuessis impositoribus innotuerunt. ut est planta illa, quam ab odoris prauitate Cobsessim.
19쪽
idest anguem istentem appellant. alij eandem plantam rid ton, seu nigra, & si
tentem plantam. a nigro colore, B: talido odore nominant. candemq. chubie, seu herbam: amaram, & serratorum Aliorum , a sapore & figura nuncupant. Alia planta Oltabiqui, a seminis coriandro sinulis rotunditate. eadem Gaaudiuiti, idest se pentis herba nuncupatur. tribuunt serpentibus sapientiam & prudentiam , quare sapientum planta appellatur . Sacrifici enim Indi, cum videri volebant versari curria superis, S responsa accepisse ab eis, ea vestebantur planta,ut desperent nulleq. phantasmata, de daemonum obuersantium effigies circumspectarent. tribuit enim id Solano maniaco Dioscorides. quare satius fuisset, herbam desipientium, & mani ac rum, & non sapientium nuncupare . Tot ergo diuersis nominibus unam plantam appellari non penitus absenum duxi, immo non parum commodi,tum ad ficilitandam plantae cognitioncm, tum ad ciusdem virium & iacultatum indagationem, se-turum putaui. Namque opus hoc in lucem editum per varias noui Orbis regiones circumsurri posset, & incolis illarum, ex peculiari regionis plantarum: nomenclatura facilius innotesterent. aut si quis, ob harum plantarum certam notitiam, in varita se regiones conserat, ac plantam peculiari illius regionis nomine petierit,dubio procul planta ab incolis ostenderetur, &erit voti compos . tum etiam ex nom Inum vari tate plantarum facultates & vires sui diximus) innotesterent. unum enim nomen , unam,aliud vero aliam explicabit facultatem. Et si plantarum huius operis nonnulla nomina etymo carere , vel si quod habent ignorari videatur, in posterum etiam
aut innotescere, aut alia nomina,vim quandam & naturae ratIonem, exprimentia,
aut aliquid praedictorum denotantia,imponenda esse sperandum est. Ob hoc cuncta harum plantarum nomina ad unguem adnotare optimum fore existimavi.
Generum Plantarum uomenclatura, disse tia, eonumentia , M. . degeneratwnes . cap. VI.ETenim dictum est, unumquodque huius operis equi in tres dissecari pa
tes posse, quarum prima nomenclaturas, α genera, secunda descripta nemo , & locos, tertia vires & vius contineat. Cumq. duobus praecedentibus capitibus deplantarum nomenclaturis, rectri. eorum impositione cnssemim sit, in praesenti capite de nomenclaturis generum plantarum, eorumq. degenerationibu S,conueniemrijs, ac differentijs tractabitur, ne per ignota, tum in ordi ne tu in descriptione procedatur. Doctrina enim euidentius tradi selet,cum per genera, speciesve diuidimus. Quare recte hunc in modum agetur, ubicunque fieri possit. Genera itaque plantarum prima ac maxima, a quibus omnia pene,aut plurima continentur, m. de Hist. Ut TheophraltuS inquit,quatuor sunt, nempe δέ, his arbor, ά . . fiutex, M.finis GL
P seire ab ali)s cremium citctus, ... herba. Arbor est id Theophrasto quod ab radice caudice simplici ramosem, nodosim, serculosiim, haud facile dissolubile assurgit,
20쪽
culisve exit,ram osemq. est, dc in altum assurgens,mediamq. naturam inter herbam ac fruticem habens,ut Rosmarinus coronarius, uendula,Hedera, Spartum,Coaris,
Xaluabiail, Xio'resistant qui dicant,suffrutice uno constare stapo lignoso,siirculose, humili minutisq. omato selijs,ut Abrotanum, Sampsuchum,Serpillum, Tunt Farti, coaerebiti, Nacoxiloxotatu. Herba, quod ab radice talarum,sne caudice prouenit,
semenq.caule seri,ut frumeta,& olera. Sunt qui addant,quandoq;caule carere, hius vero caules ferre, aut culmos minime lignoses,sed molles,ut Borrago, Bela, Sonchus, Chondrilla,Melissa, oiatis, chilmeme ιι cocribuit , ZMEFatis, Epaesti, Taubib, Tacuachae, ac quamplures aliae . Plantae omnes quae ex semine ortum ducunt, conueniunt in hoc, quod sato semine,ex eo radix primo oritur, mox duo seliota. Differunt vero, sela namque herba statim fundit ab radice sella, praeter ea bina seliola prima, quae cuncti generibus communia illico e seminis pulpa prodeuntia, sunt affinia radici. Arbor, frutex, & QBute continuo ab ij, sliolis edunt stipitem, herba omnis alia insuper folia. procedente vero tempore, quaedam etiam stipitem mittit, quaedam nullum unquam, quod de Cynogloliis scribit Diostor. In nonnullis prouenit, ut in Beta. atque harum una differentia pro tempore. sunt enim quae cim, ut Borrago,sunt quae ita sero,ita raro caule mittant,ut aliquibus sine caule natura sua sint aestimatae,qualis Tussilago. Altera differentia e Caultu numero vel frequenti vel singulam,ex eorunde magnitudine,ac perennitate.in alijs tribus generibus egreditur stap ,scipesve vel unus,vel plures.Si unus,aut magnus,& est arbor, aut paruus, re est sust lex. si plures,est butex. Horu vero affectus proprij sent,Arboris,ut ne intereat, aut denuo subnascatur; fruticis, & sit futicis, ut aliqui tales sint,aliqui intermoriamtur, id,quod cum herbis commune habent. Omnis ergo sesutex differt ab Arb re magnitudine; aliquis etiam annuo interitu. Agrimonia namque interit, & alia multa unicaulia. in eo autem conueniunt,quod utrique truncus est singularis. Di Lsert ab arbore seutex paruitate, in qua ei cum sustrutice conuenit; ab utroque Vero stipitum stequentia. nec necesse est ei perennare, sicut neque sectutici,seu cremio. nam de Myrtus perennat, & Paeonia non perennat. Hersa conuenit cum suffrutice stipitis unitate aliquando, ut Brassica. nonnunquam cum frutice stipitum multitudine, ut Foeniculum. alias cum eorum neutro stipitis carentia . Differt omnis ab omnibus alio proprio discrimine, nempe sellatione,modo sepra explicato. Conti git quandoque degenerare haec genera plantarum,vel culturae mareonio,vel negligentia,& incuria colentium vel alias suapte natura, & sponte, ac alia in alia abire, sicut & species. na Sisimbri j species in Mentam, iticum in talium, Sc Hordeum in Auenam,sic & genera. Corylus si non colatur frutex est, item Punica, s auel- . dantur se les, arborestunt. Malua quandoque in altum se attollens, atque in arborem transiens. quippe ita fit, neque tempore longo,sed senis septenisue mensibit ita ut longitudine, crassitudineq. instar hastae pollit grandestere. Quapropter eo naiae ad usum baculi venit. tempore vero longiore exacto pro ratione magis quoque incrementa capessit. simili modo, de Beta. nam ea quoque ampliorem magnutudinem capit,sed longe magis Amerina, Paliurus, Hedera,vt procul dubio arbores efficiantur, quamquam seutices sint auctore Theophrasto. Arbores e contra nisurgentur, cari. mq. cultura omittatur, in talices degenerant, idque fiuticare a cilcs appellant. Huius Idaeae proportio quaedam est in nonnullis alijs herbis, ut in Lactuca,