장음표시 사용
21쪽
lactiaca, cuius stipi rem ad hortorum postes quaestum proclijt Theophrastus . se in Saluia, Androlemo Polygonato, Myoscyamo, odiae rin& plerisque alijs, ve
Diostorides inquit, fruticare, & sustruticare contingit. De Plantarum Partibus. Cap. VII. Nomenclaturas generum plantarum, disserentias, ac conuenientias, degen ratione'. superiori capiae ostendimus. Nunc explicationem partium se,i:, . : plantarum prosequi conuenit. Cumq. planta res varia sit sui Theophrastus inquitλatque multiplex, ob hoc partes in uniuersum de ea reserre dissicile est. signum huius, quod nihil penitus est quod commune accipi possit cunctis plantis conueniens,
ut animalibus os,venter, & alia proportione eadem,alia quodam alio modo. Neque enim radicem, neque caulem, neque ramum, neque germen, neque Alium, ne que florem, neque fructum,plantae omnes habere videntur. Cortex rurses,aut m dulla,aut neruus, aut vena minime omnibus inest,ut in iungorum, dc tuberum genere patet. Quibus rebus,his'. similibus natura utique plantarum consistit. Sunt equidem arboribus, & diutici ous partes plurimae, suifruticibus pauciores, qui cdam herbis paucissimae. quarum quaedam primae maximeq. communes plurimo lore prae . rum sunt,ut radix, caulis, ramus, surculus,ex Theophrasti. quaedam perpetuo luis η ε adsimi stipitibus. aliae non semper adhaerent, sed pereunt, ac decidunt. quas icti co nonnulli partes esse negant,alij annuas appellant. Perpetuae partes sent radices,
caudices, rami, cortices,ligni materies, matrix, medulla, dc aliae . annuae vero, Zenon perpetuo praesentes, tires, calyces, tuli, fructus, semina, capitula, siliquae , valvulae, umbellae, pappi, & multis Llia etiam, sed non omnibus tamen . Radix
igitur est, quo terrae planta inseritur, atque cohaeret, dc alimentum allicit. cunctis plantis haec inest,paucas si excipias, quae sine radicibns vivunt, & augentur, ut ULCavli , kum,Stelis,& Hyphear, arborumq. Fungi. Cautis,id,quod ab radice simplex supra terr1ni assurgit, & in quod alimentum desertur, scapusq. latinis nominari conse uit. ac in arboribus quidem, & fruticibus caudex, in herbis vero caulis dici rur. S sivione, . boles illa coliculorum, inutilisq. e radicibus fruticatio , Stolones appellantur. qui iuxta arborum, ac fruticum caudices erumpunt, qui q. euulsi, atque plantati vir u levi. uum, dc adolescunt. Truncus inferior caudicis pars, quae radici vicinior est . alias Miris. quae truncam superest ramis. Rami sunt, qui in caudice, aut caule filii multipliaces sparguntur, & veluti brachia quaedam se expandunt, quos nonnulli nodos ar Rr in pellant. Surculus, id quod ex ramis simplex, ac individuum oritur, quale potissimum germen annotinum apparet. At quia praedict.e partes cortice, ligno, de medulla, quae de matrix dicitur, constant, merito de his dicendum. Est ergo Cortex. cortex para ultima, ac extrema a subiecto corpore separabilis, veluti crusta quaedam ad tegendum data.quae si velut ambiens membrana cingat,tunica a tuendo corporei h dicta est, pars tamen corticis interior, quae ligno praelsius adhaeret, proprie liberco tu . erit. is quibus stribimus libris nomen dedit.Corium a doctis non tam facies silmma, quam statumen quoddam crassius, cui re aliud Bbeste potest, nominatur. Sunt vero, de partes quaedam, quae per se nomine carent, similitudine autem ex anima-N lium partibus appellationem 1ibi mutuantur. Quare appellant neruum id, quod
22쪽
NARDI AN T. RECCHI LIBER PRIMUS. D
continuum , fissile, praelongumque spectatur, sed insociabile ac germine destitutum de venas habens. Venae ipsς caetera neruo similes , sed maiores cras- . .. sitoresq. sunt, de ramulos & humorem habentes. In Ligno item ex illiins mul- Li. tium. ta : interior pars cortice circundata , fisSilis & dura,aci veluti corpus arborum,& fruticum , cuius exterior dc cortici vicinior pars mollior, ac albidior Albur Alburnum
num a quibusdam dicitur , quae facile putrescit re teredinibus obnoxia eth. Caro C, o. est id quod omnibus dunensionibus diuidi potest, quomodo terra,quetque ex terra constant: Unde sit, ut inter neruum S Venam ipta media intercedat,ex l heo 'L 1.. ,. .. phrallo. Matrix est id, quod in medio ligno residet, & tertium a cortice contine- hia. plan. tair, velut medulla in ollibus,quod nonnulli cor, alii medullam appellare malunt. Mifrix. Medulla etiam csi id, quod in medio ligni hingoliam continetur,veluti Sambuci 'μμ medulla, Salicis, Virgae tangui neae, Rubi. Sciedum q. etiam, quod herbarum Cau-, ut cules si exigui sunt, cauliculi, aut coliculi dicuntur, quandoque & scapi,aut culm I,Vt s ita, . Fabarum sica pus, frumentorum paruarum Arundinum culmi. Folium cli pro- ' prie quod ex carne cortice & neruis conitat, plantas'. vcstit atque cxornat, quocum spoliantur plantae nudae apparent.Flos gaudium cst arborum, herbarumque: si M. concipiunt enim plantae varijs diebus,& pro sita quaeq. natura grauidae partus gerunt, quod germinatio ideo voratur . Pariunt, cum florent ; flosq. ruptis conitatu triculis ubi suturi fructus spes et t. Sunt etiam quaedam alia peculiaria parturientis arboris indicia, quς neque fructum, neque florem proprie dixeris, Greci Getasti. vocant,si iniq. sublonga pannicularum modo nucamenta , quae squamatim compacta prodeunt e ramis, ut videre eth in Larice, Picea, Platano, Iuglande, Tilia,
Abiete & alijs permultis. Verum quod in Auellana, Nuce, Coryloq. compactili callo racematim cohaeret, & veluti praelongus vermis singulari pediculo pensilenititur, Iulum tam Graeci, quam Latini vocant. Flores etiam sitas partes habent, Iolu nempe calycem, stamina,apices, S ungues. Calyx est, quo stos primum continetur,deinde istus clauditur . Stamina, que veluti filamenta e calyce erumpunt ab stimim.
intimo foris sinu . Apices sunt crassi ulcula quaedam dependentia , in flaminum Λpiee, .summo inhaerentia . Vngues in Rosis caeteris q. foliatis floribus veteres intellexe- v ,, runt imas foliorum partes, quibus calyci cohaerent, decolores magna ex parte S ideo Medicinae damnatae.Fructus, quod carne & semine compactum est requen- Fructas, ter tamen pro eo, quod inuolucro perinde quasi carne & semine componitur,accipi solet: non raro pro ipso semine, ubi nudum & nulli alteri inclusum nascitur. Sunt etiam herbarum permultae partes, quae ab humanarum similitudine nomen traxerunt,ut coma, caput, alae,sinus, genicula, latera, capillamenta, fibrae, vertex, cacume δ: aliae. Coma quidquid hilari venullate,crinium modo, fiammu ramorum Coma. vel coliculorum exornat,ut frondes: cum foliatum est cacumen, saepe corymbiflores comati dicuntur. Id, quod in globum extuberat, aut in Urbzm glomeratur, e fit. Caput dici consueuit: si magnitudine cesserit, Capitulum, a quo multa herbarum capitulata visuntur Diligia, ut Papaueris, Nympheae&c. Cauus inter caulem &ramulos anfractus, unde sinuatim noua proles egreditur , Alae dicuntur, facta ab Mis.
humanis alis translatione, velut in virorumq. complexu angulus, in quem COIc- sinu .
runt, Sinus nuncupatur: sic alarum cauas sinulq. idem sibi velle latebitur, qui recte inspexerit. Atqui partes, quae in quosdam nodos intumescunt, tam Articuli, Articuli .
23쪽
Geni uialum . Interno dium a Veliebrae. Latera
Siliqua. valvulus. vasculum. Iocul
quam Genicula nominantur, a quibus pers Epe & geniculatim & articulatina ra. muli prodire dicuntur. Quod inter artus de genicula medium intercedit, Inte nodium dici consitieuit. Geniculatae quoque radices nuncupantur, quae nodis quibusdam interlfinctae protuberant, rotundae de leuiter capitulatae. Partes crastiores
nodis conglobatae, in quas internod Iorum ex frema coeunt, Vertebae nominantur.
Lateribus etiam praeditae sunt herbae, quibus laterales funduntur rami, aut utru que in ordinem digressi prodeunt. Ad haec, particulae teretes de oblongae in capilli modum exicnuatae,Capillamcnta dici consueuerunt, qui si contorta crispentur, Cirri mutuantur appcllationem. Di Ucrunt Cirri ab Acetabulis illi cnim tota po- luporum flagella sunt; haec in sagellis cirrisq.rotundae cauitates liant. Capillamentis germanae sunt fibrae, quae plantarum minutiores sunt radiculae, in quas vcluti extremas crastiores effusae sparguntur; sic radices multae fibris capillatae, necnon etiam capillamentis fibratae pinguntur, quae veluti crinibus quibusdam cirratae comantur. Uertex, Fastigium , Cacumen id esse constabit, quod longilsimo a radice distat interuallo, ut crus, quod proximum sit pedi. Oculus dicitur, quod per-s,pe in huiusmodi alarum sinu videantur oculi; is inoculationi nomen fecit. Ccr- uix pars illa eli, quae a capitis radicibus prodiens, praelonga, teres, in colli speciem figuratur, ut in Caepis & Porris, & id genus similibus. Vmbella cit, quae in plantis si immatim iri siden, et q. floris semini lue pedamentum, in plures digestum longiores pediculos, qui simul ex falligio eodem orti in latius continuo radiantur, singuli q. forem vel semen sustinent in orbem circumactum,ut in Sambuco, Foeniculo, Aniso ac Dauco, & nonnullis alijs. In orbem quoque radiatas herbarum comas cacuminaq. in falces coacta, Latini Muscaria vocitarunt a flabri similit dine, cuius ventilatu mulcaeu conuiuijs abiguntur. Cymae sitiat scaporum delicatiores tenerioresq. coliculi,quas a prima pullulatione praeliant. Pappus, lanosus villus est, qui deflorescentibus aliquot herbis remanet & postea in auras evanescit, ut in Carduis, Senecione, Soncho,& plerasq. alijs st. Herbae quaedam & arbores quadam lanugine pubent,quae est lanata quaedam hirsuties, qua stirpium aliquot folia, coliculi, termitesve canescunt. Aculei hunt, quaecunqne duriuscula in cuspidem turbinata pumitionem insigunt spiculorum modo. Echinus est, quidquid numerosa congerie aculeorum sit patur siue tegmen , siue caput, siue cacumen: sic dictus, quod globo spinarum agmine maris Herina eum mentiatur, ut in Castaneis. Dipsaco & Spina alba apparet. Semina multis varijsq. conceptaculis recipiuntur; nempe siliquis, valvulis, solliculis, loculis, vasculis . Folliculus est theca cuiuslibet rei, quae granum vel semen continet inuolutum. Siliqua tegumentum est, quo vel grana leguminum , vel herbarum semina concludunturnam non legumina modo, sed quam plures quoque herbae & frutices siliquantur: Valuuli cum caeterorum leguminum folliculi, tum praesertim Fabarum appellati sunt, quia vallo quasi valiuoli grana excutiantur. Vascula reliqua seminum inuolucra, quae si veluti paruae capsulae ea recludant, Loculamenta dicuntur si pecuniarii sacculi sollicularem formam referunt, Vulgae sibi nomen asciscunt. Circinatus florum vel folioru ambitus, qui coliculos, aut ramulos herbara coro
nat, Verticillu eli, ab in trumcti muliebris similitudine dictu, quod iii si verteia gratia selitu est adhiberi. Omissis vero partibus Frumeto δ: Viti dicatis, uti nostr
24쪽
stro instituto minime oportunis, alijsq. ad figuram pertinentibus, breuitati studens,huic capiti finem impono. Saporum in Plantis repertorum disserentia inuestigantur. cap. VIII. QVippe eum in ordine seruando, in tractandis plantis hoc in opere conteniatis, connexionem cognatione saporum esse seruandam operet pretium fia re duxerim; ad clariorem ideo notitiam de saporum disserentiis,qua tum nostro instituto conuenit, nunc agere intendo. Etsi haec inquisitio pertinet in summa ad secundum de anima, in specie ad librum de sensu, & sensilibus,pria uatim vero ad librum de saporibus; attamen quia tripliciter sapores considerari possitat,primo in ordine ad gustum, cuius simi obiecta, secundo secundum pro-.priam naturam,tertio secundum subiectiam, i insunt, primus,& secundus m dus ad Philosophos pertinent,quare de his Aristoteles in praeallegatis locis disser-uk,tertius ad medicos; atque ita Galenus considerans mixta,ut ad sanitate conserunt,sapores,ad ipsorum temperies dignostendas,ordinauit.& sic per subiecta di- ' stinguit. Et quamuis nulla qualitate, earu quς secundae appellantur,firmum satis indicium ad mixti temperamentum dignoscendum,sumi possit sola enim expe-etientia id assequimur,cui unice fidendum Ex saporibus tamen non paru iuvamur, cum ad id consequendu,tum ad plantas ipsas dignostendas. Sciencium ergo,quod de saporu differenti js,ac numero,prisci non pariter sensisse videntur. Plato namque in Timaeo,ut resert Galenus, quodamodo insto posuit,Acer minusterum, 11.&io Acidum,Salsam itrosum, Amarum,Acrem,&Dulcem;alio modo quinque.pri. mos duos Acerbum, & Austerum, eiusdem fere speciei esse asserens, sol tu autem in ratione maioris,& minoris disserentes.sic salium,nitrosum,& amarum. amarus namque ex nitrosi prouenit intensone: salsias vero aut nitroso imbecillior aut adstrictionis quoque assumens aliquid,ex adstrictione specificam disserentiam adstistere videtur. Alij addunt alium,quem Adstringentem vocant.huncq. Plato eundem cum austero esse intellexit.ni nil enim aliud est,quam austerus remisitis, qui in malo Cydonio, &Medico reperitur. Theophrastus addit Unditiosum,seu oleosum, seu pinguem, qui potius in numero succorum a Platone ponitur. Unchriosum enim esse non m saporem,sed ad modum substantiet faeci pertinet.Αlijs
nouem dicuntur,ace acidus,pinguis, salis austerus,dulcis, amaras,acerbus,ins pidus. tres primi e tenui materia prodeunt, medij e mediocri, postremi e crassa, atque terrena. Nos octo tantu veluti nostro proposito oportunos eΣplicabimus, . . acrem,amarum, salsum,dulcem,insipidum,acidum,austerum, & acerbum. Acris
sapor est,qui linguam, dc os acrimonia seritic ungit'. ac Luces mordet,simul q. calefacit ,& interdum quasi exurit is maxime conspicuus est in Pipere, Pyrethro,Euphorbio,Nasturtio, lio,&Ccepa, Abu arti, c biti, Chilpantistolli, c-mecat Taepatu, Anctia, de id genus alijs. Fit autem ex tenui,sicca,calida'. mat ria . quare omne id,quod gustui acre, mordentiae se prςbet, igneae naturae partu ceps est. idem sapor repetitur in eduli j, quibusdam,quibus utimur pro Obsonio, ι multis Vcm Vt condimentis tantum,cum etiam in simpliciter medicamentis,tum in deleteriis.qui si nondum vehemens est, sed inta tertium calefaciendi ordinem
25쪽
subfstit, vim,atque facultatem habet,intro sumptus,penetrandi,meatus aperiendi,crassosq. humores attenuandi .extrinsccuS corpori adhaerens, cutem rar facit, humore'. elicit,ac rareficit Quod vero iam acrius est,tertiumq. caloris gradum exuperat, pr terque gustus acrimoniam , caput icnui vapore serit,si cras Itoris sit essentiae causticum est, de aut vesicas excitat,aut crustas molitur.Sin tota substantia animanti aduertitur,septicu, id est putrefaciens, de deleterium est. Amarus tapor insuauis est, ac tristis.gustum diuellit, dc lingua corrodit eo insignis est Aloe,
Absynthium,Gentiana, Celitaurium minus, Colocynthis, Crugath,Zenanam, Walli,ntomptomc,T Naesi, dc eiusmodi alia. Crassa eius est materia atque terr na,quam exuperam calor pressauit, c exiccauit. quare omne amarum calidu, dc siccum est. eui aliter Averroes sentiat, negans saporem amarum ex calore fieri
semper sed ex calore,aut stigore fieri posse modo calor, aut fiigus cu desiccatione coniungantur,i . multis exemplis monstrare nicitur,ut est apud eum videre .cui .eest e. se subseribit Ualteriola quorum rationibus satis optime doctii simus Valles ius re- - , δ' spondet. Hinc sene praxipua vis detergendi, de meatus expurgandi amaris inest, introq. sumptis intactus expediendi, de admotis sordida ulcera detergendi, dc e purgandi. at quia exiccando,s aperuacaneos humores absorbent, aut detergunt, di dulcedini, quae putredinis pares est,prorsus aduersentur, putredinem inhibent, de corpora diu integra tuentur ..Salsus sapor est , qui linguam exacte siccando
corrodat,non tamen admodum caleficit. in mediocri mater in conssiit cum cal
re, dc siccitate. aqueat enim materiae squae non exquisite simplex est partes quasdam ωrrenas permixtas calor externus tandem preMJ-, dc vrem,atque siccans, filium seporem inducit. siq. a terreno sicco, quod in aqueo humido caloris Vipraeassatum, at enuatum. est. neque igitur protius terrenus, ut Galenus inquit hic totus manet, stat permixtus obtunditur; siccitas vero maior conquiritur, dc persistit. Itaque quod stasiam es poros contrahit, incidit,detergit,digerit, seu sua iccitate potius humores absorbet,sine manifesto caloris sensu. quo fit,n a putredine vindicet. a sele nomen accepit. quare hoc genere silis species omnes contInentur, aqua marina,risas Tequa quihil, de his similia. Dulcis sipor suauis, ac
iucundus est, nullaq. qualitatis exuperantia molestus. nam materiae, dc temperamenti mediocritatem obtinet. Hac de re exasperata lenit, maturai,concoquit,&anodynus est, ac alimentorum omnium communis. omnium namque nutrIentium comunis dulcedo est. quidquid om nutrit,aut plus aut minus cst dulce,exa. fimp. Galeno.COuspicuus est hic sapor intactam melle lyc initatum limiIuth g ρ' Taracanesne, uissa adam,s otior de huiusmodi alijs. Inspidus sepor improprio dicitur, ut qui seporum potius priuatio sit, nullaq qualitate uincit, nulloq. guitusiporum percipitur. Huius materia tametsi quodammodo crassa est,non tamen prorsus terrena,sicca,& adstringens ed humore quodam perfida. qui etiam non exquisite permistetur vi caloris. δαqura eius maritia, plastica est, meatuS - nes infarcit, dc obstruit9 exasperata lenit, dc soluta conglutinat. Quamuis autem sepor hic dulci sit astinis, distat latam, quod paulo crassiore, de crudiore constat materia. Id seporis genus in aqua excellit maxime, inde in Cucurbita, Peponibus , UmimιVb, duodam . Thapati, de huius generis . Acidus sepor est,qui gustum penetrat, dc tenuitate serit, citra tamen ullum sensum caloris . intc- hul tu nul
26쪽
uui inest materia, frigidae, siccantisque est naturae suaque temuirala ad penem trandum, & incidendum nihilo fere infirmior eis ocri sapore i quare ilicHdit, attenuat, mordicat, detergit, obitructa liberat, repelliti de sideat. bigo rris enim alte subeuntis beneficio suxioncs omnes repellit, siccitat . quς pla-'ne valida est, sansumis eruptiones sistit,ac colatiat. Eius vis in aceto maxime deprehenditur,in succo limonii,mali citri,& in Oxalide Tomat Tiat laus palli. Austerus sapor est,qui moderate os, de linguam costringit,& quadam asperitate coarctat , ac quadantenus reseigerat, & exiccat. Consistit in materia mediocri, quae terrenae, dc aqueae particeps est, in qua nori calor, sed Digiditas dominatur ,re exuperat. luculenter restigerat, extinguit, sit, atque contrahit. fluxiones m derate sistit, atque repellit. proprieq. crudus humor appellatur . eslq. imma risfiuctibus peculiaris, ut in Mespilis, Cornis, Pomis, & Pyris fluestribus, Vu
acerba, Gaca hon fructii immaturo; rixoti fruini incompleto, valisciat etiam fiuctu immatum . Acerbus sapor austero finitimus est, eo tamen grauior, m lestiori. ac masis linguam, gustum q. omnem constringit,& exasperat. ac proinde magis tum liccat, tum refiigerat . eius materia plane terrena est, de sicca, nec aquae, nec humoris manifeste particeps. in qua non calor, sed fiigus exacte d minatur cum siccitate. Itaque ut stigidus fluxiones repellit, ut adstringens huis morum impetum sistit, ac cohibet; ut siccans coarctat, atque densat, vulnera cicatrice obducit ; ut terrenus humores incrassat. Sapor h ic in malicorio,Galla
Rhoe, & Cupressi nucibus, quabvit de Milauith & huiusmodi alijs cospicitur.
Cumq. corpus acerbum terreum sit, ac stigidum, tripliciter necessario exolvitur,4 uis ut Galen. ait, aut incalestens, aut humescens, aut utrumque simul perpetiens. med Itaque si calestat dumtaxat, nec humidius fiat, neque mollius, sed durum m nens, solam acquirit dulcedinem,uelut roburneae glandes,ac potissimum quae V cantur Cistaneae. si tantum humeseat,siquidem ea crassam sit partium, & aque
humiditas,austerum euadet cuiusque enim saporis vires aquea retundit,atque hebetat humiditas: si vero tenuium partium, & aerea sit,acestet.ostensum naque est,
fiigidum subtile, acidam emcere qualitatem: at si pariter humestat, & calefiat,
humiditate quidem aquea in dulceatnem,aerea vero transbit in pinguedinem. De Plantarum novi Orbis, ab indigenis veteris huius diuersitate; earundemq. m is tudine . . cur de paucis hoc in opere tractetur . CV. I X.
HVius nonnullas veteris Orbis indi enas plantas in nouo Orbe ortum ducere, fama est; quamplurimas vero noui illius esse proprias,quarum penς nulla in hoc antiquo vititur. Hanc Indiae plantarum diuerstatem ad aures TneOphrasti peruenisse eius verba, quae seripta reliquit . de Histor. plant. cap. F. t stantur. ubi loquens de Indica heu, alijiq. Indiae arboribus, & herbis, ac abloluto sermone de ficu, & alijs duabus congeneribus plantis, stibdit. Sunt etiam alia plura ab ijs diuersa, quae Graecia gignit, sed nomine carent. nec mirum qui,
piam ex eorum proprietate putandum ; nam, ut quidam referunt, nulla omnino arbor, nullus seu rex, nulla herba similis ijs comperitur, quae in Graecia proum niunt, paucis exceptis. idq. etiam ex Iconibus, figuri'. plantarum regijs in libris contentarum a quovis optime satis percipi potest. Tanta namque arte, & pei
27쪽
tia depictae sunt, ut tum in illatum partibus, totaq. fgura delineandas, tum coloribus punctim applicandis,gens illa nec Apelli, ncc cuipiam antiquorum cedere
vidcatur. Imagines, & similitudines plantasii m, 5 an alium ita ad viuum visuntur, ut res ipsae, seu accidentia in rebus ipsis inhaerentia appareant, Vt ex nonnullis plantis, & animalibus ad nos delatis coniectari potest. Non ab re itaque omnes natarae praestantiam in plantis admirantur , non tam quod infinitum earum numerum procreaverit , quam quod omnes sic variaverit , ut
non sit reperire plantae speciem, quae ali s ex toto similis sit. Hanc plantarum, specificam diuersitatem coeli, & soli proprietate, ac ratione seri scriptumi.ti eisit reliquit Theophrastus, ubi loquens de generatione plantarum spontanea, a principio statim inquit. Sponte autem alia exeunt ut simplicius loquar in quae
minora consistunt, & maxime quae annua, herbaceaq. natura sunt. Caeterv euenit, ut etiam maiora interdum ita gignantur, cum aut imbres frequentavere, aut proprietas aliqua in coelo,& terra consistit. in fine autem capitis concludens, inquit. Itaque quantum in uniuersum exprimi liceat, generationes huiusmodi fieri necesse est, terra subferuefacta, coactoq. humore admixto, commutatri.
ex suis ardore,quemadmodum & animalia progenerari videmus. Quae Theophrasti verba, aequo si recipiantur animo, plantarum materiam esse quatuor et menta , inferre videntur. Nam per tetram subseruefactam duo sicca elementa , nempe terram. & ignem intelligit ; per humorem duo humida, nempe aquam , dc aerem, quae simul cum siccis admixta.& coacta,plantarum materia evadunt. Caussam vero agentem solis statuit calorem operantem in elementa Illa,Vniendo. mutando, ac disponendo ad plantae sermam introducendam, virtutemq. Ermae plantae productivam infundendo. Elementorum namque virtutes cuiusq. se mae mixti productaonem attingere non possunt,nisi si seperior alia virtus. & hcc
est a calo. Motus itaque calorum caussa uniuersalis est mutationum inseri rum,ut puta elementorum mixtorum,inanimatorum,plantarum, & animalium.
non quia motus per se producat quicquam, sed quia est uniuersalis quaedam conditio caussae . nam sel de astra applicata, & lata per motum in situs diuerses, re- .. a. i. rum diuersitates operantur, ex Aristotele. & haec de plantis sponte nascentibus.
neri rex. Plantis autem ex semine,vel ex analogo ortum ducentibus scorpora enim coel stia non eodem modo operantur in haec inferiora in motus coelorum non totam imprimit virtutem, sed coadiuuat aliam virtutem. Gadiuuat enim Virsutem,& calorem naturalem seminis, vel analogi, qui est eiusdem rationis cum coelesti.& sic caestum omnium caussa est, non solum productiva,sed conseruatiua . nota enim consisterent multum infitiora haec, praesertim plantae,& alia uiuentia,mO- tu hoc, & influxu coelorum cessante. A syderibus quam magna vis oriatur in
plantis, seriptum reliquit Theophrastus. Sed de his hactenus, alterius cst operis.. d. ta ut autem infinitus fere sit numerus specierum plantarum, noui incligenarum Orbis, de paucis tamen agere in hoc opere visiim Lit. nam tantum in his tria illa, quae Galenus in medicis praeceptis, ac cunctis alijs obseruada statuit, reperiri contingit quorum id erat in primi quod ea,quae tractantur,debent esse vera; iecud utilia,tertio iactis principijs conuenientia. Cum ergo inter tot mille plantaru dif-
serenti as haec selae reperiantur pluribus,ac notatu dignis praeditae facultatibus, ac
28쪽
vsui medico utilibus in commodum namque artis medicar prosectrum praecipue presens editur opus,quibus plurimum,n debeo,prae caeteris proficere,ammus mihi semper seu in iactisq. principi, consentaneis, ac antiquorum, praesertum Galeni, methodo non repugnacibus, non immerito harum tantum historias, Icones, de Imagines distinctas praelo tradendas, operi pretium duxi.
Dubia eorum, qui as M. Inauficiosum, in Inutile esse tractare de plantis prop nuntur, in Lemur eause, deceptiones in plantis eskien
Ρ tantarum descriptiones fallaces esse, earumq. virtutes inessicaces, atque euanidas pleri q. medicorum quaeruntur, multaq. passim obuia apud vel res, quae parum apte, si nostris conferantur, suo nomini, ac descriptioni r *ondere , e . diuersias esse herbas contendunt, licet nostro aeuo idem nomen Obtineant. sic Iberi dem, Centaurium minus, Smyrnium,Hippoglossum,Phylliatim, Pentaphillum, Phu, & nonnulla alia diuersa esse existimant, quia veterum descriptionibus non per omnia congruant. ac perinde de plantis noui Orbis omponunt, in illarum descriptionibus deceptiones quamplurimas contingere ρο- tuisse. tum etiam experimcnto satis conitare, nonnullas plantas illius Orbis indigenas in veteris huius translatas regiones obijsse; quasdam inesticaces, atque eu nidas euasisse; alias mutationes magnas perpessas filisse . quare ob dissicile plantarum inuestigationem,descriptiones fallaces,magnasq. mutationes, tractare de plantis esse inartificiosum ,& inutile opinantur. His ut satisfiat, scire licet, deceptiones multifariam in dignoscendis plantis, ob earum mutationes conti gere posse. Variantur namque plantae quadrupliciter. primo ratione nomenclaturae, secundo ratione numeri, tertio ratione delineationis, ultimo ratione facultatum . In nominibus enim proprietas eorum,& smplicitas consideratur,quae tum
in plantarum generibus,tum ipecie bus est. lii'. vel uniuersis,vel eorii partibus.
nempe haec omnia suis, & non alienis,atque improprijs,nuncupantur nominibus, ut quod arbor etf,arbor vocetur. sc de fruticibus,suffruticibus,& herbis. pariterdi circa species. in quibus non sistum proprietas est consideranda,ut scilicet appinsitis sibi nominibus appellemus,sed etiam uni uocatio ; nempe, ut perpetuo Vnum nomen,s fieri potest,uni,& non pluribus imponamus. Idem in plantarii partibus obseruandum est, ut quod radix est, radix nuncueetur,cauli sq. caulis nomine arpelletur. sic de caudice, ramo, reice,sello,store, fructit,ac semine. Haec in nominibus obseruanda sunt. In speciebus autem numerus potissimum spectandus. qui est, vel determinatus, cum dicimus, alicuius plantae duas esse species, vel tres,vel quamotives indefinitus,ut si plura esse alicuius plantae genera dicamus. At vero in descriptionibus longe plura consideranda sunt. delineantur namque plantae per subitantiam, per quantitatem, tum continuam tum discretam; per quaesit
tem,quae est visibilis, odorabilis, gustabilis, & laetitis,quae etiam vel definitae, vel indefinitae sunt; per figuram, ac per similitudinem, quς etiam ad qualitatem reseruntur ; per strum, per ordinem, qui quandoque confusus ponitur, nonnumquam explicatur; per tempus,quod aliquando determinatur,quandoque indete B 3 minatum
29쪽
minatum ponituri, per locums terra,& regionem. cluet omnia mutari possunt, ac praeter naturam reddi: & cc plantas variari, & deceptiones contingere. F cultatum denique ratione, triplici ex caussa in plantis error contingere potest primo ratione plantarum, stilicet cum planta non induxerit effectum, quem promittit; secundo ratione corpo is subiecta; tertio ratione astectuum prςter u turam , quibus plantet delimantur. At quia ex dictis quis q. facile deceptiones, quae in dignoscendis μ otis ex mutatione, ratione nomenclaturς, & ratione numeri contingere resumi percipiet, merito, iis omissis, ad mutationes ratione delianeationis in plantis contingentes deuenimus.
infossi malaitanum in Plantis delineationis ratione euenientium
BIfariam mutationes in plantis delineationis ratione eueniunt. nempe vel quia plantae non accommodantur deseriptionibus, vel contra, quod de seriptiones non accommodantur plantis. Plantae quidem auctorum descripti nibus repugnare videntur ob mutatam faciem . idq. pluribus modis euenire potest; primo sui ipsius ratione, secundo ratione Coeli, tertio ratione soli, quarto ratione cultus. Sui ipsius ratione dupliciter est. nam vel ratione substantiae,quae in
cunctis plantarum partibus consideratur,ut si aliquam quandoque in planta partem deficere, vel superaddi contingit, siue pars illa sit naturalis, siue praeter naturam . naturalis quidem, ut capillamenta, quae Tribuli aquatici caulibus adn tantur, quae nec sella, nec caules Theophrasto auctore esse videntur, sed Cauli adnastentia. sic & Vistum, & Stelis , ἐκ Hyphear, quae non nisi in aliena arbore nascuntur. ita & Ledon Cisti species, in cuius Glijs pingue quoddam Verno tempore contrahitur. Ad substantiam etiam, gummi, lacrymae, lac, succi, & id genus alia, referri possunt, quae quandoque sunt , aliquando, cum esse deberent, deficiunt, ut Mastices, iuxta Chamaeleonis albi radices; sic dc quae defi
ciunt, ut Cliondryllae. Alterum genus quod sella fert circumrosa;vt & Othonna,& Claamaeleonis nigri radix, quae interdum exesa est. Quae praeter naturam sent, huiusmodi esse solent,ut cum Ficui scabies naseitur,aerugo oliuis,atque eadem in frugibus, ex sereni tmbus, flatibusq. austrinis, aqua, & rore in spicis insidenti , quibus ex sile seruefactas aerugo creatur . sic & cum praeter naturam aliqua deficiunt, ut in Myrto, quae iuxta balneum sne nucleis exijt . Secundo modo pla ta siti ipsius ratione faciem mutat ex aetate, quae in eius pueritia, adolestentia, &senectute consistit . etsi aliqui senectutem diuidentes in marcorem, de senectutem, considerent senectutem in planta dupliciter,primo modo antequam planta a terra euellatu secundo postquam lecta est; nos tamen hac si1bdiuisione omissa, dicimus,plantas aetatis ratione mutare faciem. quia non eodem modo in pueritia adolestentia, & senectute erit,ut in Tussilagine apparet . quae luteum florem pruma germinatione Vere emittit, quo una cum caule confestim exuitur. im de nonnulli his carere existimauerunt ex Dioscoride ac ex histe auctoribus
suam de Tussilagine historiam sumpsisse Plinium credendum est, qui neque forem, neque caulem, neque semen proferre hanc plantam tradidit . sic &: in alijs Diuitigod by Corale
30쪽
in alijs quibusdam herbis idem Dioscorides in sui operis praefatione his verbis com firmat;quae caussa ecia nonnullis scriptoribus imposilit,qui herbas quasdam, verbis ratia Gramen,quinquesel tu, & Tufflaginem amittere florem,iractum,& Cauem negant. & hoc non ob aliud, nisi quia non omni aetate herbas inspexerunt; ac propterea Dioscorides loco praeallegato haec verba prius scripta reliquit. Quare
cui in animo est horum peritiam assequi, necesse est,cum prima germinatione solo emergentibus, adultis, & senescentibus adesse . nam qui pullulanti herbae duntaxat adstiterit, adultam cognoscere non potest, neque qui adultam tantum inspexerit, nuper erumpentem noscet. Quo fit, ut propter mutatam seliorum faciem Caulium proceritates,ssorum, seminisq. magnitudinem, & id genus alias
peculiares notas, nonnulli, qui olim has rerum Varietates non prospexerunt, ma-fno in errore versentur. & paulo post sit ebat: Ergo, qui saepius ad visendaserbas, & earum natales se contulerit, earum cognitionem maxime consequetur. At si mutatio coeli ratione contigerit, haec Ob annorum varias constituti neS erit. prout enim coelum varias reddit anni constitutiones, annus esementior
quandoque aut horridior sit, & ita plantas variat. aeris namque inaequalit rem maxime syectandam esse, Theophrastus docet. Alijs enim imbres con- ζάεοῦ R 'ueniunt, quibusdam repugnant. ita & flatus, & frigora, & calor. ex quo sit, ut si his adstit, illis desint,non paucae varietates cssiciantur. vel enim figuram mutant, vel minores solito, maiore'. redduntur, non solum uniuersae plantae,ssores, tandes , radices, aliaeq. illarum partes,vel tempestivius, vel tardius proueniunt, vel etiam omnino marcescunt.vnde recte in prouerbio est,ut Theoplu.inquit, Annus fructificat, & non tellus. Soli ratione plantas variare quandoque contingit. ac perinde Ut locus . varias temperaturas in primis qualitatibus sortitur, ita multas
diuersitates in plantis procreare potest. At quia dupliciter locus intelligi potest, Vel pro uniuersa regione, vel particulari alicuius regionis loco; si primo sumarur
modo, quamplurimas in plantis mutationes emcere solet, ita ut & stirpium indagatoribus , dc Medicis, ac Philosophis in earum caussis inuestigandis maximum,
sacesserit negocium . Quantum enim naturae ob regiones varientur ex Hippocratis de aere, aquis, & locis, libris, ac Galeni opusculo,cui titulus est, Quod antimi mores temperaturam corporis sequantur, percipi ficile potest. Ex regione homines timidiores, vel audaciores petulantioresq. emci videmus. in una m
Manimi , ac ad viriliter agendum, ac labores quoscunque perserendos aptissimi hunt; in alia debiles, inertes, infirmi que in hac mans leti,& mites, Si in illa seri,&immanes nascuntur. Sunt & regionum omnium venti peculiares, & aquae. Bletiam sicut vel recte respicit,uel oblique,vel medio modo:sic etiam maiorem,aut minorem,aut mediocrem moram contrahit, & ob hoc hominum natura,mores,
colores, & corporis habitus diuersissimi evadunt. sic & caeteris animalibus,mul-t . magis plantis contingere posse,rationi consonum est, cum hae leui quavis ex causa prae illis mutatione si isti pere aptae existant.Magnae igitur ac plurimae,regi num ratione,diuerstates in plantis esse possunt. amant enim plantae has, vel illas regiones,ita Vt quaedam quorundam locorum vernaculae sint,aliae in quibusdam
nasci nullo modo possint Theophrasto teste,qui Thus,Myrrham,tas e Cinam et iam pium, dc Cassiam plagis ad exortum, meridiemq. vergentibus veluti peculiaria,