Caroli Stephani, De Nutrimentis, ad Baillyum, libri tres

2쪽

CAROLUS STEPHANV s

ti Misty Inruisitori regio S. Em ex omnium tenti cribere, atque ex omniῶ palatis coenam innimere,aerut trunque Naidue dissirili sese ide . Etenim quis quantumuis expolita, omnium sentetiis exponunt, usque multos conuiuas opiparis mensi excipiunt, iisse uam hodie plurimumfacere identur se ab eorum calumniis indicare possint, qui quum iis nihil agere cupiant,aut si elint fortasse UueB, tamen

quod in aliorumscriptis ac carnis, tum bident, silentis praetermittut quodparum arridet, maximis interdum conuitiis excipiunt. Horum ingenia qui parum audacter reformidaverit nunquam Ascribere, γει amicos mensis excipere in animum induxerit. Egi ero iampridem deposui hunc metum inepιe enim ma-tidicos hi scriptis sed latum benevolos excipere institui benignorum conuiuarum munus esse exi limans, nihil rerum quasibiproponuntur ast emari,sed quod apes in hortis solenticibossibi Ofuturos sedigere,reliquos durioribus palatis relinquere, quibusfortasse iucundim quam delicatioribus perfruantur. Nun enim est,in agris et abiect ima plantula,quae s2 cuidam animanti non conferat Verum de beneuol ae liberali ingeni tu tantu mihi Udo, i quicquid hic nutrimenti noLyra vera in Tructi tibi apponetur, qui bonisuesis consalturin:hostilis anim potius,quam epu- A. ii.

3쪽

Iarum delici consideres inuatimque conuiui geni

ab ud sumptibu ac labore, etia amicis apparariposse

exi limes benesiribere ae taena inuebuere,id tum de mum esse iudicans,quod a cuius ue medιοcritateseri postit Hees de tua humanitate ac beneuolentia mihi certo, Baith elersuaderepossum:οke lor, , quod in n. yir apparati nutritorio nimis ustare deprehederis, in secundam caenam ministratoriis pueris releges quod minis durum idebitur,sene dentatis, aut iunioribus o feras. Ita fel, t ibi maxime profuturum assumens, aliis quo deinde per atur abunde relinquas. Uue hoc quidem pacto, te tuorue ingenio bonos omnes Humti me inuauiter iure magnopere cupio.Bene ale. Ex Marcellian nonro, pridie iam Nouembo.D. L.

4쪽

DE NUTRIMENTIS ad Baillyum, Liberini in is s

Iuturnioris vitae studio tantopere detineri hominum genus mirum esse censerem,nisi diuinos ipsoru animos per pulchra rerum a summo artifice conditarum inuestigatio ad sui cotemplationem perpetustalliceret. Cuius praecipue causa, vel intermorientes senes,iampridem amissam iuuetutem sibi renouari toties exoptare videmus aded nihil est hominibus vitae prolixitate iucudius ad cuius conseruationem 'uod medicis inter cetetera incumbito res eas diligentissime obseruare oportet, quarum salubritatevi spiritus instaurari, corporis mole augeri, insalubritate aut de fectu, celerrimum hominibus interitum imminere percipimus. Vt enim c/poris moles plane terrea, similibus, hoc est a terra productis rebus

mitritur: sic aethereus quo corpus hoc mouetur,'

ac subsistit spiritus,persimili sibi nutrimeto, hoc est,aere puriore fouetur Versim nos quidem spirituum rationem alibi, hic corporis tantum nutriendi modum edocere instituimus quoque pacto sanum vel aegrotum, nonnullorum ciborum apparatu conseruetur, aliorum usu magnopere A. iii.

5쪽

offendatur parcioreque aut abundantiore victu interdu opus habeat .Quibus neglectis,aut promptissimὸ in morbum incidere, aut recidiuam facere possit: ut auxilium a medicamento praestitum, imprudentioris victu. obseruationis noxa interdum exuperare soleat. Quemadmodum igitur multiplicem esse valetudinem existimamus, alteram sanorum,quine utram comprehedat,si teram aegrotantium, quae magis ac minus extendatur: sic integram utriusque disceptationem his libris absoluere decretum est: quorum priores sanitatis per cibaria conseruandae rationem,posterior aduersae valetudinis per victum emendationem oste det. Ad quod munus dum pr5ptissime accingimur ab ipsius de qua sermo futurus est rei definitione ac diuisionibus incipiendum est.

Nutrimenti definitio ac diuisio.

misimῆ Vicquid igitur cibariorum sanum homi--μm nis corpus conseruare, aegrotum ad pristi-

--- nam valetudinem interdu reuocare potest, nutrimentum appellamus unicum victum,

non etiam vestem in quo praecipue ab alimento differt comprehedens .Huius triplex est genus:

alterum quod arte praeparatum ac coetum,non --ifim tamen in Ventrem receptu futurum et ut

nutrire possit, quamobrem futurum nutrimentum dicitur alterum, quod a ventriculo conses

6쪽

titum, atque ab hepatis calore in sanguinem quo

nutriri partes debeant commutatum , proximum est ut nutriat: unde mox nutrimentum p Mox nutripellatur Tertium, quod a singulis me bris attra ment m. ctum, ac postremo naturae artificio elaboratum, plane nutrit, hoc est,in nutriedae partissabstantiam statim couertitur: quapropter absolute nu AbsLi- trimentum vocatum est. Quibus quartum aliud nut=λῆι saccedit, quod quia medicameli viribus pollens, restigerat, humectat, excalfacit, ac non unquam exiccat , in victu medicamentum nominatur. In Victa Quanquam dubiu non est, quinabitu te dictum '

nutrimentum, praeter Iricium libi attri Dutu, pri

mam corporis te periem nonihil immutet: haudita tamen manifeste,atque id quod medicamenti vim obtinere percipimus. Verum futuri nutrina et i, de quo hic sermone instituimus,aliud quidem simplex est, parum aut nihil permixtu: aliud utrim . vero compositu, hoc est coctionis modo vel con si 'ρ 'dimetis immutatum, aut aliis cibariis ad delicias

ita confusum,ut varie corpus afficiat. Vtriusque sane maximus habendus est delectus, ut ex multis cibariis optimus medicus discernat, quae boni,quae mali sint succi: ac rursus eorum quae boni succi sunt, qu nam paruo aut magno negotio in ventriculo conficiantur: quae rursus per venas ad uniuersas partes celerius aut ed tardius discurrant: quae denique obesum aut gracile corpus atque huiusmodi caetera Ecere possint. Sud enim A. iiii.

7쪽

tum boni

hae nutrimentorum omnium facultates a perito quoque medico diligetissime inuestigandς,quas cum diuersa singulorum corporii temperie conserens, uniuersam sanis atque aegrotis victus rationem probe instituat.

Nutrimenta boni vel mali succi .

NVtriendi autem corporis causa quod assumitur, id vel boni vel mali est succi Boniverd succi nutrimentoru,alia quidem strictius,alia vero latius accipititur. Strictior appellatione dicuntur,quaecunque suaves atque utiles in omnibus ferὸ corporib' tumores, optimiimque sanguinem generat: temperatam,nostraeque commoderationi persimilem natura habent, unde stomatica vel eustomacha vocata sunt, qudd UρM c ventriculo placeant, 'uocunque modo ase Ν sumpta sere nunquam noceant. Quiverd latius extenduntur nutrimenta,ea omnia comprehen dunt, quibus quaedam tantum corpora, optime habere percipiuntur, siue id celeriter , siue tardius, cum quadam naturae molestia fiat. At quae mali succi nutrimenta vocantur, quemadmodum cum superioribus pugnant, sic etiam pares his habent differentias. Etenim qui corporibus fere omnibus ex aequo nocere, nunquam

prodesse possunt,ea quidem arctiorem mali succi significationem retinent quae veryrobustio-

8쪽

t M v . sribus quibusdam naturis prosunt, imbeeillioribus ossicisit, inter ςc ambigunt,atque a caeteris secernuntur: quapropter ad coctu facilia eorsum reducere necessarium esse duximus:ex quorum enumeratione, quae in totum Omnibus nocere, quae vero quibusdam prodesse potertit,aecipietis. Igitur coctu facilia ac difficilia cibario rum genera primo quidem loco describentur: in deverdad ea quae particulatim a nutrimentis in corporibus accidunt,descendemus.Postremo autem aegrotantium corporum victum propo

nemus.

Qua cibaria facile vel difficile

in ventriculo coquantur.

Concoctu facilia sunt ea cibariorum gene mirimeriora, quae ventriculo minus laboris ac mole r I DG stiladferunt,citissime abscedunt, multum 'ac celeriter, certo tempore ac temperie exhibita nutriunt, plurimum iuuare, minimum ossicere possunt. Qitibus ex diametropugnant, qui con cictu difcoctu dissicilia esse dicuntur: quod magnum sto fς 4 , macho negotium adserat, dura sint ac pertinaci substantia praedita, tardius abscedant, succosque crassiores atque ingratiores interdum generent: robustioribus ac labori assuetis accommda, delicatioribus inimica esse soleant, de quibus nunc quidem seorsim disserere oportet.

9쪽

DE NUTRIMENTIS

Panis.

Mnibus familiaris ac frequens cibus, pa- nis, multorum est generum quorum ma- - l. gis cococtu facilis est similagineus,aut hu-2 is, ius loco quod nos similagine careamus metellicius,hoc est, metello sic enim vulgus mixtum

Tritici is siligini triticum appellat non admodu recenti, neque diutius asseruato,non viscoso,tineis,puluere,ioli semine, nigella,aut pruina minime vi tiato, non imbre madido,aut asseruatione,atque horrei impuritate foetido,confectus. Qui verdpaniis. non ita recens, neque ita pridem asseruatus, sed 's V leuis , bene pertritus , coctus atque sermentatus est, is corpori quidem plurimum utilis esse so-wu afli. et Cuius Ordinis erit qui vulgaris fecudarius,

Secudari, civicus, aut cibarius nostris,Italis medianus no-ci- minatur. Primae autem notae triticeus, Graecis oc ιμr o taeique puriore tritici farina constan ,

ὰὐτοπυρος plurimum negoti Ventriculo adtert: cui ulmo cl1 Candidui est cadidus ac paruus, qui ab elaboratione ter

Z γ' tiarius, atque ex canonicorum usu capituli panis appellatur: item qui primae operae dicitur, quddFrima se prima pistoris officinam publico artificio expostulantis opera fiat.Quinetiam cadidissimus Eu- nites,cognomento sacer, ventriculo multum est in dictu noxius cuiusmodi dixeris benedictum panem,

sacris idibus populo diuidi solitum:qui'udd sit maximae molis, vix undecunq; percoqui potest:

10쪽

LIBER PRIMUS. Ir

male praeterea elaboratus est, queadmodum qui Romae publice vaenit qui etia si salis aliquid recipiat, tamen quod minimum habeat fermenti, ventriculum satis grauat. Saluberrimus Dapsi Dat eisticus, exactissime pertritus,multum abIutus, fermentoque plurimu turgens, ut oculatus esse videatur, inter caeteros leuissimus , nostris molli Mollieulisculus, Venetis bosse tus appellatus, cui fere simi . Ustio. lis est,quia principum usu, buccae panis auli p 'eus dicitur Minime omnitim excrementi relin λωM. qui Dypiros,aut biscoctus Hic duorum est ge- viros. nerum,alter quidem sordidus, siligine ac caeteris inferioris notae triticeis cosectus, nautis alendis quod diutissime asseruari possit accommoda

tus, unde nauticus appellatur alter verd gene Nauticus. rosus,tritico puriore consectus , ut quantumuis imbecillum stomachu instaurare possit,quapropter iis imperari solet, qui luis Neapolitanae per

diaeteticen poenas luunt. Coditur apud Venetos saecaro,cinnamomo, croco,atque ita primis mensis cum monem uatico assumitur. Cuius sormiest spectari',aut, si mauis,aromatites, in agro Spe σrisM. Remensi confici solitus,mellis ac piperis, saccari aut cinnamomi loco portionem recipiens: sed is semel tantu coctus est: quo nomine minus equidem salubris. Coctu admodum dissicilis, aetimus aut sema Mimus.

zimusci post quem, siligineus atque hordeaceus. Insalubris est tiphynus, olyraceus furfuraceus,