장음표시 사용
71쪽
Cvκ pos TERIOREM D iiiij et autem hic Narcissus Maximus a congenere suo illo alio Narcisso Larissio, taesa uosiore, amplo calice, quem a Geta Domina de Mathenesse acceptum in Curis Itistes; μ et possetioribus defetibi Clusius qualisi in horto Christiani Portet floruit mensibus tu. M. Martio: Aprili, hoc ipso anno 16 ii sed flores habebat plerunque binos coniunctim ex
uno membranaceo solliculo prodeuntes cum ille quem Clusius descripsit, unicum duntaxat florem tulerit praeterea color illorum qui in Porret horto florent, intense luteus, nec ita pallidus, ut suum describit Clusius. Ita in eiusdem generis fioribus ludit Natura.
Praeter communes differentia Narcissi albi mediolutei aliud enim genus coronam habet pallidam planὸ, allud flauam seu exactius luteam aliud item breuem plane, aliud ferotubi sormem aliud quoddam genus alit Christianus Porretus,satis sero florens foliis latis, canis, magnis Maltis quod non unicum florem habet, sed quatuor aut quinque flores ex uno membranaceo solliculo protrudit: quorum singuli tamen aeque magni sunt ac vulgares mediolutei, sed calix eorum seu corona paulo naaior, magis crocei coloris, nec ita pallescentis, ut vulgaris alioqui odor valde gratus.
NARCissus Lllus. LVTEO LONGIORE CALICE. IN Appendice Altera descripsit Clari sis Clusius aliquot Narcissi species oblongo calice, multum tamen a Pseudonarcisso albo, luteo tubo, dui serentes, multo post Pseudo- narcissos praecoces, imo cum serotinis Narcissis,florentes nempe unam speciem, cuius in ha fatis angusta sunt, carinata tamen, caesi ex viridi coloris, flore albo sex soliis constante. circumdantibus medium calicem flauum, semunciam longum,oris aliquantum incisis, quodammodo fimbriatis admodum grati odoris Et alteram illi similem a Venerio acceptam, cuius calicis orae magis erant croceae: Ac tertiam, quam Porretus ab eodem Venerio accepit, cuius sena solia ex albo pallesccbant, aut inodia eram calix multo latior&oras plane eroceas habens. Cuius quoddam genus hoc anno I 6 ii in eiusdem Christiani Porret horto floruit floribus magnis, non sex soliis constantibus, sed octo, niveis aut candidis, sed angustioribus& oblongis, ita ut stellae instar radiatim disposita videantur; verum odore grato&reliquis signis, nihil ab aliis dit serentibus. Sed anno I 6ra, extremo Nisi a Martio, dcineunte Aprili habuit idem Christianus Porretus similis fere generis Narcissos uos. iata florentes, non ita serotinos, sed praecociores, minores, Pyrenaeis erutos, a D. Petro Mην Cassano missos, eosque triplicis speciei Vna enim species lata docarinata habet solia, non incana sed viridia fere qualia Leucoii bulbosi vulgatioris,pedem alta caulis soliis breuior, florem teri sex soliis albis constantem satis grandem, sed tamen minorem illo, quem a Cl. Clusio descriptu supra memorauimus: inter ea emergit tubus exacte luteus seu flauus . semuncia longior, cum stilo intermedio sex staminibus farina lutea c5spersis cincto: interdum longioribus ipso stilo interdum vero breuioribus Odot non ingratus,sed obscurior. Altera eius species soli habet angustiora, non tamen ita angusta vi iunci lia dici queat caulis alioqui vi floris magnitudo ac forma conueniunt cum priori. Floris folia invitaque hac specie,alba sunt; ita tamen ut pallorem aliquem occulant:qua nota praecipue a serotinis, id est, iis, quos Carisis Clusius in Appendice altera descripsit,secernuntur. Tertia species soliis Se caulibus ac florum sorma&tu flavo cum prioribus duabutconuenit: sed se folia tubum cingentia non alba, sed phiis pallida apparent,ac paulo sune
Rarum & hoc Narcissi genus quod in eiusdem Christiani Portet horto florens vidi.
mus huius anni εν extremo Martio&ineunte Aprili, una cum reliquis Narcissis prae pcocibus, nomine IV arta leaequr ad ipsum e Gallia missum. Habet autem illud soli alata valde,bipedalia,aut pede altiora, non adeo cana inter quae latet caulis breuior,crassus, rotundus, firmus, ex uno membranacco solliculo flores producens duodecim aut plures; quorum singuli maiores sunt, quam reliquorum Narcis tu, qui plures simul unico caulim nascentes flores producunt,& paulo minores vulgaribus meato luteis aut mediopurpureis Narcissis prorsus flaui de splendentis lutei coloris e quotum medio exilit calix longus seu tubus, patulus, magis flavus quam ipsa soli , minor tubo Narcissi iunci lii qui ab amplo abaenome habet, primo loco a Clusio describitur inter iuncisolios, maior H Q autem
72쪽
61 CAROLI Lusii autem illo calice qui in Narcissis pallido medio auido conspicitur) ad nodun prati odo. ris: Minime crenatis aut incisis ixi rginibus, sed praesectis quodammodo M aequalibus planeotis in cuius medio apices sex lutei, farina quasi consitaui, non conspicuostylo laupistillo. NARCissi PALLIDI MEDIO AUREI varietas. N Alit idem Porretiis Nareiorum pallidorum medioaureorum duo genera, praecocia, exf lilia a simum a mustri viro Matthaeo Caccini transmissa. Quorum primus minoriblia' ' habet qualia vulgatis Narcissus medioluteus, latuiscula, pcdalia scin caulis altior, ex unica vagina seu membranaceo solliculo proscri tres plerianque, sed interdum picites siores illis qui similis fere generis Pisau tali .e aut Byzantio transmissi sunt, itemque volgarior una iun-m- liotum floribus non maiores, sed collo breuiori, sex soliorum valde pallidorum se sulfureorum textura constant es, cingentium coronam longiusculam sed patulam nec ubi aut calicis forma praeditam, croceam sic auream , cum apicibus plurimis quali tam iaconspersis Odor non ingratus Similes c Gallia in Pyrenaei montibus e tutas accepi a D. Petro Gallano idern Christianus Porretus. lsis uia Alter maior solia habet sesquipedalia, viridia, non incana. angusta prolongitudine: in-
νὴ is et tet quae emergit caulis breuior ipsis soliis, sed tamen plus quam pedalis, plures ex uno soti licui flores protrudens, sex soliis pallidis, ac proprie suffurci coloris constantes fvnde ac nomen suum Narcise lusim Italico idiomate obtinuit intermedio calice prorsus flauo,
breui, sed tamen tubisormi, cum stylo breviculo&paruo intermedio, tribus tantum apicibus cincto odor gratus.
NARCissus o Tvs LVTEUS SEMPER FLORENS, accini.
Post deseriptionem Narciorum lati foliorum, nempe pag. II 8,aut saltem ante genera Narcisibrum uincisoliorum , describi posset dessequens admodum rara Narcissi lutei spe cies anno si Florentia ab Illustri Matthaeo accini Lugdunum Batauorum ni Christianum Portetum transmissa ut cuius horto hoc anno I 61 mcnse Martio extremo
γε - ita habet angusta, pedem aut circiter longa, coloris obscure virentis &aliquo modo. ' carinata media quodammodo inter soba Pscudonarciissi Hispanici, vulgatioris medio- ρ ρ sitoi purpurei Narcissi. saltem latiora, quam Vt iunci soliis accenseri debeanti Ideoque angusti. -- soliti, Narcissus vocati non incommode poterit. Inter haec folia, quae satis numerosa munica radice prodeunt caules aliquot assurgunt, singuli ducis aut tres flores proferentes paruos luteos,media cotona leucalice breui, prorsus flaui coloris odoris obscuri.
scribit autem idem ob vir, illaria esse naturam huius Narcissi, ut in suo horto Flo. tentiae singulis caulibus multos flores gerat, usque ad quindenos idque saepius inanno:
ita ut numquam desinat florere, ac iam inter perpetuo florentcs haec planta numer itide.
beat: quin&ex ad natis suis bulbis, quos cod quo terrae remissa est anno plures habere solet,illo ipso anno alios caulcsvi flores proserre. Quae res profecto mira est, 'ara adeo, ut nuspiam huiuscemodi speciem Narcisorum florentcna viderit idem ille ob vir. quam in suo horto 5 apud alium quendam Florentiae sed si hunc acrem seire possit, quod sperandum est Narcissi enim plerique acris qualemcumque mutationem sine in . commodo pati consueuerunt eadem voluptate illos perpetuo fiorentes spectandi tui.
ANEMO NE TENVI FOLIA foresuauerubente, Caccini.
Eodem anno icco misit idem ob vir Matthaeus accini Florentia ad Christianum Porret in pharmacopoeum Lugdunensem in Batavis, speciem quandam Anemones t nuioris solii, cuius fiores admodum magni sua rubentis, siue carne vivacissimi coloris, cum fundo seu unguibus albis: quales in genere lati foliarum Aiacmonum intcrdum videre est, sed inter tenui solias non item.
HELIO CHRYSON. H U Ueochrysii seu Tiocli si cuiusdam meminit in Epistola sua ad Clusium Honotho
Q Belli, - est pag. ccc Historiae Rariorum plantarum mempe herbae cuiusdam in crota sitis vulgaris,clegantiissimae, quae tota tomentosa est, solia serens longa, angu sta caules dom
73쪽
d tantales quorum verticibus innascuntur una bellati flores, aurei pulcherrinat, corymborum aemuli, qui in pappos resoluuntur: sed ante maturitatem aut deflorescendi tempus carpti, perpetuo durant, eodem aureo colore fulgentes, ii sicco loco reponantur. H.restetusunt verba Honorii Belli.
Porro huiusmodi plantam siccam, aut eius ramos aliquot cum foliis, stilorum corym. baceis umbellis Miquot misit Florentia ad Clariss Clusium, Illustris vir, Matthaeus Cacci ni, una cum eiusdem icone, quamin delineari curasset idem Clarissi Clusus, nisi moris praeuentus fuisset:aut si elegantissimae huius plantae plenam descriptionem nancisci potuisset. Quam clim nec nunc habeamus, tamen aliqua eius mentio hic fieri debuit, propter summum desiderium quo Clati sis Clusius eius describendae tenebatur. Et sane propter elegantiam suam meretur haec planta omnibus Philoboiano hortis ali,de maxima cuta asseruati, quod iam hodie in Italia fit aliquot locis, ut ex eiusdem Nob. Viti Matthaei a cini lueris patet Herba autem est foliis longis constans sere naphali similibus inter ea caules emittens sesquipedala sere, aut, ut in literis suis annotauit idem Matthaeus Cacci ni altitudine Tuli serotinae, tam copiosos ex una radice prodeuntes, ut interdum octoginta aut centum rami in una planta numerari possint, florum corymbis onusti quuadeo late se expandunt ut quis eos brachiis suis utrimque reductis comprehendere omnes non possit. Annua non est planta, sed calidioribus locis & regionibus culta qualis est Italiae Etruria, per aliquot annos superstes manere potest, ' uotannisi radice sua novos caules&flores emittere Flores consertim crescunt, pediculis pluribus coniunctim assurgentibu aequali fere altitudine, ita cum bellam quandam repraesciatent singuli autem flores longiusculis petiolis innixi selliculosi sunt,aut squamatim instar exiguorum inuersorum c norum compacti inserius enim pauciores quamulae sunt, quae paulatim copiosiores sunt,&se expandunt cum suis intermediis luteis tenuisssimis staminibus: sed singula soliola plane sunt splendetis aurei coloris P aded durabiles, aeris mutati,ni resistentes It per aliquot annos permanentes, recens carpti videantur,aureo suo sulgore, maxime si solis radiis opponantur, valde arridentes:adeo ut non sine causa H chochryson dici mereatur hic flos ob quam suam gratiam in Graecia. praesertim Creta, etiamnum a feminis ad capitis aut humerorum ornatum coli consueuit eandem autem suam durabilitatem flores hi multo meliori iure amara ibi Atei nomen obtinebunt, quam hactenus cognita Eliochu- ia quorum aliquot tamen generam Italiae multis locis, x Q.Vologi nominantur.
At in quadam qua Auenim creti;t.
Pag. is Exoticorum historiae,post finem eapitis de Harundine Indica, subiungi poterie epistola quaedam doctissimi vicis. Doctoris Fontani quam ad nos Aquis Sextiis misit
Amplissimus& prudentissimus Vir Nicolaus Fabricius Dominus de Petrest, inclusam literis suis ad Clariss Clusium destinatis quae quamuis post mortem Clati sis. Clusii ad nos perlata sit, locum in his Additamentis aliquem mereri nobis videbatur Ambiguum a tem quibusdam esse posset cui potissimum capiti attexi debeat: nam si opinionem quo rundam sequamur, descriptioni Harundinis Indicae, ut diximus, subiungenda erit; quoniam&illi existimantistas harundines aut stipites adeo stupendae crassitudinis longitu dinis,qui in porticu Horti Academici Lugduni Batauorum asseruantur non Harundinem. aut arboris ambu scapum seu truncum, sed potius Aloes cuiusdam Indicae stipitem esse Alu vero nihil istas Harundines cum Aloe commune habere autumant:& ideo hanc episnolim non hoc loco ponendam esse asseuerant sed fortassis meliori iure capiti de Aloe Americana Rariorum plantarum pagina cLxi attexendam esse. Quicquid sit, temporis diuturnitas, &industria eorum qui in peregrinas oras posthac nauigaturi, rei veritatem indagare non cunia abuntur, declarabit interim Epistolae huius haec iunt verba:
rimu tia Pontificia sis latus Venasciniprafecto prudentissimo,
IACOB vs FONTANVS, Doctor medicusse citatem exoptas.
NA v K A diues Generalis Illustiissimo multa quotidie nouae suo locupletissimo penu in lucem
emitti quo suam eximiam potestatem mortalibus patefacta N: multa futura tum iam enata mon
streu ob id non pauci monstrum appellatum sunt arbitrati quod hominibus plurimos monstret euem in . Aueutoni in horto D Doliis. iuxta mutum domus proximae meridiem vel sus,irata est Aloe abhinc
74쪽
centum annit, vi communi Auenionensium scri Opmio, uiua solia in origine palmo sere erassa longa palmis decem auiduodecim. Hac Noe ad hunc usque annum nunquam caulem miserat Caula ex ea orui caepit Sexto nonas Mari,qu. dies Sancta cruci colendae erat dicata, cis Hinc intra r dies creuit
ad triginta duos palmos. A medio sere huius caulis ad summum usque ramos sue surculos emist 1ν. perinde tarmatos ac brachia candelabrorum quae Illuminationis causa in aulis Magnatum suspendii natur, origine recti,tandem sussum recurvi in quorum fastigio summo valgae enatae sunt plurimae.hastulae
regia valgis non ablimiles,quibus suprenia parte haerebant flores crocei,floribus rotarum capillamentis Disaerentium non dispares. Repentinum huius caulis incrementum cunctis admirandum extitit.Accur-x bat ciues undiquaque, nec non e Prowm urbii is homines promiscue omnis conditionis; inter quos
multi aderantum praeitantissimi, qui plurimas orbis regiones suis Pereῖrinationibus perlustrauerant qui ingenue profitebantur se Aloes prope infinitas in variis mundi partibus conspexisse, nunquam tamen catilem parem. Horum sermonibus claveritatis studio commotus, ibi os illos euoluendos putaui qui principes haberennit in plantis describendis Dioscorides testatur caulem Aloes eue has tulis regiae cauli limiteri A sorex albos illi tribuit:Plinius sententiae Dioscoridis subscribit cap. lib. 17. historiae natur iis Ei quibus dit Terentiis nonnulli eoniiciebant hanc Aloem diuersam esse ab ea quam illi aut horis deis pinxerunt, atque Marmum Sempervivum vocitandum sunt arbitrati Christopliorus Costa Aloem semper vivum marinum appellatam scribit, quae conseruatur virens toto anno. Quare haec planta Aloeinee vete dici potest. Superest ut hominum soliuitis studii s satisfaciamus: Forsan caulis hic omnium sententia incrementi celeritate prodigiosus.significat miram huius nobilissimae Ciuitatis pietatem dc diuini cultus miram obseruanuam,aut grandes doctrinae fluctus qui in dies magis ac masta crescunt labo tibiis doctorum pietate insignium, quorum numerua maximus in hac ciuitate excellit Aloe corpori Christi onseruando reuera incorruptibili ab amicia illius opinione magis quina necessitate fuit, seip ta Non enim passus est deus sanctum suum videre corruptionem. Potest ergo Aloe rerum diuinatum
ec sacrarum coiit eruationem nec non merementum significare Physici inartibus naturae contenti, huius et tectus rationem reddent suppositis effectuum naturalium catilis quarum prima in materia:Haec namque Aloecentum annis nata multam e copioram materiam accumulauit secunda est elliciensi Elias namque huius anni suit calidis urna.&sicerissima. Si autem ad vim causae essicientis accesserit patientis pixparatio.indefacile essecius emerget. Hic igitur materia multa collecta fuit,quae calore rarefacta cum crati aut Naturae occasionem praebuit caulem producendi ad hanc quam conspicimus magnitudinem adrnirandum. Hoc breui describere volui. Generalis illulti ' quo aliquam mei in te obaequi pinem peti luerem vale. .
Ex Orientali India, aut illi adiacentibus insulis adserti in has regiones solet mirum
quoddam iunci aut viminis genus quod Clarissimo Clusio saepe visum , sed nondum descriptum quia a nemine veram aut accuratam eius historiam nancisci potuit Quam etiamsi nec hoc tempore habeamus tamen eius mentionem feri hic debere, monuerant nos quamplurimi, qui illud acarissimo Clusio non memoratum nedum descriptum esse mirabantur. Videtur autem hic iuncus viminis usum in locis ubi crescit habere, adeo tenax, lentus ae siexilis est Color autem eius pallidus,aut subluteus est ιlongitudo trium, quatuor aut plurium interdum pedum, crassu udo qualis communi asparago sine ullo nodo aut geniculo, adeo ut iuncum hae in parte magis quam arundinem reserat substantia autem interior adeo porosa est . ut si quis ori admoueat unam extremitatem huius viminis. eique vel leuiter tantum insumet satus seu halitus ex altera extremitate statim erumpat.
quod tacillime apparebit, siquis extremitati ulteriori saliua aut liquoris quippiam illina tr simul enim acquis una extremitate insumaturus est, dicto citius bullae ex altera subsilient, pulcherrimo&propemodum stupendo spectaculo. Quem praeterea usum habeat, aut cuius stirpis pars caulisne, an vimen, an iuncus, an arundo, an aliud quidpiam sat mentum sit, hactenus ignoratur. Adeo negligentes fuerunt illi qui illud ex India in has regiones attulerunt. Quam culpam illos qui posthac ea loca adituri sunt,euitaturos spero. Caeteriim obporosam illam substantiam huius viminis, suspicari quis posset, fortassis illud caulem aut pediculum esse cuiusdam aquati in aliissimas radices in lacustribus locis agentis plantae, qualis in Batauiae&vicinarum regionum paludibus cst Nymphaea, cuius folia&flores interdum longissimis poros pediculis innascuntur,oc superscie aquarum innatantia, illo tamen caule seu pediculo tadicibus suis inhaerent,ri inde alimentum trahunt. Sed an tale quid eueniat in Indico hoc vimine, vilicari licet ut dixi lassi imata non liceti
75쪽
Viis vi quod in Guinea reperiebatur, a quibusdam Vinum is Pal nominatum,Val viti. Vade turbidum erat, Nobscuri coloris, iubalbum, sererinstar seri lactis i cui aliquot f. ε liola innatabant, alia que plurima ac variae sordes. Vinum hoc ex Palmarum seu Nucum Itid carum arboribus manauerat gustantibusque melius multo sapiebat, quam id dunt
xat intuentcs sperarant aut opinati fuerant. Et, ut in ecunda nauigatione Ambonenti de-I ir hendimu , quantumuis in Ambona nullae, meae, aut qualescura uuae,ut nec in vicinis regionibus colantur aut sponte nascantur: nihilominus tamen Summus Deus Ambonam dotauit maxima copia Palmiferarum arborum,quas Vc ta aut Nuces indicas appellatri: ex quibus istarum regionum incolae Indi liquorem quendam potabilem colligunt, Vinum de Palma vocitatum Liquor hic siccatis cucurbitarum corticibus, qui illis vicem lagenarum supplent, excipitur sub vesperam enim dictas cucurbitas hilee arboribus admouent seu appendunt; mane eas hoc liquore plenas reperiunt. Quae res Indis adeo procliuis est, facileque parabilis ob immenlam harum arborum copiam , ut illis huiusce
modi vino sempervi quotiescunq. ipsis lubet frui liceat, quod ipsum gustu multo melius est ut supradiximus 'uam visus spoponderat aut promiserat imo qui paullo largius inde
bibunt, etiam inebrian Iur. Non diu tamen durat hoc potionis genus nam quo niane ab arboribus relatum est , pomeridiano tempore plus dimidio deterius fit, quam mane fuctati&postero die plane inacuit Hollandi istas regiones incolentes. inter pastum huiusmodi vino plerunque utuntur, sed post pastum aquam potare consueueruiit. Quinipii india tulit an inquilini raro hoc vino utuntur, dicentes malum inde sanguinem genet .im. Ex hoc vino de Palma per artem distillatoriam extrahi sistet vinum quoddam stil. latitium seu spiritus mi , aut Aqua vitae. ut vocant, ipsis incolici ra dictum, quod di . f. h.
tiores aut alicuius saltem facultatis Lusitantemere solent, Linter prandium aut coenam paruulis atriis potar ad ciborum suorum in ventriculo concoctionem iuuandam in colae earundem regionum cis breue tempus Tabacci. seu Nicotianae fumum usurpare sue haurire a Batavis didicerunt, cuius rei antea plane ignari erant contenti hactenus unico tute soliorum usu, dicentes eius Betule soli amansa sitimi piis leuare ventrem calfacere, Buaci. ventriculumque expurgare Ex eisdem insuper arboribus&carum fructibus Cocos dictis 'Cleum, Lac, Mel& Acetum colligi aut apparari consueuit. Nucleus, cuinterior earurn
ulpa, gustu nostrates Nuces Avellanas quodammodo reserens, ab inquilinis comedi biet ipsorum si seu farinae permissa sed id promiscuo vulgo: scruis magis commune.
Exhittis Nucum inuolueris, seu paleaceis integumentis norunt Ambonenses magnos misis o restes, seu funes conficere, quibus Lusiuani in nauibus suis utuntur. Sed aliud ibidem -- funium genus torqueresblent ex herba quadam parto Hispanico non absimili, quam alioqui seias equinas quis esse iudicaret qui funes multo meliores sunt supradiciis e Cocci I tace, de melius aquae iniuriisvi putrefactioni resistunt. Vsurpant molium de Palma suum in medicina praesertim, membra de articulos ner misee. Mallosque emolliant, quod Nauarcha seu Admit alius Vander Hagen ipse cum regem Sabo η admodum decrepitum senem accederet, oculis suis vidit: nam dictus rex igni luculento assidens a duabus Ethiopissis uxoribus suis hoc oleo assidue ungebatur disticabatur, quod grauem sane odorem, ignis de caloris vi liquatum, emittebat.
In Guinea, nempe in dicto regno Sabo, incolae praecipue vescuntur frumento quodam Miti. t. t udo vocitato, quod paruulum est granum, rotundum, Milio forma, ut nomine, nona sunt te, sed gustu dulcius. Ex hoc panem conficiunt, modo quem dicam: Ante omnia macerant illud granum probe maceratum imponunt plano lapidi seu lateri, humani genu altitudine a terra eleuatit illudque assidue alio lapide manibus suis tetunt maluntv c. haud
secus ae nostrates pictores coloramenta sua comminuere solent comminutum autem
hoe modo tumentum aqua subigunt, rotunda in deliba aut globos conficientes: quos linteis leu aliis scrutis pannisue inuolutos coquunt, quantum se incere ipsis idetur Panis ne non est mali aut ingrati gustus sed eius consectio mundioribus aut delicatulis quibus
elam minime fortassis arridebit. Ex eodem isto grano Millo potionem quandam c cinnare nouerunt, coquendo, aut Misia,frualiter miscendo quam Admiralius dictus in rbe Berquadriensam regram invitatus, ma
76쪽
es CAROLI Lusii ximo cum gustu bibit, usque adeo vi qui antea subaegrotabat, contra tu i is ex hoc pol nis itiastina sanior factus, sibi videretur. Vt in tertia nati atione didicimus, fructus ad humanic'rporis nutrimentum condit centes, in dicta Ambona nascentes, sunt ante omnia praedictum illud Sagia, ex quo incilae panem suum pinsunt: estque farina alba instar grandinis, quod nascitur in stipite seu trunco cuiusdam arboris gustus eius utcunque bonusi lene nutrit usque adeo ut, mstates ibi habitanto isti pani assueracti, libentius vescantur quam nostro bis cocto seumautico pane, quod nos e nauibus nostris adferebamus. Cum autem secunda sua nauigaticine, dictus auaretia cui si iis suis in terram descendere vellet ut Saguli dest praedi clam medullam arboris cuiusdam, candidam ut grando, pollini minutissimo non diss- rmaena, ex qua Ambonenses panem suum conficiunt, ut diximus inde peteret, adeo ipsis eiulce ni odi panis placuit, ut aliquoties eadem de causa ad terram reuersi fuerint . si xu.tem ista medulla admodum tenuis .candida ut pollen siligineus &, ut supra dictum,
at ili' nu in trunco arboris cuiusdam Palmam arborem n6 male reserentis sed adeo molli sinate lae&corticis, ut cam cultello mensario penetrant scindere queamus. Hane farinam igitur ex dictio tunciri desumptam, manibus subigentes&depsentes, aqua madefaciunticauisque lapidibus, in hunc usum ante candes actis, pastam ill .un includentes, percoquunt:
aut calidis fateribus agellis impositam eandem pastam, haud seeus ac nostrate, liba e sagopyro solent coquunt. Ditiores depsunt hanc farinam lacte e dicta Palma arbore de iumpto madefactam: quod huic pani multum gratiae addit, saporisque dulcedinem auget. Consciunt initu&alia serculatinstar pullium nostratium vi alia quam plura huiuscemodi. Prim aura Nauigatione inueniebat dictus Nauarcha Vander-Hagen in Palatio cuius d .im regis ad flumen Cheris in Guinea canem quendam maiorem seu molossum Germanicis similem qui occipiebat latrare, secus ac illarum regionum canes consueuerunt quo rum ea natura si, ut nullam vocem edant, sed semper muti sint ac permaneanti Videbat ibidem insupercaueas seu cortes aliquot ligneas magnas, in quibus Aligali seu
Feles Zibet tam aut Muscum habentes nutriebantur: quas rex ille ibidem alebat, ut inde Aligaliam aut Cimet tam colligeret. Indicta Africae regione uinea abunde crescit semen γιγα quasi Granum nostratibus dic tim, ossicinis Uua a ueti .i, praesertim circa promontorium dictum Cato erres 'ntas: Ob
quam causam totus illest ractus a nostris nomen sertitur CeG0nch e quasi dicas, Littus Gram tum . id est, Tractus regionis in qua Malaguetra crescit Secunda autem Naui. patione cum in sinu, dacto La bara P Antoniis quiescerent sub insula Santa inaria inueniebatur maxima orpia dici e Malaguctae adhuc immaturae, nempe baccae rubrae, admodumttatae gustatu, Mianae esu.
In ilua vicina Sabo, prima nempe Nauigatione militi visi bantur angues admodum venenati, pcrmagni, imo secti cin . octodecim ac viginti pedum longitudinem superam tes,&craissc proportioile; quos tamen incolae capere non reformidaiit , movi iis max tuo cum gustu vestuntur.
Tertia Nauigatione in Ambona etiam im nianes angues vis, vigintivi viginti quinque
pedum longitudine aut nisiori .cralsi pro ratione, qui integras gallinas, i mox cercopsthe.
cos Uevorabant. Nam anno i6oo, in occidentali dictae insulae tractu, huiusmodi serpens occisa in cuius ventre integra selis reperta: cuius serpentis corium seu exuuium iii tegrum ad dicium Admiralium Vander Hagen relatum fuit. Qui sim in Banda anno iclos no comium quoddam seu domum curandis aegris suis in maritimis loci extrui utarallet, accidit noctu, plendente Luna talem anguem in dictas aedes mirasse postesque ascendentem, gallinas aliquot ex summo aedium culmine rapuisse, deuorasse spectan. ibus aegris; qui in lacto suo decumbebant, mon sine maximo horrore, metu immonem istam belluam aspiciebant: tantae enim longitudinis erat istud monitium, ut maxima corporis sui parte adhuc humi serperer, nec tota adhuc mole assurrexisset
Eodem tertio itinere visebatur ibidem mirandum ac rarum quoddam animal incolis Cora vocitatum paulo maius quam selis nostratis, rui5s pilis, quod ventri suo ut rem quendam seu saccum appendentem gestat vii Iosumi hirtum. in quod1 papillae ipsae do. sinunt cui catuli huius animalis adnascuntur, dictas papillas ore suo assidub terientes, si que quo iustam suam magnitudinem nacti a matre partu excludi possim Ibst quod aciniustamcia adhuc uadicio isto vire manent sugentes usque quo adultiores facti mi
77쪽
excludit&reiicit Velcitur autem hoc animal graminei herbis viridibus, aut oleribus. Carnes eius a Lusitanis, aliisque Christianis harum regionum inquilinis in cibo assumi consueuerunt sed Mahumetis sequaces eas inter prohibitas sibi carnes aut cibos habent; siquidem cornibus caret hoc animal. Cum dictus Nauarcha Vander-Hagen primo suo itinere, nempe anno 1 98,redireta Sabo versus hvrre, in Guinea, conspicatus est in latissi scampis,& vasta ac paucissimis arboribus consita sterilique planicie, multos tumulos e rubra terra aggestos, haud secus ac in Belgio scenorum acerui per demesos campos parsim conspici consueuerunt sc issecti hi, zis . tempore. Ad quos tumulos cum accedens, eosdem penitius adspiceret, animaduertit eos μι. undiquaque pervios ac seratos esse, contextos a quibusdam exilibus vermiculis quos ibidem assuente circum repentes ac vagantes contemplar erat, ut apes apud nos alvearia sua circumcursare solent. Hi tumuli quantumuis trium orgyiarum altitudinem,aut circia ter quindecim, sedecim pedum mensuram superarent, a minutulis hisce animalculis, ut AEthiopes inquilini affirmabant, triginta aut quadraginta dierum spatio corrasi fueranti aggesti. Quae res prosecto miranda est aspectui&dignisssima notatu. Haud procul inde occurrebant dicto Nauarchae aliquot armati Ethiopes, maximo tu, M. fremitu incedentes, onerati carnibus cuiusdam immanissimi elephanti qui miliari noinde vel paulo ulterius occisus aut mactatus iacebat Ad quem locum cum ipse Van der-Hagen deuenisset, eundem clephantem immense magnitudinis suisse deprehetidit: quippe cium aliquot centuriae Ethiopum huius elephanti carnes domos suas retulit sent vesci enim elephantinis carnibus solet illa gens vix tamen aliquid inde deIumptum esses ut ita dicamin animaduerti poterat. Socii enim ipsius nauales, licti elephanti cadauer asscendebant, haud secus caedes quispiam non sine summa omnium ipsorum admirati ne tantae molis suerat vastum acinmane huius elephanti corpus.
Meminit uidem Nauarchus magni citiusdam,&valdefer ac immanis piscis ire dicti, uti adeo ut saepius nauales aliquot socios ab illius generis piscibus deuoratos aut saltem interemtos fuisse afferat, Deli &in secunda sua Nauigatione scripsit vidisse nempe se unum
ex hoc genere, circa intulam Sancta Maria dictam, adeo immancm, ut vix paulo minor Cete aliquo aut Balaena videretur, comitatum maxima copia aliorum congenerum murorum qui tanquam Princeps aliquis aut dux cum suis satellitibus, vel praetorianis militibus, natabat sub quibus multi minuti pisciculi varicolores sine metu aut damno natabanti quamuis alioqui ea natura sit huius piscis, ut non silum hominibus, sedi aliis piscibus
infestissimus perniciosus esse debeat Quare Ethiopes acetiam Indi hoc genus piscis
admodum metuere horrere consueuerunt.
In Guinea circa promontorium dictum Cularopsi Gonsalueet, idemVander-Hagen con in uia. scens scapha cum aliquot e sociis suis naualibus aduerso flumine nauigans, versus oppi I'. dum libatio, deprehendit in dicto flumine multos Hippopotamos se Equos marinos, dimidio maiores quam sint terrestres nostri equi qui ab Ethiopibus ibidem capiuntur de in cibum assumuntur. Quin, in ipso oppido plurima horum equorum capita monstrabantur e quibus&aliquot aentes mirandae magnitudinis a comitibus eius relati sunt In mediterraneis eiusdem regionis reperiuntur plurimi Bubali aut potuis Bussali siluestres, nec non, elephanti, quos ibidem frequenter pascentes videre est. Ad dictum promontorium, inter insulam Corisco visebatur eo tempore admodum multae Balaenae immanes, persaepe tam nocte quam die haud procul a nauibus emergentes, cum admodum horrendis aquarum eructationibus sed tamen nihil damni ab ipsis vlli istarum nauium illa tum fuisse,testantur omnes. Nautici nihilominus secti, duo aut tres simul in unum existis Cetis collineantcs, siclopis suis maioribus petentes caput tetigisse quidem id se compererunt sed a cos laeserint ignorabanta nam ablini percepto merserunt se sub aquis duit e Balaenae nec postea unquam magis comparuerunt. Iuxta insulam De Maro,secunda Nauigatione secti nauales ex nostractata sagaenae unico Pisi is .a. tracti et grandiores pisces ceperunt, illius generis quos Capitones quidam Latine Itali 1 cim .Hispani vero Lis de tur, nostri autem Harrira vocant,aci modum pingues saporis
gratissimi quotum quidam duos pedes longi erant sed minimi, pedis longitudinem fere
Inter insulam Mnasoni Capo ver Gon Me plurimos vermes vivos aquae superna remnae tantes deprehendimus, quorum quidam duos, aliquot res,quatuor,quinque sex pedes longi erant.
78쪽
68 CAROLI CLvs II Circa Samiram, eadem Nauigatione secunda, aues quaedami volando forsitan rei esse, ita cicures in naues deciderunt,ut manu ad iis nostris naualibus caperentur e tanta tena clarorum de Fulicaturi genere, aut quas nostrates in e- cmen appellanti loripis rostris,&tadibus anatinis, quae pisciculorum captura vivemn sub quia emergentes: quas tamen esse non iucundas Nauarcha deprehendit
Lot o Tettia Nauigatione, gr. 34. p. m. non procul a Promontorio Bonae Spei, stas Jer.rtrea
a. l. ll. In Insula Samatra inueniebatur arundinis Indicae admodum mirabile gemis varie sec . circum arbores vinciens, contortiplicatim rcscens,centum ducentarum, imo trecentirum de pIurium orgyiarum longituatne, ita ut eius origo nec filiis deprchendi vix ponet: quod valde accommodum erat circulis valariis conficiendis, quibus vasa leuiebant socii xauales. 1kis In reditu exHelenam ut ruta subalbicia locustae visebantur, quae una tantes quarum A: quaedam in naues ipsas aduolitabant si pm Circa Lineam AEquinoctialem secunda Nauigatione, ita relucere scintilla lisper-s i. i. '. scies maris visebatur ut apud nos ni mo tempore viae niue plenae resplendere consueu,runt tantumque lucis ad puppim nostram se expandebat,ut ad interiora usque nauis penetrans, totam eam illustraret, haud siccus ac si laterna cum candelis accensis de clauo pependisset. Quae res multis rei nauticae veteranis mira videbatur, qui nihil tale umquam vidisse meminerant Aliqui tamen ex iis qui uineam versus saepius nauigauerant, illud ipsum sibi interdum usuuenisse memorabant. C-vit . . Eadem secunda nauigatione, circa insulam Comos u Fayal, repente inter clos nati hi les Nauarchae Vander Hagen caecitas subitanea oborta est,aut oculorum obfuscatio quae indies ita increscebat, ut quatuordecim aut quindecim ex ipsius sectis repentino hoc ma lo correpti fuerint quod proprie nyctalopia dici debebat nam simula obuesperascere in cipiebat, adedobsuscari ipsis&obtenebrari visus deprehendebatur, ut ne minimum qui idem prospicere possent: adeoque ad nocturnas vigilias obeundas prorsus inutiles, imo id reliqua quaecunque naualia oracia ineptissimi redderentur. Tertia Nauigatione, Nauarcha naui cuidam obuius factus est circa Socatara, cuius do mi erant aliquot Arabes quam cum nullis Lusitanorum mercibus oneratam esse vi- ρ in deret, a patrono eius donatus fuit aliquot fructibus nostro caelo ignotis ii inter caeteros
vella a quadam uis passis agigariis plena, id est,quae vinaceis seu seminibus carebant alio. qui admodem dulcus&gratiissimi saporis cranti Eadem Nauigatione in mimine Iacatra plurimos talos incognitosque nobis pisces ceperunt, aduersis flumine subnatantes: quos non edules deprehenderunt: Vbia plurimos crocodilos conspexerunt ex quibus unus nido suo insidebat, ibidem immotus manens, donec a praeternauigantibus verbero aut ictu conti naualis abigeretur. nauigatione, haud procul ab insula Banda, singulis noctibus maro albescere deprehendebatur instar lactis leto si aut ebul rati, ut vocant & ut accolae istius maris narrabant, quotannia haec mutatio circa idem illud tempus accidebat, quae ipsa muratio illis idiomate vernaculo 'ro, id est Aqua alba dicebatur perduratque hic color vltra mensis vitius spatium post quod tempus solitum suum colorem recipit mare. Nec hoc vilibi accidere videas, quam circa insulas dicta insulae Bandae adiacentes ita ut mutatio ista prope Ambonam vix animaduerti queati
zzz γ Circa hoc tempus praecipua est tempestas colligendae Maci, kNiici myristicae idonea r
e inae quarum arbores tamen quotannis ter fructus ferre conspiciuntur.
Caryophylli, ut eadem tertia Nauigatione praecipue didicerunt, crescunt in Ambonat
... , o maliis arboribus, Pyro nostrotion diminilibus: quae nunc maiori copia ibidem repetiun
tur, quam umquam antehac, ex quo nimirum tempore Lusitani eius dominium occuparant quod fere quadriennio ante euenit, quam dicta regione Nauarcha vander Hagen potiretur: nam Lusiuani simul ac rerum ibidem absolute domini facti sunt, statim multa millia arbuscularum passim per totam illam legionem Oonseri curarunt &illorum vestigia secuti incolae,indies noua plantaria eariindem arborum instituunt, maxima copia:
79쪽
ne fiuitia quippe cdm tacillimo negotiosis elicissime istae arbores in dicta insul proueritantvi incrementa capiant, imo inclai scitiam in ulla Moluccatum insula idque passsim, Dite loci discrimine, tam in planis& vallibus, quam in editis locis aut collibus. Fructuurn tamen prouentus quotannis non aeque uber aut abundans existit nam tertio plerumque anno fructus in una arbore magni deprehenduntur, sequentibus vero duobus minores paulo Breuiter,in hac ar reconiistunt hodie omnes opes facultates incolarum dictae regionis: quae regio horum trium annorum spatio Societati Indica Orientalis Batauicae contribuit aqoo barares caryophyllorum quorum singulus baaari ut vocant so pondo Amsterdamica aequat, praeter illud quod tecte distraxerunt, aut aliis vendiderunt. Quorum caryophyllorum summati simul computetur, supra. quadraginta aut tonnas aest,mabitur id est, decies centena Hungaricorum millia superribit. υτ Eadem regioneri plurima genera pulcherrimorum psittacorum inueniuntur, maioris& minoris generis quorum ultimos Parrv intra Vocant diuersicolores plerique, de ari gatis pluamis tecti: ac inter eos aliquot albi, quorum capita tamen pulcro vertice ornan tur, purpurascentis aurei coloris,aut propriEcius coloris qui in malis aranctis conspicituri quem verticem admodum concinne attollere seu eriger solent istae aues, natura duee. pulcerrimo sane spectaculo. Nidificantur&ibidem plurimae ardeae, pariter albae, ac plu
rimae aliae nobis incognitae volucres. . -
B ac fiunt quae ex Nauigationibus, plismi i liis Nauarcha an
der-Hagen excerpta huicnIIrema Clusiani optri feci nitiem adtangere Ῥsum fuit quia pleraq adconfirmationem eorum qua accursi mo Cis notatasunt, conducunt quadam etiam plane noua L/ctori studioso non ingratasore videbantur. Nihilautem in iis immutare volsimi mmustis nonpotuimus tquamuis p ι solum tacta. ut leuiter memoraua po-
lik quamplene aut accurate descripta mi Sperandum e t tamenρὸν nauigationes singulas huicsudiosemper allia noui S accuratius destriapti accesserum Ut sic Naturae dotes s miracula non solum extrinsece mirari Ju icere , sed inperit ius rimari ac coram injicere queamuri Hocsaxi Sem; qui horum miram,rum autor,plura, ad iratioru
srasemper restruat, quam cognitum indulgem 3 Amen
80쪽
in Aromatum G ARCIAE Historiam, eae codice II. Sollertiqui nunc ea apis cl. V. Tetrum Scriuerium