장음표시 사용
101쪽
carassaggium vires hispanas ostentauit Nec ipse segnis Sabaudius Hasta, di Vercellis limitaneis Vrbibus egregie munitis, Verrunam inter Crescentiis num Pado ponte per depressas naues constrato hos. tium motus incessiis diligentissime obseruare Tenebat per ea tempora Romanae Ecclesiae clauum Paulus V. Burghesius magni nominis Pontifex. Is paterna quadam prouidentia in omnes partes intemtus, Alexandrum Ludovisium Archiepiscopum B noniensem in Insubriam, ac Subalpinos legauerat, si quo pacto lenire iras, ac componere bellum posset Mediolanum Ludovisius venit, ed etiam ab Gallo rum Rege Betunensis Demarchus. Sed cum in castris Toletanus esset, eb legati utrique contenderunt . Rodiu multumq: agitata , haud dissicilem se honesta paci Hispanus Imperator praebebat, qui sciret quam cordi, Italiae quies Regi esset. Sed Sabaudus haud vulgares spiritus sumpserat victoriamqueiamPedemo tis Princeps sibi gratulabatur. Quin dum magis sese
ueret legatio Mottam corona cinxit, ponteque Sesὐκ coniuneto, ad Langoscum agri Ticinensis excurrit, o Montemserratum petens, Villanouam e ves tigio cepit. Toletanus Candiae lustrato exercitu,
ac stipendio persoluto, statiuis ibi aliquot dies habitis , cum peditum vicenis tribus millibus & equitum senis millibus mouit ad Villatam versus. In itiner occurrit Mortariae Marchio peditum sena millia, ocequites quadringentos ducens, coniunctisque copistis Montemserratum ingreditur . Consilium Tot tano erat bifariam diuidere copias, pars scilicet Ducem, ab Mottae obsidione submouerent, pars alteracodilin tempore Villanouam potirentur. Sed pes
102쪽
ad hostem relata magni Ducis consitum corrupit Destinatas iam ante animo insidias Sabaudus insederat, Hispanos operiens , dum pontem siper Seste molientes occupati essent. Ex ijsque ex improuisbexoriens turbauit transeuntium ac molientium agmen, tantaque consternatio fuit, cum se circum-
Mentos putarent, Vt plerique Hispanorum iugam magis quam pugnam respicerent,caedesque ingens sebat ni in primo agmine Ioannes Brauius, N Ludo- uicus Gambaloita tribuni militiae veteres fuissent. Hi dhortando pugnando , inter tumultum ac te rorem, quod nisi in vetcre exercitu,& Duce vetere haud facile est . instruxere aciem, dein tanta vi in hostem inuecti, ut oc pedem referre sit coactus,liberum Hispano pontem relinquens Iamque in fugam
versus late ab equitatu caedebatur, maiorque caedes
facta fuisset, nisi propinquitas castrorum breuiorem fugam perculsis fecisset. Quingenti tamen ampliua ex hostibus desider ii.Haud tamen nostris incruent victoria filii. Quinquaginta circiter in illo primo tumultu cecidere. Asculani Principis filius, & ipse Gambaloita cladem nobilitauere . Vir cum saepe alias memorabilis, tum illa praecipue pugna, quae magno bellatori suprema fuit, seruati exercitus Hispani decus ipse selus tulit . At Sabaudus secum ipse reputanS, quam proximus ingenti cladi fuisset, si cruentum ab victoria militem, Hispanus imperator ad oppugnanda castra duxisset. Villanoua protinus incensa, oc relicta Motta, per pacata Asianum prope Vercellas se recepit. Toletanus di ipse haud minus cogitabundu erat. Nihil circa se fidi ingemiscens
pςUςtuo suae aloriae hoste obsideri. Quid si insidia:
103쪽
externae diei feliciter Deum ira si1ccessit ent, nonne praeter insignem cladem, qua circumuentae legiones deletae fuissent, futurum ut perpetua igno' minia apud Posteritatem totam, tanti exercitus Ducitor notaretur. Itaque Senatu bellico haud qu, quam appellato, ad Crescentinum maximo silentio ducit, locum cum situ, tum ob Padum flumen ad res maximas gerendas maxime opportunum. Haud sesellit Asculanum quo castra dirigerentur, Toleta, numque consuluit, ut propter Trinum ea longior via erat, exercitum duceret. Cuius consilio Hispa, nus viarum imprudens acquievit. Sabaudus, quem nihil latebat, etiam atque etiam de Crescentino sol citus, suppellectile castrensi propere Vercellas missa, eo cum expeditis copijs pergit, securus quod celerius recta, ec expedita via Catholici Regis copias antecessisset. Nec mora non diu, nec nocte intermisibitinere,nequicquam aquaruna proluvie, & lutulenta Via morante agmen, in arcem iam ingrediebatur cum primum Hispanorum agmen in conspectu Crescentini fuit. Excanduit Toletanus, seque deceptum inclamans. Praeclare tamen vicit dolorem, ac iracundiae temperauit r hoc tantum clementer cffatus, haud umquam tantum ausurum fuisse Ducem sine campestribus tormentis, tanti nominis Imperatorem copias promouere, nisi viae ambitu, que Hispani facturi erant confisius . Caeterum omisso Crescentino Liburnum ac Briantiam Montisferrati. pagos petit. Et cum iam hyems instaret, Sanctum Germanum primo statim terrore capere & Eporediam decreuit, quo opulentam regionem ad Hybedina militum praepararet. Ex itinere Sancto Ia potius San
104쪽
San Germanum obsidebat, quod prima die dedi tum est ingenti dolore Ducis, qui eo suppetias laboranti laturus aduolarat. Ab Sancto Ia cum uniuersis copijs proseimis potestatem pugnae Sabaado fecit letanas. At Asculanus siue aemulatione in Hispanum Imperatorem, siue secretis ab Aula, quod magis crediderim, mandatis, quibus clementer ha- heri Sabaudum, ostendere ei cladem,sed non inferre, iubebatur, pugnam composito detrectabat. Cum Ioannes Viues apud Genuenses Legatus, & equitum Praefectus Pimentellus Toletani nomine Tribuno Rhaudio imperarant, ut postremum abeuntis Dacis agmen aggrederetur. Et vero plus adhuc quam T letanus iniperauerat Rhaudius effecit. Nam tanto animorum consensu, una cum Germano peditatu, &virtute in hostile agmen incurrit, ut per turbatos
primo impetu hostes ad primum agmen clades peruenerit. Caedes & fuga passim fieri coepta, adeo ut nec ipsa praesentia Dacis, verbis & minis obtestantis Gallorum fugam sistere potuerit . Per quinque
horas ferme pugnatum, centum, circiter ex Hispanis cecidere, mille amplius ex hostibus, signa miliataria undecim peditum,/tria equitatus adempta. Dum haec in Subalpinis geruntur. Marchio Mori, tiae in Langliis Canellum Cortemigliam, Calusum, di Sanctius luna arcis Mediolanensis Praefectius Gaditinaram cepit. Tot tantisque cladibus secundo rerum cursu ab Hispanis illatis poterat Sabaudiae Princeps moneri , quam impar ipse tantae moli rerum esset, resque suas magis, ac magis in dies ruentes magnae clementiae Regis permittere. Sed Gallici
auxilij expetisto,&auita serocia Ducis rectam ei
105쪽
mentem ademere , ut nouam triumphi materiem Toletano Imperatori praepararet. Toletanus sat ad nominis Hispani dignitatem factu censens, Ludoubsium per eos dies in Purpuratorum Senatum allectum , & Betunensem Dominum haud grauate assimisit, si quo pacto pax iniri posset, Duxque restitue,
retur pristino Regis obsequio. Sed Sabaudus qui ad
pacem propensus esse videbatur, re vera tantum
huius quaesita specie, de industria nectebat moras, quo certiores nuncij de Gallicis auxilijs venirent.
Et Toletanus haud dubius quo consilia Ducis spectibrent,scilicet ut pacis dulcedine illectus ipse militares
curas remitteret, bellum acrius reparabat. Caeterum eis res redacta est, ut Dux minime se posse Has tens paci renunciare diceret, Re in hunc modum insecta diuisae per Hyberna legiones. Interea Dux, dc nouis copijsauetus, di Gallicis auxilijs ferox, descensurum enim Aldishieram cum octonis bellat
rum millibus fama serebat, nondu appetente vere ex Hybernis mouit. Principem Victoriam ad Messer num misit, quod breui se dedidit. Pari audacia Ga tinaram, at non eadem selicitate tentauit, ab Carra ciolo strenue defensam . Inde ad Crauacorem comcessit, quo potitus est. Haec Principis incrementa,
Patrem usque adeo animarunt, ut iam in cursu maximarum reram , iterum Montemserratu infestus ingrederetur. San Damianum muris dirutis ac munimentis cepit, ab eadem Victoria Albam,&Momtiglium suae potestatis secit, Ita libere per inserim rem Montemserratum Sabaudus instillabat. Cae, terum egregie se praestitit Tribunus Carracciolus. hic cum aliquot centurijs San Germanum tuebatur. Tam
106쪽
Tam sortibus irruptionibus terruit obsidentes, ut Principes Victorius ac Thomas irrito incepto soluerent obsidionem. In hoc statu res crant, cum Toletanus equitatu Neapolitano, ac pedite Vuallono, ocHispanorum supplemento, ac multo magis accersito in Hispanias Asculano laetus, cum sententia Masechionis Montis nigri Praefecti castrorum, hunc in locum Asculani sitffecerat Rex, lustrato exercitu ad Crescentinum ostendens iter,in medio cursu flexit repente Vercellas. Adcoq; inexpectratus Hispanorum aduentus fultivi turmis quaternis equitum ad explorandos hostes, uti fit,egressis, praecluderetur regressus. Caeteriim non potuit tam arcte primo obsideri Vrbs,quin per intermissa munimentis loca, peditum millia, & quingenti, duceni equites in arcem, Vna cum Sanfronio Architecto penetrarent. Mira tamen celeritate Tolς t. obsidium instituit. At Sabaudus sibi conscius quam aretae res essent Vercellarum, ac praecipue quantum tormentarij pulueris inopia I
borarent . Ex omni robore exercitus quingentos lectissimos equites seligit, qui singuli super equorum
clunes, tormentario puluere resertos sacculos gest rent, hanc manum in arcem , cum duum milliumsstulatorum, ac Jiastatorum praesidio emittere deincreuit. Comes Franciscus Abdua, undenis alijs equi, eum per eos dies, ac sexdenis peditum cohortibus in Monteferrato imperitabat . Is per speculatores de hostiu consilio certior factus,continuato die ac nocte itine re, hostes infestus indeptus, a fronteia lateribus PerpetuuS, ter quamuis repetito in Urbem accessu re abire insecta Abdua coegit.Toletanus abAbdua recessus hostium admonitus equitum magistro im Porat
107쪽
ierat,vi quadragenis equitibus hostis vestigij insistat
quia rursus erumpere conabantur. Abdua classicum
canens senis alijs equitum ultra Sesam missis, ipse quatuor alijs, tam sortiter hostem adortus, &licet turma equitum in hoc conflictu trucidata sit, agmen tamen hostis postremum in sugam est actum . Quin ex procella glandium pulueri in sacculis igne iniecto misere equites illi concremarunt. Deplorandum spectaculum, gladio ab una parte Abdua admiranda edebat, ab alia violentus ignis equites peditesque peruadens, multi in praecipiti fuga ruentes obtriti. Millia & quingenti amplius ab rerro & igne periere. Caeterum haec pugna Vcrcellarum Vrbem tradidit, cum ingenti gloria Abduae, cui tam selicem exitum
ab Rege in magna Procerum corona gratulatus est Toletanus.Sed tantaeVrbis expugnationem Alphon sus Pimen tellus magister equitum, Garaia Gomen Tormentorum Praesectus, & Comes Ioannes Petrus Serbellonus Tribunus suis funeribus ferme lugu brem reddidere. Toletanus compositis rebus urbanis Comitem Bernabouem Barbo, militatus curatorem, cum valido praesidio Vercellis Praesectium relim quens, copiarum partem in agrum Alexandrinum, partem in Monserratum distribuit. Interea ab Aula alij super alium tabellarij venerant Toletano mam dantes, quo pax iniretur, ut Vercellae statim Saba
do restituerentur. Enimuero pertaesus madatorum
ab Aula, quae hanc urbem olim Insubrici Imperii
partem, quae Subalpinos mirifice fraenaret, cla straque praeberet incursionibus, rursus auellerent, verba dans&praetextus haud parebat. Tenuit haec
ratio consilij ab Octobre anni exactiusq; ad Maium
108쪽
16ig. Itaque indignata aula Toletani ingenio, quἰ tot nuncijs illuderet, ad Ioannem Viues litterae venere apud Genuenses legato , quibus iubebatur, si Vercellae ad illam diem haud scissent redditae, Ma chioni Belinarensi, qui apud Venetos legationis munere fungebatur, regia facultas mitteretur, ut statim relicta Prouincia Mediolanum contenderet, & ex manu sua Vercellae Daci redderentur, Toletanum in Hispaniam dimitteret, ipse vacuam Prouinciam interea gubernaret. Hoc modo coactus Toletanus, deceptum Regem inclamans Vercellas tandem albquando restituit. Paxque in has leges, Purpurato Ludovisio, & Betunensi Demarcho internuntijs comvenit, ut vicissim capta redderentur, Venia perduellibus daretur. Caeterum euentus docuit, quam alto Toletanus prospiceret, dc nomine Hispano non mindo saluo, sed etiam amplificata Regij nominis existimatione in Hispanias profectus,
suffecto Feriano Duce natalium I 6 Isplendore Regibus quidem
militiae perito, quo orbis intelligeret. quam cordi esset publica Italiae tranquillitas Regi.
110쪽
FERIAE Dux Mediolani Gubernator . Arma.
per eum mota in Vulturenos . Quo initio, quo exitu , caeteraque temporis eius hoc libro continentur.