장음표시 사용
61쪽
dixit, possibilius est solem a suo tramite deuiare, quini Fabriti uin a via recte rationis discedere.
Vtrum ne maior nobilitas compa retur ex licteris, an ex armis.
Cap. 27. e n i solet, ae ea in re Iitigant per multi et tam doctissimi viri, num maior concilietur nobilitas ex li' teris, an ex armis. Nunc mihi danda opera est, vilis lites componantur. I iteret igitur sunt duplices, alias quidem homines evadunt ciuiles, aetiui,& humani, alijs vero contemplativi, & diuini, quorum sane, quia primis lata dem , & secundis honorem competere antea docui ex Ari. propterea nunc de aeti uis, S humanis dicam,tosque cui nanilitaribus coparabo, mox de conceptatiuisaga breuiter.
Literis activis, & humanis eos feri nobiles,& claros, qui illas adipiscantur.
Cap. 28. NEminem adeo Barbarum esse iudico, qui bonas literas,& scientias aeti uas, ct morales, neget vehemeterit lustrare homines, quandoquidem his tanquam propriis, ct naturalibus persectionibus excolitur animus, nec illet temeritati lubijciuntur, nec imperio fortuns, imo ne tempori quidem, quod sere omnia cstera solet cosumere. Oui, dius bonis literis immortalitatem,& gloriam acquisiuit, it enim sitam Methamorphosin concludit.
62쪽
Lam qua opus exeg quod nec Iouis ira, nec ignes, Nec poterit ferrum ,me edax abolere Metu fias. cum olet illa dies, quς nil nisi corporis huius Ius habet.incerti spatium mihi finiat sui. Parte tamen meliore mei super alia perennis Inra ferar.nomenque erit in delebile noHrum. Quaq; patet domitis Minana potenιia terris.
Ore legar populi. per qi omnia Dcula fama, si quia habent Hrι tum prssagia riuam.
similem sententiam uide apud eundem Ouid. de Trist. lib. elegali.
Virgilius quoq; persuasum habens gloriam, & clarita' in pilaeiri, sem oriri ex bonis literis in 3.Georgicorum lib. sic ait. Tentanda uia ect, qua me quoque postis .
Tollere humo , uictorq; uirum volitare per ora. Primus ego in patriam mecum, modo uitasMpersit, Aonio rediens deducam Nertice musai: .
Primus ita as reseram tibi Mantua pes mansimiliter Horatius cum tres earminum suorum libros absoluisset, diuturniorem famam sibi partam ait, quam si aereae statue, aut Egiptiorum Pyr mi des, Regum se pu lib. .eam. in schra in memoriam tui erigerentur, sane suturam immor- ne ode xxx. talitatem pridicat hoc modo. Exegi monimentum are perenniar, Frialis situ pyramidum altius. Quod non imber edax, non aquilo impotens Tossit diruere, aut innumerabilis Annorum series, o fuga temporum. Non omnis moriar , multaspars mei Uitabit libitinam usq;ego postera crescam laude recens, dum capitolium;
Scandet cum tacita virgine Ponti ex.
Dicas, qua violens obstrepit Aufidus,
63쪽
Regnator populorum, ex tamili potera , Princeps aeolium carmen aditatis s. Deduxisse modos. sume superbiam Q sitam maritis, O mibi delphica Lauro cinge volens Melpomene comam
De hae re silicet, quod Poets tantum glorIam, & famam qu rant, si plura desideras; Vide Ouidium de Arte amandi lib. 3. Propertium libro 3. Eleola I 8. &libto q. Elegia ultima. Horatium lib. q. Carminum ode 8 Iuuenale Satyra. x Dantem Florentinum Cant.24. In serni. Franci-ciscum Petrarcham de Triumpho Famae Capitulo a. de demum Ciceronem in primo libausculanarum Questio
Maiorem nobilitatem, S Gloriam
comparari ex armis, quam ex literis. Cap. 29.
ι b. 7. Irtarit naturalia cap. loQVanquam litere, ut dixi,gloriam δε claritatem quGdam singularem asserunt, ea tamen admirabilior est, quq oritur ex armis;. si modo bella. suscipiantur ob eam causam,ut sine iniuria in pace vivat G tam&si. n. bons literet, ac scientiae colant, perficiantq: animum, de Iaudem nunq; interituram concilient, bona tamen suntquet dain priuata,&particularia, ijs videlicet, in quibus insulit. Res militaris autem publica commoda,&publicas utilitates parit; di quemadmodum Cicero inquit in 1. Iib Officiorum: facilior, de tutior , deminus alijs grauis,aut molesta vita ociosorum, fructuosior aute hominum generi ad claritatem, amplitudine nam de aptior eorum,qui te ad RempubIicam,& ad magnas res geredas accomodauerut Laudiamus
64쪽
audiamuς porro quid Marcus Tullius quem Plinius luce doctrinarum appellat) contra Seruium Sulpitium ad propositum hoc dicat pro lucio Mura:na - uis potest, ait, dubitare, quin ad consulatum adipiscendum multo plus afferat dignitatis res militaris, quam iuris ciuilis gloria Vigilas tu de noete,ut tuis consultoribus respondeas, ille,
ut eo , quo intendit inature cum exercitu perueniat, te Gallorum illum Buccinarum cantus exuscitat, tu actione instituis, ille aciem instruit. tu caues ne tui consultores, ille ne urbes,aut castra capiatur. ille tenet,& icit,ut hostiucopiae, tu utaque pluuiae arceantur. ille exercitatus est in
xndis nimbus, tu in regendis . Ac nimirum , dice- enim quod lentio rei militaris virtus prestat caeteris omnibus. Hse populo Romano , hqc huic urbi eterna gloriam peperit. Hic orbem terraru parere huic imperio coegit. omnes urbans resonia hic nostra prges ara studia, di iis c sorensi laus , α industria latet in tutela, ac prs sidio bellice virtutis. Simul atq; in crepuit suspitio tumultus, artes illico nostret conticescunt. Deinde Virgilius indicat esse nobilitatem,& Gloriam sublimiore omnibus , regere populos, firmare pacem, expugnare ostinatos,&rebelles,
deniq; subditis parcere. qus armis,&bellicet virtuti haud
dubie resereda lunt accepta. sic igitur ille in solib. . eidos Anchiten in troducit ad IEneam. dicentem .. Iusta illud vel
tis de Re militari lib. r. ca P. 3. Diuuiarum no
eli secura pota sessio , nisi Ai-
Prope finem Excudent aliis sperantia mollius gnar. credo equidem , Uuos ducent de marmore vultur abunt causas melius, Ositq; meatus Describent rato, urgemia f era dicent, Tu regere Imperio populos Romam mement uae tibi erunt artes, paciq; imponere morem,
Parceresubiectis, debellare suesios.
Vt autem re militari,&bellicis virtutibiis homines illustrenuir , suscipienda quidem bella sunt, non more bel- Cieeto libro e luarum, non iniuste, verum honestatis, &. virtutis amore Mi v ob ea
65쪽
ob eam causam, ut sine iniuria in pace vivatur, ut ante dixi, nec opus est in acie versari tenacre , manu cum ho ne confligere, inmane quidem illud, di belluarum simile ex eodem lib. os est, sed cuin tempus necessitasq; postulat, decertandum manu est, & mors seruituti, turpitudiniq; anteponenda.
V Eruntamen videat bonus miles, ut in primis Deum, - a quo sortitudinis donum accepit, benedicat. pura
tudine exerci- intentione pugnet, nam teste o. Bernardo de nouatur victoria, sed Militia, si bona suerit causa pugnantis, pugnae exitus in do dii Maeli tu. esse non potest, sicut nec bonus iudicabitur finis, si cau i 3. haeserti iudi la non bona,&intctio no recta prscessit,& D. Augustinus lne munitus Da - contra Manichcu dicebat; Quid culpatur in belloΘan quia 'in ia riutur,quadoq;morituri,ut domi iactur in pace victuri. diluidi sit a. l Oc reprehendisse timidorum est, non religiosorum; noceum, tu ueni, ad d i cupiditas, ulciscendi crudelitas, im placa tus, atq; impla- me cum gladio, cabilis animus, seritas rebelladi, libido do in inadi,&si que
similia, hqc siit, quq in bellis iure culpatur. debet insuper-hio id ei, 6 milus hostibus fide seruare, victis quoq; misericordia immine Domini ex pendere,atq; prcstare, sic. n. Augustinus Boni sectu instruit. ercituum. Bernardus demum scribens ad milites no mediocriter cor
probruiti hodie sillo, stena,& calcaria depingunt, auro, argentoq; ornant.& dabit te Do. Militaria inquit, sunt l,sc insignia, an muliebria potius in manu mea, & ornamentaὸ Nunquid forte hostilis mucro reuerebitur aurum, P rcζt, serica penetrare non poterio utiliorate, di d bis ei. cit in conflictu lorica terrea, quam stola linea: Hinc&Perida uera calliolu cles Philosoplius ait; non piitura, non aurum, non lapi
Philistim ii ille des, sed scutu diuulfum, fracta galea ,gladius hebes,facies Pi, iiij, . l. ' vulnerata,cedunt militibus ad ornatum. De arte militari ut celat omniἰ multa habes apud Vegetium lib. a. Militiae instrumenta, terra. eli vide apud Dominicum Nanum Mirabellium , MilitarisDςm in ii 4ςi prudentiae definitionem ponit D. Thomas in a. secunde quest. 43. art. q. Milit laudes vide apud D. Augustinu. in ser-
66쪽
In sermone de puero Centurionis; & ad Bonifacium. Demum multa alia de militibus habes apud Platonem de Republica Dial. s. & apud Franciscum Patritiis de Rep.
, Principes, 8t optimates viros tu Domi, tum Militiae nobiliores, εἰ clariores e si e militibus, quamlibet strenuis.
Cap. O. Principes & optimates viri clarissimum locum, & priamum gradum Nobilitatis in Republica tenent, que, aut hereditario iure suis ex maioribus acceperunt, aut suis egregijs factis,&studiosis actionibus per se conquisierunt, di pepererunt, aut quibuslibet rationibus alijs adepti l unt. habent igitur, siue domi permaneat, siue foras ad bellum gerendum pro patria exeant, eam nobilitatem, di gloriam, ad quam bellicis actionibus co tendunt milites vel strenuissimi, atq; principum, & optimatum consilijs,&p rude tia,milites, di exercitus plerunq;inaximas res gerunt optimatum quidem maius ingenium est, hominum autem armatorum s uni vires corporis maiores,ac animi quidem imperio corporis seruitio magis utimur, Alterum nobis cum D ijs, alterum cum Beliuisco:nmune est, propterea si vere volumus iudicare,mulis res extiterunt urbati et maiores clarioresq; quam bellicet ob prudentissima optimatu conlil ia, parua enim sunt soris arma, nisi est consilium domi; merito igitur dixit Cicero in Consulatu suo, Cardant arma togae. concedat laurea lingial Eoiani Rempublica Ini ossi sex
gubernante, non ne togae arma cesseruntλ neq; .ia. in Re- Consili j ne- publica periculum fuit grauius unquam , nec maius ociu. ces uate, habes Ita consiliis , diligentiaq: Ciceronis celeriter de manibus , Ripv. ybii ς p. audaciis timorum ciuiu in delapia arma 1Pla cestiae sux xa tract. de vutut
67쪽
bus, in prouer. bijiae benefici js lib. 3.ad Lueillurineidos lib. Ouidiu de Pot. lib. 4. eleg. 22. Horatium lib. I. earm. de A. Quomodo consilium non sit de Preterιtis, sed defuturis, & quo modo non sit de fine, sed mediorum ad fine, pete Aristo. in. I. Reth. in 3.& 6. lib.ethico.
qui res igitur gesta est unquam in bello latitaὸ quis trium 'phus conterendus p Bello autem, &negocijs compertum est; in bello, & in patria ingenium, prudentiam, consiliu optimatum posse inulto plus, quam strenuissimos milites, di paratos exercitus. Itaq; virtute animi res militaris magis procedit, quam vi corpo iis. Quamquam vero utraq; per se indigens est, ac altera alterius auxilio eget, tamen priusquam incipias, consulto, Subi consulueris, mature facto opus est. Quanto igitur in naui, qui gubernat Clauus edens in puppi, dignior, S laudabilior est , csteris I aborantibus, &sudantibus in rein ando,eo principes, & optimates, cum in senatu conlulum domi,aut cum foris etiaaliquando exercitus ordinant, & moderantur clariores,&nobiliores sunt laborantibus in bello militibus , di armatis hominibus, dixi prscellentiorem esse nobilitatem, &floriam, quq armis comparetur, quana quq literis, quius tui,& humani evadimus. Tum principes, di optimates, non modo literatis illis, verum etiam armatis hominibus antecellere, ac laudabiliores esse. Deinceps reli- .
quum est, ut de literatis contemplativis, breuiter etia disi
Quanquam contemplativi simpliciter sunt nobilis imi, eos tamen gradum nobilitatis non habere in Republica.
CO templativi,& sapientes homines eo conscendunt
persectionis,&nobilitatis, ut scientias, & notionibus rerum sese parent ad beatam copulationem, quacum optimo Max: Deo coniuncti sint, nec iam sint homines, sed Dia beata illa copulatione,& participatione; quare
ut Arist. ait in prohemio sui Metaplulicet verisimile, est
68쪽
eum hominem , qui primo praeter communes sensus qua- uis artem inuenerit, non solum ob utilitatem, qus ab inuentis profici scitur, sed ut sapientem etiam, antecellente-quq c teris admiratione ab hominibus affici,atq; cum co- plures artes inuenirentur, &alis ad necessaria , aliae ad degendu conferrent, semper tales sapientiores illis putamus, propiaerea quod scientiae ipsorum non ad usum pertineant . Quo circa cunctis iam talibus c6 paratis. eae scietiae inuentet sunt, que neq; ad voluptatem, neq; ad necessaria comparanda conducunt, primoq; ijs in locis , ubi primum homines octo indulserunt. a propter Ma-tehematice artes primo circa AEgiptu in oboris iunt; illi e enim concessu est, ut sacerdotes octo vacent. Deinde probat Arist. in io. lib. Ethicorum multis, &accutissimis a gumentationibus contemplativos esse nobiliores activis. Quare sapiens ab humanis actionibus, Republica separatus contentus quidem se ipso,nihil vult, ct curat nihil horum, quet admirantur homines in Ciuitate.Sie de illo inquit Horatius ad Mecenante au
Ad summam sapiens o minor in Iove. Diues Liber, Honoratur phlcher, Rex deniq, regum. Trecipue sanus, nis cum pituita molesta eg.
NO N habent vero contemplativi diuitias, qui sunt
actius, &ciuilis nobilitatis instrumenta, ct habentium auxilio egent,quare de diuitibus ae sapienti- bus a Simonide ad Hieronis uxorem dictum est , cu interosasset, utrum sit melius esse diuitem, an sapientem.Sapientes enim inquit, in diuitum ianuis video, non habent inquam sapientes diuitias, sed ideo non habent, quoniam illas non curant,& parui penduat; quandoquidem ciuiles, di humani esse nolunt, sed contemplativi, &diuini. Huc in i politi vide pertinet Thalis Milesij exemplum,cui, cum obi jceretur D. Thom.leres
Philosophis studium propter inopiam, quasi iuntate,&infructuosum ,prospexisse illum serunt per Astrologiam, oli
69쪽
uarum ubertatem futuram, cunque coegisset pauxillum pecuniarum, hieme adhuc vigente,emptione olei secisse in Mileto, & in Chio pro paruo admodum pricio, ut potenemine plus offerente, arrasq; dedisse; cum itaq; postea tempus venisset, multis subito querentibus vendidisse oleum, quanti ipse uoluit, ac magnam vim pecuniarum inde super lucratu,ostendisse amicis per facile esse philosophis ditari, si vellet, sed hoc non esse illis curq. Ac Thales quidem ad hunc modum sapietit specimen edidisse diei
tur; praeterea contemplativi, quoru studia , vitaq; omnis in reru cognitione versata est, ab augendis etiam ho in inuutilitatibus;&co modis non recesserunt; na,& erudierunt multos, quo meliores ciues, utilioresq; in rebus suis pub 'licis esset,ve Thebanum Epamin undu Lysis Pythagoreus, stracusium Dionem Plato, multiq; multos. Neq; solum uiui,atq; presentes studiosos discendi erudiunt,atq;doeee, sed hoc idem etiam post mortem monimentis literarum assequuntur, nec enim locus ullus pr termissus est ab ijs,
qui ad leges, qui ad mores, qui ad disciplina Reipublicet
pertineret, ut ocium suum ad negocium activorum, α ciuilium contulisse videantur.Ita illi ipsi doctrins studiis, ct sapientis, dedit ad hominum utilitatem tuam, lapientia, prudcntiam, inteligentiamq; potissimum conferunt. Deinde Virgilius in a. libro Georgicorii, sapientem in hunc modum vocat felicem, di fortunatum Felix, qui potuit rerum regnoscere cru's. Atq; metu omnes, O inexorabile fatum subiecit pedibus , Hrepitumq: Acherontis auari Fortunatus, o ille, Deos, qui nouit Agrestes,
Tanaq; siluanumqUenem Nnnphas orores quam vero sapientes, & eontemplativi per se,
I limpliciter sunt nobili lsimi, diuini, honorabi- les, &Faelices, tamen gradum non habent Nobilitatis in Republica, neque locum tenent cum Patribus, Iusi
70쪽
nisi principes illos ad patritiatum assiunant, nec enim ad gladum ciuilis, S activae nobilitatis coscenditur, nee gloria, & claritas acquiritur speculationibus,sed optimis quibusq;actionibus, neque contemplativi ad laudem, sed ipsu in ad honorem aspirant. Qui tam etsi pr stabilior est laude, nam diuinum quiddam est, non tamen habet locum in Republica,& in humana societate . sed tantum invita diuina; quamquam igitur invita diuina,in scholis philosophorum , &simpliciter sunt nobilissimi contemplatiui, & sapientes,tamen in vita activa, ciuili,& humana uincit cognitionis studiu,consociatio hominum,atq; communitas. /
QVantum vero laudis, & honoris deserendum sit sapientiq, preciars, Sic ite admodum ostendit philosophus multis in locis, nam in primo lib. diuinorum p.a. ait, hanc unam omnium scientiarum esse vere libem sapitntia homiram, & sui gratia; nec eius possessionem humanam esse, nibus signifiea .. sed diuinam i hanc solum Deum persecte habere, eamq; xvr a hi curii solam de Deo agere. Alias disciplinas sortassis utiliores,& nim magis necessarias esse posse, prestantiorem vero nullam , n maestin h in s. Metaph. t . com. a. inquit, scientias speculati uas minibus sapienPristare alijs, speculatiuarum autem hanc esse pr stantis si ' β' mam; insectione 3 a roblem. io scribit, ideo veteres non ς ς λη ςp ' statu i sse prsinium aliquod sapientis,ueluti certaminibus, quoniam propter eximiam se pient iae praestantiam, nec idoneus iudex eius reperiri, nec satis dignu praemium c O ..
stitui potest. in ρ.Ethicorum assirmat sapiet iam tanti essς, , 'tata ita
ut his, a quibus eam accepimus, nec honorem, nec me ει Ethi. 2. cap. i.
Cedein vllain parem referre possimus, non secus, ac Dijs, Vide Anii in adiparentibus. Verum de sapientia dictum sit satis: qualis ς h ς p debeat esse sapiens, percurramus.Plato in s.&6. lib. de Republica,vult eu,qui futurus est lapies, sic informatu esse a natura,vt habilis,& idoneus sit ad scipiendas omnes d sciplinas,eacelles ingenio, memoria,&iudicio. Deinde,ut vei et hementer