장음표시 사용
31쪽
ro Digest. Lib. I. Tit. II. non in totum a Jure Naturali recedit, nec per omnia ei servit, i. 6. hic. sed aut addit aliquid interpretando , ratiocinando, & ad hypotheses rerum praesentium naturae theses accommodando aut propter bonum publicum ei detrahit ut in usucapionibus. l. I. de Astic.
Idco populus Romanus, partim de aliarum bene constitutarum Rerumpubi. institutis, partim ex se
suorumque ingenio & sapientia prudentum , pro usu sui Imperii & mλ'Lματος jus ejusmodi paulatim sibi condidit. Quod jus Romanum , quoad formam , in scriptum , s Id est , expressa sanctione praescriptum &non scriptum distribuitur. l. 6. S.I.hic. Scriptum jus vel ex Legibus , Plebiscitis, senatusconsultis , Decretis Principum, autoritate Prudentum venit: vel a Praetore, adjuvandi, corrige
di, hoc est, supplendi, j. I. 2. Insi. de Am .psi. Juris civilis gratia introductum : quod & Honorarium,
ad honorem Praetorum, dicitur. l. 7. hic. Jus non-scriptum mores & institu a majorum, quae usus diuturnus approbavit,complectitur. l. 3I. desi. Eodem resertur AEquitas: quae tamen potius ad normam natutalem , quam ad civile Romanorum jus videtur pertinere. ε Rus usus elucet in tribus praecipue articulis. i. In legibus, ex aequo & bono ad ianam rationem, & rectam sententiam accommodandis & in terpretandis. l. 2 . l. 19. De si. Icquitur. de V. o. ' -
2. In legibus ampliandis & probabili aequitatis
ratione, ad similes species , quae lege comprehensae non sunt, cX paritate aequitatis extendendis. l. Io. cum seqq. de si. l. ult. ubi Gl. C. de const. pecvn. 3. Ut in his quae nec de sententia legis , nec ratiocinationis argumento definiri possunt,pro regula judicii atque juris valeat. l. 2. f. item Varus. F. de aq.pluυ. arc. c. . ubi GL Panorm. n. 6. 7. Ext. ae tramati. De
32쪽
De Orig. jur. cis. ct omnium magi str. cte. os
De Origine juris civilis, se omnium maria 'stratuum, ct successione prudenIum.
C. Rigo juris civilis, id est, Romani, l. I. s. a. de rei vindic. dupleX: alia naturalis, de qua titulo superiori: alia civilis, historica Reipublicae Romanae propria , de qua hoc in titulo , repetitis ab ipsi condita urbe Jurisprudentiae hin us incunabulis, tra
Initio civitatis nullae scriptae fuerunt leges , sed arbitria Principum pro legibus erant: Tacit. lib. 3. l. a. in pr. hic. nonnullae tamen a Romulo aliisque Regibus latae , Dion. Halicar lib. q. . quae postea a Papirio collectae, & unum in librum redachar, c. 2. f. a. hic. Jus Civile Papirianum vocatae laut. d.
Verum eae exactis Regibus , brevi omnes, exceptis paucis, partim lege Tribuni Celerum abrogata: : partim ciesuetudine obsoletae sunt; δc populus Romanus viginti fere annis consuetudine magis, quam ullo certo jure usuSest. d. l.2. S. S. Deinde placuit publica authoritate sId est, universi populi penes quem summum erat imperium)decem constutii viros, qui eXploratis aliarum civitatum , praecipue Graecarum , quae optim8 tum temporis constitutae habebantur) institutis: ex omnibus optima quaeque eXcerpendo, civitatem legibus fundarent : quae ad hunc modum conscriptae, latae, .approbataeque in x II. tabulas aeneas , anno ab urbe condita Soῖ. sunt redactae. d. l. a. f. . inlae omnibus Philosophorum bibliothecis anteponendae , inquit Cic. lib. 2.de legio. Sc sons omnis publici privatique juris . Liv. lib. a. 9 3. dec. I.
Cum autem brevitas legum,omnium controVe starum articulis definiendis, non constaret, legesque interdum requirerent interpretationem : ideo ex
Iurisprudentum sine quibus jus non potest consta- rei La. f. post originem. hic. interpretatione, sine
33쪽
lege scripta , jus natum , communi nomine Civile dumi m. d. l. 2. f. hu legi 3.
Ne vero populus incondite ageret, certae compositae sunt actiones ; legis , seu legitimae actiones
appellatae. d. l. 2. 3. 6. Erant certae solemnesque. d. l. 2. S. 6. Id est ceriatis verborum formulis ac velut aucupiis conceptae,
in quibus proinde didiandis & proponendis neccia
sarius e stet ussis Jurisperiti, propter periculum, quod suberat, ne, qui caderet a syllaba, & caderet a causa. Quaeropter sublatae. l. I. C. de μrmul.
SeJata plebis cum patribus discordia picbiscita
fasta, iisque lege Hortensia, Gest. lib. II. c. 27. Vel Horatia, Liv. lib. 3. dec. I. eadem quae legibus scriptis auctoritas tributa est. d. l. 2. f. g. Et, cum populus in tanta turba non facile conveniret, Senatus, ad quem ea cura deducta, tulit lege', Senatusconsulta dictas, d. l. 2. 9.9Magistratus, penes quos erat jurisdictio, ut Praetores , AEdiles , proponebant etiam Edicta, ut scirent cives, quod jus de quaque re quisque diecturus esset, seque praemunirent. a. l. 2. 6.9. Id est, apud se decernerent, qua de re, & qua actione & contra quem illo anno agere vellent, aut si convenirentiar, an dc quomodo se defendere deberent. Multa enim errat in Praetorum Edictis nova & a Leg.XII. Tab. aliena , cum iis Juris Civilis adjuvandi, supplendi, adeoque corrigendi, jus esset. l. 7. S. I. eod Ea juris atristoritatem habuerunt,& propter honorem Magistratus jus honorarium appellari caeperunt. d. l. 2. 6.9. Novissime potestate populi in Principem trania lata, datum ei, Puta a populo.) ut quoa constituisset, esset ratum. d. t. a. f. novissime .F. sed quod Inst. de I. N. G. C. Constituebat Princeps vel edicendo , vel rescri-hendo, vel decernendo. vide infra. tit. de constit.
De origine Magistratuum , ut &successione Iu risconsultorum , cum ad historiam magis pertino ant, quam jus, hic agere supersedemus , lectorem que curiosum add. t.2. remittimu4. De
34쪽
De regibin, Senatussue Consultis, o
longa consuetuHne. Τ I T. III. C Pecies Iuris Civilis Romani ut supra dictum o sunt jus scriptum, Sc non scriptum. Juris scripti partes sunt: Lex , Plebiscitum, Senatusconsultdm , Constitutiones Principum, Edicta Praetorum , Responsa Prudentum. 3. . dist. de Ι. N. G. C. LcX , angusta significatione , est quod populus Rom. Senatorio magistratu rogante, veluti Consule, constituit. 3. lex est. In st. de I. N. G C. Alias latius , cum omnes juris scripti & non scripti species amplectatur) est commvue praec plum, Virorum prudentum consultum,delictorum, quae sponte , vel ignorantia contrahuntur, coercitio, communis Reipublicae sponsio; l. I.l. 2. hic. vel est justorum, injustorumque distinctio ad illam antiqtii Junam & rerum omnium principem naturam expressa. Cic. lib. a. de legib. Quid sit Plebiscitum , Senatusconsultum , &c. vid. rit. IV. eod. Legum aliae divinae sunt, aliae humanae : cap.omnis. dist. I. Harum aliae naturales, aliae civiles. Is . llen. de Ι. I. Hae rursum aut universales, de quibus, ut & civilibus , dc Romanis quidem , tantum hic agitur aut generales, aut singulares, aut particulares, seu locales. l. 3. l. n. l. I 6. f. hic. Gonditum Romanum Jus est & leges per populum, s. I. vers. NamJue. Inst. de I. N. G. O CH. aut magistratum, cui imperium & potestatem condendi juris populus detulit: quales Senatus , l. 9. hic. Praetor, 3.7. Inst. eod. Princeps. S. 6. Inst. eodem. Populus sUt pote penes quem erat totius Impeiarii Majestas ) legem proprie condit, & Princeps, in quem jus populi transtatum. l. I. c. de conss. princ. Senatus jus potius facit. d. l.9.
35쪽
Et Consuetudo jus facit. Unde Modestinus,llen. hic. Omne jus , aut consensus fecit, aut firmavit
Hodie transato in Principem imperio , legem generalem solus facit Princeps , l. I. l. sin. C.hic. localem squar in jure decretum , r. r. de Decret. ab
ora .s c. hodie statutum Vocatur. c. At animarum .de
const. lib. 6. quisque praefectus inferior in suo territorio ; Bart. in l. omnes. 9. De I. I. M. 8. & quaeque universitas. municipium , civitas, etiam sit periori subjecta feci tum eo approbante. clen . de con-sιet. Bart. in d. l. Omnes. n. 7.
Judices in judiciis interpretandi juris potestatem
habent, per t. 8. C. dejud. non tamen in modum legis. arg. l. I. C.de si . ubi Dd. Le X Ve Tatur, circa personas, res & actiones,sive judicia, l. I. de stat. bom. non praetexita aut praesentia, sed sutura, l.7. C. bic. Nisi aliter lege cautum. d. l.7. l. . f. I. C. de SS. Eccl. In iis non minutissima quaeque leges consectantur, alit quae forte uno aliquo casu eVeniunt, i. . hic. aut quae singulares respiciunt personas , l. 8. hic: sed quae ἐοι το πλῶς ον cvenire solent , d. l. 8.l. I 2. hic. Jus quod circa res versatur , aut in acquirendo, aut conservando, aut minuendo consistit. l.ult hic. Commune omnibus legibus est; primum, ut aut imperent, aut vetent, aut permittant, aut Puniant. l. 7. hic. Deinde ut ad regulam suminae illius legis, quam in mente tanquam κριτηριον & normam omnis juris circumferimus, Cic. tib. 2. de legib. congruenter aptentur. c.sscta. c. erit autem lex dist. 4. Recte itaque dicitur , animam legis esse rationem : arg. l. scire. I7- ιι c. scdulo .38. dist. idque demum legis nomen mereri , quod in aequitate consistit. c. ςonsuetudo. dist. I.
Ad formam legis, quoad j iis Romanum, & scriptura requiritur: ea enim specifice lex a consuetudine distinguitur. cap. lex. dist. I. l. 6. f. de I. ILicet etiam in eo disserant, quod lex expresso
36쪽
De Legibus , o c. I sconsensu, approba Mone & sufiragiis , aut certe ex principis authoritate , uno tempore & fertur & valet consuetudo verb tacito totius populi tantum consensu, nec uno temporis puncto, sed longa diuturnitate inducitur & temporii progressit vires acquirit. l. I. f. ult. de aq. pluυ. l. 3. f. ductus aqua. deoq. quot. ast. Feruntur leges, ut earum praesidio tuti ab injuriis simus. Cic. lib. 2. obf. Et omnes obligant ad scientiam , l.9. C. hic. t.t. De jur. fct. Vn. ad obedientiam, l.7. de juriat. aut ad poenam. I. 2. hic.
Princeps tamen legibus solutus est, i. 3I. LP. etiamsi legibus sicuti par est. l. Digna vox. C. iiis. l. ex imperseeto. ins de legat. 3. Vivat. S. I ast. quibus mod. test. ins. Nempe licet leges ipsum Plincipem tanquam legi statorem non libent auctor ta- te ; tamen constringunt eum honeuate & ratione
De interpretatione legum multa hoe titulo Proia Ponuntur. Quo modo umiles ad casus eae producendat sint, vel ratiocinatione consultorum , l. I I. I. I 3. hic. vel jurisdictione magistratus , d. l. I I. cum seqq.Quomodo quadam temperandae quoad mens & verba earum patiuntur, l. 6. S. verbum. de C. S. Elari. in l. Fdsciendum. de parricid. Nisi aut contra rationem juris quid receptum contineant,l. I . cum seqq. hic. aut certam semper habuerint interpretationem. l. 23. hic. Modo evidens utilitas aliud note suadeat. l. 2. ins tit .prox. Certam habuisse interpretationem dicuntur quarum sensus consuetudine receptus,probatusque est; etsi verba obscura vel ambigua sint. l.37. hic. l. D.
Consuetudo dicitur jus non scriptum , vetustate
comprobatum , cic. lib. 2. de Inveni. c.F. O 12. Vel introductum moribus. c. consuetudo. I. dist. tacita quasi conventione. l. 32. l. 3F. hic.
Iustiniano, S.sine scripto. Inst. de I. N.G. O Ciυ. consuetudo est jus, ex non scripto veniens, quod usus approbavit.
37쪽
ts Digest. Lib. I. Tyt. II LEst duplex : alia generalis , quae est instar legis, d. l. 32. alia specialis seu locatis, quae vim habet statuti, sive legis municipalis. l. ῖ. f. F. de sepul
viol. l. I. 2. ubi Dd. C. descruitutib. t. a. a. c. quae sis long. confConsuetudinem introducere potest populus, qui& legem condere d. l. 32. Si superiorem recognoscit, ejus patientia & scuentia opus ut quidam volunt) c.cum non unores. I S. de praeben. 0 n. alii in l. 2. C. qua sit long. con
aut saltem sui alii, quod & receptius) sufficit ut
non contradica c. Bart. in l. de quibus . n. II. Iason. n. 3O. hic.
Nisi id vel privilegii loco , ut Plebi Romanae,
64. Inst. eod.l. 2. S. 8. . de Orig. jur. sit indultum, Vel ea conditione in fidem deditionemque sint recepti, ut suis legibus relicti; ut Graeci. Lis. Π.ab U. C. Non tamen necesie , ut, aut a toto populo, aut majore ejus parte, inducatur: Iasd. loc. ut obtinet in stlitutis . . quod major. ad muncip. Versatur consuetudo, circa res possibiles, atque honestas. Debet enim esse rationabilis, c. . ubi Gl. adverb. rationabilis. de consuet. nec juri divino, Bald .in. l. 2. C. de usur. d. c. ubi Dd. de consuet. aut naturali, praescribere, csustra. c. qua contra. dist.' c. I. de .co . in 6. ΟQuamam sit rationabilis, id judicantis arbitrio
relinquendum. Host. Panor. Bald. in d .c.s n. ad verb rationabitu.
Potest & consuetudo contra jus scriptim a populo libero, qui ut expresse, sic & tacite legem abro gare potest,) induci, d. l. 32. S. I. hic. non a subdito.
ι. 2. C. qua sit long .cons. c. . de consuet. Nisi Princeps eam confirmet. Indistincte tamen, secundum Doctores, Bari. IV. O alios in d. l. 32. Canon .in d. cfn. contra legem inducitur,ac praescribitur decennio in foro civili, quadraginta annis in foro Ecclesiae. c. de quarta. de praescr.c. cum de beneficio. y . ubi Gl . verb. leotima. de
piaben .in 6. Si quidem Superioris praesumpta scientia
38쪽
De Legibus , Oc. I tri at legari possit;aut populus non simpliciter eum
agnoscat. Ut consuetudo inducatur , nec titulo, nec bona fide opus. IV. in d. l. 32. n. 9.Sed 1. AEtitum frequentia, l. I. c. quaesit long. conis. l. 3. C. de aedis priv. duorum , aut Bart. n. I 2..I . n. 8F. ind.l. 32. plurium , pro arbitrio judicis, Bald. ct Salic. in l. 2. C. qua sit long . cons. maximEjudicialium,si haberi possunt, i. 38. l. 24..hic. 2.Diuturnitate temporis ; d. l. 32. cum si. seqq.d. c. . secundum Doctores decennii , Bart. n. I . IV n. 3. .in d. l. 3 2. 3. Principio rationabili, ut non e rore , sed certa 1cientia , introducta sit. l. 3 o. hic. Non enim rationem Vincere potest consuetudo. l. 2.
. quae sit long. cons. Praecipua consuetudinis differentia ac forma in eo consistit, ut sine scripto in solo populi usu versetur. per 3.9. Instit. de jur. nai. gent. O ciυ. In scriptis redigi tamen facilioris probationis
gratia potcst, nec propterea naturam mutat. Jart. n. 8. O M. IUn. 36. ind. l. 32. Probari, non allegari tantum convenit, i. . decust. reor. Castr.in l. un. C. ut qua desa .part. cum in facto consistat. Menoch. cons37. n.92.conf8. n. I 6.
Probanda specifice,Menoch.cons .n . 37. actuum frequentia uniformis, Menoch. cons 37. n. 39. ct 67.& temporis diuturnitas. Iasin da. 32. n. 88. Curi .ind. c. sin. Probantur aut scripturis , puta publicis, eXemplis rerum judicatarum : c. post ces 'ionem .7. de probat. Eart. in d. l. 32. aut testibus , saltem duobus. Bart. O Cyn. in l. 2. C. qua sit lon. cons qui idoneam suae opinionis causam reddant. Bart. Dd. ind. l. a.
Periti & seniores cujusque loci, qui ita semper
observatum testantur, etiam sine alia cause redditione, ostensioneque actuum probant. Bart. in d.
39쪽
18 Digest. Lib. I. rit. IV. Effectus non minor quam ipsius legis, Men. cons.
Itaque omnes obligat ad scientiam, cum aperta& nota est. Item ad obedientiam , aut ad poenam in contractibus, i. 6. De eυi t. l. 3I. S. 2o. De e fidit. Edict. delictis, Auth.qua in proυincia. c. tibi de crim. t. s.f.pen .de poen. judiciis. l. 3. f. . ubi Gl.de testibν Auth.jubemus, ubi Bald. dejud. optima interpres est legis, i. 37. hic. scilicet tacita : Cum expresse legem Princeps tantum inter
Quando consuetudo legi contraria invenitur,legi& juri communi derogat. l. 32. hic. IU.in l. 2. n. 19. c. si coni. Iur vel util. pub. Pro jure Ias ct Dd. in d. l. 2. n. I9. O I7. judici esse debet; aded ut contra eam judicans , litem faciat suam, d. Auth. iubemur. ubi Bald. S. I. I .de of ud. ac sententia ipso jure nulla sit. Felin. in c.cam cam. q. a. in M. de test. vid. Guid. Pap .in prooem. decis. O ibi annot. marg. D q. in tradi. de poen. in praesa t. num. 7.
O Uod Principi placuit Puta ut vim legis habeat,
l. r. hic. l. 3. C. de legib. legis habet vigorcm, ι. I.hic. cum lege Regia, potulus ei,& in eum omne suum imperium & potestatem contulerit. , sed di quod. 6. Inst.de Iur. Nat. Gent. ciυ. Quod igitur constituit : vel per epistolam , qua absens consultoribus respondet; l. 3. De testib. aut
per subscriptionem statuit, quando libellis suppli-
. cantium sententiam suam subscribit l. 32. S. I .de recept .arb. Vel ipse de causa cognoscens solemniter in judicio , l. 3. de his quae in test. del. aut de plano extra judicii locum, & citra usitatum ordinem de- . eVit; l. I. S. I. hic. l. 3. C. eod. aut edicto publice Vetuit, vel jussit; aut oratione, quae in Senatu suadendae legis causa solet a Principe haberi,ptaecepit; I6. de fons l. I.de reb eor. qui sub tutel. legem esse
40쪽
De statu hominum. 19 constat. l. I . bis. l. 3. C. eod. Constitutiones appellamus.
Ex his quaedam sunt generales , quas Princeps legum vigorem habere vult: l. I. hic. quaedam personales, quae non sunt proprie leges, cum ad exemplum non trahantur. Ut quod ob merita alicui indulsit, aut si quam poenam irrogavit, vel si cui sine exemplo subvenit, ut 2 ευest. I 39. aut aliter inte locutus inter duos duntaxat est , non animo legis faciendae. l. I. hic. l. a. l. 3. infin. C. de legib. Constitutiones posteriores prioribus sunt potiores, iisque de gant. l. . hic. Contractus a Prinei pe factus , licet vicem civilis
legis obtineat, l.pen. C.de don. int .vir. 9 ux. tamen ex Jure naturae successores etiam obligat, Bald .cast. I. . C. de E. text. in c. I. deprob. ubi Can. Instar enim privatorum ex contractibus tenentur ; d.c. I. Baldae in c. I. de natJeud. etiam cum subditis initis : Bald. in l.princeps. c. de si . si quidem ii res patrimoniales concernant: si statum publicum, quaestionis est.
T r T. V. Mne jus,quo utimur, vel ad personas pertinet, quibus: vel ad res , de quibus: vel ad actiones sive judicia, per quae jus redetitur. l. I. Σ .hic. Primo de statu personarum , quarum causa jusconstitutum est, ι. 2. hic. dicendum. Status hominis ad conditionem in qua quisque nascitur & ab origine quasi stat, pertinet. t. Is . ubi Gl. qui test . fisc. Hujus tria censentur capita : Libertas , Civitas,
Familia. l. I. ubi Gl.adverb.statin . de reb.cred. l.ult. de cap. minut.
Nee quicquam ad statum Civis Romani pertinens fingi potest , quod non ad unum e X his tribus referatur. Cum unum ex his adimitur, caput hominis minui