장음표시 사용
21쪽
saciebat, actione opus erat, in foro res tractanda. Initium fiebat ab inius Vocatione, qua actorreum ad Praetorem Vocabat, in eum nempe locum, ubi ille salua maiestate imperii: more maiorum ius dicebat L pen. D. de Iustit. Iure. In iure Praetor id maxime inspiciebat, num de Iure aliqua exoritura sit disteptatio, aut iure deficiente ex aequod bono litigium finiendum, an vero tota causa a facto io, quod inter litigaturos actum erat, penderet. Isto casu Magistratus Populi Romani ipse iudicabat, vel cum Decemuiris, vel inter Centumuiros, hoc deprehenso, Iudicem dabat, qui Pedaneus dicebatur, quae est adeo noua ad rem nostram pertitiora distinctio. Scilicet Praetor initio sui magistratus iudices, quos agendis iudiciis idoneos credebat, eligebat. ii decurias albumque reserebat, qui quod non ex alto I. Tribunali, sed de planovi veluti pedibus iudicarent, ad disserentiam iudicum maiorum pedanei dicebantur. Quoties itaque quaestio erat facti, V. c. num Titius a Maevio acceperit Centum mutuo, num eosdem centum rursus Μaeuiosoluerit c. dabat talem iudicem, quidem quem partes Volebant, dabat etiam iudicandi sormulam, ut ille sciret, quibus notio sua limitibus
Circumsicriberetur Haec pro diuersa contractuum, ex quibus actio nata erat, natura erat Vel an
22쪽
gusta vel lata, vel stricti iuris vel bonae fidei Vide haec uberius tradentem NooDΥIvΜώ,
risdictione O Imperio La c. 8. O 3.
Noua itaque sormulae,&actionum,ipserumque contractuum in bonae fidei& stricti iuris negotia distinctio, quorum si nosse cupis catalogum, adeas β 28. Mu I de Actionibus. Quaecunque negocia ibi memorata oriandes, bonae fidei,reliqua sunt stricti iuris. Sed cognostere penitius,quae fuerit utriusque conuentionis ciudicii natura, hoc opus, hic labor est, quo cum omnium felicissime sit defunctus B G,NDL NG1vs in doctissima dissertatione de seu practico Actionum bonae 'dei si cti iuris Halae 724. q. edita, eius vestigia legere erit meum. Primo notes bonam fidem hic non opponi dolo malo, sed ei, quod cum in interpretando tum in iudicando strictum durum dici potest unde falluntur illi, qui, habere nos negociain iudicia malae fidei plena, legibus nostris approbata, temere crediderunt. Quoties itaque Iudici dabatur sormula bonae Disi hanc sequebatur, , licet maxime eidem
sententiam latur ab eo, quod ab initio conuen- tum erat, esset abeundum, libera tamen pote
23쪽
stas erat, ex bono maequo aestimandi, quid quantumue actori dari, restitui debeat. b. 3o. yde Action Tunc aequius iudicaturus, melius iudicaturus erat, quod ipsi contrahentes praesumerentur ab initio ita egisse, vel agi voluisse, uti inter bonos bene agier oporter Quoties autem fricto iure iudicare iusius erat, omni aequitate neglecta, cquebatur, quod dictum, quod scriptum, quod conuentum ab initio statim quo& pertinebat, si cautus homo, dolum malum abfuturum e se, erat stipulatus Valde verisimile est, antiquissimis temporibus omnes Con
tractus fuisse stricti iuris, quod rigidum illud struectumque ius, rigidis illius temporis Quiritium
moribus maxime conuenire videretur,simul iuris illius autores plebi incautae persuaderent, ita neglecto iudicum arbitrio minus incertum fore ius, ita certo certius suturam, Vt a iudicum voluntate non pendeant ciuium fortunae omnes, &, quicquid singulis ex neglecta aequitate accederet damni, istud communi omnium securitate pensari
Sed laxatis illis rigidis moribus, expulsa pauper
tale, inuentis opibus, conuentionibus contractibusque Omnis generis in immensum multiplicatis, non patiebatur amplius vitae bcietatis, Ciuilis compagis ratio, ut spreta aequitate in ple- iudicaretur. Nisium Praetoribus in pluri '
24쪽
mis contractibus bonam fidem admittere,&ie daneis iudicibus,ut eam omni modo in iudicando sequerentur, iniungere, paucis negociorum figuris in veteri specie relictis, inter quos verborum obligatio, iterarum obligatio, mutuum emi
VII. QUAE SECvNDUM IURA ROMANA DOLI
His ita praestructis nunc videamus,quid in Viroque contractuum genere circa dolum malum suerit iuris, cum ante Galli Aquilii sormulam inuentam,tum post eam. Et quidem quod ad contractus bonae fidei attinet, statim ab initio huius qualitatis introductae dolus commissus ab ip sudico ex formula laxa omnimodo erat emendandus.
Nihil enim consensu tam contrarium est quis honae dei iudicia sustinet quam, non
modo visis metus, ut ait L II6. r. D. de R. ysed etiam dolus, quod non minus ex eiusdem legis β. a. apparet, ubi habetur: Non idemur, ut errant, consentire. Dolo autem oblato, eceptum errare supra vidimus. Si itaque quis dolo delusus promiserat aliquid ab actore conuentus exceptione nullitatis utebatur,4 a Iudice a pedaneo
25쪽
pedaneo formulae laxioris beneficio absbluebatur. in deceptus id quod suum erat praestiterat, dolo patefacto, laesione comperta, in eius manu erat positum, num querela nullitatis vellet uti, petere, ut auxilio boni viri omnia ad pristinum statum reducantur, an malit actione ex contractu niti, Tagitare a iudice, ut ex bona fide dolus ille emendetur, hoc est, contradita perdurante laesio praestatione eius, quod rei intererat, ab actore corrigatur. VIII. DIsΥINcΥI INDOLUM CAVSAΜDAN-
Plerique Interpretes hic distinguunt inter dolum malum, qui contractui causam det,&eum qui in contractum incidat illum dicunt, cum quis ultro non contracturus, ad contrahendum dolo malo inducitur hunc cum alias contracturus Circa rem,aut circa aestimationem dolo malo circumscribitur illic, aiunt, ipΘ iure nullum esse contractiIm,nec parere actionem, nec egere restiGsiones hic contractum valere, sed laesionem actione bonae fidei vel exceptione doli mali emendari. Verius autem est, gratis inferri hanc distinctionem huic doctrinae Auctores veteres Heges nostrae tacent nulla commoda potest dari ratio, cur in contractum dolosium plus liceat dolo causam
26쪽
danti, quam incidenti dificile suturum est aliquando distinguere ista duo dolorum genera nihil Elidi potest allegari, cur illa distinctio in bonae fidei iudiciis, quibus omnis dolus est aduersias, multum, instricti iuris iudiciis nihil operetur quae omnia eo plus ponderis habent, postquam constat L . V. D. h. illius distinctionis sontem vel glosi
male laborare, ut probare nititur Noonaeius in prooemio citatus c. I . vel leui emendatione d commoda interpretatione, ut Vissim GVNDLINGI ad D. h. t. da posse iuuari. IX. QVAE VERIVDOLI ALI VIS IN
Ad stricti iuris contractus discedo, dolum iis immistum contemplo ante Galli Aquilii tempora, deprehendoque Iudicis pedanei nullum fuisse obsormulae rigorem adversiis eiusmodi deceptores auxilium, maxime si clausula dolum malum esse abfuturum, non erat contractu adiecta. Tunc Iudex, siunt B. GVNDLINGII verba β. 3. factum conuentionis olum circumspiciebat, anginisque terminis conclusus non Iam serpendebat,auomodo sit actum, sedquid ille nempe Iuce exceptionem doli mali negligebat, actionem doliis ali emendatricem nestiebat, inuita aequita
27쪽
. bonis omnibus ringentibus, in fraude nempe
na quest, a cuius historiam CICERONI libro de cissus c. q. Tiquam, cum mirum in modum haec nostra illii stret, adstribam Crius equescito)1smuta, homo neci acetus satis literatus, cumse Θ-racusas otiandi ea a non moriami, ut ipse dicere solebat, contulisset, itabat I hortulos melle emere, auo nustares micos ibi se oblectare fine interpellatoribus uset quod cum percrebui set, 'thius ei quia , . in mariam acerras racusis dixit . venales quιdem Jehortos non habere, sed Mere uti Canio, si Oellet, vi suis: Osimul ad coenam hominem in hortos inuitauit in pesterum diem. Cum ille promisisset, tum P thius, ut argentarius, qui es et apud omnes mdinragratiosus, Vcatores Me vocavit, ab his petiuit, it ante Juos hortulos postera die pili rentur dixitque, quid e
S facere velist. Ad coenam tempore venticanius opipare paratum erat conuι- remm ymbarum ante ociatos multitudo,
pro θ' isque, quod ceperat, a 'rebat:
28쪽
2sante pedes Pythii silces abiiciebantur. Tunc Canius Suabo, inquis, quiae est, 'thi, tantumne piscium , tantumne mbarum 8 Et liae, quid mirum ' inquit, hoc loco est, Uracusis quicqui est piscium. hic aquatio hac milia si carere non so sunt incensus Canius cupiditate, contendit a Diuio, ut venderet. Grauate ille primo Ruid multa Impetrat, emi homo cupi solocuples, tanti, quanti P Ihius voluit, O emiti Iructos nominajacit negotium con- ,scit. Invitat Canius posera die faminares suos. Venit ipse mature Scabmum nullum videt Suaerit ex Droximo vicino, num ieriae quaedam ιIcaror messent, quoia eos nunos Meret. Nullae
quo sciam inquit ille, sed hic piscari
nuiti solent. Itaque heri miratar, quid accidi set. Stomachari Canius Sedquid faceret 8 nondum enim Aquilius, OLIegio iamiliaris meus, proIulerat de olo malo jormulaS.
29쪽
etis D DOLO MALO dolum hic non esie commisium bonum, sed Dium, immo pessimum, palam est Neque pumis est Pythius nequam cum Canio, Vir bono, sed contraxit. Maius dubium habet, qualis ille' contractus fuerit, num bonae fidei, num stricti iuris Qui obiter legit narrationem emtionem venditionem habebit, qualem etiam initio celebratam esse constat ex verbis Canius dictitabat, se hortulos aliquos velle emere, H-thius contra venales se hortos non habere,
quid multa Canius impetrat, emit, 'mit instructos Vide Tit. Di de instructo
meli frumento legato Mox tamen addit CICERO NOMINA FECIΥ, hic est sceleris apex, quod bipedum nequissimus, ne praeda vlla ratione poste elabi, contractum bonae fidei, qualis emtio tenditio erat, in nomina , in literarum obligationem, in contractum stricti mris commutauit Uide dissertationem de obligatione nominibus fasia item literarum in
GUNDDINGIANis . L. n. a. Si emtio Venditio mansisset Canius Pythium, nondum se-luta pecunia impudentem petitorem exceptione repulisset, solutam, redditis hortis, per quere t m nullitatis repetiisset Dubium videri poterat Q Interpretum sententia, num ille dolus causam dederit contractui, an incideries illud dici po
30쪽
27 terat, quod Canius ad Pythii hortulos emendos longa machinatione suerit impulsus hoc quod animus emendi hortulos ante fuerit, quam Pthiussiaos, ut non venales, licet maxime innales, oculis Pythii subiecisset, sed comm dum illa distinctio iure non nititur, ut stipra ostensum. Postquam Canius nominibus erat captus, ille quidem stomachari, sed quid ceret 8 nondum enim Aquilius de dolo malo formu-
Pythiorum sine dubio plures crestentibus d lictis inueniebantur, non Syracusis modo sed etiam Romae, immo ubique locorum, tetenim ferax est illud otium indignabantur viri boni, coercendum esse id genus hominum fatebantur. Qua via ad tale remedium iri possit eos latebat. Erat admodum expedita, si Pop. lus Romanus lege lata omne illud inter contractus bonae fidelis stricti iuris discrimen abiecto set, si ad iuris naturae simplicitatem esset reuersus bonam fidem iudicibus in omni actione commendasset, satis ipsa experientia edoctus, postquam in praecipuis συναλλα-αm idem dudum a pla-