Aldi Pii Manutii Institutionum grammaticarum libri quatuor. Addito in fine De octo partium orationis constructione libello Erasmo Roterodamo authore ..

191쪽

non re,at verbis adiuua. Virnilius uisexto. S i te nulla manet tantae pietatis imago, , A t ramum hunc aperit ramum, qui veste latebat A gnoscas.at pro saltem. Lucanus. O felix si te vi sic tua Roma videret. pro Ritem sic. E tsi non vis referre gratiam,aut agati aut pro GIG. A ν & κε, cuius potestatis e cnecesse est enim graecis utamur, ubi nostra deficiunt, )Abnegatiuae . qua re equia verbis adiunctae, aliquid pone fieri ostendunt,sed propter aliquam causem,ne fiat,impediri, ut ε roi φώ,εν hoc est fecissem, si po/tuissem.&

C auderet Priamus certe,& priameia proles, T roianiq; alii,foret 3c his summa voluptas, o mnia si vos haec pugnare,veniret ad aures. D a abnegatiuas. no habemus,sed illarum loco suboiunctivis utimur verbis, ut comessiem,si haberem. fecissem. si potuissem. eurarem breui imprimedos optimos quoq; libros si quisqua rex adiuuaret. N am cuius potestatis effectivae. quare quia signifi/cat effectum procedentem ex causa. Vt legi, nam . doctus sum. ledeffectivam eadem esse existimo, quam proprie causalem diximus.

I itur cuius potestatis Collectivae,vel Rationalis

vel Illatiuar. quare e quia per Illationem colligit, quod supradictum est. hoc est ratione confirmat,

Q. M. Tullius pro Ligario. Habes igitur quod est .

accusatori maxime optandum, confitentem re v.

vel infertur aliis praepositis, ut Catilina solas cero domuit,solus igitur Cicero patria seruauit. D a colictiuas.Ergo.igitur.ital cum accentu in ania

192쪽

, tepenestima. V ero in hac oratione.Eneas vero & pius, & mnis fuit,euius potestatis e Completiuae. quare 'sia nul la significationis necessitate, sed gratia ornatus

ponitur. .

D a completivas,autem. vero. quide. equido quo pnam.nant,& quaecunque coniunctiones ornatus causa, vel metri nulla significationis necessitate ponuntur. E icuius figurae esimplicis,qreesia simpliciter*fers. E tenim cuius figurae ecompositae. quomodo com ponit 'ex enim. . IE t cuius ordinis praepositivi. quare e quia semper praeponitur in ordine orationis. Que sine diphthongo cuius ordinisesebiumui. qua A. re 'quia semper subiungitur m ordine orationis. E rgo cuius ordinis e Communis. quare equia potest praeponi&supponi mordine orationis. e

DE INTERIECTIONE. ic Vid est interiectio'pars orationis indecliq nabilis interiecta aliis partibus orationis ad expridiendos animi affectus. I literiectioni quot acciduntevnum quodesignifica D

tio tantum.

Quot sunt significationes interiectionum hae fer , quae hoc versiculo comprehenduntur. C audentis.risus. mirantis.dol..pavorq;. E gau s. ridetis.miratis.doletu. expauescisis Interrogationes de interiectione. Eu quae pars orationis estZInteriectio. h quaret quia interiacet aliis partibus orastionis.

193쪽

LIBER

Euge euius significationis egaudentis. i

H a ha na cuius significationis ridentis. Da ridentis hahalia. P apar cuius significationise Admirantis. Da ad. mirantis.papae. hem. Ter. papae exuperat ipsam Thaidem. Ide,hem quid este papae accepimus a graecis. dicunt enim illi βαβά. N eu cuius significationis Molentis. Da dolentis. heu. hei.a. O.uar. heu accusativo iungitur . ut heu me miserum. dicimus etiam heu pietas, heu pri/sca fides. hei vero,& vae dativo colunguntur. Uirgilius Hei mihi qualis erat,quantum mutatus ab πillo Hectore. Martia. Si sciero, vae tibi Causidice. A t at cuius significationis 8umentis. Da timetis: iatat. Terenuus in Andria. At at, hoc est illud. hinc illae lachrumar. S unt ne aliqua dubia inter adverbia,seu praeposi otiones,& interiectiones emaxime,ut o interiectio indignantis.dolentis admiratis,& adverbium vocandi,& optandi.

A &praepositio est &iteriectis,ut a Corydon. Corydon.pro similiter praepositio est, ut pro tribu nati,& interiectio ut pro Iuppiter.pro dolor. Quae aliae Orationis partes solent pro itetiectione proferritInfandum,ut nauibus infandum amissis unius ob iram. malum, ut apud Terentium. Quid hoc malum infelicitatis est e dc est dictum anxii avinii,& turbati nimis. i

194쪽

spositio partium oratiois in ipsa oratione. Constructionum quae est congrua sensu,& voce e Phyllis amat corylos. Quae siensia,& non vocet Turba ruunt. populus currunt. gens armati.

uae voce,& non sensu venetiae in sinu adriatico sit abundant diuitiis.& Iam stabant Thebae. Costructioi quot acciduteduo scordatia,& re me. Quomplex est concordantiaetriplex. Nominatiuus cum verbo. Adiectivum cum Substantivo. Rel trium eum antecedente. N ominatiuus cum verbo in quot debet concorda/reρIn duobus in numero,& in persona . Vt ego

amo. tu amas.ille amat.

A diectivum cum substantivo in quot debet cocorindare ei tribus,in numero,casu,& genere. vi V lysses amatus, Penelope pudica.arma crudelia. R elatiuum cum antecedente in quot debet cocora

m iii

195쪽

LIBER

aarerin duobus,in numero & in mere. Vt Aeoneas qui. Dido quar. Illiunt quoa De concordantia nominatiui tum verbo. Go amo quae concordantia estρNominae titius cum verbo.

O stende nominativum.ED.ostende ver

bum. amo.

C oncordat ne econcordat.ostende. ego est numeri singularis,&amo singularis.Ego est peisotis primae, dc amo primae. ergo congrue dicitur ego amo, quia concordat nominatiuus cum verbo in numero,& in persona. Quare ego est numeri singularise quia singulariter profers. quo modo e Singulariter Nolativo ego- Quare amo est numeri singularis' quia singulariter profertur. quo modo ZSingulariter ego amo. Quare ego est personae primae equia omnia nomi/na,& pronomina sunt tertiae personae, exceptis ego,quod est personae prim D& tu secundae, devocativis casibus,qui sunt personae secundae. Quare amo est personae primaee quia prima quae pvox verbi habetis treis perstnas,est personae pri/mae,amo est pria vox verbi,ergo e pinae priae. Quare amo est prima vox verbi' qa prima est in or/dine, ut Singulariter ego amo.tu amas. ille amat. φΑmo est prima.amas secunda.amat tertia. Quot modis potest discordare nominatiuus a verbo etribus,m numero λlum. in persona solum e in numero & in persona simul. C aue dicas concordatur,& discordatur. Nam eon 'cordo neutrum est.non enim dicimus concordo' te cum illo,sed tu cocomas per me. Ouidius. Perrhe concordant carmina neruis. Item tu concor

inas cum illo. n.in phor. Si concordabis cum '

Dipit

196쪽

E,Item dicendum discordat nominativus I ver

ho,& cum verbo. Quintilianus confirmanda vox est,ne ab oratione miscordet. Tacitus, cum queis aeternum discordant. sicut dissideo, & dissentio. Cicero in Laelio,cum is tribunus plebis capitali odio a Quin. Pompeio,qui tum erat consul,dissideret. Idem in eodem ab iis,qui pecudum ritu ad voluptatem omnia referunt, longe dissentimus. M. Tullius. iii. de officiis. ego etiam cum Catone meo saepe dissensi. Valerius Maximus. Armis cuCinna collega suo dissidens. D iceretur 'n' congrue ego amamus non. Quare e, quia ego est numeri singularis,& amamus plura lis,di sic discordaret notatiu a verbo in numeroomiare non etiam in personaequia ego est personaepi imae,& amamus primae. Ego igitur amamus discordati, numero,& concordat ua persona.

D ic incongrue in persona,& non in numero. Ego amas. are sice quia ego est persboar primar,dcamas secunda & sic di ordat nominatiuus a verbo in persona solum. Quare non discordat etiam in numeroesia No est numeri singularis,& amassin latis. Ego igitur amas discordat in persbna, ct concordat in numero. D ic incongrue in numero & in persona.Ego ama/' tis. re sicequia ego est numeri singularis, 3camatis pluralis. ego est personae primae, & ama ris secundae.& sic discordat nomuranuus a verbo in numero,& in persona. v lyris astutus quae cincordantia est ρ Adiectivum cum substantivo. Ostende substantium Vlysses. . Ostende adiectivum astutus, CG t nee uid/i ni.nam VIysses est numeri singularis. casus nomi/ῆ. Matiui,di geneti masculini, di astutus est numeri a

m iiii

197쪽

LIBER

fingularis casus nominatiui.& generis mas ins. ergo congrue dicitur, Vlysses,amatus. Quot modis potest discordare adiectivum a 2bstativo 'Septem. Innumero solum. In casu solum.

In genere soluman numero & in casu dc non in mi e. In numero dc i me & no i casu. In cassi de in genere Sc no in numero. In numero, casu,& gne. D iceretur ne congrue Vlnses astuti do. quare e PVlysses est numeri singularis,& astuti pluralis, &sie discordaret adiectivum 1 substantivo in numero. Quare non discordaret etiam in casti,, in ge/nere e quia Vlysses est casus nominatiui, dc gene/ris masculini,& astuti similiter. D ic incongrue in casu solum. Ulymes astutum. Quate discordate quia Vlyses est casus nominatiui,&astutum accusativi, dc sic discordat adiectivum a substativo i easu. Quare no eua in numero, & in gnee qa Ulysses e niteri singularis,&generis ma/kulini,&astutu enumeri singraris,& generis masculini. Ergo Ulysses astutu discordat solu i casu. D te incogrue i genere durarat. Vlysses astuta. Quare sice quia Vlymes est generis masculini,& astuta Deminini de sic discordat adiectivum 1 substant. uo in genere. Quare non discordat etiam in nu/mero & in casue Quia vlysses est numeri singularis,dccasti nominatiui,& astuta similiter. Ergo Vlyssts astuta discordat in genere duntaxat. D it inconue in numero,& in casu,& non in genes m. vlymes astutos. quare discordatequia Vlyris est numeri singularis,& astutos est numeri plura olis. UIysses est casus nominatiui,& astutos est ea sis accusativi,& sic discordat adiectivum 1 cibstativo in numero dc in casu,& non in genere. quare

no in genere e quia Virmes est genetis masiaig

198쪽

et amitos silailiter. D ic incongrue in numero & in genere dc non in eam. VI; sses astutae. Quare sice quia Vlysses est nomeri singularis,& generis mastulinii dc astutae est numeri pluralis,& generis foeminini.Et sic discordat adiectivum a substantivo in numero & in ge/nere,& non in casu. Quare no in casu Zqum Vlysests est casus nominatiui,& amitae nominatiui. D ic incongrue in casia & in genere & non in numero. Ulysses astutam. Queare sice quia Vlysses est casus nominatiui,& generis masculini, de astuta est casus accusativi & generis foeminini. Ergo Viroses astutam discordat in casii & in genere, δέ non m numero. Quare non in numero e quia virlses est numqti singularis,& astutam sinissiter. Ergo non discordat in numero. D ic incongrue in numero. casu. 3ζ genere. Ulysses astutas. Quare sice quia Vlysses est numeri singularis, casus notativi,& generis masculini, & astu/tas est numeri pluralis,casus accusativi,& generis foeminini. discordat igitur in nuero. casii.& genet

De concordantia relativi cum antecedente. Eneas qui,quae concordantia est e Rela a tiuum cum antecedente. O stende anteceindens, Aeneas. ostenderelatiuum, qui. Comiit ne 'maxime nam Aeneas est numeri singu/latis de generis masculini,& qui similiter. ergo Ggrue dicitur Aeneas qui. Diceretur ne congrue Aeneas quae. Non. quare quia discordaret relatiuum ab antecedente . In

quotin genere. quare ' quia Aeneas est generis masculini,& quae foeminini. Quor modis potest esse discordia inter rotauuum, a Mecedemttribus.In numero tantum. in gene

199쪽

. re tantu.hi numero & in genere simul. De discordet Aeneas qui in numero tantum. Aeneas quos Iquare e quia Aeneas est numeri singularis,& quos pluralis. uare non discordat etiam in generet quia Aeneas est generis masculini,& quos mascia lini. Discordatigit Aeneas quos in numero sotu. D ic incongrue in genere duntaxat. Aeneas quam. quare sicesia A eneas e st generis masculini,& qua foeminini. Queare non dis ordat etiam in nume/ro 'quia Aeneas est numeri singularis,dc quam si/militer. Discordat igitur A eneas quam in genere tantu. Fac discordet in numero,& in genere. Α e neas quarum. Quare sice quia A eneas est numeri singularis,& quarum pluralis. Aeneas est generis. masculini,& quaru foeminini. Ergo Aeneas qua rum discordat in numero,& in genere.

D eberne relatiuum cum antecedente conuenire in dcasu Zminime. quare ρ quia cum non regantur ab vn eodemque verbo, & varie verba construatur,inon debet conuenire in casu. Quare relatiuum cum antecedente non debet con/uenire in persona 'quia relativa sicuti adiectiva o/mnia deficiunt persona,sed statim cum anteced ii adhaeserint,illius sunt personae,cuius est antecedens.na cum dico tantum,qui vel quae, vel quod nullius sunt personae. cum vero dico, ego qui,tue, quia qui est coniunctum antecedeti ego,quod est. personae primae,ipsum quoqi primae superssinae cc propterea vertam quod sequitur,ut studeo.le i inuiusmodi,debet esse illius personae, cuius est antecedens relatiu ut ego,qui studeo tu, qu studes,magister, si midet. nos, qui studemus. vos,im studetis.magistri,qui student. eodem modo',

diectiva sequuntur substantiva, ut ego Virgili .

200쪽

' Romanus Delasses amicus Caessiris. Tu Aristo teles egreius philosophus docuisti massu Ale/ataudrum. Homerus ille diuinus,& Achillis iram cecinit, & errores VIyssis. De constructione partium orationis. Quae partes orationis regunt postsee verbum tam Personale,quIm impersonale. Nome.Participiu Harpositio. Adverbium. Interiectio. . De constructione verbi activi.: Videst verbum activuρquod in o finitu,

q format palΠuu in or. ut Amo,amor. Do ceo,doceor.&potest habere accusativu. significantem hominem,ut Pylades amauit ore stem. Qicimus etiam Amaryllis amabat Castane

. as. ego vidi Elephantum,& Tigridem,qui accusativi non si sicant ammat rationale, quod noli Afit in neutris. non enim dicimus aro Socratem, si , cui aro terram. Igitur facio cum compositis ma/gis est activum,quam neutrum,ut Deus fecit hominem.Et invi calefacit Socratem,quorum passiti, fuerunt facior,& calefacior apud antiquos. laeo quorum utimiir fio,& cale fio. mot sui gna verbos 'duo. Personale.& ipso e. Quot sunt genera verborum personaliu e munm,

asturum.passivum. neutrii. comune,, deponens.

Qiot sunt species verborum activorume decem. De prima specie activorum.. Vae sunt a ua primae specieie quae coni q . struuntur dutaxat cum nominatiuo agen. te & accusetiuo patiente, ut ego amo dum.m vendis libros. ille scribit literas. Plato do/cuit Aristotelem,& sic in caeteris. Oi enim actioua suor primae specie si tan tum nominatiuum,is accusativum habent, ut sociates do x.Platonei