장음표시 사용
61쪽
η AVLI GALLII, neque operae probae, sed theorematibus tantum nugalibus, O puerilium Isagogarum commentationibus dilatrantes, obiurgatione iusta incessuit. Lecta igitur sunt ex libro, qu rotatus est. ea quae ad- ldidit. Quibus uerbis Epictetusseuerὰ simul ac festi luiterseiunxit, atque diuisit a uero, atque syncero iStoico qui esset proculdi bio , t AK i i
μων, uulgus aliud nebulonum hominu,qui se Stoicos inuncuparent: ultros uerborum O argutiarum fu
ligine ob oculos audientiis iacta, sanisissimae disci-
Quod Chilo Lacedaemonius consilium anceps pro salute amici cepit, Quodque est circunspecte & anxie considerandum, an pro utilitatibus amicorum . . delinquedum aliquando sit. Notataque inibi,& relata
62쪽
lata quae Theophrastus, & Marcus Cicero stiper ea rescripserunt. Cap. 3.
CHilo prectabilis bomo sapient0,quonam usque
debuerit conιra legem,contraque ius pro amico . progredi, bitauit: eaque res in sine . quoque uitae ipso,animum eius anxit.Et alij deinceps multi philosophiae sectatores cui in libris es in scriptumen Psatis i inquisita ,satisq; solicit8 quaesierunt, ut uerbis,quae scripta sunt,ipsis utar: ει- ο θρον τῶν
Ea uerba significant quaesisse eos,an contra ins,contrais morem faciendum pro amico sit, O in qualibus, in quibus causis, quemn ad usq; modis. Super hac quaestione tum ab aliis sicut dixi multis, tum uel diligenti me a Theophrasto diss utatur,uiro in philosephia Peripatetica modenissimo , docti Lnioque. Eaque disputatio scripta est si rem meminimus in libro eius de amicitia primo. m librum M. Cicinidetur legisse, cum ipse quoque librum de amicitia componeret: caetera quidem,que sumenda a Theophrasto existimauit ut ingenium facundiaqm eius fuit sumst intra posuit commodisme,aptissimeque. Hunc autem locum quo fatis quaesit esse Mi Omnium rerum aliarum discillimum, Brictim, atque cursim transi essus est. Neque ea, qu a Theophrasto pensiculatὰ , atque enucleatd scripta sunt, ecutus est, sed anxietate illa, o quasi morositate disputationis praetermissa, genus ipsum rei tat paucis uerbis notauit. Ea uerbaciseronis si t 3 ccvere Chilo La
an delinquendum aliquando sit.
63쪽
censere quis uellet posui: is His igitur finibus
utendum esse a atror, ut cὐm emendati mores amicorum sint, tum sit inter eos omnium rerum, consiliorum, uoluntatum, ne uiri exceptione,co muni
ras: ut etiamsi qua fortuna acciderit,ut minus iustae uoluntates amicorum adiuvamia sint, in quibus eorum aut caput agatur, aut fama, clinandum sit deuia: modo nesumma turpitudo sequatur. Est enim, quatenus amicitia uenia dari possit. Cum agetur,in quit, aut caput amici,aut fama, declinandum es deuia, ut etiam nonnunquam uoluntatem illius adiu-
nemus. Sed iusmodi declinatio ista esse debeat, ualisque ad adiuuandum digressio, in quanta uoluntatis amici iniquitate, non dicit.Quid autem refert scire me, in huiusmodi periculis amicorum se non magna me turpitudo insecutura est,ct uia recta esse declinandums nisi id quoque me docuerit, quam puto magnam turpitudinpe et cum decessero de uia,qu
usque digredi debeam finenim . inquit, quatenus dari amicitiae ueηia possit. Hoc imis ipsum est, quod maxime discendum est,quodque ab iis,qui doceant, minimὰ dicitur, quatenus, quaque Di dari amititiae venia debeat. Chilo ille sapiens c de quo paulo anta dixi conseruandi amici causa,de uia declinauit. Sed uideo quousque progressus esse falsum enim pro amici sature tonsilium dedit. Id ipsum tamen in sine quoque uitae, an iure possit reprehendi, culparique,
dubitauit. Contra patria inquit Cicero, arma pro
amico sumenda non sunt. Hoc profectὸ nemo ignorauit: σpriusquam Theognis,ut Lucilius ait,nasi
64쪽
reetur. Sed id praro, id desidero,cum pro amico contra ius, ct contra quam licet, alua ta en libertate
atque pace iaciendum esse cum de uia sicut ipse ait) declinandum est:qmd oe quantum , ct in quasi causa, quonam usque id fieri debeat s Pericles ille Atheniensis egregius uir ingenio, bonisq; omni bus disciplinis ornatus,in una quidem specie,sed planius tamen,quid existimaret,profesius est. amicus eum rogaret, ut pro re causa e eius fassium deieraret, his ad eum uerbis usus est: ΔΘ
sus is eo quem dixi libro , inqustius quidem super hac re ipsa, o exactiuspressiusque, quam Cicero ,
disseruit.Sed is quoque in docendo,non de unoquoq; facto singillatim Hiimat, neque certis exemplorum documentis, sedgeneribus rerum summatim uniuersimque utitur, ad hunc fermὰ modum: Parua, in quir ,σ tenuis,uel turpitudo,uel infamia subeu da os ea re magna utilitas amico quaeri potest.Rependitur quippe, mpensatur leve damnum de libata honestatis, maiore allagrauioreque in adiuuando amico honestate. Ninimaque illa labes, Crquasi lacuna fama imminentis, partarum amico utilitatum ratione solidatur. Neque nominibus , inquit,moueri nos oportet,q dpariagenere imo nou. sunt, nectas mea fama,ct rei amici utilitas.Ρ-deribus hae enim,potestatibus epraestentibus,vom uocabulorum appellationibus,Neque dignitatibus generum dijudicanda sunt. Tbem cum in rebus aut paribus , arat non long/siecus, utilitas a tira hone-
65쪽
s . A v L I v c E E L 1 Iitas nostra consistit: honestas proculdubio praesto derat. Cum uero amici utilitas nimio est amplior, nestatis autem nostrae , in re nongraui, leuis iactura
est: tunc quod utile amico ost, id primum illo, quod honesium nobis es, sit plenius. iaci magnum pondus aris, parua lamina auri fit pretiosius. Ver 'ba adeo ipsa Theophrasti super ea re adscripsi:
Hauorinus quoque philosophus huiuscemodi indulgentiamgratiae, tempestiuius laxato paulum t re ni Foq; subtili iustitiae examine bis uerbis definiuitr
ε i. υφεσις αγcti Θας ενδέον . Post deinde idem Theophrastus ad hanc term/sententiam disseruit:
Has tamen, inquit, o paruitates rerum, metuitudines, atque has omneis inclarum aestimationes, alia nonnunquam momenta extrinsecus, atque alis
quasi appendices personam ct causarum, tem porum, circunstantiae ipsius necestates, quas includere in praecepta docile est, moderantur. s r gunt, O quasi gubernant, ct nunc ratas esciunt nunc irritas. Hsc talia quae Theophrastus satis cauit, re solicit), ct religiosὰ causa disserendi magis, disputandique diligentia, qua cum decernendi seu untis,atque fiducia disseruit: quoniam profect) causas scientiS, covorum uarietates, disertationum;
66쪽
differenti*rum ignorantes, directum atque per -- petuum,distinctumque in rebus singulis ρ ceptum,' quod ego in prima tractatus istius parte desiderareoxeram,non capiunt. Eius autem Chilonis a quod putatiuncula huius initium fecimus cum aliaqugdamsunt monitu utilia,atque prudentia, tum id maximἐ explorais utilitatis est, quod duas ferocis. mas assentiones amoris atque odii, intra modum tantum coercuit: Hac, inquit, fini ames,tanquam forte . fortuna osurus,hac itide tenus oderis, taqua fortasse post amaturus. Super hoc eodem Chilone Plutari
philosophus in lib.m i ιυχους . ita scripsit e
o παλαιος αὐτας τινο s λεγοντος, μηδένα. γειν , ηρώτησεν ει και Mη ' ένα φίλον , νο
μὶρων ανάγκει ε'πακολουθ ιν καὶ σιαυε παγεσθαι φιλIαι και ἀπεχθείαs. Quam tenuiter, curioseq; explorauerit Anto. Iulianus in oratione M. Tullii uerbi ab eo commutati argutiam. Cap. 6
Λ 2, T O NI v s Iulianus rethor per quam fuit ho Oneni, atque amoeni iucnj,doctrina quoque ista utiliore,ac delectabili,ueter q; lcgan tiarum cu- .ra, oe memoria inulta fuit. Ad haec, scripta omnia antiquiora tam curiosὰ spectabat,auc uirtutes pcnstabat,aut uitia rimabatur: ut iudiciumfactum csse. Mamussim diceres. Iulianus super eo elithlymema te, quod est in oratione M. Tullij,quam pro Cn. Placo dixit,ita aectimavit.Sed uerba prius,de.quibus iudicium ab eo actum est,ipsa ponam: Quanquam dissimilis est pecunis debitio, oe grati . nam qlii pecu.
67쪽
niam, dissoluis, statim non habet id quod reddissit.
Qui auteni debet, aes retinet alienum: Gratiam a
Iem, O qui refert, habet: o qui habet , in eo ipso quod habet, refert. Neq; ego nunc Planco desinam debere, si hoc soluero. nec minus ei redderem uoluntate inas hoc molestia non accidisset. Crispusan8, inquιt,agmen orationis rotunίω ή, ac in lo ipso numerorum uenustum: sed quod cum uenia legendumst uerbi paulum i mutati, uisententiae fidessalua esset. Namq: debitio gratis O pecuniae collata,uerbum utrobis seruari posset. Ita enim resu opposita inter sese gratiae pecuniaq; debitio uidebiturosio pecunia quidem deberi dicatur, oe gratia. Sed quid eueniat in pecunia debita, solutaver quid contra iugratia debita, reddit e, debitionis uerbo utrinq; seruato disperatur. Cicero autem inquit cum graris
pecunis; debitionem dissimilem esse dixisset, eiusq;
sententiae rationem redderet, uerbum,debet,in pecunia poni ingratia, habet,subiicit pro, debet. Ita .n. dicit:Gratiam autem ct qui refert habet: ct qui babe in eo ipso quod habet,refert. Sed id uerbum habet, cum proposita comparatione non satis conuenit. debitio enimgratiae,non habitio cum pecunia confertur. Atque ideo consequens quidem fuerat sic dic re:Et qui debet, in eo ipsio quod debet, refert: quod absurdum oe nimis coactum foret , si nondum reddi tam gratiam,eo ipso redditam diceret,quia debetur. Inmutauit ergo, inquit, ct subdidit uerbum ei ve bo,quod amisera finitum: ut uideatur ire sensum d bitionis collats non reliquisse, concinnitatem semientis
68쪽
tentia retinuisse. A d buric modum Iulianus enoda bat, diiudicabat , ueterum scriptorum sententias, quas apud eum adolescentes lectitabant .
Quod Demosthenes rhetor cultu corporis,atque uestitu probris obnoxio, infamique mundicia fuit: quodq; item Hortensius orator ob eiusmodi mundicias, gesuinq; in agendo histrionicum Dionysiae saltatriculae cognomento compellatus est. Cap. s.
eorporis nitido,uenusto,nimissi accurato fuisse. Hinc etiam ιδε-, xi mino R0ι - τωυ o i,ab mulis, aduersar3sq; probro i datum. hinc etiam turpibus , indignisq; in eum uerbis non temperatu ecum parum uir, ore quoq; polluto diceretuΥ . Ad eundem modum Hortensius omnibus se
me oratoribus aetatis sus, nisi M. Tullio,clarior: qui cura multa munditia circunq=ect composite , indutus, amictus eo manusq; eius inter agendum forent argutae admodum, oe genuosae alassicitis appellationitam, i propositis iactatus est e multaq; in eum, quasi in biftrionem, in ipsis causis atque iudiciis diecta sunt.Sedcum L. Torquatus subagresti homo ingenio,et infestiuo,grauius, acerbiusq; apud consilium iudicum, cum de causa Sylla quaereretur, non iam histrion eum esse Meret, sed gesticulariam Dion a m eum noti a saltatriculae nomine, appellaret tu voce molli,atq; demisia Hortensius. Diovsia, inquit, Dioni a mala equidem esse: quam, quod tu I orquate, caveroραγ οδίωτος, η α'o'
69쪽
ducenda Verba ex oratione Metelli Numidici,quam dixit ad
populum in censura, cum eum ad uxores ducendas adhortaretur. eaque oratio quam ob causam reprehensa,& quo contra modo defensa sit. Cap. 6.
M Vltii ct eruditis uiris audientibus,tegebatur
oratio Metelli Numidici,grauis ac diserti uiri, quam in censiura dixit ad populum, de ducendis uxoribus,cum eum ad matrimonia capessenda adhortaretur. In ea oratione ita scriptum fuit: Si sine uxore pommus , Quirites , ese omnes, ea mol sia careremus. Sed quoniam ita natura tradidit, ut nec cum illis satis commo , nec sine illis ullo modo uiui psilasaluti perpetra potius, quam breui uoluptati consulendum. Videbatur quibusdam Metellum C E N s.cui consilium esset ad uxores ducendas populum hortari,non oportuse nec de molenta, incommodisq; perpetuis rei uxoris confiteri: neque adhortari magis, quam di adere,absterreressed contra illud potius orationem debuiste sumi dicebant, ut nullas plerunque esse in matrimoniis molinias af-
seueraret: si quae tamen accidere nonnunquam mderentur, paruas ct leues, facilesque ese toleratu diceret , malaribusque eas emolumentis,et uoluptatibus obliterari e easdemque ipsas neque omnibus,n que natu uitio , sed quorundam maritorum culpa, O iniustitia euenire. Titus antem Castritius rectri atque condign8 Metellam ese locutum existimabat. Aliter, inquit, C E N s. loqui debet, aliter rhetori
Metori concesum essentent ijs Mifalsis,audacibo, subdolis,
70쪽
bviodolis, captiosis: i modo uerisimiles sent, possint
admouendos hominum animos qualicunque astu irrepere a ropterea turpe esse ait rhetori si quid in mala causa destitotum,auq impugnatum relinquat.Sed enim Metellum,inquit, any uirum, istagrauitate, ct fide praeditum,cum tanto honore,atque Mits dignitate apud Populum Romanum loquentem, nihil decuit aliud dicere,quam quod uerum sibi esse,atque omnibus uidebatur risertim clim Iuper ea re diceret,quae quotidiana intelligentia, ct communi, peruulgatoq; uitae usu comprehenderetur. De mole ita igitur cumctis hominibus notissima confesus, eaque consessione Adem sedulitatis,ueritatisque commerι tus:tum denique facil8, procliuiter, quod fuit re rum omnium ualidissimum, atque uerisimum perlitia sit:ciuitatem saluam ese, sine matrimoniorum frequentia,non posse. Hoc quoque aliud ex eadem ora, rione Metelii dignum eue existimauimus assidua le -ctione: non hercle minus,quam quae a grauissimis philosophisscriptasunt. V rba Metelli haecsuui: Dii immortales plurimum possunt,sed non plus uelle debent nobis,quam parentes: At parentes,si pergunt liberi errare,bonis extaredant.arid ergo nos a diis immortalibus diutius expectemus, nisi malis rationibus finem facimνss iisdem deos propitios ese aequum est,quisbi aduersa j non sunt. Γῆ im Mortales uir
tutem an robare,non adhibere debent.
In hisce uerbis Ciceronis ex oratione quinta in Veserem, Hanc sibi rem sperant praesidio futurum : neq; mendam esse, neque uitium: errareque istos qui bomnos