장음표시 사용
161쪽
Iam dioendum est, quid sit Lacus, quid Ut Palus, quid Stagnum t de quibus iterum
non eadem omnes sentiuntGeographi. Quid ergo faciendum de vocabulis iterum lisis, orta est non autem de re; quare unicuique, Imram sentiendi facultatem concedimus , Lmodo quilibet opinionem sibi metipsi con sentaneam, ut habeat, studere debet. At tamen ne plane nihil dixisse videamur, pr r feremus ea, quae heio scitu sunt necessisia.
Primo sunt, qui unum idemque 2nare dicunt tria ista vocabula, ut plane nullum, significene discrimem. Sunt autem etiam, qui cuilibet eorum certam tribuunt notio. 'nem, a reliquis diversam. Ita exempli gra--.tia dicunt: Lacum esse copiam aquarum in , aliqua Mediterranei loci cavitate insgnis amplitudinis & tractus existentem, undia . que terris cinctam & mediocrem ad minui mum profunditatem debere habere. In spe. cie autem eum recte appellari Lacum, qui fluvios recipiat, fluviosque emitrat. Stagnum autem appellari Lacum parvum, qui fluvios nec recipiat, nec emittat. Paludem
yero dici aquam ita Mediterraneo loco ex i stentem,
162쪽
Iaε GEOGRAPHIA GENERALIS.stentem, quae hincande extantes &emine tes terras habeat, vel eriam Terrae im Masta Videntur hae notiones recte se habere; de tali modo omnino discrimen aliquod esh relinquendum inter haec tria vocabula.
, Porr6 non sunt unius eiusdemque generis omnes Lacus; Sunt enim quidam, 'qui neque ςmictunt, neque recipiunt fluvios equales Lacus , uti dixi, si parvi sunt, appetis 'Iantur stagna, si vero magni &vasti, remnent plerumque Lacus appellationetri: Qui- .dam emittunt fluvios , ast nullo recipiunt ς suidam e contrario recipiunt fluvios, ast nullos emittunt; quidam autem es recipiunt. . fluvios & emittunt. P rro quidam ex hisce 'majores emittunt , quam recipiunt, quidam aequales, quidam autem minores. Praeimo rea sunt quidam, qui emittunt fluvium in eadem fere linea cum ςo , quem acceperunt,
alii in alia Linea sive ad aliam plagam. Item quidam plures recipiunt, quam emittunt. quidam pauciores , quidam aequales; ut it 'minimum quadruplices esse queant lacus. XV.
Pari modo paludes quoque possunt esse duplices; quaedam uliginosa de mixta quasi, sub
163쪽
GEOGRAPHIA GENERALIS. 237substantia ex aqua & tetra constant, ita ut luestigia hominum ferre Λἴ sustinere neque ant ς aliae autem parva stagna & aquarum collectiones habent, hinc inde parvis terrae siccae extantibus portionibus. Notandum, porro est quosdam lacus, vel etiam paludes appellari maria ; tali modo dicitur Mare Ge- esareth sive Galilaeae & Mare Mortuum. di Maximus vero Lacuum est Mare Caspium
sive Hyrcanum hodie Mare de Sala. quod
perperam veteres Sinum Oceani Septentri natis credebant esse.
Quid sit fluvius, quid flumeἡ quid tu
vus, quid sit amnis, fons, puteuS, uniculisque patet; dabo tamen definitiones usitatas ει ubique obvias . fluvius s. flumen , quod idem eii, dicitur aqua a certo terrae loco fluis 'aens versus alium locum, oblonga via, Mintra alveum. Alveus aquae in tellure ducitur cavitas illa, in qua aqua continetur, quae magis depressa est . quam aquae illius altius. Rivus dicitur fluvius, qui non habet eam latitudinem eamque profunditatem. ut navigia parva onerata sustinere possit. Amnis vero appellatur talis fluvius, qui navigia parva onerata sustinere potest. Si autem mediocria navigia vel etiam magna
164쪽
onerata in eo vehi possunt , appellatur g neris voeabulo fluvius vel flumen. M nifestum ergo est omnium horum vocae. huloruni , nullam aliam esse differen-
tiam, quam eam, quae est inter maius deminus. Torrens dicitur aqua ex montanis locis cum impetu fluens. XVII. Conquens appellatur locus ubi duo mina confluunt. Brachium fluvii appellatur fluvius vel rivus, . quε ex alio guvio Malveo fluit. Plerumque tamen sumitur pro tali brachio, quod minus sit, altera fluvii parte . quae relinquitur; sed frequenter tamen brachia etiam vocantur, quae a fluvio in duos alveos divaricato existunt. Fons diacitur aqua ex certo terrae loco staturiens de profluens; puteusautem si scaturiat quidem, ted non profluat, verum colligatur. ostium dicitur exitus fluvii ; ita Danubius se rem ostiis in Pontum Euxinum excurrita. A stuaria sunt loca depressiora, mari aut flumini vicina, aquis. exundantibus repleta,
saltim fossis incisa & distincta. Nec prael reunda videtur nostratium Κuste, vox Ex Gariea Coste vel Cote haud dubie ducta, qua latus littoris, vel mare littori propinquum significatur.
165쪽
Ex his manifestum est & unicuique cla- rum, posse accidere, ut torrentes siccis tem- . pestatibus exarescant & plane nulli sint; posset autem interdum etiam Torrentes & ria vos exi stere a copiosa pluvia dc resoluta ni- ve; fluvios autem partim insigni, partim mediocri existere magnitudine vel ex mulis eorum siVorum & amnium congressis& confluentia , vel etiam profluere ex Lacubus de
paludibus i nullus praeterea fluvios alicujus, magnitudinis , quales sunt Rhenus, . Albis Danubius & alii, profluere ex uno fonte, sed ex coeuntibus ἡaultis, parvis existunt, vel ex lacubus, & eundo semper crescunt.. XIX. Sunt porro etiam fluvii quidam, qui in . media via & in medio quasi itinere suo sub
exrram se condunt, atque alio loco rursus egrediuntur ac si non essent iidem: Ita Nuger , , Occurrens montibus Nubiae, conditur
sub illis, & ex altera montium plaga incudentali egreditur. Circa Arcadiam in P loponneso plurimos tales fluvios & rivos fui
se scribit Aristoteles Libr. I. Meteor. Cap. XI. - Quod etiam Poetae versus testantur, inquibus Lycus & Erasinus nominantur:
166쪽
ηM GEO MO GENERALI Sic ubi terreno Lycus est epotus hiatu, : Existit procul hinc, alioque renascitur ore Sic modo combibitur, tacito modo gurgite lapsus, Redditur Argolicis ingens Erasthus in
Alpheus Achaiae flavius a terra absorberitur; quem Graeci scribunt sub mare & infra
terram agere cursum usque in Stelliam , tibi in Syracusano littore emergere eum volunt,
atque illum esse, qui in Sicilia Arethusa dia
Portus est talis in littore aliquo locus, uti naves appellere, securae atque tutae a tere pestatibus & procellis eonsistere possunt ; pl alumque sunt natura muniti 3 accedit tamen interdum ars hominum, ut etiam operibuS muniantur. Portus celebriores sunt Portus Gaditanus, Portus Ferrarius, Portus Ludovici, Portus Magnus, Portus Monieci Her- .culeus, Portus Hannibalis, Portus Passagius. Portus S. Stephani, Portus Gallorum , Portus Realis de alii adhuc satis multi
Iam de Terra, id est de sicca Omis pase
re agendum est; quo quidem nomine Omnia
167쪽
nia comprehenduntur, quae fluidis partibus hon possunt annumerari. Cumque ex iis, quae de Oceano, Mari, Lacubusque diximus, satis luculenter appareat, terram non una eademque aequabili superficie exporre. γctam jacere, verum hinc inde oceano allui.&interlui:& cum experientia manifestnm siecuilibet Telluris incolae. multas passim deinprehendi cavitates in Tel iure, multas par res elevatas, & variam ubique reperiri te luris faciem, quaelibet autem insignis illius pars suo proprio significetur nomine; nostrum erit omelum, nomina ista, in vulgus quidem nota, recensere, &, quid illa ubi velint, explicare, urconstet, quae sine illa 'vocabula, quaecum istis conjungenda sieriotio. Erunt autem illa nomina seque
tia: Continens, Insula. Peninsula, isthmus, Pxomontorium, Mons, Vallis, spe limea, Sylva. XXIII. Continens sive Terra Firma, est terra nullo Mari diremta, ut pedibus non navibus ex illa in aliam transire licear. Ita exempli gratia potest Anglia dici continens respectu Sc tiae , non autem respectu Hiberniae; Ita quoaque Germania potest dici continens respe.
168쪽
i 1 GEOGRAPHIA GENERALIS.ctu Helvetiae, Galliae, Hungariae non auia tem respectu Britanniae, a qua mari Brita . nico diremta est. : XXIII.
Insula nihil aliud est, quam talis terrae stamae pars, quae undique mari Clausa, ab aliisque terris est diremta. Tali modo suspicari quis posset, & quidem haud immerito, om- .nem omnino tellurem nihil aliud esse, quam Insulam, cum illa omnis cin*a sit &cla sa aquis. Non renitor , per me potest rarum orbis appellari insula. utpote qui ni- 'hil aliud est, quam magna Insula, Ocean' 'quasi innatans. Sed nunc de Sermone coniat sueto nobis quoque sermo est; usus enim loquendi maximis terris hanc appellatio enem ademit, propterea quod tam magni S: tam vasti tractus reperiuntur terrae pora tiones, ut aquae circuitus fere nullus sentia ' ἴ
possunt autem Insulae , quae vulgo ita apοῦ pellantur,' in quatuor classis dividi, quae . tamen non alio differunt modo, quam uti majus dissere a minori. Sunt adeo Insulae vel Magnae, vel Mediocres vel Parvae, tanddem Minimae. Magnarum vero insularum in
169쪽
complectitur atque Scottam, & formam h het ablongam. Iaponia Insula in Orientali Asiae termino, non procul a China, quae tota cnigitur ab Oceano Pacifico, quamque non minorem esse Britannia contendunt.i Insula Lucania, quae cingitur ab Oceano, orientali, & magnitudine non multum sona sere perhibetur Britanniae. Insula Mada-gascar L insula S. Laurentii , formam habet obloligam, ad Orientale littus Africae fita. non procul a faucibus rubri maris, & ab Α- rabiae littoribus , quam Oceanus Indicus esis ficit. Insula Sumatra, quam idem Oceanusqndicus format. insula Borneo in eodem sita Oceano Indico. non procul a Sumarra. formam habet rotundam. Istandia insula habet formam oblongam in septentrionali sita Mart. - Terra Nova, quae ab eodem ma4ri Septentrionali cingitur. Nova Zembla, quae sita est inter Polarem Arctigam de sa. moiedum atque Russicam&a Mari Glaciali sive Tartarico alluitur. His adde Cali Drniam , quam non Americae partem, sed
mari Indiquaque cinctam nonnulli perii,
170쪽
Insularum Mediocrium idem potest druiri numerus, quales sunt Insula Iava, una ex Indicis Insulis inter Asiam & Australam Terram , ab Oceano Indico clausa. , C uba, una ex Americanis Insulis a Mari Atlantico OIausa. Hybernia Mari Septenitiones. Cincta. . Creta, jacet an Mari Mediterra. neo. Sicilia, eodem circ9mdata Mart. Gesalanum non.procul ab Indiae ultimo promo im io Comorino, ab Indico cincta Oceano, formam habet rotundam. Midanao una
ex Philippinis, quam Oceanus Pacificus es fietia Sardinia, quae in Mari Mediterraneat cet. Celebres , Insula non procul a laneone, quam Oceanus Indicus efficiti XXVI. i. Insilae parvae possunt appellari una ex Indicis Amboina, non procul iGilolai Timor; Iamaica, in Sinu Mexic noc Melandia; Corsica; Negropontes Maajorca; Cyprus; Isabella una ex Insulis M.,omonis in Oaeano Pacifico i XXVII. . . Tandem Minimae Insulae dantur4nnumea rabiles , ex quibus eas tantum nominare sum est, quae multitudinis vocabulo quoin dam