장음표시 사용
21쪽
varia, tam pugnantia in illis sunt Alexander ille Aphrodisti us ut Gre. gorios Nissenum, Naaianaenum, a Iustinum philosophum.& Marin tyrem, qui nequaquam Arist. sunt interpretes praetermittam necnon Praecipui Alexandri sectatores Pomponatius, & Portius mortalitatem animorum peripateticam sententiam crediderunt, argumentis nouleuibus, ac rationibus per ualidis firmati at inexplieadis eiusdem philosophi locis quibus contrarium sensisse videtur, atque in Aristoteis
te sibimet ipsi conciliando adeo inter se discordanti adeo sibimet ipsi, Aristoteli pugnantia quisque dicit, adeo rationi aduersantia, atque absurda proserunt ut manifeste eorum opinio taIsitatis redar
At reliqui expositores Graeci Philoponus, Themistius Simplicius,
qui immortalem animum Aristot censui me statuunt, neque inuicei
consentiu fit neque Aristotelis praeceptis de cuius sententia disputatur firmiter haerent Philoponus animaa Deo creari eandemq; post
separationem a corpore nondum expurgatam criminibus in alio tenuiori corpore aere sc licet, vel vap.r lis ipoenas luere I ac XPur gatam postmodum et here corpori iunctam viuere r. de Anima proarm. is a de generatione animabu eap. I. statuit, quae Platonicato
tius gratis dicta sunt, contra Atti . sententiam. Simplicius adeo obscurus est , ut magis ipse quam Arist. egeat interprete, nec facile quid senserit cognoscitur Themistio tribuitur quod unum statuat in omnibus hominibus intellectum,quod ne figmento quidem proximum est,in hominem sensitiuae gradu constituat nempe imaginatiui aduersus ea quae Arist. decreuit a. de Anima. uerro es in ensis dem errores incidit, aut quod verius est' horum errorum primarius fuit author ex Latinisi aliqui Alexandrum sectantur, qua plures Theis misti in Averroi fauent Ali, nihil certi nihil constituti hae de re ab Arist. dictum putant, quod si in alterutram partem inclinasse videatur magis ad mort aistitatem, quam ad immortalitatem verge . Rursus ali ex saera Theologia philosophantur , qui de vete philosophantur, at minus Arist. mentem explicant, multa dicere e guntur cum eiusdem principiis pugnanti . Iures vero, qui immo talitatem hucusque ex Arist. statuere sunt conati in hoc deficere mea sententia visi sunt, quod eum Arist. opinionem pro immortali. at i quam disertis verbis, multis in locis testatam reliquit valide communite i ac sortire propugnare debuerint conuulsis responsi is
nibus satque expositionibus quas aduersari ad praedicta loca assim
22쪽
rene, id minime praestiterunt nec minus hane veritatem eum eaeteris
Arist. principijs conuenire posse eensuerunt , nisi alio non minus impio cac magis absurdo principio concesso unitatis scilieet intelle.ctus Laue alius ex superiore scientia ' alterius genera Pranei pila
I v I DE T v autem tota haec disputatio intres partes, in quarum prima ex multis Arist. locis, quibus aperte suam sententiam deci
rauit, sic non paucis rationibus, quibus titur eumdem immortalem censuisse hum num animum demonstrabimus responsio.
nes vero & expositiones, quas aduertari a tulerunt extortas esse , absurdasin ab Arist. sententia prorsus alienas i ita ut ceteris omnibus circumscriptis propositio his γε asseruit humanam an uim sue -Hectum ess immortalem absolute vera atque irrefragabilis sit. In altera vero singulorum Peripateticorum sententias , earumq;
fundamenta ac ratione ea pendemus . tum eorum qui mortalem ex Arist. intellectum dixerunt humanum tum etiam eorum . qui immortalem in tertia tandemin uti ima , quaenam fuerit Arist. sente
tia pro virili exponere conabimur ex eodem mel Aristotele nihil mutatis eius principijs, nec philosophiae naturalis limitibus transgressis. aut saltem intra humani ratiocini limites disputatione concluissa τ' ex ea omnia argumenta ab aduertar ijs construct diluere omnes authoritates in contrarium adductas exponerea Omnia pugna notia conciliares absurda omnia tollere. Neque vero me tantum Alist is teli tribuere quis putet, ut existimem omnem de suscepta disputatione veritatem illi compertam fuisse . quam nos peculiari Dei muneri do mus,qui abscondit haec sapientibus4 prudentibus4 reuelauit paruulis . Id tantum mihi ostendere lassiciet,illum in notissima veritate. quam ab utroque praeceptore didicerat, quam omnium hominu;tum Graecorum, tum Barbarorum communi consensione firmatam inde. retri paucis tantum exceptis di ij quidem non minus stolidis . quam impijs surpiter non errasses quod fecisset, si humanum animum mor
talem stat vigetinec minus errasse in tam inani atque inexcogitabili fig-
23쪽
ment quod illi impingere conatur Auermes, quod unus sellieet Inom. nibus hominibus sit intellectus L is minime hominem eostituens, sed
illi tantum assistens , sed existimasse humanum animum intellectum esse immortalem, eum ti esse hominis, ut dicunt; constitutivum Principium, ac proinde non unum' in omnibus innumerabilem. 1ed in singulis singularem & numeratum.
Euod idem sit dicere Animum tantesiectum humat , e Mensem humanam Cap. III.
Vi vero saepius in disputatione continget his diuelsis vocibus uti, Animus. Intellectus, Mensi propterea earum significat iones , in quo sensu a nobis usurpentur operae pretium erit antea declara . Certum quidem est, maiores nostros, qui puriore sermone usi sunt humanam animam animum appestasse ad distinctionem eius sormae, qua brut constituuntur, quam animam nuncuparunt a nos, qui vocabula ex proprietare signiticandi potius quam ex usu elegantioris Mutionis expendere debemus unica significatione ani. mum .in animam accipiemus est autem anima substantia quae se mam alternis persectionem respicit , quapropter lactus dicitur, sed melius atque conuenientius DBM .. appellatur hoc est perfectia his ut Hermolaus Barbaruε verbo verbum reddens aptissime exposuit ι quamuis enim etiam actus. qui ἐνέργεια a Graecis dicitur e fectionem significet i tamen eam potissimum persectionem dicit quae operatio est, siue actus secundus, non eam,quae est actus primus nisi in ijs tantum substant ijs, in quibus idem est operatio Messentia quae operatur; cuiusmodi rei veritate est solus Deus, & apud Aristotele illi etiam prorsus separati intellectus. seu mentes quas ab operatione intelligendi nos Latini aptissimo vocabulo intelligentias appellamus: ita cnim Ari a metaphis partιe yI primam intelligentiam---εργων, hoc est aeternum,eli substantiari actum appellasse videmus ει ρενιιcuti M. de eadem dixisse. παθέει - κινοῖν, αυτ Aci ris ι ἐνεργία hoc est cum autem aliquid sit moueris i ipsum immobile existens, actuens s separticula sp M,ειδ η ἐν eis hoc est, ille Veroacchiis meque vero obstat aliquando Aristotelem primam intelligentiam ι,Τελεχεαν appellasse, quod M. MGaph orum par ιc. s. aut ditTerentiam animae diffisi
24쪽
dixime .,--,quod -υ. nam .-raphi . quo si tum in locvrim m intelligentiam eniςllachiam appellauulfvmut pri- .mam intςlligentiam tamquam primam peifectionem uniuςrsi ac pro-2pterea illam non solum entelecitiam sed etiam quod quid paenuncubPauit, ut optime notauit Zabbarella in s. autem de anima cu dixit Intel lectum aEentem energiam Diceret aliquis quom per Intellectum agentem non intelligit aliquid animae nostrae; sed Deum at Alexandro placuit quod falsum est tamen i aut in aliquo alio sensu interpretandus est Aristoteles ut suo loco dicemus. Cum igitur animum dicimus humanam animam intelligimus i ut tamen humani corporis brma est siue entelechia. perfectio, vel terminus perfectivus ita enim Aristoteles en telechiam interpretatus est. formam esse en telechiam docuit, Metapb fpart. ιε. At vero intellectus nomine quid commune significamus rac ad eum intellectum qui in corpo te est anima appellatur vel animae particula, hic humanus intellectus dicitur εο ad eum quia corpore omnino separatus, de hic intellectus absolutes vel mens simpliciter nuncupatur ita enim videmus ab Aristotelesia, aliquando quadem eum intellectum qui in homine est appellari vis. H anima panis. s. ubi inquit , ε αρα καλούμεν ἔτι ψυχη νου- λεα ω σια ram . . ,hvmλαμ βα- νι ιυχη . hoc est . Eui, Iur,oca ιών anima intellictus . cco autem intellictum, quo intefoco eo rehendιι anima aliquando vero eum intellectum seu mentem, qua D misnino immaterialis estis a corpore separata. quam supra energiam a Graecis his vel cintelligentiam vocari diximus, ut a Meιaphs ἀνιic. sis. ταδε περὶ ρον ἄν- Me απτ iam, Ea vero, qua tire mensem
haben aliqua dubisationes . ita ut mani testum sit, apud Graecos idem unico vocabulo ς significari, quod apud Latinos duplici voce mens& intellectus dicitur . ubi igitur humanum intellectum dicemus idem quod humanam mentem intelligemus, quandoquidem idem significat mens quod intellectus. ibi animum siue humanam anima quod humanum intellectum tum quia intellectus ubi in e r po
inanimas ipse tuere mutigliciter autem Vso dicto, es si nam insis Flum, visere Uum dic m. v -ed - . sensin es tin secundum locum,' partic. I nunc autem in santum dinum quod ammas horum qua di sum principiam . θυιλῶμαι δρομι- , cogitiuo, mus. quia homo eatenu homo est quatenus rationalia tu
25쪽
lis autem est ab intellectis,urest pars anima vis de animatariae. r. AH . docuit inquiens . De parte autem animis qua anima intelgi est sapis. Pro eadem igitur re in hac disputatione legitimae usurpabitur animus siue humana anima, intellectus humanus in mens humana.
Moteum Qua tionem hanc, neque disputasse, neque diri imrandam proposuisse in libris de Amma. Docuisse tamen
animi immortalitatem .ex ιν qua de inteilectus humani natura di seruit. Cap. IIII.
V Am a s nouerim probabile satis esse Mistotelem hanc quaestionem in his libris de anima, di proposuisse dc absoluisses hic enim videtur esse maxime conueniens tali speculationi locus. quamplurima conteis urar at in testentur, v ex par ιc. . pr m obrι ubi pro ponens quaestiones examinandas, inter alias hanc proponit utrum anima specie d iste
rant an genere, quod idem est ac si diceret utrum anima aliqua sit mortalis , aliqua immortalis, & pa DC, ef I. ubi dubitans virum omnes pastiones animae sint communes, hoe est compositi, an vero 'aliqua sit etiam ipsitus anima propria tandem de ipso etiam intelligere dubitas quaestionem de mortalitate aut immo talitate intellectus proponit inquiens dirigitur est aliqua anima ope. ratio, aut pallion uni propria continget utique ipsam separari ita vero nulla est propria ipsius non utique erit separabilis, in X par te. r. libra I. P υι Philoponus exponit ianc primo loco examinandam proponit illis verbis, De parte autem animae,qua anima ιηι Egi eripit siue separabili exi- sente , siue non separabili secundum magnitudinem , he secundum rationem. α ex quam plurimis aliis locis quibus separabilitatem. incorruptiis bilitatem intellectus, veluti dubium proposuit, vir de anima part/c. os. ωidetur autem inresectin ingenerari subsantia quaedam existens est non corrumpi o partic. sequenti Inteluctus auum fortassis diuini quid, impassibiDess. Quam eandem quaestionem visus est determinasse tib. s. partuis. cum inquit intellectum esse immixtum esse inorganicum, esse impaLsbilem passione destructi uc esse locum specierum 3 quae omnia de iae reta fuisse ab Aristotele illi asserunt, qui immortalitati fauent ad quaestiotiem hanc terminandam . Qui vero Pro mortalitate sunt conia
26쪽
tra asserunt huc quaestioni finem fuisse impositum ab oris in s. par/rerob. partis. 3δ. erysi ubi inquit, quod qui non lentit aliquid nihil ad discet. . quod ubi quis specular . oportet.ut ii nul cum Phantasma te speculetur. quod formae in sensibilibus nitelligibiles sunt quae omnia determinatione huic disputationi propterea attulisse inquitant, quia in a lib. partic./a dum quaestionem proposuit dixit quod si in relligere aut est phantasia. aut non sine phantalia non contingit plumui. ne corpore este δε in partu sequenti inquit, quod si et aliqua animae operatio propria contingit piam separam si vero nulla est propria p. sius non erit separabilis, cui disiunctive alsumptae si coniungatur mi in nor propositio, quam decreuites de anima , locis cirati quod intelligere non misit eme sine phantalia proculdubio equetur de necessitat conclusio quod intellectus humanus sit mortalis ex quibus patet disputationem hanc , fuisse propositam, definitam ab Aristotele ini j libris.qui ab eo de anima fuerunt conscripti. Existimo tamen . neque propositam ab eo fuisse in libris de anima ,
hanc qu.esitanem neque examinatam irac iure quidem merito , quandoquide in naturalis Philosophi est considerare formam usque ad aliquid alicuius enim gratia, ut Medicus considerat neruum, Faber aes. cum uterque hic artifex consideret praedieta ad proprium finem . Medicus cilicet neruum ad ianitatem uioc est formam nerui non in ah stracto, sed in concreto, quatenus nempe est in materia apta suscipere fanatio mi Faberis , hoc est formam aeris non in qualibet materia sed in materia apta suscipere formam gladij ac propterea naturalis cum formas aliquas sepa abiles considerat,eas non conliderat, ut separabiles iued ut in materia sunt cum enim consideret illas alicuius gratiain propter operationem . considerat illas in materia in qua operantur ι quamuis secundum sui rationem Messenta am sint separaiahites, quomodo autem se habeant hae formae separabiles. de quid sint philosophiae primae est ossicium determinare, ut Arris a phs c. parare. M. testatum reliquit in o. Metaphis texιu a pariter dixit, quod Naturalis
est speculari de quadam anima,hoc est separabili. non simpliciter; sed quaecumque non sine materi, qualis profecto est anima humana,
siue humanus intellectus, qui quamuis secundum sui sentiam non mixtus sit materia dc corpori, tamen a Philosopho naturali non sine materia consideratur, consideratur enim visorma corporis, ut habet operationem in corpore sua propter primo de partibus cap. 1. dubitauit Philosophus, utrum ad Naturalem pertineat tractare de omni anima, ac decreuit aci illum non pertinere,nisi de anima quae est na- iiij tura,
27쪽
tura, neque considerare Naturalem 1 mas a materia abstractas cum alicuius gratia eosideret omnia ut etiam s. hi Porum dixerat loco paulo ante citat, natura etenim alicuius gratia facit omnia ι hoc ei ad finem rebus autem abstractis non inest finalis causa separata , eadem enim e t cum efficiente ac sormas cum motu careant fine carent,qui est terminus motus sim se in processu eiusdem capitis probat, o rius docuit in elaphisicis , Metaphseor. ext D ex quibus omnibus patet quod cum ad naturalem non pertineat tractare de anima nila quatenus est in materia de quatenus est natura, hoc est Brmari primcipium agendi in eo cuius it forma, non debuit Aristot neque P tuit hanc quaestionem de immortalitate seu separabilitate animi pro Ponere disputandam vel disputare,cum naturales considerandi limites transcendat, ac propterea nulli bi haec disputari apud eos qui e tant Aristotelis libros,neque in his de anima, neque in aliquo alio ex phisicis exarata conspicitur, quinimo nec minus in Metaphuictaeum Metaphisica contemplatio ex phisica ortum habeat, ut paret ex C gnitione intelligentiarum quae ex motus aeternitate innotuit, ae r pterea libri illi post naturales inscripti sunt, quamuis dixerit Sanctus Thomas alios superesse metaphisicos Aristotelis libros, qui adhuc suo tempore extabant nondum tamen in latinum veris, quibus hanc dis
potationem cotinera coniecta ri potest citatur ei jam S a Pha vino n. GaIm atim Aractor de an/ma ad Eademum in quo diri mDlta fuisse decla
rata . quae hic minime fuerunt absoluta I sed de hoc libro,cum ad nos non peruenerit,nullum ferre possumus iudicium, neque aliquam inde
licet umere cnniecturam, quamuis elim dem citatum videamus, etiam
a Themifrob. de animaevo . neque nostram hanc sententiam euertuntio ea Aristo t. initio addusta locul enim ex . partis. Iνim de anim non
ad hane quae stionem respicir, sed ad Platonis istitentiam, qua eum sotalum humanum animum animam appellarer fretiquas vero potius animationes,quam animas , ut patet ex Plotino de aliis omnia quae de anima perquisiuit ad humanam animam retulit, ut hi Aristo inisquit,quapropter iure merito Aristot inuestigandum proponit; virum omnes animae sint similis specie . hoc est couuemant in 1 pecie . anu is dissimilis si non similis i cum plures animatorum species esse vi
de arrauso utrum disserant tantum specie i sed conueniant in uno genere uni unco, an disserant etiam genere.ita ut non conueniant nisi in ana
logo qui sensus propositae quaestionis manifeste explicatur in sequen
28쪽
Mnis, hominis, Dra cra quapropter perperam iudicio meo in eo sensu accepit haec verba Aristot Hieronymus Pontanus alioquin insignis philosophusin praedecessor meus , in disputatione de immortalitate animi humani quam ego iussu Illustrissi Card. S. Seuerinae edendam cura Nec magis mihi refragantur alia adducta Aristotelis loca,quihus philosophus de separabilitate ambigere videtur; non enim propterea amb git, quia de illius separabilitate disputationem susceptu rus esset sed quia ancipitem eius naturam considerabat, videbat enim eius substantiam non esse mixtam corpori cinorganicam esse, ut videbat illam in corpore operarii qua propter meae sententiae potius su D
fragantur locus vero ex s. Mamma parare r.eandem pariter confirmat,
si enim ibi qua situm hoc proponit Aristot ut bene explicat Philoponus , scilicet de parte autem animae, qua anima intelligit o sapit, siue separabili existente .siue non separabili secundum magnitudinem , sedlecundum rationem loc est siue separabili ex istente a materiain corpore i siue non separabili re ipsi sed secundum considerationem tantum manifestum est Aristotelem quaestionem hanc excludere voluisse ab ea consideratione quam de anima humana h. het in tertio illo libro quod clarum est ex modo loquendi quaeltionem etenim hanc, tamquam praetermittendam recenset, dum inquit , siue separabiti existente siue non separabili qua praetermissa subiungit postmodum ea quae coli siderare intendit .inquit considerandum est quam habet disterentiamin quomodo fiat ipsum intelligere quod animaduertens Philoponus,dixi primum illud quaesitum dictum fuisse obiter, nos a u. tem dicimus non solum fuisse dictum obiter, verum per quam das praeteritionem neque vero potest colligi quod proposita sit haec quaestio in his verbis; Zonsiderandum quam habeat disserentiam, eo quod ibi proponens ditterentiam inter intellectum, sensum indaganda in Proponii etiam incorruptibilitatem, secundum quam differt intellectus a senti etenim non est haec Aristotelis sententia in illis verbis texistimarunt Philoponus, tali quam plures e frustra enim hanc iterum proponeret considerandam differentiam, quam supra constituit in calce a libri, vel potius in principio terti ex graecorum sectione. quare melius exponit Simplicius quod proponat his verbis inuestigandum quam habeat disserentiam intellectus, hoc est quae sint varie m-tellectus potentiae Hacultates quod statim exequutus fuit dum m-tellectus varias disserentias rimatur, ut intellectum potentia, agentem, inhabitu, in actu, speculatiuum, & practicum. Quale mairites turri
est, neque ArtitoteIemitoposuisse hanc quaestionem disputandam,
29쪽
que proponere debuisse vel potuisse no tamen dixerim omnino, quid ipse censeret reticuisses suam etenim sententiam aperte in his libris protulit pro immortalitates separabilitates tameia non ex disputatione sed ex ijs, quae docuit de natura inteluctus potentia quihum Dus est hominem constituit, quod minime alienum fuit 4 naturali consideratione, quamuis enim doceat eum esse immixtum inorganicum desina pallibilem dc locum specierum quae attribui ιlli com-Petunt, ut separabilis formaestu tamen docet eumdem esse potentia intelligibilia ac patio pertici ab intelligibilibus ι quae illi competunt quatenus in materia eisin principium vitalis actionis in corpore , tinfra fusius monstrabimus , at ex disputatione ut dictum est, minime dicendum erit Aristotelem quaestionem huiuscemodi definiuisse , neque eitim quamuis de anima separabili quamplura docuerit. de eadem separata quidquam locutus est, vel antequam in corpore esse coeperit, vel post quam de si jt quae potissimum declaranda fuissent ad exactam disputationis huiusce notitiam ex quibus multa desumunt aduersari jargumenta a C ,ersus immortalitatem quibus satisfacere. mi hucus que impossibine visum fuerit, saluis Aristotelis principi js, aut etiam solo ri aut lumine, tolutionem tamen me allaturum Deo adiuuante Pollineor, id eam quidem non ex figmotis unitatis ut hucusque plure a sed ex veris atque germanis, ut non adeo diuulgatis sed penitio, busin arcam Atilio telis sensibu5.
grinlotelem, multis in locis suam sententiam pro immorta
litate nrnu disertis verbis exposit/isse ex quibus locaio . Et hi cor cap. 7. I. et q. de partibus animalium . cap. ii asseruntur, expenduntur V.
V M vero immortalitatem animi cum suis praeceptoribus ubique locorum Aristoteles statuerat, nunc ij ex locis eiusdem lententiam in re proposita explicare aggrediemur , quibus aperte locutum fuisse constat con, sulto ac primum eius verba ex ι . Eihicorum cap. I. nec noe de partib. cap. ιo cosiderabi. mub, neq; vero aduertari sobi jcere nobis positit quod ex Extrati j sint petita , nanu&adnam ratem Digitia 'ν Ora e
30쪽
talem philosophum consideratio de anima pertinet, cum non solum humana virtus ad animam,rion autem ad corpus reseratur verum etia felicitas , animae operatio appelletur, ut philosophus docuit, Eihi. eorum cap. τυ. ad eos libros, qui de partibus animalium sunt non mi. nus pertinet sermo de anima tum quia ad Naturalem non minus pertinet tractare de formi, quam de materia, imo magisci quare non in lum de anima, sed magis de anima tum etiam quia Naturalis estio. illimum considerare finem , natura enim semper alicuius gratia agitivi supra ex Arist. dictum est finis autemis forma coincidunt in dom friuot igitur ro. Edicor eap. I. cum statuisset iam cap. praecedente νέει licitatem esse operationem secundum virtutem , inquirit ad quam, nam hominis partem faelicitas pertineat, siue ex quanam hominis pariste felicitas proueniat, tamquam a Priiicipio quo Put recentiorum phis
losophorum more loquar ω inquit quod si faelicitas est operatio Q.
Cundum virtutem,consentaneum est faelicitatem esse ex illa operatio.
ne hom in is quae est praestantissima , praestantissima autem illa est quae est ex optimo principio, hoc autem principium siue sit intellectus.si uesit al: quid aliud quod in homine secundum naturam dominari ac principatum obtinere videtur, ac notitiam de honestis diuinis rebus accipere, siue etiam diuinum quid ipsum me sit , aut diuinissimum omnium,quae in nobis sunt certum est huius principi operationem secundum propriam facultatem perfectam faelicitatem esse, quam elle contemplationem antea dictum fuit i quod, doctrina supradictae
consentaneum est rei veritatis nam civitellectus eorum quae in no .
his diuini itimum quid est , vel etiam quid simpliciter diuinuata, eorum quae cognitioni nostrae subsunt, quae ab intellectu cognoscuntur maxime diuina sunt 3 operatio intellectus omnium quae in nobis sunt operationum maxime alii dua , ac perennis est ac iucundissima ex quo philosophia mirabiles di puritatem nobilitate voluptates habete videtur quas quidem voluptates veluti habitus non autem veluti dispositiones habentibus inesse consentaneum est , inest enim ipsis sufficientia ad propriam operationem & licitatem , quamuis enim tum qui vivit ex vita contemplativa operatione intellectus speculativi, tum qui vivit ex vita activain operatione inteluctus practici opus habeant ijs quae necessaria sunt ad vitam , cuiusmodi iunt quae ad alimentum d tegumentum requiruntur quibus omnes homines indigent tamen ad operandum secundum propriam facultatem. cum homo, qui vivit ex vita activa multis indigeat, solus qui vivit ex vita intellectivam secundum operationem intellectus nullis indiget,