장음표시 사용
31쪽
ae sibi lotus satis estis sulficiens nam iustus tam si abunde ea suppetant diuitiae aftfluant, tamen non propterea faelix est ex habitu iustitiae quem possidet, sed adhuc indiget populis subditis erg:
quos iustitiam exercere valeat, ita oc temperant praeter virtutem temperantiae opus est obiectis de illecebris siue potestate qua ex libidine
cum possit circa voluptates diffluere, intemperanter vivere, tamen se contineat pariter etiamin fortes oportet periculorum occasionem nancisci quae ob honestam causam, religionem scilicet vel patriam intrepide,& audacter subeant a sapiens ipse hoc est qui ex habitu intellectus speculativi,& ex contemplatione vitam degit etiam si solus sit de absque aliorum adminiculo contemplari potet .suam pei fectionem adipisci, eo magis quo magis sapiens fuerit, sociatus enim: aliorum ope adiutus fortasse melius contemplabitur hoc est commodiu si maiori cum quiete . sed ad speculandum sussicientissimus sibi ipse solus est praeterea etiam contemplatio ipsa bla per se ipsam nee Propter aliud expeti d amari videtur, nullum enim aliud emolumentum quisque ex contemplatione praeter contemplationem ipsam consequitur, at ex agendis hoc est ex virtutum exercitio pr.eter actio nem ipsam, quae est finis intrinsecus aliquid aliud nobis prouenit quod consequimur tanquam finem extrinsecum siue plus siue minus, ut honorem , diuitias, gloriam existimationem, o alia huiusmodi. Videtur etiam C elicitas in otio esse, negocijs enim distringimur,vtotiemur, di bellum gerimus ut in pace degamus Actiuarum autem virtutum operationes omnes negociora sunt aut enim in rei publica administra. ione versantur, aut in rebus bellicis, quae non modo cum negocioin tumultu sunt verum etiam neque ex se ipsis expetuntur nemo enim belligerare expetit propter bellum, nisi sangu mari uasit sed propter pacem , , nusquisque republicam administrat propter honoresin gloriam sibi vel patriae comparandam ac ciuibus, vel ob eam secticitatem quae a elicitate ciuili diuersa est qualis est contemplatio. Cum igitur exactionibus quae secundum virtutes fiunt helliciei ciuiles pulchritudine dc magnitudine excellant, hae tamenec negocios sunt, non per se ipsas . sed propter aliud expetendae: reliquum est ut operatio secundum intellectum speculatiuum scilicet, praestantillima sit. Tum studio, contemplativa etenim est non acti-ua , uni quia non propter aliud est sed propter se ipsam itum etiam
qui iocunda est,ic nullius indiga sed sibi ipsi susticiens quieta di quam maxime fieri potest perenni di minimum interrupta quare
32쪽
&quat eumque alia beat attribuuntur ex hac operata ne a scilicet intellectus speculativi seu contemplativi videantur existeria,
M ieendum est quod perfecta hominis felicitas est haec, scilicet operati secundum intellectum speculatiuum ubi vitae longitudinem perfectam est . nacta, nihil enim eorum quae sunt faelicitatis imperfectum est. . Haec cum Aristoteles dixisset de humana faelicitate quae consulto volui tusius,in ut dici solet per extensum afferre, ne quis maneat latibuli locus, sed omnia nudari aperta int, tota explicata authoris sen tentia i subdit praecisa verba,
in ratis quidem ira ravamior es quam homini conuenias, non enim qua- senis homo es ita vivet sed quatium Diurnum quid in is in quanio autem id Fracta composito , tanto quoque ei. operatro ab operatione di ι, qua ex virtute alia exsit. Si quin ιπιelli diuinum quid es , Maa hominem restistamin, υιδ qua excinι Hcta ιraducitur se humana vita comparetur diuinam enam ipsa es. Neque vero oportet, quemaamodum nonnas monent, unumquemque, cum
Quibus in verbis consulto dc ex proprio sensu prolatis, ut progressus totus sermonis allati docuit quidna sentiret de humano animo aperte
Aristoteles prodidit non solum enim praestantissimum serum etiam diuinum de immortalem appellauit quod idem capite sequenti ratione d argumento clarius docuit, cum enim monstrasset virtutes morales appellatas ut iustitiam , fortitudinem in caeteras compositi esse proprie humanas subdit Memis astem separara est, de ipsa enim hoc tantummodo est dictum, ex quo ita arguo mentis humanae Operatio separata est, ergo eius essentia eparabilis est, consequens probatur ex eodem philosopho l. de anima par ιιζ. I. vhi inquit. Si igitur e paliqua anima operatio, aut passionum propria . cominge utique inam separari. Foeroo aes propria i ut non utique πιι separasdu clarissimum autem est idem esse dicere operationem separatam dc propriam . veIuti enim operatio, quae non est propria animae, sed communis animae corpo-Ε atque omnino compossiti operatio dicitur , minime separata est a Corpore; ita operatio quae a corpore separata est,propria etiam animae appellatur inquit vero Aristoteles deoperatione mentis quod sep
xata sit, sociantummodo dictum esse, hoc est suppositum liue assumis Pium tuisse hoc loco, sed non probatum nam exquisite tractare haede re maius est quam praesenti Propo. to conueniat, transcendit enim
33쪽
moralis eonsiderationis limites monstrauit autem dc exacte proseeuistus fuit lib. I. de anima, ubi ostendit intellectum esse immixtum corpori inorganicum, ut suo loco, Deo iuuante dicemus. Hoc idem pariter attributum diuini Arictor intellectui tribuit non solum a degeneratione --alium eap. 3 ubi inquit Resa uisu τι mens sel emri secis aeterit ea . f. diuinis sis quem locum infra fusius explicabimus verumetiam . de panis--imalium eap. ro ubi reddens causam quare in homine pro anterioribus cruribus manus natura constituit inquit ri A collo es equestura priora pectusq. habemur,sed homo vice pedam pri rem brachias quas dicimus amans habra, solvi enim animalium ommam ere est, quoniam ρο- natura atque substantia Dirina es o ci---em diuini estim με gere aim spere, quod non facile esse si vasta corporis olo Uidere ima enim tardurem reddit mentem insenseum communem, quamobrem cinereti ne se pondere grauiore opprimem corpora vergere is uream necesse in νυ aea ra mutonsatius pro brachysis manis. crura priora quadrepedit MMD. Si igitur Diuinum Aristoteles intellectum hominis putauit & dixit, nequaquam eundem caducumin mortalem existimasse suspica dum est.
e dureiariorem, Onsiones eruntur di 'confutantur
En v vero quamuis aperte adeo Aristot lea intellectum diuinum, immortalem praedicet 3 Aduersari animum despondent quin pertinaciter mentem humanam mortalem statuisse Aristotelem tutari velint, sed quibusdam eonsideratis eiusdem verba expori
nere conantur, ne si hi noceant. Petrus Pom
ponatius acerrimus post Alexandi Aphroin dilatum mortalitatis assertor libri, quem aduersus immortalitatem animi de immortali- eate eiusdem inscripsit cap. s. Simon Porcius libello demente humana eap.rs. Iulius Castellanus Faventinua Pontiassecla lis in de humano intellecta cap. a. matarella tractatu de mente humana ovis inis quiunt non absolute impliciter, sed comparative se participa ei nem quandam Aristotelem humanum intellectum diuinum appel-Iasse, ex quo minime deducendum eumdem esse immortalem cum μreliquae animatorum animae pariter diuinae appellari possint, quamula
34쪽
generabiles&corruptibiles sint, quini in omnis larma diuina ab
Aristotele fuerit appellata v r. θειν partu. n. Misente emm quin aiam misin o bono se appetibile adiud usdem eouινaνiam et dirimm esse , o caetera, de r. de parri- v. s. ubi Heracliti dictum Iaudauit,
sui heque caste turnariae deos immortales deesse dixit, ac pariter ipse neque in minimis, vilissimis animalculis aliquid contemplam
dum admirandum deesse pronunclauic sed in omnibus naturae numen: honestium pulchrumq inesse ingenium, quorum omnium cerutillima confirmati habetur ex Arsu a degenerat anima eap. I. ubi philosophus non de intellectu tantum, sed de qualibet anima inquit, Sed
tur quia forma, quaelibet est bonum quoddari dat esse perficit, ut
Rrbscor siue quia a caelesti corpore producitur ac caueste vehiculum habet, ut hoe loeci Aristot. dixit quomodocumque fueriti forma quae libet, ut forma est diuina appellabitur,m ex his nobilior etiam diuia Dior, quare ex hoc attributo,veluti neque cateras sormas separabilea licet arguere, itam neque humanum animum, haec aduersarii ex quibus diligenter examinatis atque consideratis tamquam ex sciata
Pione veneni amuletum accipere licebit. Nos profecto non ibimus inficias flarmam quamlibet, Diuinam ab Aristotele appellari ut forma est,in ea quidem ratione nullain argui incorruptibilitatem humanae formae siue intellectus, quod enim comis petit alicui speciei ratione generis, non magis competit uni, quam C. teris speciebus, sed probabimus diuinitatem quae tribuitur humano intellectui non tribui illi ratione generica de communi scilicet ut for .ma est, sed ratione specifica propria, scilicet ut talis λrma nempe intellectus ergo falsa prorsus ac vana est interpretatio verborum Aristot quam aduersari afferunt minor argumenti probatur si primo supponamus ea,quae paulo ante diximus, de ratione qua omnis sermavi torma est ab Aristot diuina appellatur quod scilicet talis ratio duo
Plex sit, una quatenus Orma se habet ad materiam ut honum se fectivum nempe tribuens illi actu min existentiam quod quidem diis uinitatem arguit, veluti enim materia cum sit ens potentia imperfectissima est, o summe distata Deo ita serma cum sit actus perrectio est, dc maxime diuinitatem participati altera vero quatenus Urma quaelibet aethereum atque caeleste corpus quonam, veluti vehiculum acu inculum, quo tammuam semunali quadam ratione caducis corporibus
35쪽
ribus innascitur,participat quod de animabus tantum Arsu aperte
proniuncta ut d c,eitato a. aegenerationea malom, de omnibus forismis docuit Alexander a naturabum quas eap. s. quod corpus quia diuinum ab Aristot appellatur . eatenus' omnes formae eius participatione diuinae appellabuntur, atque veluti nobilitate, vel ignobilitate inter se di iserentes animae diuersimode hoc corpus participant, ita dc magis vel minus diuinae appellantur. Hac duplicii non alia ratione quaelibet serma, ut forma est quamuis generabilis & corruptibilis diuina dicitur, ac prout nobilior vel ignobilior fuerit, ita etiam magis vel minus diuina, sed omnes sub una ratione analogata ita protecto appellantur. His suppositis considerandus est sensus Aristot quo diuinam humanam mentem loco adis ducto pronunciauit, ac videbimus ipsum neque humanam mentem appellasse diuinam,eo quod sermisit , neque eo quod corpus illud caeleste de diuinum participet quo reliquas omnes animas participare in
a. de generatione ana malιum dixerat quinymo tantum abest ut obhoeiIIam diuinam appellauerit, ut potius contrarijs ex causis hoc illi attributu dederit. Si enim appellasset mentem diuinam, propterea quod mens forma est tunc eius operationem appellamet diuinam quatenus est compositi probatur sequela nam omnis operatio brmae quate. nus est forma tribuitur com posito ut principio quod non autem forismae at Aristot operationem hanc, qua homini inest ob diuinam particulam i compolito nequaquam tribuit imo illam ad compositum pertinere negat inquit enim cum de speculativa operatione stim
ne haberet. Aecialis quidem ira praefrantis eis quam hoisini anaeniat non enim qua eis nus homo es lia vise , sed quatenus diuinum quid in ipsis quanto autem aspraesta composito tanι quoque eius operatio aν operatione aesta pia ex virtute alia
existi ergo certissimum est mentem humanam nequaquam apperulasse diuinam , quatenus forma est. Omnis serma diuina dicitur ve aduersari exposuerunt ita enim eius operatio competeret homini ut homo est, quod Aristot negat sed quatenus vere ac sua natura quid diuinum est immortale scilicet atque cor raptionis expers, quod cum humanae anima sit coniunctum tamquam potior atque suprema particula, qua anima intelligitin sapit, inde etiam dc homini partici-
Patur, tum secundum essentiam tum etiam secundum operationem , at non quatenus homo est homo etenim ut homoaest ex corpore conis
stat,&exanima,quae stactus cortamis, at mens ipsa nullius corporis est actus, quamuis particula sit animae quae est actus corporis, a Propte
36쪽
propterea eius operatio nequaquam pendet a corpore neque coniumcta est cum corpore I sed separata est a corpore, ut paulo ins a idem Aristoteles dixit ex quo pariter alterum deducitur, quod dicebamus nempe neque ex eo potuitae ab Aristotele dici humanam menter diuinam, quia diuinum corpus participat ut aduersari exponebant eum Aristot eo dicat eius operationem diuinam , quia a corpore separata quod si operationem ergo essentia mi ut . de ani para. ra. ωα de generatione animiaium cap. I. patet igitur aduersariorum illam expositionem esse falsam de impossibilem. Aristotelis sensum non modo deprauare, sed corrumpere , quod euidentius patet ex caeteris allatis authoritatibus . tum a. de generat an aliam, ubi disertis verbis solam mentem diuinam appellauit inter omnes animae partes, quod nequaquam potuisset si ceteras etiam diuinas existimasset, inquit enim, restat autem ut sola mens extrinsecus accedat, eaque sola diuina sit, subiungit causam eo quod cum eius actione nihil communica actio corporalisci sed cum actione caeterarum animae partium communicatactio corporalis ergo caeterae non sunt diuinae, iure igitur solam dixit mentem esse diuinam dc . de partis. cap. Io cum de structura homianis, qua tenua differt a caeteroru anim alium ,l queretur hominis natuis i
ram propterea diuinam esse dixit quia intelligit, Tapit ὀ ergo non ratione generica, quae competit omnibus tormis sed propria ac specialiquatenus mens & intellectus est competit menti humanae esse diutis num & immortalo
Proponitu locus ex Arimi Ia Metaphispartis. IX.
LI I locus , qui manifeste immortalitati is uet est ex ra Metaphis parate. In ex communi Averrois pallitione , ubi Aristotelis toto e capite, quod tertium est, probare instituitsormam non generari, neque etiam materia sed compositum, tum ex eo quia omnisge
nerati est cum transmutatione , in m Deia,
quod transmutatur est aliquid in ab aliquo in aliquod transmutatur. Qita in infinitum erit proces lus, si materia prima torma generantur. Tum etiam quia omnis substantiae generatio est ab uni uoco tam in iis quae generantur natura quam arte, quainivi, o ostrtuna , in omnibua enim his ge- nerat
37쪽
neratio non est a sorma separati sed exissente in materia, & ex consequenti a composito, compositum ergo est quod generat, compositum generatur, tam in natura , quam in arte homo enim hominem
generat singularis singularem, similiter etiamin in artibus, medendi enim ars ratio sanitatis est i quod autem, tam ea quae generantur a natura, quam ea quae generantur ab arte a krma existente in materia generentur, probar, quia tam natura, quam ars sunt principium quod illest ars quidem in alio, quia in mente artificia pra existit, qui separatum quid Maliud est ab opificio, natura vero, in ipso, ut in semine. semen etenim principium coniunctum est genito de ijs autem quaec δε soriuna fiunt , eadem est ratio cum iis quae natura fiunt aliearte quia casus priuatio quadam est,m defectus naturae veluti inristuna, quod praeter in lenium artis contingit. Constat igitur, quod in generatione cuiuslibet substantiae com positum generaturin non forma, & in naturalibus patet homo enim hominem generat, in artificialibus autem quae constant ex partium c agmentati neci pariter ea manifestum , in his enim cum forma sit accidens, non dicitur gener ri, neque corrumpi quare non male dixit Plato qui substantiarum tantum ideas Ponit non autem accidentium . Haec cum dixisset Aristoteles tandem ex his colligit differentiam inter causam efficientem formam,in quaenam sit formae natura statuit decernit his vetias.
sunt . cum enim senu sit homo tunc etiam sanita es e forma antae Mera simulatque anea sphera. Non enim forma superinducituris aduenit materiel, tamquam quid actu praeexistens ut de efficiente verum est, sed smul fit cum composito, dum emicat ex dispositionibus materiae cuius est λrmain actus eum vero ex his sequatur, quod rma, veluti fit eum compositoin incipit esse cum composito, ita pariter cum eodem desinat esses corrumpatur 'propterea considerandum propo nit Aristoteles, utrum hoc sit verum simpliciter de omni λrma, an veriro aliqua excipienda sit cum nihil obstet aliquam formam dari, quaest in corpore, quae tamen non desinat esse cum corpore, cuiusmodi est anima, non omnis, sed intellectus, omnem nam fortassis imposis sibile est qua ultima verba protulit aduersus Platonem, qui omnem animam in Phedro statuit immortalem adiunxit autem fortassis ob Teuerentiam erga praeceptorem . hanc vero sententiam ita a nobis e Psicatam iis praecis verbis Aristoteles expressit, ut m antiquo coli
38쪽
Hoe est serius alιquid em ne eo erandam an quibusdam enim nihil amedici vetari si anιma se M. non Mnnu sed elis isti , omnem namque Nossιbile serrasis quae sententia cum ijsdem concordat, quae alibi aerisor docuit, tauus explicauit, nempe a de inima panis a. ubi inquit Euod gιιar non si anima eparabatiuia eorpore anspartes orim i - , Apara lis nara et non immanrfectam, quarumdam enim actus partramis 'seram . At vera quasdam urbι prohibet, propterea quod nuntiincorporis sint actin .in ita in s esse non pendent a corpore, quod paria ter docuitis de anima panis. pr. ubi inquit disti cile elle etiam finget partem corporis, quam intellectus occupet, o I. de amma pari. Locubi inquit intellectum esse immixtu, ut suo loco fusius die emus, quod si intellectus non est actus vllius corporis, vel alicuius partis eorporiri&immixtus est corpori ergo nihil prohibet intellectum remane post corpus is enim illae formae desinunt e corpor quae sunt mi Tistat corpori, pendent a corpore quare cum intellectus sit particula animae, nempe, qua anima intelligit oc sapit, anima sit formaeo poris iure merito postquam hic determinauit philosophus, nullam fesmam ante existere; sed unamquamque simul eme cum eo, cuius est forisma considerandum proposuit, an aliqua serma posterius composito maneat: atque eum inuestigandum ictiso posuisset de anima inter caeteras Brmas dicens veluti -- ω β, tandem aperte suam semientiam proferens , cum id negasset de omni anima id tamen atria qua animae particula, nempe de intellectu certivime affirmauit me que vero sibi hic Aristoteles contradicit, & in a. de generat. --aliam cap. R. ut timuit Pomponatius, qui nim eamdem ipsi illesam sententia
quam thi fusius & clarius docuit hic pressius enuntiauit quamuis enim hie dicat λrmam non prius esse, quam compositum, ibi autem dicat mentem, siue intellectum extrinsecus aduenire, quod necessatio supponit etiam prius esse in quamuis statua tu de fati, quod id, quod non desinit esseι nec incipit esse , hic autem statuat intellectum non de. sinere esse cum composito. incipere esse cum eodem Tamensi imcte Aristoteles intelligatur ubique sibi ipsi concors,in unanimis inumnietur pro qua re unum nunc mihi supponendum statvo quod i m ea suo scilicet loco,Deo iuuate ex Aristotele fusius probabimus istius
tamen do incatque accuratos lectores monitos velim, ne ex dicendi sexistiment,me in eam sententiam concedere quae Themistio, aut Sim plicio tribuitur, & quae Averrois fuit, quod intellectus scilicet una quaedam substantia separata existens, omnibus hominibus assistat, ae . . B ij veluti
39쪽
veluti intelligentiae reliquae suum orbem, ita hie intellectus humanam speciem gubernet longe enim contraria est hae sententia illi quam ego puto Aristotelis fuit seu Intellectum namq ego censeo cum Arisci. tele esse ad numerum hominum multiplicatum, atque tribuere singα-lis hominibus esse, non tantum operationem veluti initio polliciti sumus ostendere, quae quamuis saluis omnibus Aristot principiis paradoxa videantur, tamen, Deo iuuante, plane probabimus libro tertio. ut igitur unde discessimus reuertamur dico quod Aristoteles aliquam do sumit intellectrum humanum prout intellectus est, hoc est quoad eius substantiam, absolute. Aliquando vero sumit intellectum prout est particula animae de respestiue prout pei ficit hominem de est ultima perrectio humanae animae, qua adepta homo constituitur inesse hominis primo modo, consideratus intellectus cum nullo pacto reis spiciat materiamin corpus sed in se i pso manens intelligatur vel iri suo fonte, a quo manat, veluti radius in corpore lucido, antequam sit diaphanum, in quod producitur, neque umquam incipit esse neqv. umquam desinit esse ex Aristotele secundo autem modo consider tus intellectus quatenus pars est formae, quae materiam perficit ita non est ante corpus sed simul fit cum composito animato si enim intellectias talia, est particula animae. anima stimul cum corporea neratur ex Aristotes neci existit corpori ergo intellectus non priua est particula animae quam anima simul genita sit cum corpore, veluti
enim lumen quod est actus diaphani, non prius est actua diaphan qua sit corpus diaphanum, quamuis sui natura lumen De antea in compore Iucido ii ideo diaphano aduenire legitime diei possit irata in
tellectus ex Aristotele non prius humanus intellectus dicitur quo ho mo constitui tui inesse hominis anima sensitiva, quamuis antea in seipisso esset intellectus , & ita embrioni post adeptam animam sensitivam aduenire apud Aristotelem absque contradicti ne ulla, vel discrepa tia, a vi ge-rat animatium dicatur. Hanc vero distinctionem dera plici modo considerandi intellectum,non modo non esse recentem, ac meo marte excogitatam , vel etiam Platonicum figmentum, ut alia quis calumniari posset, non solum inde apparet quod apud antiquissimos peripateticos,in eos quidem graec , 5 inter ceteros longe primcipes ipsam frequenter est legere ut suo loco sutius docebimus, veruinetiam ex eo, quia ipsum mel Aristotelem eadem usum ruisse constat.
40쪽
his nihil elarius ad hane distinctionem statuendam certum enim est hic non loqui nisi de intellectu humano, solus enim intellectus humanus est, qui eum sit separabilis brma siue essentia tamen in materia est , quare ita consideratus pertinebit ad naturalem consideratus a tem ut separatus est 6 in sua substantiari pertinet ad metaphisicum. duplex igitur modus est considerandi intellectum ut distum est ocis. depani cap. r. ex eadem distinetione statuit ad philosophum naturalem non pertinere tractare de intellectu, ut luculenter alias monstrauimus in nostris commentarijs super libris de anima monstat igitur ni fallor non solum Aristotelem sibi non aduersari hoc loco cla s. degme. rat. --άbum ut Pomponatius asserebat, verum sibi maxime conco dare, ibi enim colligebat intellectuis extrinsecus aduenire, quia cum actione intellectus non communieat actio corporalis, quae considera tio intellectus est consideratio intellectus,ut intellectus est, sive,ut a strahit a materia in hoc loco pariter cum decernit intellectum rem nere post, eadem ratione id decernit, nempe quia nihil prohibet, aliquas formas esse sine corpore, cum non sint actus alicuius corporis, ea. ---, scilicet qualis est anima, non quidem omnis,sed intellectus quatenus tamen intellectus est,in non est actus corporis ac nullo mo .d respicite Drpus, at quatenus est pars animae, quae est actus Mn ma corporis, eatenus non praecedit corpus sed simul est cum corpore
animato, cum simul participetur cor p ri cum anima, ut antea dictum
est, ac ita consideratus venati simul est cum corpore, di incipit esse cum orporea tunc primum enim incipit esse intellectus potentia, possibilis, siue passivus, ac veluti tabula agrapha in omnino potentia omnia intelligibilia cita pariter desinit esse curer corpore cum enim leparatus est a corpore amplius non intestigit eum phantasmate , eptrapterea desinite intellectus potentia classinus, quod optime significauit philosophus s. de ammas ara. o. ubi inquit: non emims uraaum , quia Me quidem impassibile est,passimus vero intellectus ore libitu es, os ne hoe mbas memor inima quem locum exponens Simplicius inquiti quod Aristot veluti opponens ad id quod dixerat i ualet lectu age utem esse immortalem de sempiternum, dubitat quomodo non remi
ni scimur ea quae ante nostrum rarium aut generationem euenerint i
ab aeterno intellectus praeexistebat hane vero opposition is solui di.
Cens, quod propterea non reminiscimur, P .proueniens quidem imi et reus, hoc es agens inpastibilis es, o Deirco immorariis, stas, itir vere e remsi ιιtis, ovaimus passibilis quemadmodum Gream dixerat autem di explicauerat latius paulo supra his verbis cur membre solum immoria e r iij an