Scientia Sinensis Latine exposita. ...

11쪽

EPISTOLA.

Reio Sinensium Imperatorum sanguine , Conlacium vapeliant, uno Sinensium consensu habitus omnium , qui unquam apud eos floruerunt, Sapientis in re Moralis MLosphia pariter ac Politica Mao ter m oraculum. si hujus ore ,sicuti quondam pendebant tria Discipulo

rum missia, ita modo ex ejus statis amplissimum gubernatur imperium, Hatuuntur leges , Gentis mores oe civilia componuntur oscia , denique in ejus doctrina perdisienda summorum Reipublica honorum ac Magistratuum obtinendorum stes uia re ratia continemn Muμου me'oriam , ,-bros, nomen ipsum Sina omnes , mirificλ colundi , ipsim eadeo imperatores qui aut enae, ubi docebat tam , ades c quae tanquam sapientia sacraria servantur ejusque Omnasia v ne iana vientitiare non dedignanor : nec sane Immeriis squippe qui ab tanto Maoctro didicerint Summum caeli ,

ut vocabat Vse, Imperatorem Re orum omnium ac Imperiorum moderatorem oe arbitrum adorare ac timere ,subd tos sibi populos aquitate ma a ct charitate regere, fovere artes, orbem denique Sinensem domi tot jam annos ac militia florentem, sanctissimis institutis legibusque moderari. Hic igitur illi Confucius tibi se it, R E X M A G NHemris tuis oe Regia liberalitate in Gallias veluti deportatus, oead Majestatis Tua pedes provolutus accedit, palam a L Iuruae sapientiam tuam, oesuam illam , etsi apud populares suos ineredibili fama σ existimatione jactatam , Tua tamen nihilo serius , quam Soli Ste - , decedere comst mae Harebit iae, opinor, ad primum aditum atque conse- .

m. oe admiratione simul gaudioque defixus repertum N

tandem Diuiti sed by Cooste

12쪽

EPISTOLA.

tandem Principem istum dicet, ad quem videndum nequid quam hactenus tanto studio exarserat. Cum enim egregius illi vir eximium, oe qualem informabat animo , Imperatorem suis in libris adumbrasset, ac neminem sane votis suis parem ex aetitis Imperii Principibus reperire potuisset, in quem unum omnes regia illa dotes ranstrarent, quique i iam numeris omnibus absolutam sormam ideamque perfecti simi Principis referret , tunc in eo erupit voceου Tai Κ1 Gm

Expectandus hic Vir hic est , qui veniet aliquando , σdivina quadam oe admirabili sapientia praedituae talem se exhibebit, in quo nihil nostra , nihil publica desiderare vota possint. Nonne ille, si modo revivisceret, ac Ine, REX MAGNE, contemplaretur, illum ipsum esse Te agnosseret, quem pro s exisset animo, oe incredibili gaudio perfusus, votis compotem esse factum exclamaret 8 Nonne tuam in administrando Regno amplissimo sapientiam regibus omnibuae proponeret, exempla tuis e moribuae, leges ex statis peteret ' Tuam denique pietatem , clementiam , aequitatem , istam aquabilem

. tanta rerum maximarum oe negotiorum mole mentis ac

vultus serenitatem atque praesentiam cum tanta Majestate conjunum, Principibuae universis pro norma γ r la esse vellet PVuoniam vero .Philosophuae ille sapienti mus ,su natura ac rationis lumine cognMerat, nihil religione antiquiust homini esse oportere, ad eumque scopum unumsuam ipse δε-ctrinam disciplinamque referebat, ut mortales Utam omnem e supremi Numinis leobus praeceptisique componerent, idcir

co nihil ipsi prius aut potius fuit, quam ut siectas ct perc-

13쪽

ΕΡ ISTOLA.

.grina dogmata, qua in populorum exitium, ac Monarchiarum perniciem nata esse dissitabat, penitur profligaret. Hinc ejusdem ea vox, hodieque inter Sinin celebratissima: Cum liu y tuon , oppugna heretica dogmata. uutantam igitur asserret homini pietatis amantissimo latitiam , siquiadem ad hae felici a legis gratia tempora pertingere potuisset, tua ista Rex tutanda oe amplificanda Reli oniae, emtirpanda haereseos, pietatis propaganda cura Z Vmbus Telaudibus inerret, cum haeresim, hostem illam avita fidei ac re gni florentissimi retemmam,proculcatam ct attritam , edicta, quibus vitam ducere videbatur, abrogatas disjecta templa , nomen ipsum sepultum , tot animarum millia pristinis ab emroribus ad veritatem, ab exitio adstatem, tam suaviter,

tam sortiter, tam feliciter traducta , Galliam denique universamsub Raege Maximo G vere Christianissimo Christianissimam assiceret tNon ille tantum profecto miraretur ac pradicaret caetera Galliae tua miracula, non tot arces omnibus oe Mntis natura praesidiis permuni ae partim a Te dejecitas ct capt- ,

partim extructas oe erect ae s non potent simas ct numero

Assimas classes quibus Asia oe Africa terrogm ait ins non tot mictoriar de hostibus reportataου, quibus coronidim glorio imam imposuicti publica trophaeum pacis et non visenda illis, in quibus Regiu tendorem oe magnificentiam tuam ex Leas, Palatia; non sumina ustia montes transvecta ; apertare juncta maria s non tot artium oe scientiarum omna ct seminaria e hac, inquam omnia , tantam admirationem

sapient imo Philosopho non injicerent, quantam hac una Religionis. duce Te atque ausice, de Hares triumphan-

14쪽

EPISTOLA.

tis victoria , quam nec tentare quisquam antea μ ausinerat, necθerare ue credere vero vix olim poterit seraposteritas , admirari qmdem certe ac praedicare nunquam satis poterit. Ego vero huyus unitu rei oe υictoria tam incredibili fama praecipue perculsu huc ab ultimis Sinarum oris adveni, magnum me longissimi Oceani feliciter emensi opera pretis ecisse ratus, quod his oculis ea videra mihi contigerit, quas ma ubique parserat, quam tamen ipsa re minorem esse δε- prehendi. V m dulce mihi jam accidet, favente Deo, rena vigare tot maria, revisere optatissimam Sinam ct illic ista

miracula , quomm te tis oculatus extiti, praedicare o vel eorum certe recordatio tot laborum ac periculorum abstergelsen-ssem, memoriam delebit, etiam redeunti efficiet faciliorem Goe quasi complanabit. Iam mihi mideor in medio Neophytorum ad me convolantium latismo consessu, atque ipserum

etiam Ethnicorum, renarrare, qua hic viderim, illos a rectis auribus animisique adflare suspenses, obstupescere ad remm magnitudinem ac novitatem , simulque Tibi , R EX MAGNE, Religioni, oe Gallia congratulari. Quibus porro incedent latitiis, cum accipient suum illum Confucium tanto a Te in pretio G honore habitum fuisse, ut ei cateros inter Bibliotheca Regia libros locum esse volueris P eumdem latio sermone donatum , ejus effigiem ac libros necnon etiam oe acta principum seuorum, non ligneis tantum illis, quibus Sina utitur, tabulis, sed areis G elegantissimis excuses s eum denique, qui Sinico tantum in Imperio hactenus erat cognitin, jam per Galliam atque ex Gallia per omnem late Europam brevi spargendum,ac tanti a d omnibus, quanti par est, ubique faciendum. V τι illi tum ema

15쪽

EPISTOLA.

jestati Tua gratias agent, quibus Nomen tuum laudibus universi, quam fausta comprecatione prosequenturi qua vota Neoph ti certatim pro tua incolumitate , pro felici rerum omnium, quascumque fueris aggressus, exitu sproforentissimi Regni ac Religionis Catholica scundissimo in cursu nuncupabunt ZEt audiet illorum tota fortunabitque Deus Optiamus Maximus, talemque Te Gallis oe Orbi Christiano dius abit, qualem Catholica res oe Ecclesia tota , qualem

probi omnes tam tui, quam exteri voment ac precantur,at

que imprimis , qui prater cateros esse amat gloriaturque ,

AIESTATI TUAE.

Devotissimus atque addictissimus, Ρ HILIPPUS COUPLETSocietatis JEsu.

OPERIS

18쪽

ORIGO ET SCOPUS

SECTARUM, ET PHILOs OPHIAE, QUAM

ΡROEMIALIS DECLARATIO.

ENIAM nobis dabit Euro areus Lector, nil spero , si

toto hoc opere , sed hic in primis dum totius operis quasi fundamenta jacimus, multa solicite persequamur, & ML dem minutius fusiusque quam perspicacia multorum ingenia , & ralia cum unt, brevitatis quoque studiosa foditasse desiderent i Quamvis enim placere his lucubrationem nostram sane optemus, & vero speremus eruditae multorum curiositati non displicituram, praesertim cum de tanta tamque polita & ab oculis terrisque suis adeo remota antiquitate agatur; quoniam tamen sui hoc semel clareque profiteamur) propositum nobis est non tam servire o blectamento & curiositati eorum qui in Europa degunt, quam utilitaticorum qui ex Europa lucem Evangelicam ultimis hisce terris alla turi navigant; prolixitatem quampiam, quae alias vitio daretur, in hac Laconicae peregrinaeque gentis tanta caligine, non modo venia dignam ; sed plane necessistam esse duximus, di minimarum quoque rerum habendam nobis esse rationem; ed etiam magis , quod placuit non huic tantum explanationi, sed omnibus quas in hoc genere alii deinde suscipient, ficem praeferre, & ea jacere fundamenta, quin substructionem istam , quantumvis aliorum deinde opera

19쪽

x PRO EMI LLIS DECLARATIO.

vel educatur alte, vel amplificetur, sustinere queant. Ad quae pisit quam progrediamur, non injucundum Lectora fuerit, Occasionem suscipiendi operis causasque cognoscere. ino primum tempore Societas I E s u aditum sibi aperuit in Sinarum Imperium anni sunt centum ebque amplius ) conati s mus , eo plane modo quo apud alias omnes Nationes Evangelici Praesones usi fuerant, Evangelium apud Sinas quoque Promulgare; homines scilicet Religiosi , more , nabitu . ritaque res tota : -- umtamen usus ipse ac successus rerum haudquaquam votis respondens, brevi nos docuit, aliam plane viam, H quod operae pretirm vellemus facere, tenendam esse ; propterea quod apud hanc gentem, cum Rcligio omnis jaceat, tum vero iis qui severiorem quamdam sanctioremque vitae rationem nostratium' Coenobitarum non

absimilem palam profitentur profitentur' autem plurimi , α Bonzios vulgo nominamus ) exiguus honor habeatur, sintque ipsi fere ex infima iace hominum, nec modo litteris nullis , sed ne iis quidem virtutum simulachris, quibus Ethnici gloriantur, insignes: Fuerunt itaque e Sinis Viri gravissimi, quos ipsi nobis privata jam

consuetudine devinxeramus, quique adco res nostras &consilia propius penitiusque inspexerant, qui nos magnopere hortati fiant, ut quanὸo tot essemus litteris scientiisque, uti jam ipsi compercrant, exculti, suo nos literatorum ordini aggregaremus, severioris vitae sanctitatem, quam litae gentis Sacrificuli mentiebantur , nos citra externam cultus asperitatem ipsa vitae morumque sanctitate satis superque tueri & profiteri polo; sic spem fore tandem proficiendi, Mipsis quoque Provinciarum Gubernatoribus , Virisque Principibus persuadendi quae maxime vellemus; neque deinceps obnoxios fore vexationibus illis & contumeliis quibus improborum hominum p tulantia peregrinos homines, dc vel ideo quia Bonetiorum speciem referebamus, despicabiles insectari consuevit. & quas jam tum primi Socii non paucas, nec ullo tamen rei Christianae emolumento. pertulerant.

Haudquaquam dissicile filii persuadere quod ratio & usiis jampridem suaserat, iis praesertim quibus aliud nihil erat propositum quam

omnes Christo lucritacere, & hujus rei gratia non modo literatae Sinarum genti literatos , sed omnibus omnia fieri. Igitur ex illo tempore persbnam induimus cultumque Literatorum hominum ;rixque inὸuimus quod incredibile videri multis possit in quando nos summi pariter infimique , hi quidem vereri , illi vero colore

quasi novos homines coeperunt, ipsique adeo Magistratus ad nos via fendi gratia cum splendido comitatu crebrius adire. Sed enim isto cultu externo & testimonio paucorum, qui familiarius nobiscum agebant, diu tueri literatorum nomen ac famam dissicile erat, maxime

20쪽

PROEMIALIS DECLARATIO. xi

quidem apud eos, qui per insignem plenamque superbiae ignorantiam quidquid esset terrarum extra fines sitos rudem esse barbariem existimabant : Quocirca necessarium fuit, praeter idioma gentis litetas quoque perdiscere, & laborem labore cumulare. Est omni uo Sinarum idioma, si quod aliud orbe toto, dissicillimum i Multis tamaricae praeceptis continetur e vocabulis gens utitur monos i

is, iisque paucissimis, quae aded iubtilissimo linguae flexu , sibi

Iove, necnon tono prope musco ὶ modo hoc, modo illo esse me, vim significandi aliam atque aliam , & sepe rerum maximE contrariarum, accipiunt: Itaque dici vix potest quantum res. haec negotii

facessat externis hominibus. Tanta porro vocabulorum penuria literarum copiam genuit; ha rem quippe flamma varietate vocum sitarum simili rudinem atquaidentitatem distinguunt: Numerum quaeris Fidem superat. Unum dixisse satis sit, tantum esse ut nullus dum Sinarum memoria tenere omnes valuerit, cum tamen multi illorum a texto aetatis suae anno exorsi vitam deinde totam in eis contumant. Quamquam celare hoc nolim, eum qui quinque aut sex literarum millibus uti noverit

apposite, non solum intelligere posse plerosque librorum, quos Sinae de moribus, & Ossiciis, & Republica, rebusque olim gessis plur,

mos conscripserunt; sed ipsum quoque, tametsi Europams si, commode scripturum de quovis argumento, de quo nos inter & Sinem ses disputandum fuerit.b Homines ergo justio aetatis, nec pauci jam provectae , dc patriis in sedibus rude literaria si non laurea pridem donati, emcnsi majorem partem Orbis rerrarum repuerascebant inter Sinas amore Christi, & ab elementis ipsis exorsi cum incredibili labore & comstantia paucis annis, aspirante semper Numine , eam consequebantur & linguae M literarum peritiam, ut typis quoque scientias E ropaeas, ac sanistiss1ma Religionis Christianae mysteria vulgarent, intelligerentque stupentes Sinae, literatorum utique nomine dignos esse, qui literas suas tam cito perdiscerent, ac tot essent tamquc prata claris scientiis ac disciplinis instructi secumque ipsi statuerent, haudquaquam voras esse suspetciones quae ut in gente politica multorum animis principio insederant in nos venisse in terras sitas specie quidem peregrinae legis promulgandae, re autem vera lucri vel hon rum cupiditate linpullos, maxime quando deterris aded longinquis profecti sic inter ipsos vivebamus , ut nulli indigenarum essemus

oneri, quin & pecunias muneris loco oblatas constanter repudiar mus , ultro etiam pistentes nihil rerum ad vitam necessariarum nobis deesse. In hunc modum primas gentis tenebras ac suspiciones pr--Η-le Sociorum labor atque industria feliciter discusserat, de jam de Duili sed by Cooste