장음표시 사용
11쪽
De di itisne febris pestilentis. Op. L
E B RIS pestilens est calor extraneus,& contagiosus, qui ex putrida ebulitione cuiusuis h moris circa cor accensi, ut plurimum cotingit: contagiosus inquam,cum ab uno ad alium c leriter, ac facilό transeat,ac deprchensos inde interimat, ut placuit Hipocrati tertio de mo his vulgaribus. Febrem hanc esse contagiosum morbum attestatus fuit, Ataeqn. sen. a. pri. cap. 8. inquiens ibi, 2 ex aegritudinibus, aliae sunt, quae abuno ad alium transeunt,ut lepra, scabies, v ripta, febris pestilentialis, & apostemata putrida . .' Corinsuper Rilici necessarium esse, auctoritate Galeni, nec non ipsa ratione comprQb ri potest, e3emplo ainbientis aeris status a Galeno tradito; inquit siquidem Gal. 3. dedissensebri. c. 6. calidiores ambientis nos Aeris condictiones, potissimum per inspiratione nostrum cor calefacere,extrinsecusq; circumfusas corpori, totum ipsum calidum reddere, maximeq; Artorias, ut quae non nihil substantiae ipsius ambientis aeris atre hant, ex quibus omnibus cor una assici necessirrium esse patet: atq; id m3gis rationibus, comprobari poterit, ubi aeris Undictiones subeant pestilentes;inspiratio liquidem causa potissmuest,ut putridus, atq; venenata qualitate aer assi ctus, ad ipsum cor attrahatur, humoresti; ita eo contenti, & ad suscipiendum putredinem apti saepe inniriantur: didicimus enim ex eodem. mei Galeno 6. de locis affectis cap. s. Vitam ab inspiratione,&inspirationem a vita minime separari posse. Ex quibus patet
liquido cor ipsumatq; humores in eo contentos seruari a salia
12쪽
x V epe Alenti ac malignis febrib.
bH aere in Smetria; a temperamento deprauatore ,& coin quinato, affici,&-opprimi ei si modo ab aliqua interna, & oculis causa id non emergat,aut exprimis causis, ut Principi placuit, aliquid misλueniat, De paestilenti febre, extant quam pluriudoctissim orum .irorum antiquorum,& tecemium, sub diuersis nominibus iraqictio' es nam ali qui assumpserunt sibi tomen
Epidimi :alii Vndimiae; nonnulli .ero pcstis, seu P lentiar,
nec non febris pcstilentis; Que quidem nomina licet diuersa appareant,a Galeno tamen, de ab Avicentia pro nominibus synoni misis ph numero habentur. Placuit itaq; mihi adherere Galeno primo de differ. febrium,ubi de pestilentia sub nomine febris pestilentis ex professo egit non semper velo,&necessario ad pcstilentiam sequitur febris,quin imo ex maligno aliquo
ac teterrimo odore, quam plurimos,non sequuta febre,repentu
rio obitu cecidisse saepe conspexjmus, quemadmodum conti git ex alitu putridissimi sarcogaphi,aut cuiusuis sab terraii eici,in quo cadauera,vel putrida grana diu seruatafherinit Verude hac re a nobis habenda, nulla est ratio, cum istud parum ad Medi cupiscisi ad negotium, nullasq; ei prorsus indutias pra beat; illi ό. n. iii alignus, aec putridus vaporia parte illa sub te tanea et athi, at ii per inspirationem ad vitalia a tractus,vit las auras extitilluit,& iccirco remedio non est locus i
''De dissereBnae febris pestilentis, per II.
I .Ebrem. pestilentem. per causas definire nonnullis magi plaeuit illinc sic.
Febris p est ibias est aeris corruptio cordi, ac eius 4rterijs c6- in unicata ex qua contagiosus calor accenditur,& animal non inulto post destruere, aptus est: Non secus etiam ab Vndimia. eoncluso diffinitiua elici potest, nemph a mala qualitate seu quum,di nascentivin terrae, tuin aquarum, Squarhumano ubet ut cotiducere solent, cum'stilicet corrupti, vitios: & mali va po res in profundioribus eorum partibus retinenturi tunc estcbrruptio Aquar & terrae ob prauam qualitatem eis iniunctam. De
13쪽
PEstilentis febris causas receset Galen.libro pauidante me,
morato de disser. febrium c.6. quas quidem,binas esse perspicue statuit,quarum potissim ac piriotissi tus aer; nec non venefica qualitate foedatus, qui ab animali continuo veluti pabulum innati caloris atrahitur per inspirationem, & sine quo ipsum animal vitam propagare minim valet: Altera veto, sat homores prauis eduliu comparati, nec non ad suspiciendu pu- . tredine apti,hij .m leui quacumel; causa, occasione ab ipso ambieti aere suscipiunt. Immediatis his causis mediatas, ae l6ginquas causas,hoc est corpora coelestia addidit Avicena necnon& alij quamplures ex antiquis,pinquorum sententiae explana 'tione,hic non immoraboricum ad institutum nostrum, non sa-' tis attinere videantur 2 Putredinis initium, a quo nempe, aer, malitiam suam traxit,ex cidauersi non humatorum, ut in heb. Io fieri solet,audex brutorum animalium; veluti Eanum, & se pentum interfectorum multitudine, saepe numero accidit, aut exalatione alicuius stagni,paIudis,lacunarum, cloaearum: vel . quorumcusi; foedorum locorum,di viarum evaporatione, tum . ex subterrane6 aere diu incluse: interdum vero 4mmoderatus calor circumfluentis aeris esse principium putredinis, non du-χ bitauit Galenus loco citato; ubi ex Thucide refert, homines, qu i in angustis tugurijs vivebant, aestiua tempestate. contagio - proculdubio fuisse assectos,obnoxium quoque corruptioni a ris calidum, atq; humidum eius temperamelum attestatus fuit Galenus primo de Temperamentis c. q. asserens omnium aeris ..temperamentorum pessimumid esse, quod itumidum,&calidu- est. Quid si aeris temperamentum inaequale statuatur, veluti fieri consueuit in autumnalibus temporibus & illud quide perniciosum est,rarefactum namq; ob eam,que praecessit constitutionem calidam, nedum omnem corruptionem a terra, prauis
- vaporibus ad ipsum demansatis ; verum a quacumq; leui occasione, alterari potest, ob eius raritatem; hinc est.ina quaIitates,ea tenipestate maxime fium,& accidunt pernicioli, m*. B a bi
14쪽
bi & exitiales, quemadmodum. voluit Hipocris . 3. Aphor: Aphon8. ubi asseuerat, in inconstantibus temporibus , incomstantes morbos,& mali iudicii fieri.
QVod spectat vero ad generationem febris pestilentialis
scire licet,tripliciter in corporibus nostris hanc febrem
contingere, primo namq; modo communicata praua, dc occubia Aeris qualitate humiditatibus cordis, febris pestilentialis. im mediath accenditur, & reuera febris ista dicitur febris pest, lentialis,vel sebris pestiletiae,quae vagatur tempore pestilentiae,
dia praua, ac venenata aeris qualitate excitatur in corde per eius immediatam inspirationem humores in eo contentos, vel ipsius cordis substantiam depascendo: Secundo loco, accidit in corporibus nostris pestilentem febrem generari, ope, & m dio alterius febris,vel alterius morbi,veluti cu mala aeris qualitas alicui febri iungitur videliceti Ephimera Tertianae,Qu tidianae, Sanguineae, & continuae, iuncta enim praua illa qualitas occulth alicui ex his febribus, communicatur cordis humiditatibus, & sc generatur Ephimera pestile talis, Tertiana interpolata,& continua,"idiana,similiter pestilentialis;que quidem febres, non immediate a malitia aeris cordi, ac ipsius Arterijs communicata, originem ducunt, sed mediate, & per communicantiam mali vaporis ad cor ascendentis, ac prouenientis a febribus enarratis, & ab occulta malignitate aeris ita dispositi,quemadmodum saepissime a nobis fuit obseruatum,&praesertim r3 7 i. anno, quo quidem tempore, qui aegrotabant, interpolata tertiana, primis diebus inuadebantur, quae ab o culta illa,& pernitiosa aeris qualitate,pestilentialis,& maligna postea ciliciebatur,& fere omnes,qui ea tempestate, tali febriugenere laborarunt, interiere.
Ad huiuscemodi recitatas disserentias, Tertium genus scibris pestilentis satis vulgatum accedit, quod & iamdiu in Italia ac fere per totum orbem, vagari,iam satis notum cst ι Id autem neque
15쪽
nazatus Primis. Itie ih malitia sit aliqua aeris corruptione sed mala,& occubia qualitate in corpore nostro genita excitatur. Fes,rem limiusce generis, Mali modi Princeps, di malilmoris Galenus adipellare consueueriant,visq; illam a vera pestilenti febre: Nomnulli Medici distinguere didicerunt, cum non minus grauiora in hac febre symptomata contingant, ac si ab aeris, contagio ipsa euenirent,ari; nedum per substantialiter inherentia,veruetiam per omnia eius symptomata simillima febri,ab aeris malitia venienti quinimo uniformis habeatur. Quod autem sci
bris pestilens in hunc modum. citra malam intemperiem, aut corruptionem aeris, ac eius occultam malam qualitatem generetur in corporibus nostris, non multis exemplis, aut grauissimorum virorum auctoritatibus id probare nitemur, cum satis superq; ex praeteritis, tum ex his,quae quotidiE contingunt, iam omnibus compertum sit: vidimus .n. annis proximh decursis,
Romae, Bononiae, Mantuae, Cremonae, Parma ac innumerabblibus alijs in locis.flebili Annonae penuria prccurrent ob praua,& vitiosa qdulia,tolitantosq; ex omni genere, misserimό imieri jsse, ut mihi superuacaneum sit, prolixum de hac re sermo. nem facere: Non ego .n. ex his quaplurimos,qui pane ex glandibus vescebatur; alij vero ex uuarum acinis; alij ex oriZa non excoriata; nonnulli vero radicibus agrestibus, herbis, ac Plam iis sibi fercula parabant; atq; in hunc modum vitam misserimeducebant: di ideo omni superuacaneorum genere repleti,in pestilentes febres inciderunt,quae putredine lua,prauitate,occultaq; & mala qualitate symptomatibus, atque exitiali affectu, Pestilentiam ob Aeris contagium sequebantur: Sed dubitabit forsitan,&non sine ratione diligentissimus speculator de Nob, libus ac diuitibus, & ipsi hoc febrium genere laborauerint, non secuso; ac pauperes,& ipsi quoque interierint, licet vitam in delitijs cegerint, lautoq; victus genere uterentur. Quibus
res der licet arduum videatur,nos tamen audacter dicimus, Ion gh minorem fuisse diuitum numerum,qui ea temporum c
Iamitate e vita migrarunt, pauperibus ipus: hiq; ut diuitias comparar hqui adeo aride per las, & nephas, eas congerere
16쪽
6 De pestiliticae malignis se ib.
cupiebant peiori victus rationetquam ipsi paupetis fortὶ iri
earunt etiam absurdum esse putauerim ut contagij medium luceam si primae cavst,hoc est Deo Oph. Max. vii nostrorum scelerum ultori, hoc referatur: Quis .n. Umquam tot pau- .perum sanguisugos; Quis tot Midas, & Epulones nouit, non sibi Mercator,non Nobilis, ac Diues constat Θ Omnes appetunt non solum esse Diuites, verum,& Diuites Principes Principes Reges,& Reges Monarchς,& sic in infinitum ambimus ubi Charitas Θ ubi Religio Θ, Heu infandum Avaritiae Piaculum, Auri sacra fames,quid no mortalia pectora cogi&ὸ hecvna p. tissina causa nostrae perdictionis, unde iustissinius Deus, videlictorum nostium grauitatem puniat,diras pestilentias annuit, veluti multa huiusce rei aestimonia in Prophetis extant,qus ne sutor vltra crepidam ommissa faciam. i. De natura huius febris, l a mala & occulta qualitate in eorpore nostro generatus,erit videndus Avicenna fen. prima 4.ea. nonis ibi enim,ut paulo ante dixi,febrem mali modi,auctor ip se appellare illam consueuit; Cui sententiae licet non satis refragari ea videantur quae tradita sunt a Galeno citato loco de differ. febrium,ut qui ad pestilentem generandam febrem, Aerem vitiatum concurrere, ex eius. Gmtaxat, verba olliga-- tum, non propterea' negauit Galenus quin citra malam illam
aeris dispositionem fieri possint huiuscemodi febres malignae nullatenus a pestilentibus dissimiles,quas quidem febres male
morigeratus,vi ego diccbam,diuinus hic auctoriappellare consueuit: Nequidelissimus eius interpres Avicena a mente ipsius Galeni, distare videtur, cum eorum qui , a vera pestilentiali, hanc febrem distinguere conatus sit: ex quibus omnibus col- .ligere possumus,omnem pestiletem febrem,esse mali modi, sed non E conuerso, & haec quantum ad febris pestilentis naturam causas, di differetias hactenus sussciant: Esset modo deuenien- . dum ad peculiarem dignotionem,praenotionem, & curatione huius febris; verum cum in animo mihi versetur apponere nonnulla suturae pestis indicia;&qua ratione quisq; prudentert a tam dira assectiqne sibi praecauere possit: de febris pestilentis
17쪽
digἀotio,e praenotione, iccuratione, tum de eius aceidenissibus corrigendis particulariter, quam accuratε postea a me
agendum erit in secundo Tractatu.
Vemadmodum coelestes figurar,licet eausae longinquar,ut voluit Avicenna concurrunt ad generationem pestilen-riarum , ita quoq; ex horum corporum aspectu, conuinctionibus, oppositionibus, eclipsibus, ac alijs quamplurimis, futura pestis inditia desumuntur, ex diuersa enim horum corporum natura, commistione, & motu, varij, ac dissimiles affectus
producuntur. . 'Huius autem rei fidem faciunt frequentes terrae interpositiones inter Solem ,&Lunam Eclypses Lunae appellatς, Martis insuper & Saturni,ac aliorum fixorum signorum coniunctiones ex quibus potissimum, secundum Astrologos, pestilentiam causari. pers cuε nouimus: stellarum quoq; proprietatibus, non minus edodi fuimus, praesertim illius stellar, quam Cometem Astronomi vocant haec. n. quotiescumq; apparuit, Squorsum aspedur,ac radijs se resinit,miserimos,ac lugubres affictus,pe petuo indicauit, .eluti prudentissim Edeccetero peritissimi amnotarunt Astronomi anno praesertim i 3 7s; quo quidem tempore spatiό dierum non modico, per uniuersam Europam, ut taceam alias Regiones, fuit haec stella comata , diligenter obseruata & non multo post celebertinae ciuitates quamplurimς, oppida,& loca, cotagio dc mortalitate ingenti infestatae remansere, inter quas Venetiae, Mediolanum, Brixia, Genua, Mantua, nec non quam plures aliae ciuitates,vltra,citraq; montes, ut taceam oppida, Rura,& loca,quς infinita fere fuere, Huius cometae, ac aliorum quam plurium signorum portenta, Antiqui, tum recentes Astronomicae scientiae periti, plura annotauerui, Quorum auctoritates,& monum cia, cum krh infinita reperiantur,
superuacaneum hic referre duxi: at siquis huiusce rei auidus haec portenta indagare cupiat, Astrologos, famigeratos,& e pertos
18쪽
pertos petat,ex quibus cognoscere poterit,quamplurima,& admiratione digna; veluti attestantur ea, quae tradita sunt de Perisilentia, ac mortalitate anpi a 3. s. quae to ii fere prbem occupauit,& adeo perennis,& notabilis fuit,ut nullus, talem umestragem, antea perstexit: hiuius autem v niuersalis, & magnae pestis causam AstrMogi dixerunt fuisse coniunctionem magna Trium superi rum Planetarum,hoccst Saturni, Iouis,& Ma tis, quae accidit xxiiij. Martij illius anni in rix. gradu Aquarij;& quoniam haec coniunctio fuit ex maximis, atq; in signo h imano, talem hominibus stragem intulit,quς nulli alteri umqua aequiparari poterit. Erit videndus insuper doctissimus, & lab riosissimus Ptolomeus, qui adeo eleganter, &exquisite de ijs omnibus scripsit,ut nihil ei superaddi possit: Atque obiter de coelestium signorum indicijs haec pauca sussiciant, ne limites artis Medicar excedere videar, cum mihi tame Medico occulta, ab Astronomis vero, potius petenda sint.
Si ad Aere, eaqua, o Terrapetenda. Op. VI.
AB Aere autem signa haec petuntur. Corruscationes, dc
ipsius aeris variae alterationes, hoc est ad calidum, & ad humidum,ad obscurum,mox ad Diaphanum, Solis itidem, v luti per coenos as nubes aspectus; vapores insuper ascendentes in figuram Piramidalem, necnon,& cadentium stellarum apparitiones, longissimas caudas,inflammatasque relinquentes, quae nocturno tempore saepe conspiciuntur, haec,& mali vapores a terra eleuati si diligenter observentur, proculdubio Pernicio praesagia,saepe portendunt; ac cum non ita facile,huiuscemodi vaporcs a superiori calore resoluantur; hinc est, pestilentiales moibos expectare oportet, eo magis si anni tempora propriam
naturam non seruauerint, & consentanea, consentaneis, non
respondiderint. Mali etiam vapores a putridis aquis; veluti lacunosis, ct ab ijs,quae eleuatura stagnis,& locis paludosis,quiq; acrem desum,& caliginosum reddunt,eamdemmer perniciem praeses errunt.
19쪽
,i Tra Disu Primm . s. Ex parte terrae vero portenta haec sese nobis offerundanimalium ex putri materia nascentium copia, quemadmodum Murium,Talparum, Ranarum, colorem luterum referrentium; lor custarum virentes segetes comedentium;vermium,ac id genus subtereaneorum;quorum egressu,mali vapores, solis virtute cQ- currente excitari c6sueuerunt,quin imo,cum huiuscemodi animalia propria loca deserunt, hoc est subterranea, certum est, notabilem putredinem esse in visceribus terrae, di iccirco, anima-Ita haec,uti naturali instinctu, talem, ac tantam putredinem a fugiunt i Fuit etiam saepenumero obseruatum,q, ubi in rationadibus , tum etiam brutis, monstra contingant, ac illa praesertim super terram multiplicentur,sedissima haec esse pestilentiae praesagia: Portendunt quoq; Aresenta; oves,&caprae, si scelus horum animalium disperdantur,ac eorum quamplura moriantur quemadmodum,& Apes proprios alueos deserentes,si comm riantur,id quod,& vafri Agricolae saepe longo usu cognouerui. Morbili insuperivariolae, Bellum,& fames,sunt praeuiar dispositiones quandoq; ad Pestem, rebus enarratis, addunt nonnulli ventos, praesertim Australes,& caliginosos, necnon rores, miracula,& alia quamplurima,quae cum mihi curiosa potius, quam necessaria videantur, consulto praeterire duxi. . Miracula tamen, uti verus Christi assecla, ubi a veridicis, ac probis viris relata sint,non inficias ibo; nam in maximis pesti. Jentijs, & mortalitatibus praeteritis, scriptores fidelissimi refe-:runt, ciuitates quam plurimas pestriac fame opprimendas, sanctorum miraculis quamplurimis, necno eorum apparitionibus, prius fuisse admonitas, Admonemur,& nos quoq; quotidie, nihilominus increduli in dies efficimur; Veru Tu pie IESU, qui: es prima causa,& vera,oculis tuae clementiae nos aspice, & a dira peste, miserimos mortales eripe: apcriq; tua benignitate labia servi tui,ut abunde ea mihi tradantur,quibus quisqia pestilentibus febribus,sibi praecauere possit.
20쪽
De Ormatio persex non naturales resia se . VII. SApientis, ac prouidi viri munus est, ea diligenter excogit
re instrumenta, ac praesidia,quibus aduersario, ac aius insi- dijs reluctari possit, cu opus fuerit: nam facilius, & promptius. se ipsum quisq; tuebitur, hostilibusq; iniurijs ad uerlabitur ubi inferrendam ubi vim, nouerit , quam si nihil de hac re prorsus excogitauerit;vnde praeuisa tela ut aiunt minus issere solet: Hanc igitur ob causam, cum voracissimae febris pestilentis, ac malignae insidijs,& agressibus occurrendu sit, de immunitateq; eius euitanda hic agendum sit,omnia in hac priori parte instrumenta describo: quibus febrem hanc,uti dirum hostem euitare,ac debellare poterimus; ac primo de sex rebus non natur libus, mihi pertractandum est, ad alia, deinceps seriatim deu nire poterimus.
V ea reia. cap. VIII. AB Aeris itaq; iniuria, cum quis se tueri nouerit, ab omni febre pestilenti ferE semper seruabiturinam licet nostra
Corpus,quamplurimis,ac vitiosis humoribus scateat, si probu , aerem,traxerint, beneq; perspicabile,reddetur,nune assici poterit,neq; humores accendentur in eo, aut corrupentur, ut Ga-Ieno placuit. quod quidem non accidit, quando actus activoruconcurrit, Quemadmodum colligitur ex his, quae tradita sunt ab Aristotile 3. de anima, quae quidem auctoritas, optim h co roboratur, ab codcmmet Gal.primo de differ. libr. c. s ubi manifestὸ concludit ad febris pestilentis generationem no solum humores ipsos concurrere; verum etiam, occultam, ac malam aeris qualitatem; fugiendum igitur ab his quae putredine sua,& qualitate aeris mala; corpus infestant; atq; pestilent ijs illud obnoxiu reddunt,cuius naturae sunt, putrida, socii da, & male olentia loca,ex quibus praui, ac pestiferi vaporcs excitatur; abierantes,& corrWpentes aerem,nos ambientem.