장음표시 사용
41쪽
scemodi se explebat, & praecepta Patris non seruabat, In putri das febres perpetuo se incidisse testatura Quemadmodum i
volumen,quandocumq; seruatum ab eorum usia se abstinebati Vrbanitatis tamen gratia ,si quipiam fructus apponantur velinti pruna cerasa, praesertim accidi saporis,amarasia,& vissula ain pelata, porro crisomola,ficus,vuae,persica,& melopepones erutgustandi, sed non ad saturitatem, ac licet quamplures fructus unica mensa, non simul, di semel, sed interpolatis vicibus proferrantur; initio tamen, & ante omnia erunt capiendi fugaces
fructus qui,& horarij a Galeno appellantur. iiii enim humidiores sunt, nec non tenuuioris substantiae,& ad corruptionem magis parati, per Aluumq; facilius deiiciuntur; idcirco ab ipsis incohare saluberimum erit: Nouissimo autem loco,cum iam ab arpulis discedimus,optatum aliud genus fructuum, Nobiles expetere solent, cuius quidem usus, nedum fugiendusiverum san Eappetendus est,cuiusmodi sunt mala Cotonea, cocta anixo, desacaro parata, ea quae Belaria appellantur, necnon pira ,& pOma redolentia,quq Hyeme,& Vere, fere tota, hac nostra Lunens regione adseruantur, praesertim in Pontremulensi Territorio, quod quidem hac nostra aetate, pulcheri mo, vario, ac suauissimo fructi tu genere summopere affluit, Pistacia, insuper, Amigdalae, Auella nar Olivae immaturae, tum maturae, sale, & origano
paratae non absq; frugi hos enarratos fructus concomitantur, ex his . n. vel id genus alijs, os stomaci corroboratur, vapores reprimuntur, ac demum concoctio adiuuatur; Verum ut inge-xuc fatear, mihi summopere probantur Neapolitana condita, veluti quς parantur ex citrorum floribus, fructibusq; eorum immaturis,ac corticibus,radicibusq; linguae bovinae, Piris moscatulis cucurbitae frustulis, hespulis, aut laetarolis, ac alijs quampluribus id genus, quae Illustrioribus viris, ac diuitibus potius conueniunt,quam idiotis,& tenuioris fortunae hominibus,quibus in eorum defectu poterunt inseruire feniculi,& coriandrorum semina,vel ad summum Cinomo mi frustula se caro incru, stata, Diaci toniton aut ipsorum Citoniorum crc mores ;varij,
di quamplures fructus hic essent commendandi, quos quidem
42쪽
3 et zepestilent. ac malois febra
prudentissimorum virorum/Medicinae artis, candidatorum iudicio relinquimus, prout regionis consuetudo, ac temporis constitutio tulerit,& cuiuscumq; naturae horum usus magis pristiterit. Atq; interim de fructibus haec sufficiant.
VVlgata sententia,& iamdudum in ore omnium versari vi
deturimulto plures interire ex vino,quam ex gladio;si intc mpestiue praesertim,& plusquam par sit, eo quis se ingurgit uerit: Nequis igitur vino abuti praesumat, hic de eius natura ἐ& differentijs aliquid tradere decreui: Nam si vini naturam,ac omnes differentias eius,hic exquisite tradendae essent, arduum quippe negotium forsitan agrederer, vinorum namq; genera varia,& naturς diuersae apud auctores reperiuntur,prout diuersis terris,ac rcgionibus nascuntur; inorum doctrinam hic tr dere non opus est: Varia quoq; & dissimilia in substantia,col Te,gustu,ac sapore cernuntur, ut si quis hanc materiam pertractare velit,pro ea discutienda totus hic tractatus, non sufficiat: reperiuntur siquidem vina saporis grati, & dulcis, quaedam vero austera,& acerba,alia insipida,& aquosa,nonnulla vero amari,& asperi saporis, in substantia nedum; sed etia in sapore dissimilia,proprictate insuper,&qualitate distantia: quemadmoduvidere est tractatum Iacobi Praefecti Netini de diuersorum vinorum generibus, praesertim in suo symposio paratis, In quo
quidena egit de vino Falerno, Graeco,Pramnio,Caristio, Marmnensi, Marcociaco, Maluatico, Cretico, Lesbico , Campano, Acaico, Albano, Latino, Buxentino Coecubo, Formiano, Segniano,Sabino,Chijo,Calono, Geminianense, Lucense, Apia-no,ac alijs quampluribus,quae hic consulto praeterire decreui . Vinum autem quod ab omnibus praecCeteris commendatur, moderato colore praeditum, tenue Odoratum, & optime maturum,at splendidum,tum ex uuis in aprico loco natis palato.gulaeq; gratissimum, ita vi,sua iucunditate egregie a stomaco amplectatur: Tale autem vinum,erit jucundum,suave,& salube rimum
43쪽
rimum, ex quo nullum prorsus nocumentum alicui membro infertur, & optimum alim en tum uniuerso corpori ab ipso pro statur; si modo tempestiue,& moderate illud assumptum fuerit; ex immodico, enim meri potu, nedum Nervi, verum etiam, &Origines neruorum summopere leduntur. Hip. teste 3. de morbis vulgaribus,unde Paralesis c6uulsiones, tremores, Epitcpsa, Letargus, Apoplexia, Podagrici affectus, quam plurimaq; alia morborum genera insurgunt: qucadmodum ex monumentis Hippocr. & Galeni necnon usu quotidiano perspicuE nobis innotescit, ex eius, namq; intempestiuo, atq; in ordinato potu, sanguinem, necnon,& cpar, conburi, pulmonesq; assici saepenumero conspeximus; moderatum porro,ac tempestiuum vini usum inteli cibum, & memoria acu cre, ac uniuerso corpori robur addere,& animi alacritatem inducere, liquido constat; modi rate autem ac tempestiue epotum censebitur ubi pro portione, &quantitate assumptis alimentis respondiderit;Temperate itaq;& proportionale bibendum erit paulatim,& non confertim, ne
si plus iuxto illud ingurgitatu fuerit, cibaria stomaco fluctuent;
unde stomaci aggravamenta, non consentaneaeq; digestioncs
accidunt, quas bradipepsias, dispepsias, & apepsias; hoc est diminutas, deprauatas,& ablatas concoctiones Galenus appellare consueuit lib. 3 desim p. causeamdem mensuram,& proportionem,uinum ab cibaria assiimpta habent quam habere expedit, purissimam aquam ad farinam,dum ex ea panem conficere
sudemus;vbi .n. plus aquς quam opus sit farinae superaddatur; nullatenus vnst ea condensari poterit, neque si pusilla quantitate aquae id tentaveris, quid qua boni efiicere poteris: Respondeant itaq; congrua port One, haec ad inuicem, ut ex ambobus fiat optima commissio, non alia ratione cibus,& potus allium endus erit,ubi . n. proportionate,& aequa lance haec assumpta fucrint, saluber imae concoctiones,Vtique eXpectandae crunt. Vina in casu nostro abdicanda, sunt haec; Vinosa admodum valida, dulcia, crassa,& potentia, e quorum numero, Falernum, Graecum, Creticum, Maluaticum, Racesium, Vcrnacium, Trebianum, ac id genus alia; quorum natura calidissima est. Velo-
44쪽
ad neruos pcrmeat, & sanguinem, ac eius ossicinam comburit: pro diuersa tamen hominum natura, necnon proratione temporis, regionis, & aetatis, vina variare quandoque fas erit: Nam vini potatorcs, sanguinei,biliosi,pituitosi,vel melancolici sunt, Rursus, iuuenes, senes, vel in aetate consistcnti constituti, vel alterius aetatis molioris; porro qui in regione calida, aut frigida vel intemerata degunt; proinde haec erunt optime distinguendam consentanea consentaneis adequanda. Prisci Medici,vinum Teriacae magnae qnandoq; compararunt, corpora . n. frigida, ut aiunt, intus calefacit,& calida foris refrigerat,sicca humetiat,& humida exiccat; licet fere semper vinum calidum,potentia statuatur. Quare senibus, pituitosis, frigidis naturis, exanguibusq; magis conuenit, minus vero iuuenibus, sanguineis, bilioris; atq; ustis naturis, & in regionibus calidis degentibus, Haec omnia si diligenter attendantur, & recte seruentur, tantu abest,m chercle,ut a vino vin quim laedamur; quin imo summopere eius virtute corroborabimur; atq; euidentissime iuuabimur: Quare de cibo, & potu, iam absoluta est oratio nostra.
De Somno, vigilia M. Cap. XXII. Somnus vero per quem Animalis vires apprimς refocilatur,
diuersa ratione, crit considerandus; contingit. n. ut is non solum noctu, sed etiam interdiu concitetur. Tempus magis opportunum,& somno destinatum, vespertinum ab omnibus se in
per habitum fuit; tunc temporis siquidem Animal laboribus,&vigilijs deffatigatum,melius acquiescit;spiritus quoq; ad internas partes facilius recluduntur: Quare non solum hanc ob causam, verum etiam propter circumstantem aeris constitutionem fir gidam. spiritus ad internas partes refugientes, operantur: quo cibus facilius mutetur, concoquatur, & in membra distribuatur. Interdiu veto calor ad externas partes eductus, ct expansus, perfectam elaborationem haud quamquam attingiti Quare humorum cruditates, progignit, ex quibus obstructio
45쪽
nes, ex obstructionibus ver5 putredo oritur;ex putredine demuli uinores e fumant ad cor, & febres putridas, vel forsitan malignas accendi contingit: Quemadmodum grauissimorum vir rum auctoritatibus,& luce clarius omnibus id compertum esse existimo: Ex meridiano somno itidem torpor, seu pigrities quedam totius corporis laxitudines,capitis dolor,& catarrates destillationes proueniunt: a materia . n. crassa,& incocta,vaporosi spiritus,&crassi exhalant unpetentes cerebrum, ac illud perhumectantes, quo fit, ut nerui, qui per uniuersam corporis molem propagantur, plurima humiditate oppleti, Musculis,Ten donubus, di Articulis illam communicantes, In omnibus voluntarijs motibus pigritiem inducant, ac hominem fere distatutum reddant: Quemadmodu notauit Galenus Aph. lib. 3.comm. S. Somnus igitur nocturnus optimus cst, di Animali magis destinatus, quam diurnus: naturali namh; humiditate, ac tilentio,
nox animum in somnum deducens,ausolutam molitur concinctionem . A somno praeterea natura ad excretionem recrementorum continuo irritatur,quibus exoneratis, potentiores spiritus, necnon alacriores insurgunt: saepe tamen delitiosas in te diu dormire assuetos,& noctis vigiles, meridiano somno iuuari vidimus; idq; Hippocratis testimonio facile confirmari potest. lib. a. Prognost. Aph. ii. de somno inquiens: Quemadmodum secundum naturam nobis in consuetudine est interdiu vigilare noctu dormire conuenit;si tamen hoc transgressum fuerit det rius est; minimh vero nocebit si dormiatur prima luce ad tertia diei partem; hac vero tempestate quam plurimi ex diuitibus,&delitiosis,ab assumpto prandio dormire consit erunt; pleraq; noctis partem, nugis, tricis, ludis,ac choreis conterrunt; quibus quidem exerciti js, licet quam plurima incommoda consequi videantur. Consuetudo tamen illa, in alteram naturam deducitur , quam Galenus loco supra memorato; hac praecipue sententia corroborauit, quod consuetum inquiens, bonum cst; inconsuetum vero malum.
In omnibus autem ijs traditis, quinquh condictiones esse poetissimum obseruandas, quominus a somno quispiam laedatur,
46쪽
3 6 penitenti ac malignis sobrib.
omnes sere eruditissimi riri consentiunt. Prima harum est, ut somnus sit in consuetudine. Secunda, ne statim ab assumpto cibo ineatur. .Τertia,ne depraessa,sed potius erecta ceruice fiat. Quarta modum non excedat. Quinta, ne tumultuosa, ac subula; sed lenis,&modesta fiat expergefactio. Inchoandus erit
somnus supra dextrum latusi hoc. n. modo ocius,ac facilius, cisbum ad ventriculum descendere,& a concoctrice facultate prς stantius adiuuari, credimus, neque calciamentis', aut solutaribus, si id fieri poterit, umquam dormiendum, ne ut aliqui volunt vapores ad capud deferantur; visusq; & memoria laed
tur,acob vaporum reflexum, totum corpus aestuetur: Unde carnem colliquari, & corpus diffundi Hippocratis testimonio colligitur lib. a. de Dieta. c. 23. Communis somni terminus in his, qui in culpatae valetudinis sunt; licet septimam, vel ad summum nonam horam excindere non debeat, longiori tamen, vel breuiori temporis spatio praescribi poterit, prout uniuscuiuaq; temperamentum, consu tudo anni tempus, innati caloris fortitudo,& imbecillitas, aut ingesti cibi,& potus quantitas exigerit; nam qui calore innato praeualent, iiij promius, ac facilius digerunt, quam imbecilles,& frigidi,& idcirco non ita prolixus somnus iiijs, ac imbecillibus conuenit, Tempore itidem hibernali, somni longiores conueniunt, Copiosius siquidem cibi, tunc temporis ingeruntur,&idcirco longiori temporis spatio pro illis absumendis indigemus, atq; id somno potissimum comparatur, Inditia bene concocti cibi,& perfecti somni, desumuntur potissimum, ex leuitate membrorum, ac totius corporis, nam si quis a somno suapthnatura excitetur, & pondus in stomaco nullum, neque capitis grauedinem, vel membrorum, torporem percipiat somnii iam perfectum,& cibum bene concoctum,& elaboratum, argumento apparebit; sin minus frustratam esse concoctionem ob somnum nimis protractum', liquido constabit: Quare corpus totuquam plurimis,ac vitiosis sucis redundare,& virtutes corpescore, sispenumero contingit: longitudo itaq;& breuitas somni, erit ratione metienda. Sed
47쪽
Tractatus Primus . 37Sed quoniam contrariorum eadem est discIplina ab Instit
tonostro alienum non erit,de vigiliis, aliquid breuiter exponere: hae namq; si immoderate praecesserint, calorem, nedum intendunt, verum et caumata, & acutas febres excitare consu uerunt; corpus praeterea totum desiccant, coleram multiplicati colorem deterrimum denuo inducunt; Quare ab hisce extreme contrariis corpus nostrum immodi ch alterantibus a curate Cauendum erit;quominus, virtutes nostri corporis collabantur, ac dissipentur, cum nostra intersit vires manu tenere, actocius corporis robur enix hadaugere; ac ut gradatim prosequamur de motu,& quiete mox a nobis agend9m est.
De motu Cap. XXIII. antum humanis corporibus motus; sed exercitium conferat, si modo opportune illud praestitum fuerit, nemo est aam rationis expers, qui id ipse in quotidi h non dignoscat,virtute namq; huius, innatus calor, nedum ad omnes actiones obeundas excitatur, verum etiam ad omnes humores noxios, &redundantes expellendum, potentior efiicitur, qui a natura evicti per conuenientiora loca detruduntur, aut vi innati calorisabuimuntur id autem confirmatur a Principe 3. primi doct. a. Rasis quoq; . ad Almansorem; necnon i7. itidem affirmauit,&Aueroes . sui collig.: hoc idem etiam voluisse Galenum a. pari. Aph. Aphor. illo, in omni motione &c. clarum est. Coet rum cum exercitationis, seu motionis, nsi sit unica ratio de his, atque eorum different ijs ad mentem Hippocratis, ac aliorum celebratissimorum virorum aliquid hic dicendum erit. Primo namq; exercitium considera tur, quatenus, naturale, vel quatenus violentum est. Est autem naturale quem ad in dum voluit Hipp. ut visus, auditus, vocis, & curarum labor. Anima siquidem in id, quod videtur intenta mouetur, & cal scit: cale tacta vero exiccatur. Per auditum vero Anima a lubente sono concutitur,& laborat, laborans calescit,& siccatur,
Quecumo; fiunt hominibus in cura ι anima etiam ab lius calescit.
48쪽
scit, de siccatur,& humiditatem consumens laborat; Camera,
tenuat,& hominem euacuat; Quicumq; labores,vocis sunt, veluti si rino. aut lecti O,aut cantus,omnes hi animam mouent, mota aut siccatur, S: calescit,& humiditate in corpore consumit ;Violciatu vero exercit tu, licet,& ipsum naturale dicatur, cst veluti dcabulatio pedestris, vel equestris, cursus longi, vel sensim facti, concussiones, c6motiones,alicuationes, lucta, fricationes, volutio in arena, vel puluere; si iistio ex oleo, & aqua, micatio per summas manus, pilae, trociq; ludus, ac quam plura id genus, quς hic rostrae superuacaneum existimaui,cum ab Hippocrate lib. a. de Dieta. c. 26. fusus tradita sint,& ne falcem in messem alienam ponere, nimisq; fimbrias dilatare, in his omnibus referreno is existimer. Huic sermoni finc m imponam. Tempus ad exercitium magis opportunum, mane,& vesperiante cibum, apud omnes si mper fuit commendatum: Natura .n. tunc lcmporis ab omnibus superuacaneis se exonerare nititur: 9 si fori E cuipiam repleto corpore,cquitare,currere, vel aliquo violcnto exercitio motum faccre contigerit,non parui momcnti in como 'a saepe euenire consucuerunt: Generantur praecipue lumborum grauitates, inflammationes, dolores,arcnuis, o prauae admodum concoctiones fiunt: Si vero ad obeundas huiusci modi motiones cogamur; atq; neccssitas id expostulauerit a cibis abstinere,& ab omni repletione saluberimum erit, ac siquid om ab assumpto prandio, vel cςna deambulare quis consueuerit, deambulandum leuitcr, coipusq; lcui,& blando
motu crit exercendum,vitando omnem laxitudincm, atq; immodi ratum laborc m.
. Locus ad exercitium magis idoneus, vigente aliqua coni gij suspitione, sit Apricus, ilicundus, quadam herbaria, aut Plantarum anac nitate ornatus,atq; euentatus in viridioribus Pratis
Pomarijs , vel locis Stptemtrioni opositis si fic ri poteriti Sin minus in Talamo saltem,aut alio b c ne redolente loco id per
ciatur: Summopere aulcm hominum coetus, stu concursus fugiendus: Mctiendumq; erit omne genus cxercitii secundum consuetudinem,aetatem, temperamentum, Anni lcmpus Aeris const,
49쪽
constitutionem,uires,& temperamentum: Hicq; sigillum huici nostro sermoni de motu,& quiete imponatur.; V e e mi accidentibus. Cap. XXIV. 1 accidentibus Animae aded exquisite,&passim Medicis, I nae Auctores,ac alij grauissimi scriptores gerunt, ut hica non opus sit: prolixum sermonem facere,nisi quatenus haec euis, tarc aut exercere nobis expediat, dum pro tuenda sanitate viat pestilentiae praecludere contendimus, ira . n. Amor, Loetitia, 1 Moestitia,curae Affectusq; huiuscemodi,quantum immutare vab Ieant nostrum corpus, unicuiq; compertum est: Curae siquidsi nostrum corpus praecipue exiccant,& vires perpetuis vigilijsi deijciunt,& exterminant: Febres quoque facilimh accendunt, u Mesancoliam inducunt,& calorem innatum resoluut, ac si diutius persistant, eumdem proph modum extinguunt, ncq; aliterii de timore,& Moestitia sentiendum estiliis .n. affectibus, languio nem refrigerari,& spiritus dissipari ex Galeno nobis a.de sim p. a caus perspectum est, ac licet voluptas maxima & gaudii excessus,tristitiae,& moerores, e diametro pugnare videantur, nouis mus tamen amborum occasione quaplurimos interijsse,quemadmodum memoriar prodidit Gal.xijλMeth. & lib. memorato, desimp caus Valer.max.de Morte non vulgari:quam plurimisso exemplis id quoque cofirmavit,.si perpetuo huiuscemodi a Do fectus non iugulant, facile tamen spiritum resolubilem , & in- i. firmum reddunt, ut liquido constat ex his, quae tradita sunt ab eodem mei Galeno lib. paulo ante recitato a nobis: At vero si
a. unumquemq; horum defectuum, aequo animo,ac moderato fota didicerimusmedum ab his assiciemur,verum etiam,nobis ipiis sis,& saluti consulemus, neque enim ex sola voluptate, gaudio, iiii amore,&lcetitia, Iuvamen solum educitur, ut nonnulli autu- mant verum etiam,&ab ira ipsa,tristitia.&anκietate: quantuis .n. ira frigidis morbis,innato calori refrigerato cordi, capitiq; ut frigido,prosit,fidem faciunt ea, quae tradita sunt a Galeno lib. M O. epid. part F. como. Ira .n. inquit non leue praesidium affert, . innatum
50쪽
innatum calorem .n. iam torpescentem,excitat, adaugetq; non minus etiam obesis, crassis, ac plenis corporibus, auxiliari: tristitiam: Biliosis insuper,& calidis corporibus subuenire aradiit, illis namq; crassities, ac totius corporis moles attenuatur, his vero manifeste ab eiusmodi affectu, ebetatur,& remittitur,mala intemperies: Quemadmodum attestatus fuit expraesse Amtius lib.q. c. 33. necnon ,, Paul. lib. r. c. 17. Ego tamen, ut ingenue fatear, Qv icquid velint Auctores grauissimi, lubentius ampIecterer voluptatcs, ct gaudia, em mmq; tristitiam, & m rorem aufugerem,& a pcctore ea pcnitus ammouerem,uti pomnitiosa, humanae naturae inimica, ct virtutem destrucialia. At quoniam trahit sua quemq; voluptas ad unum magis, quam ad aliud solatii genus, quemquam hortari non videtur mihi necessarium, nam alij venationcs, alij lv dorsi varia genera sequuntur, nonnulli vero choreis, mus cae, ac eii s instrumentis incumbunt: alij pulcheri malum mulicrum forma,& aspcctu,nec ponvcstium , localiumq; ornatu magis dclictantur, si c nos desunt varia,& quam plurima voluptatum, ludorum qis genera, quibus ea, quae decet honcstate,& modestia, hilariori animo, pro voluptatis libito possumus uti publicae chorcete, ac hominum coetus,
summopere in casu nostro viiciatur, ne tot, ac tantis flatibus, forsitan, inopinato contagio, assiciamur, Quare circa animae
accidentia, optimo,&accurate sibi quisq; caueat: pro quorum intelligentia ,haec lassiciant.
V Encreorum quoque usus,quibus competat,& qua rationea nonnullis euitandus sit, hic silentio, non pertranseunduvidetur. In reven crea n. multo plures quipph errores contingunt, quam alijs in rebus, quemadmodum a nobis saepe fuit obseruatum;nam alios ob inordinatum, atq; intempestiuum coitum iii ter ijsse, aut saltem languoribus variis laborasse; nonnullos vero cx eius usu, & consuetudine intermissa in grauissimos morbos,