장음표시 사용
31쪽
od attinet ad harum carnium pisparationein , habenda
ratio utiq; erit ad temperamentum,aetatem,consuetudinem,rogionem,aerem, necnon anni tempus: si .n. calidum tempus, temperamentum, d alia permiserint enarrata, a nobis, eliκata pintiusquam assata conuenienti Sin minus, assata magis quam clixata laudantur: Consuetudo uero his omnibus praeualetiqua di altera natura a Sapientibus habetur,ut fidem faciut ea, quae tradita sunt a Gal. . de sanita. tuen. cap. 3. Uerum quoniam au ctore eodem mei Galeno Medicum esse optimum Quo tuum oportet,ut aliqua in parte Nobilibus, ac delitiosis viris a nobis satisfiat,non nulla condimenta inserere ijs nostris obsonijs placuit,quae pro temporis varietate; necnon persbnarum differemtia inseruire poterunt; haec autem non pro icctadi palati gratia a nobis solum tradita sunt, sed ut libentius, ac auidius ea a stomaco amplectentur. ina quidem ex re,concoctiones praestantiores fiunt, & celebrantur, quemadmodum placuit Hippocr. Aph. lib. a. sin. 38. paulo . n. inquit deterior cibus,& potus, verum suavior, melioribus, & in litauioribus est praeferrendus: Quam accurath autem componant Epulas, Coqui moderni
res ex carnibus cicurum,& siluestrium animalium, piscibus maritimis, saxa litibus, ac dulcioribus aquis degentibus, quam varia 'rcula intritamenta, pastitia, codimenta galana,sa porcsq; conficere studeant, omnibus iam compertum esse crediderim; non .n. haec aetas paucis contencta acquiescit, ut paulo ante dicebam : Quinimo in dies magis vario nundum satis epularum genere expleta, varia eduliorum inuenta perquirens, vciam, &gulae indulgetivndh si a Galeno Med. cus in hac parte ho ignarus desideratur: praestantissimus;hodie nedum apud Principer, verum etiam apud nobiles, diuites, & vulgares homines habetur ,isq; sumniis honoribus, ac usq; ad sydera fertur,qui eduliorum aliquem recentiorem usum ad inuenisse creditur: Ego v ro, & si inuitus in hac re me exercuerim, dum Illustrissimis, de Clarissimis viris inseruiui: non longe tamen a communi, cdu-liorum usu discedam, ne Coquum magis,quam Medicum agere videar. Popinonibus4; de perditis hominibus sim incit
32쪽
mento ad libidinem. Si quis autem obsoniorum embammatum, ac saporum varias compositiones desiderauerit, petat au .ctores recentiores,qui integra volumina de cωmponendis epulis ediderunt: ibi .n. deprchendet copiosissimam eduliorum siuuam,poteritq; pro sus voluntatis libito cligere virum voluerit. Pultes,quae communi usu h Alle habentur,ex condro,oriza, milio, vel panico depilato, iitribus pulorum, vi tuli,aedi castrati, ac id genus animalium iuniorum parantur: non erit etiam ingrati laporis Amilum, Similagincum, Amigdalarum lacte paratum, & pulveribus secari, ac cinamomi aspersum; commemdantur in luper carnis vitulinae intritamenta, Uitclis, ovorum, passulis,garo, & agresta concinata, quae autem magis usitantur properante hyeme,sunt carnes porcinae,vervecinae, ac vitulino quae nedum sale,&varijs aromatibus , verum etiam radicibus seminibus calidis,& herbis parantur: hac . n. ratione,eXcrementosa humiditas,qua huiuscemodi carnes abundant,absumitur, di frigidae,ac humidae aeris intemperiei magis aduersantur.
De siporibus , in embammantibus . Op. XIIII.
Mbammata, quae magis conueniunt hoc tempore paran- I tur ex sinapi, aut ex garro,& aceto, nonnulli vero utuntur& praesertim Longobardi embammate,quod conficitur ex mele purissimo,narantiorum si, corticibus aromatibus,& orientali Mosco; hoc .n. est meo iudicio suauissimum, & praestantissimu; licet nonnulli amigdalato magis prolectentur,coficitur autem ex depilatis amigdalis,seminibus feniculi, seu maius Oreo seli-no,aut modica portione panis Aromatarij,vulgo spongata appellata,addito iure puti,aceto, aut accido limonum, cui si placuerit, loco panis Aromatarij iniungere poterimus albissimi s cari puluereminecnon cinamomi, aut croci portionem, haec, &alia id genus frigida aeris constitutione nos ambiente conu
niunt. aestuante vero aere oportunum erit uti suco agrestae Oxalidis, accido citri,vel limonum, & aceto non valde acri, ex quibus iapores addita panis medula, & amigdalis: optime conmciuntur
33쪽
Tractatus Trirem . Velanturae si regium saporem,sanis perind ac aegris saluberebinum componere libuerit, erunt sumendae aceti optimi porti tres tres, addita pulueris sicari albissimi portione singula; pra, missaq; conuenienti ebulitione, addantur cinamomi frustula. aut florum gario ilorum, prout uniculibuerit, aut expindierit,& erit sapor iucsidissimus,ac suauis,qui in Aulis frequeater paratur,& eo Principes praecipue utuntur.assatiis. rum alix tis auium,& pulorum carnibus componunt alij magis curiosi. viridem quemdam saporem admixtum nedum calidis . verum etiam fi igidis herbis, aut earum sucis i contundunt m. OptimEamigdalas depilatas,& aliquantisper assatas, quibus superad. dunt Basiliconis, Menthar,vel Sampsuci; non nihil addita maiori portione foliorum acetosae, necnon cinamomi porciuncula , aut alicuius pulueris, qui nedum gustui placeat, verum etiam malignitati aeris aduersari possit;veluti puluis,qui em praeparatis Margheritis,fragmentis cordialibus,auro,unicornu, torma
illa,cinamomo, ac id genus alijs paratur, quibus sane commi stis.ac refractis, fit saluberrima commistio. Haec sunt. quae de condimentis apponere nobis visa sunt, ut Medicinae Tirones,iuxta horum formulam, & pro varietate t poris,aetatis, temperamenti,& constitutionis aeris,aut prout cuiuiuis pustus ad illa magis aptari poterit,componere ea discatii De oleribus. Cap. XV.INter olera primum locum obtinent, rago, Atriplex,Oreo
selinum Blitis alba,& Mintha, Ad haec layuca,cicorea, endi uia, & acetosa, praesertim si tempus estiuum nerit; vitentur omnia legumina lentibus excoriatis demptis quae iuxta communem usum.bis decoquuntur,atq; earum usus prodesse saluti creditur: Non aufertur omnino cicerum rubeorum usus; hora vero ius, men tha,aut sampsuco paratum,magis laudabile vid tur. eius enim ius est, ob structiones adimere, sudores, ac urinas Promouere abstergit etiam cratas humores, ac rebellest unddrationales Medici scammoniato exhibito pharmaco secari r
34쪽
simpulit ibys concinatum illud Q gru se In eo re rotant
bus,pmpinare consueuerunt . Haec suit,qRae apud omnes fers
Di Piscium obsonium accedentes,nonnulls horum disse rentiae erunt a nobis in genere prius tradendae; conside . Mintur namq; pisces recentes, aut saliti, saxatiles,&dulcibus aquis degentes, aut Maritimi,vel fluviatiles, parui, vel magni t pingues,vel macri,assati vel elixati: haec quidem omnia, quam accurati essent a nobis examinanda;verum quoniam extant intcgra volumina de Piscium generibus, ac eorum differentiis ibreuibus istud negotium perstringam; remittendo lectorem aa Petrum Belonium Cenomanum,& Gulielmum Ron doletium, qui exquisite de Uuatilibus tranaucrum. Disces omnes salitiam moueantur ab hac nostra victus ratione,quia mali suci sunt di prauum almentum praestant;praeter Haleculam, quae prolectandae appetentiae gratia imn inconuenit; humores lia peruacaneosque in st0maco detentos,suapth natura conterrit; unde c ualescentes cibum non assumentes, Haleculae esu, salissime,&non parum iuuati fuere : Inter maritimos, laudantur pisces re centes, non admodum pingues,neque dura carne prsditi rom, ne conchilium genus vii exitiosum,& concoctioni renitens,via
tandum est; eligantur vero ex omni piscium generei hombus . Passer, Dorata, Solea, Mutus,seu Trilia,cuius caro iucunda est praebens alimentum homi m naturae conseqtaneym,volupt te li
35쪽
Tranatus Trimus. ad teq; omnes serh alios pisces exuperans,& copiosius,ae praestantius omnibus aliis piscibus nutriens, quemadmodum Galenci placuit, Neque minori laude esserendus est Iupus, cum ab emdemmet Galeno de simpi medicam.facult. Perdicibus ςquip retur, Omnes Pelagij, & squam mosi Pisces, praestant coeteris
piscibus; nedum saporis iucunditate, verum etiam, ob eorum celebratam, ac salubrem naturam. Differentiae vero Piscium in suminibus,lacubus,stagnis,ac alijs dulcioribus aquis degentium, variete, &quamplures ab auctoribus traditae sunt, quas
quidem hic consulto praeterire duxi ne diutius quam opus sit,
tempus in hac re a nobis conterraturi unum tamen hoc non om mittam,quod saluti non parum, conducit & neminem praeterire,ut praecoeteris eligantur Pisces fluminum,atq; in locis saxatilibus degentium; remoueanturq; quatenus fieri possit, ab omni victus ratione salubri hii,qui in aquis padulosis,immobbribus,&iuxta cloacas,ac sitida loca, currentibus reperiuntur, abundant .n. quamplurimis excrementis, & vitiosum alimen tum corpori praestant. Inter fluviatiles,& saxatiles pisces, coronanda est torentina, praesertim quae in flumine macrae, ac alijs fluminibus ibi contiguis alitur; lavistum sane est hoc piscium genus, & salubre a Principibus haud quaquam spernendθ,nec ubi ume adeo su uri& gratum palato, id ego inueni, qui ; illud praegustauit: fidum testem se ipsum praestare potest;non longh tamen ab ijs distare videntur carpiones,lucij,sturiones,ac id genus alia degentia,nedum in magno flumine Eridant,verum etiam in celebra.
tissimo lacu Benaco, de lario,atq; haec de piscibus sufficiant, cusermo noster ad ova,& lacticinia digendus sit. De Ouis. Cap. XVII. Gorum quoq; alimentum,quod & inter obsonia enarrata
communiter reponitur, hic fiasus pertractare non est necesssarium;nisi quatenus secundum eorum substantiam tempus nec non cocturae rationem, hoc ipsum distinguere nobis expe-ι E dierit
36쪽
dierit,nam secundum eorum substantiam,gallinarum, fasiano rumq; & perdicum oua,praestantiora omnibus alijs esse creduntur. Deteriora vero Anxerum,Anatrum, Pavonu,& Struthio Camelorum quae vcro breui tempore,& recenter edita sunt, coeteris praestare: proculdubio omnes fatentur, quemadmodum Sorbilia, Tremula, ct quae suffocata appellantur; diutius .n. c ctis,atq; in satagine astatis, longe magis praeferuntur,veluti optime istud a Galeno demonstratum fuit 3. de aliment facult. c. as. oua igitur recentia optimi suci sunt,ueteribusq; plurimum praestare,omnibus iam compertum esse existimo; Quae vero in horum medio costituta sunt, bonitate,& prauitate, in ter se disserunt,quantum unum quodq; medium proportione ab extremis suis recedit,plurimum autem alimenti,& optimum sucum nostris corporibus praestare oua,quippe omnes fatentur facit,mh etiam eorum substantia concoquitur,distribuitur,& in san-fuinem cordi consentaneum conuertitur, Quare pueris, seni- usi, ac imbecillibus maxime congruunt, & praesertim eorum vitellia Quemadmodum a Principe lib. de viribus cordis com firmatum fuit. ex cuius quidem sententia colligitur, oua me diocri temperatura, esse constituta, atq; in virium dis lutione, nullum fere um si alimentum inueniri posset, ' praestantius, acolius ipsi cordi subuenire possit, quodq; in sanguinem magis spirituosum, & cordi aptum facilius conuertatur, merito itaq;
coeteris alimentis otia praeferunturi quemadmodum Avicenna
voluit,& eius sequaces,eiusq; sententiae omnes fere alij docti Lsimi viri comuniter fuerunt, di haec ad mentem G. Lnt,&eius fidelissimi interpraetis Avicennae, sufficiant de ovis.
De casio, o aliis lacticiniis. 60. XVIII.
LAdiiciniorum usus, tametsi obesse quam plurimis censeatur
qui corporis langoribus subiacent, non tamen omnino a pernendus est, pras . riim ab illis, qui in culpatae valetudinis sunt, hi j siquidem ex friquenti usu boni, odoratio; casei, necnolaetcs, scres,ta butiri, nedum molestia quapiam amciuntur; vcra etiam
37쪽
Etiam apprime nutriuntur, iuuantur, impinguantur, & robore non modico seruantur; cuius rei fidem faciunt, ea quae tradita sunt in lib.de bona valetudine coseruanda, Ad Regem Angli ibi .n. scolas alernitana caseum conquerentem de ignaris modicis insignivit his carminibus.
Ignari Medici me dicunt esse nocivum, Et tamen ignorant cur nocumenta feram: pertis reor esse ratum, qua commoditate . Languenti Romaco caseus adit opem:
Casius ante cibum confert , si destuat aluus, Si constipetur terminet isti aves ;
on ita racile igitur aduersus caseum ignari Medici insurgant, aut eius usum detestentur, cum haec sententia confirmari possit ex Hyppocri in lib. de veteri medicina, inquit autem ibi Hyppoc. At qui mihi necessarium esse videtur,ut omnis Medicus de natura sciat,& omni studio annitatur, ut cognoscat si modo aliquid eorum, quae fieri debent,recth praestare velit, Quid ea,quς comeduntur,& bibuntur,copar tus,& quid cuiq; ab unoquoq; cotinget, ac accidet; & non simpliciter sic existimare,' malum edulium est caseus,dolorem .n. affert repleto ex ipso;sed quem dolorem,& propter quid, & cui parti intra hominem existenti in comodum existit, nam,& alia multa edulia, ac pocula, natura mala sunt, & assiciunt homine non eodem modo. Proferatur aute mihi,verbi causa aliquid, veluti vinum meratum,multum potum, hominem aliquo modo debilem reddit, & omnes qui viderunt hoc, fatentur, & cc gnoscunt.haec est ius vini, & ipsum est causa, & in quas optimae partes in homine maxime possit , nouimus. talem itaq; vGritatem etiam de alijs ostendere nolo, etenim caseus, quando uidem.hunc in exemplum sumpsi,non omnes homines ledit; ed sunt qui ex ipso repleti, ne tantillum quidem offenduntur, imo gracilibus mirabiliter coserre proditur, hactenus Hippoc. sed iterum insurget aduellarius,inquiens, Hippocratem,& Galanum aegre de lacte,& caseo sensisse, nam Hippoc.lib.de victus
38쪽
ratione,in morbis acutis Aphor.9 2.lac grauare os vetris ostendit, corrumpiturque & alia secum corrumpit, Itidem Galcnus lib. 3. de loc. assect. c. 6. stomaco perniciosum esse voluit; unde caseus est nequam,quia concoquit omnia sequam: plura de caseo prodita sunt ab eodem mei Galeno lib. 3. cap. i5.de alimet. facult.& lib. io. cap. 9.de simpl. Medic facult.&in lib.de cibis, boni,& mali suci. c. 6. quae si diligenter attendantur, non ita facile de caseo proserendum erit, ex ijsdem mei sontibus, etiam lac caput grauare,& in stomaco corrumpi,ac in nidorem verti, di sic quam plurima in comoda,& detrimenta inferre;quis forsitan collegisse se a firmabit; verum haec omnia,si ad amusim intellisantur,& sano iudicio interpraetentur, dubio procul, ex Iacte, tum ex caseo,longe maiora commoda,& iuvamenta depraehendi poterunt, quam nocumenta, vel incommoda, nam ibi Hippoc de Galenus non simpliciter de lacte,& caseo male se tiunt;sed quatenus ijs quisq; abutatur,vel potius loquuntur in personis imbecilibus,&occasionatis; non autem in corporibus sanis,&bene complexionatis, cuius rei fidem faciunt ea, quae tradita sunt ab eodem mei Galeno lib. s. Aphor. λα 6 . commune autem inquit in omnibus,qui lacte, indigeni,' cibus bonum generans sucum, di qui cito per venas distribuitur illis est
necessarius, &c. Hijs etenim bene concoctum multum nutrimenti praestat probum sucum generat, bonam carnem, longh meliorem reddit,& corpus conuenienter humettat;corporibus
vero distemperatis infestum, atq; inimicum est lac; in calidi ribus cito in nidorem, atq; bilem; in frigidioribus vero in accuditatem,& putredinem commutatur ;Non parum etiam oui'
ph refert si ad animalia specie,etateq; differentia. & ad pabula ipsa,rationem habuerimus, bqnu namq; lac crassissimum, atq; pinguissimum, licet concoctu dissicile ; quamobrem in statum facile vertitur,venarumq; obstructioni noxium est; Liquidissimum autem,ac minime pingue, camelorum mox equarum, &Asinarum: mediae autem consistentiae est Caprarum, hoc craLsus,ouium. Lac igitur Caprarum, cum inter coetera lactis genera medium obtineat,non pingue, neque crassum, merito in vi-
39쪽
ctus salubris ratione praeferrendum est; neq; ab hoc victus genere riscendendum videtur, lac ovium bonis pabulis praese tim degentium. Tempus magis opportunum humanae naturqad sumendum lac,aestiuum ab omnibus censetur; nemph a m dio Veris usq; ad Acstatis dimidium post illud tempus .m pa latim crastescit, & stomaci temperiem lcedit. Eligendum est lac caprarum,se i ovium non multo post enixarum;pragnantiunamq; est omnino vitandum: capiatur in prima mensa,idq; cumele, aut lacari puluere, quemadmodum placuit Galeno st si illud otius, ac facilius ad intestina descendere peroptaueris, sale erit concinandum,ac si alterum,ex his negligentia spraeueris,metus est,ne in stomaco facillimh coaguletur: unde stom ci aggravamenta,dolores,& strangulationes postmodum accidunt. Abstineant a lactis usu febricitantes scotomiae.& capitis doloribus subiacentes,quiq; superuacaneis,& vitiosis humori bus in stomaco abundant,iuxta illud Hippocratis, lac dare febricitantibus, & caput dolentibus malum. &c. ac si fieri poterit ab absumpto lacte, abstineat quisq; a cibo duam, vel triunt horarum spatio. spectat vero ad caseum, erit eligendus caseus ouinus
purus, vel saltem caprino lacte commixtus: componitur .n. ut
plurimum huiuscemodi caseus in locis montuosis, di est boni, atque iucundi saporis, salubet rimum alimentum corpori prinstans, nequhetiam vacinus omnino spernendus,si modo ex iunioribus animalibus,atq; Optimis pabulis educatis conficiatur parum salitus, a Idulcedinem potius, quam ad salsedinem declinans, inter recentem, & veterem mediocris: is enim est Omnium praestantissimus, optunum alimentum praestans, sanaq; rpura impinSuans.
QVtirri quoq; usus,adeo frequens est apud omnes,m eo non II solum in ferculis verum etiam pio medela quamplurium moibossi hodie, non absq; euidenti utilitate utamur, sua qui U
40쪽
temperata qualitatera pinguedine,vim Ieniendi,digerenn& concoquendi sortitur. Eligendum est recens,quantum fieri possit pro alimen tis,ac si non adeo recens. haberi poteri t, purissima aqua bis, & ter lauetur; quo omnis sordities, &acrimo nia ab ipsis tollatur,dc omnis malus odo aut praua qua F tas deponatur: moderato usu expetendum sne immoderatiore ventriculum subuertat,& ad vomitu promoueat,ex eo etenim plus iuxto ingesto, inflamationes in ventricu Io excitari consueus runt; pinguia .n. dc oleaginosa facith inflammantur, ct accenduntur; quare summopere cauendam, ne immoderatus sit B tirri usus.
De natura ferri esset hic modo aliquid dicendum , coetenim cum ab instituto nωro hoc alienum sit,& hoc pro intemperimbus,& morbis profligandis potius quam pro alimento,hominucceius utatur, paucis crit lector contentus, siuE modo pro altimcnto quemadmodum rustici homines,& pastores,sue pro medicamento eo utamur. Eius natura est Aluum Ieuiter subdicere absq; aliqua mordacitate vim incidendi,lauandi, mundan idi ac penetrandi habens; leuiter ramen ob eius fluxibilitatem corpus nutrit;quare huic sermoni finem imponimus, ct ad mictus, qui in secunda mensa a caseo comitati, ubiq; ferὶ prof runtur, accedamus; atq; in hunc Ordinem prandium , & cena , caseo, fructibusq; claudantur.
VT igitur haec nostra mensa opportunis,& conuenientibus fluctibus claudatur: hi js,qui avid E admodum ad fi uctua
varia genera se conuertuntur,commendandi erunt fructus, salubriores, & putredini minus obnoxii, quiq; humorem non vitiosum:sed consentaneum,&homogeneum, generare apti sunt: Abscindantur autem ab horu consortio fere omnes fructus fugaces,sed horarij appellati,uti pernicios,& insalubrcs,hij.n. facile putrescunt,& febres, ac alios quamplui es morbos perniciosos inducunt; unde Galenus quotiescumq, fiuctibus huiuscemodi