De Iliadis et Odysseae partibus recentioribus sive de arte inducendi et ...

11쪽

Κamelle III cap. 12 - -lα, sag ich, - so Θα, Sag' Ich, - mnalet, sag ich, - mn Taglα, sag ich n gehe. q. S. Nonne Poeta, qui carmina pica pangit, ipse quo, que nuntius est Nonne refert ea, quae ei a usis mandata

sunt Quas, priusquam carmen incipiat, invocat, ut sibi auxilio sint ad ea digne et eleganter promenda, quae ipsae sibi mandaverint. Hoc luculenter Apollonius Rhodius proii fitetur Argon. Λ 1379 seq.:

Μοωσάων δε - θος θι δ' πακοτος ἀείδω Πιερίδων, καὶ τήνδε πανατρεκὸς ἔκλυον ομφήν.

Μagni momenti id quoque fuisse censeo, quod carmina epica non ad legendum sed ad audiendum componebantur. Simpliciter et sicce fere poeta indicat orationem aut secuturam aut habitam esse.' Num toto hoc genere dicendi opus erat, si componebantur illa poemata, ut legerentur ΘNonne ille additis signis vel spatio interiecto orationis exordium et finem oculis lectorum demonstrare poterat ΘNonne ea ratione nostrates scribere solent ΘQuae omnia explicatum inveniunt, si sumis carmina

illa vetusta primum non litteris mandata, sed recitata et audita esse. Hic habes causam illius apparatus Etenimi Ne fesso interpreteris mea verba, hoc addo. Dixi simplicitermet sicce spectans simplicitatem verborum comparatam cum matuposteriorum, sed etiamsi nobis ignotum est, quo modo carmina sub Homeri nomine memoriae tradita orta sint, et quamquam iter, quod ars poetica antea fecerat, nobis semper tenebris velatum manebit, tamen hoc confidenter dicere audemus admirabile hoc genus dicendi, quod per saeculorum seriem duravit usque ad hunc diem, neque repente neque ex ingenio unius viri ortum, immo vero paulisper fictum et expolitum est usu cotidiano et industria illorum vatum, qui artem quasi professionem et quaestum colebant per multa saecula et formam et rationem dicendi a parentibus sancti patrimonii instar acceptam conservabant. Hoc praecipue quadrat in eas de quibus acturi sumus

12쪽

quae versibus pancta sunt, ut solis auribus percepta delec. tent, ea, quoniam Vox simulatque edita est, irrevocabilis abiit, ante omnia oportet plana et perspicua esse, ut sequi commode possint recitantem auditores nec moretur eos

aliquid avertatque sensum a proxime succedentibus aliter enim futurum fuit, ut audiendo magis fatigarentur mentes quam delectarentur. Ea quae narrantur, ita solent describi, ut semper ex praegressis aliqua pars repetatur, quo fit ut et ea, quae iam audita sunt, facilius retineantur firmiusque imprimantur animis et laxius atque remissius fluat oratio quam si poeta novis semper constipatis attentionem diffiiicilem et molestam redderet. Permultis locis Homericis praecipue recentibus, auctores addunt nomen eius, qui locutus est, ne is, qui audit, meditari debeat, ex quo profecta sint verba audita, neque taedium sumat ex illo labore. Quem interdum non exDguum esse in hodiernorum scriptorum lectione profiteor:

non semel satis diu moratus sum, quaerens et quaesitanS, cui orationes celeriter variantes et vicissim praeterlabentes tribuendae essent. His molestiis non urgemur, si scriptor poetarim scaenicorum ratione orationibus personarum

nomen nude adscribit. Si igitur orationes directas aut inter se aut a narratione non distinctas tam aegre ferimus in fabulis, quae litteris excussae sunt, quant magis Seiuncotionem praecisam opus fuisse putas in carminibus picis Θ' Huc mihi aliud quoque pertinere videtur, quod obserWvabat poeta regnat summa orationis directae cim numero versuum conspiratio ), nam unaquaeque oratio novo

incipit versu et sub versus finem consistit. Conclusio igitur semper novo versu initium sumit, atque id eo quotique singulari loco is 303), quo ex obliqua oratione in

i cf. r. A Wolf prol. g. XCIII. 2 Exceptis paucis interpolationibus.

13쪽

directam transitur. Interpolatores statim eo detegi possunt, quod sicut recentissimi epici hanc normam respuunt. Etiam ipsae formulae, de quibus agimus, in antiquit oribus carminibus Homericis semper, quantum viderim, unum Versum complent, qui usus iam in ipsis recentiori. bus Homeri carminibus magis magisque Vanescit, primum in orationum praefationibus, quae omnino maiore libertate

dicendi excellunt, deinde in complexionibus. Respicias velim, quantopere adiuverint hae formulae rigidae poetas, ut poemata sine litteris facilius componerent et facilius

ipsi memoria retinerent. Insuper semper certas formulas

ad supplendam materiam paratas habebant, si quid exci. derat. Quod ad hunc diem dilucide observare potes perή

lustrans, quo modo nobis tradantur formulae in membranis. Non enim raro accidit, ut non solum unam lectionem variam invenias, sed etiam complures, ita ut perdisticile sit ad discemendum, quaenam recta sit, neque reliquum sit quam ut optimi ubique codicis versionem accipiamus. Sine dubio illorum poetarum, qui carmina Homerica recistabant, nihil fere intererat, utrum hanc aut illam ex uomero formularum eligerent. Simima autem cum opportunitate illae formulae mulinere suo funguntur, nam implent iuncturas, quae hiant,

ubi orationes fabulis inseruntur, simul tamen, quoniam nihil novi addunt' ad ea, quae quoque loco narrantur, non exposcunt sibi diligentiam peculiarem audientium et, ut ita dicam, occulte faciunt, ut omnia per partes descripta

clarius patescant. Iam commemoraVeram et presseram, quantoperem mei

rus in eiusmodi formularum usu sibi constiterit. Sane ut imagines ex aere ductae immobiles sibi constant hae formulae Attamen inveniuntur loci, quibus recesserit poeta a via qua ingredi solet. Qua de causa eum hoc fecisse putas ' Interdum excusari et intellegi posse videntur eius.

1 In antiquis quidem poematiS.

14쪽

modi exceptiones et assentimur aulo Cauer, qui Grundfr.

maS gemeSen war, Sed saepe tales sunt, ut vix aliquis censeat eas originem ducere posse ex Homero, et si mecum consideras, quantopere non paucae inter Se repugnent,

facile credo, percipies nostras observationes aliquid conferre posse ad convellendam eorum opinionem, qui queruntur temere discerpi carmina Homerica. Scilicet non blandior mihi neque spero confisus exiguis meis observationibus omnem me amunum illorum compoositionem ita in suas partes dissolvere posse, ut quid cuique parti et aetati tribuendum sit, satis probabiliter definiatur: at tamen non inutile est collegisse, quibus locis usus tritus relictus sit; nam saepe adiutores habeo viros doctos, qui

ante me Homerum perquisiverunt.

Acturus igitur sum imprimis de versibus, qui abhorreant ab usu trito, non de hoc usu ipso, nam si totius consuetus dinis Homericae observationes proponere vellem, in immenssum hoc opusculum cresceret, neque viderem, quid lucri caperes, si omnes tibi formulas tabulis descriptas ad oculos demonstrarem. Sed ne desideret aliquis quasi fundamenta huius dissertationis, praemitto enumerationem earum regustarum principalium, quas Homerum sibi posuisse mihi apparuit. Scilicet hae omnes quadrant in veteres et genuinaScarminum Homericorim partes, quae simplici et aequo

genere dicendi excellunt. )

1 Ceterum nonnulla reperiuntur congesta in dissertatione Tilsae anno 1890 publicata, quam scripsit Rob Schau de formulis, quas poetae Graeci in conclusione orationis directae posueruntR.

15쪽

num notatur.

5 Singulae in diverbiis orationes et inducuntur et

concluduntur, non totum diverbium. Nusquam pronomine inducitur vel summatur oratio; unum tantum adverbium si post orationem finitam ponitur. Forma verbi a in complexione nude adhibetur.5 Verbum earum formularum, quibus oratio finita respicitur, merum verbum dicendi est contra inductio ubertate quadam sermonis excellit, cui quidem verbo adicitur raro et intra perangustos antim fines participium. 6 Formulae autem principales, quae in conclusione valent, sunt hae ιδ ματ' οἶς φάτο ῶς εἰπών ἐχω και; g αρα φωνήσας φωνήσασ9 Ad quas subiectum raro adicitur. Nusquam autem cum insequenti inductione inunim Versum comprimuntur.

Accedit aliud genus formularum:

τον δ' ἀπαμειβόμενος προσεφη; τον δ' ημείβετ' ἔπειτα;

καί μοι φωνήσας ἔπεα πτεροεντα προσηυδα ἀγχου δ' ἱστάμενος ἔπεα πτεροεκνα προσηυδα

καί μιν προς ροθον ειπεν . . . τον δ' αττε προσει- . . .

7 Forma φῆ ad inductionem restricta est contra a et ατ 6φάτο praeter complexionem locum non habent. Deni. que verbum λεγειν omnino deest. Habes leges, quae in universum ab Homeridis obser, vantur levioris ponderis normae suo loco in lucem proii ponentur Aliud quoque praemonendum est: Rerum natura datum est meum opusculum magis quam

lectori gratum erit, ipsum quoque abundare iteratis quibus. dam formulis loquendi. Itaque quaedam vocabula per compendia scribo. Significat autem:

16쪽

ind. . inductio

conci s conclusio Vett. ii vetustissimus Ur,iIlias)

Vet o Vetus rec. s recenS recc. s recentissimus

interp. . interpolatus .io)ion, ionicusat. . alias alibi)Sim. . similisor. M oratioor dir. . oratio directa anat s analogia

Il. Ilias Od. . Odyssea legi resp. . legi respondet sing. dict. . singulariter dictum

l. . liber codd. . codices libri mss. . libri manu scriptilo. . locus Hom. , momer ic)us Rob. . RobertΚf. . lachhosf Die om. Odysseeα editio altera a. 1879.

Restat ut proferam nomina eorum, qui iam ante me de eadem re scripserunt.

Sub margine iam pg. 8 commemoravi Robertum Schau, qui egit de conclusione orationis directae apud eos poetas, qui heroico, et apud eos, qui iambico metro scripti

serunt. Sed cave ne credas eum totam materiam contulisse. Non pauca eum fugerunt, omnino vix ultra locorum collectionem processit.

Etiam odosredum emannum, De iteratis apud Homerum iam supra g. 2 citavi. Nonnulla de inductionibus breviter tetigit Aemilius Buenning in opusculo, cuius index est: Quomodo induocantur orationes directae in antiquorum oratione solutaα, diss. arp. anni 1903. Praetere a. 1906 in publicum prodiit dissertatio arp., in qua Rud Rehme ornatissime disputavit de Graecorum oratione obliquaα. Denique me adiuvit in distribuendis nonnullis partibus Iliadis opusculum, quod confecit raniiciscus eidemann: De ira Achillis sive de μενεαίνειν verbo apud Homerumα, arp. anno 1889.

17쪽

- 11 Legi etiam Nordent librum Die Mike unstprosaα et lagelii De Dialogo: Rerum natura datur mihi non ignota mansisse ea, quae viri docti inde a F. A. Wolfit protegomenis de omero promulgaverunt. Imprimis in Iliadis studiis nitor Guilelmi Christi editione, quam fecit anno 189l, et Caroli Roberti libro, cui inscripsit: Studienetur Iliasα, anno 190 emisso, ex quo me magnum lucrum cepisse confiteor, neque raro statui me Christi lucubra. tionibus repugnantem illo viro doctissimo uti posse adiutore. In Odyssea sequor editionem Ludwichianam et, cum illa mihi saepe non ad manum esset, Dindorfianam quintam, quam curavit C. Hentet anno 1897, evolvi etiam auli

Cauer librum Grundfrage der Homerisitik. Leipetig 189 .')Denique sub huius opusculi fere finem tandem accepi et libenter adhibui C. E. Schmidii indicem omnium iteratorum

Homericorum, quem publicavit Goettingiae a. 188 . Quod denique ad ordinem materiae quam tractaturus sum pertinet, tres partes discernendae erunt. Primum per XXVII capita accuratius explicare constitui, quo modo recentioris artis usus loquendi in inducendis et concludendis orationibus differat ab Homerica dictione, unde quasdam formulas sero demum ab Homeridis receptas esse apparebit. Id quod ex illis quaestionibus consectarium St, prosmendum est in altera parte itaque adscribendi, aestimandi, explicandi erunt ii versus, quos non genuino esse elucet. Denique sub friem illius capitis adserenda erit tabula eorum Versuum, qui propter genuinam et incorruptam

rationem dicendi vetustissimae liadi adiudicandi esse

videntur. I Quod eiusdem viri docti editionem Odysseam non accepi,

aegre fero.

18쪽

Quibus absolutis nihil obstat, quominus ad rem ipsam accedamus. Atque primum quidem mihi enucleare prooposui in

uomodo exhibeantur ab Homero et recentio oribus ex quam una cum iratione raccidunt et ea quae in tempore Succedunt.

Haec altera quaestio simplicior est; nam id, quod in tempore subsequitur, longe plurimis locis in conclusione simplici particula δε adicitur, in negatione o δε - δε; duae interpolationes ometicae et seudo,Hesiodi Scuistum. 450 habent αλλά .

Non tam frequens et manifesto recentior est usus particulae αυταρ.

Ceterum in veteribus Iliadis carminibus raro inveniuntur adverbia, quibus exprimatur, quae temporis ratio intercedat inter orationem et id, quod subsequitur. Interdum tantum, si quis aliquid facere iussus est, adduntur adverbia sicut αυτίκα sim. Sed si ex veteribus Iliadis carminibus ad recentiora transibis, facile observabis, quantopere augeantur adverbia talia ut λα, μάλα κραιπνῶς, ἰθυς, αττω ἔπειτα, αναρ, αἶφα, καρπαλιμως. anifesto hoc genus dicendi poetarum recentiorum proprium fuisse copia exemplorum demonstrari potest.

Egi adhuc de iis locis, ubi propria formula ς εἰπών

sim orationis finis notatur. Sed non raro inferiores poetae omissis eiusmodi formulis nudo adverbio temporali orationem

19쪽

finitam a narratione seiungunt Iam in duobus versibus noviciis, qui in Iliadis exordio exstant: A 22 Dθ' αλλοι μει πάντες ἐπευφήμησαν Ἀχαιοι A 2 και τοτε δὴ θαρσησε και ηυδα μαντις ἀμειων 'admittuntur adverbia ἔνθα et καὶ τοτε. Quorum Dequentia magis magisque crescit non tam apud epicos poetas quam apud prosaicos, in quorum operibus adverbia ευ τοτε,

καὶ ἐνταυθα, ἐν τουτου, καὶ αυθις ταχυ, ἐνταυθα μεντοι,

αὐα sim sescenties exstant. Haec adumbravisse sufficiat. Idem valet de formulis, quibus apud Homerum ora. tiones inducuntur, ubi ad illa quae supra enumeravi adsverbia accedunt etiam talia: τοτε, καὶ τότε, καὶ τοτε δή, si τοτε, ἔνθα, δη τότ' ἔπειτα, δη si τότε etc. Quorum usus postea in prosa oratione ad summam frequentiam auctus est. Haec in universum animadvertisse sufficiat.

Sed occinetunt etiam tales loci ut Κ 40

Hisce traducimur ad alteram quaestionem quae fuit quomodo exprimat poeta ea, quae accidunt, dum habetur oratio. Fuit id sane difficile Nam poeta non ut pictorea, quae eodem tempore fiunt, simul proponere potest. Μeminerimus, quo modo construat totam suam fabulam Homerus. Plerumque ea, quae eodem tempore fiunt, sim, pliciter narrat quasi deinceps sequantur, nisi quod nonnullis sane locis necessarium putavit nos certiores facere se ad priora gressum referre et compensare narrationem mentione rerum, quae eodem tempore alibi actae erant.

Zielinsta diligenter totam hanc rem illustravit in hilo. logi suppl. VIII g. 45 seqq. Accurate eundem usum

sequitur Homerus in conclusionibus. Nam ea, quae agitis, ad quem verba fiunt, dum loquitiu alter, exprimuntiu aoristo, quasi facta sint post orationem. Quam oristi formam ubi ponit poeta, plane recedit ad tempus ractuml cf. etiam hymn. inmerc. 21.

20쪽

plusquamperfecto, at in Homero uno tantum loco novenitur eiusmodi dictio: 0 ως φατο, τους δ αρα πάντας πο χλωρον δεος ρει ν legi respondebat εἰλεν): die aber aren alle schreckensobleic geworden. Formulam non ita raram: ώς φάτο, ε δῖ βεβήκειν vix huc referre licebit. At tamen inveni in recentioris aetatis carminibus Homericis locos, quibus me iudice oristus plusquamperfecti vi praeditus est. Sed neque fusius in hanc rem inquirere, ne alia graviora praetermittantur. Adhuc locutus sum de conclusione, restat, ut etiam inductionum usum loquendi perscrutemur. Rerum natura datum est poetam hic facile vel adiecto participio signioficare posse, quid egerit is, qui verba fecit. Atqui rursus ostendi potest recentiores auctores multo magis quam vetustiores id operam dedisse, ut participiis additis nobis loquentium motus ut corporis ita animi ad oculos demonis strarent. Pro multis adscribo unum exemplum

cf. etiam QS , Κ 390 sim. Id non miramur, sed ad magis complicatam et arti. ficiosam dictionem haud parva cum audacia processerunt nonnulli recentioris aetatis Homeridae praemittentes quasi per parenthesin orationi id, quod fecerit is, ad quem verba diriguntur. Quod sane non inficet fecerunt Exempla infra dissertationis cursus afferet, sed, ut intellegas, quid

velim, unum exhibeo: -τος δε σν, ἀγορευε, θεοὶ δ' υπο πάντες κουον,

sunt. Rarius hic gestus simul cum oratione incidit, plerumque consecutiva ratione cum ea cohaeret. Sed id Saepenumero non facile discernitur.