장음표시 사용
11쪽
LIBER ΡRIΜUS. DE MORBIS CAPITIS
D SERRENiris ex vi vocis est mentis laesio, quod enIm
F que particula itis nominibus partium, aut actio-ia num corporis addita , non inflammationem , ut vult Vansiuietentus a), sed morbosam earum aΚfectionem denotat, ut cuivis Julium Pollucem , & Caelium Aurelianum attente legenti plane constabit b). Definiri po
test Phrenitis : Delirium stabile cum febre acuta ortum ducens ex afectione morbosa earum partium quae ad mentis operationes exercendas sunt necessariae. Cum delirium Sit sympto ma
in actione depravata facultatis animalis principis e , omne que Symploma procedat a morbo M), debet Medicus in Phrenitidis examine animum intendere ad morbum generatorem delirit, eumque cognoscere, ut arte naturam iuvando, POS- sit ipsum expellere. Jam vero cum omnis morbuS co Sis tat in intemperie, organi vitio, aut unitate soluta e); cum Phrenitis neque organi laesi, neque deficientis unionis sit soboles, reliquum est ut a morbo intemperiei procedat. Ergo A tem- a Vans*. Comm. in Aph. Boer-
b) Pollux lib. 2. cap. q. num. 66. tom. I. pag. 233. O lib. q. cap. 22. num. 18T. rom. I. pag. 62. Cael. Aur. Celer. pass. lib.
12쪽
temperies vitiata per inflammationem , motum perturbatum spirituum , & partium certam corruptionem a est morbus
proxime & per se phrenitidem inducens. Inflammatio hujus d lirii causa raro est phlegmonosa , saepe phlogistica b) , spe
ciali vi laedens. Partes quas haec inflammatio occupat, quae propterea partes affectae dicuntur , Sunt cerebrum, cor, Septum iEnSVerSum, ita tamen ut quaelibet earum inflammata phrenitidem generare possit, omnes quippe ad mentis operationes exercendas conferunt c . Expedit igitur Tirones in phreniti desinspiciant, an aliqua ex his partibus laboret Seorsim, an
Onan CS Simul, ut eis apte succurrere Valeant. Phrenitis alia est
completa & . perfecta: alia imperfecta seu incompleta. PrimaeSt, quae Veluti symptoma epiphe nomenon d) morbum ab initio comitatur , atque adeo aegri ab ipso morbi exordio delirant. Secunda est, quae Velut sympto ma epige nomenon e) in morbi progressu supervenit, ut fieri solet in febribus ardentibus , malignis , aliisque hujusmodi affectionibus, quae in deterius abeuntes deliria phrenitica inducere aptae nataeque Sunt haec tamen differentia de phrenitide cerebri, cordis, septi transversi vere dici, seu ut Scholae loquuntur, aeque Veri- sicari potest. Igitur necesse non est ad phrenitidem Ueram, ut delirium sit continuum , cum raro delirent aegri ab initio sine interruptione, saepe autem distinctis intervallis ; quod maxime notandum, quia Tirones dum aegrum febre acuta laborantem vident sine delirio manifesto, etsi ad id per certa imminentis laesionis mentis indicia magnopere propendere agnosCant, phrenitide minime affici judicant, cum notum omnino sit non nisi in phrenitide vehementi delirium cum febre apparere, saepe autem licet phrenitis Vera Sit, ne que cito delirium generare apertum, neque continuum , Sed portus intervallis distinctum ue quod cum Verum sit, in phre nitide delirium esse stabile atque permanens , hoc est, non facile dissolubile , observatione discimus , eoque Solo nomine ipsum a levi bis mentis laesionibus distinguimus , quae in quarundam febrium. benigCarum accessionibus Supervenire
13쪽
solent a). Neque Verum est eX morbo Septi transVersi , coriadis, partiumque Vicinarum Paraphrenitidem fieri, non veram phrent idem , quia supradictarum partium affectionibus morbidis vera atque legitima supervenit phrenitis b , eaque nolia inum diversitas , quae Galeni tempore increscere coepit, Hippocrati, & vetustissimis Graecis incognita, sine incommodo retineri potest, dummodo phrenitidis nomen Vehementi & completae, paraphrenitidis levi phrenitidi adaptemus. Ergo quae septi transversi, cordis, & cerebri affectibus su pervenit phrenitis, licet non ab ipsis initiis comitetur apertamentis laesio , vera & legitima phrenitis est: quod intelligi etiam debet de hepate, partibusque diaphragmati vicinis: de pulmone ob viciniam cordis, & aliis hujusmodi corporis
particulis ob earum mutuum consensum & communicationem c . Differentias ex qualitate ac forma delirii desumptas hic omittimus. , quippe eas satis in Pathologia discussimus. Causa proxima seu ut in Scholis dicitur. immediata phre nitidis est morbus intemperiei Vitiatae , scilicet inflammatio
Sicca, motus perturbatus Spirituum, & certa corruptio humoris nativi partium. Haec inflammatio raro est phlegmonosa , hoc est, cum tumore , Saepe Phlogistica , hoc est, calore urente atque speciali praedita: quod bene notent Tirones adversus quosdam Galeni Sectatores, qui, reclamante experientia practica & anatomica . omnem phrenitidem ex phlegmone cum tumore deducunt. Vallesius primum monuit, deinde Heredia , saepe visas membranarum cerebri inflammationes sine phrenitide, atque inter Graecos Paulus egit seo
sim de phrenitide , & de cerebri inflammatione, quod postmodum fecisse videmus Petrum Salium in elegas ti & utili deis ectibus particularibus tractatu d . Causa occasionalis morbi phrenitidem generantis est ple-
, A et thom ab Vide Valles. Comm. in lib. I.
idem. Hippocrat. rext. q7. pag. 232. Hered. de Morb. acui. seci. I. disp. I. cap. I. ct a. pag.
14쪽
thora seu nimia copia sanguinis prope Septum transverSum, cor, aut cerebrum circumfluentis: obstructio Vasorum praedictas par tes circundantium : diathesis specialis partium affectarum ad delirium producendum opportuna. Ex his cauSis occasionalibus saepe adest ple thora , saepiSSi me ObStructio, perpetuo autem
diathesis ; fieri enim aliquando Potest , etSi raro contingat, phrenitis sine plet hora & obstructione , sine diathesi nunquam a . Haec diathesis in se ipSa, seu ut Scholae loquuntur , a priori incognita est; per effectuS tamen seu, ut dicitur,
a posteriori, intelligimus , secum Veliere acrimoniam, cum ca Iore , siccitate, & speciali corruptione partium affectarum con
junctam b . Causa essiciens phrenitidis , & quidem pessima
est aer , quandoque nimio aeStu aliisque sensibilibus qualita
tibus inflammans , saepe occulta & divina Vi c) corpus ita
assiciens ut morbos cum delirio producat. Sic Hippocrates non modo observavit phreniticos aegros fieri certis temporum constitutionibus, sed in ipsa phreniti de Varietatem specialem pro earum diversitate notavit d . Ad hanc causam referuntur exercitia immodica sub solis ardoribus, capitis contusiones, Vulnera, aliaeque externae affectioneS. Sunt etiam causa phrenitidis venena aliqua ut stramonium, hyOSciamuS, morSIIS quo rundam animalium copia alimentorum & potuum calidorum: medicamenta in morbis longis importune data sub pra textu diggerendi, disso vendi, aut e Vacuandi crassoS humores. Quartana correptos vidi ob purgantia, diu retica , amara, spirituosa medicamina improvide assumpta in phrenitidem incidisse lethalem. Animi pathemata ira praesertim ac diuturnus moeror pla enitidem essicere solent. His positis historiam phrenitidis contexere oportet. Igitur aetas juventutis , & consistensiae sunt omnium huic affectui accommodatissimae, atque Viros potius quam Deminas adorietur , eOSque praesertim, qui curis , aestuationibus, & labori-hus corpus, & mentis sedem quovis modo inflammarunt. Quod si his accedat temporis constitutio huic morbo accommoda,
15쪽
qualis vere & aestate saepe fieri solet, facile aegrotantes in phrenitidem delabuntur. Incipit hic morbus levi corporis refrigeratione seu horrore Sequitur febris, tactu lenis, re ipsa acuta & continua : pulsus par 'i, celeres, densi, duriusculi: urina flammea, Sine sedimento , Saepe tenuis , raro craSSa in Star mentorum mingendi conatus molestus: caput Vehementer
dolet modo in occipite , modo iuxta sincipiat: vigilia tenax: quod si quis somnus obrepat, tenuiS is est, turbulentus sic ut interrupta , nullo negotio , quiete , Protinus eVigilando aeger cum perturbatione excitetur : lingua humida albescens, quandoque cum virore pallida: Sitis pauca , interdum fere nulla: febris singulis diebus incrementa suscipit circa meridiem, ac remissiones habet, Saepe maximas, Sed fullaces, horis matutinis.
Interim expeditior sermo quam sano congruit: subita imprudensque loquacitas, aut taciturnita S : geStu S, membrorumque motus incontinentes: Oculorum agitatio VehemenS, occultam mentis emotionem subeSSe monstrant. Increscente morbo quod
circa diem quintum aut septimum fieri solet) , febris siccior, interius urens , exterius leniS, seu , ut loquitur Caelius Aurelianus a difficile ad superficiem corporis ascendens. Lingua,
circa medium, lineam siccam , aSperam & nigricantem habet, lateribus adhuc humiditate perfusis: urina minus flammea: facies subtumida, tristis, livescens: alVus fluida excrementis paucis , biliosis, acribus : cutis arida : pulsus eodem modo: oculi inflammati, cruenti, ardentes, lachrymosi cum lanatis: con Vul-Siones, subsultus tendinum Subobscuri: mens aperte delirans, vel in re, vel in modo, aut in tempore, ita tamen ut aliquando imaginatio tantum laesa sit, aliquando etiam ratioci natio , quandoque levibus intervallis sui sit compos. Sub hoc tempus sanguinis stillae apparent. Ad haec , Verba nullo ordine, nullo Sensu loquuntur aegri: interdum tumultuose aut temere respondent, etSi antea fuerint mansueti. Accedit, ob mentis alienationem , Oblivio, ut laborantes aliqui cum matulam petierint, meiere negligant, neque caetera quae dixerint , aut quae secerint, recordentur. Praecordia surSum reVulsa : capitis siccitas quae statim. ebibat fomenti liquorem: levis
16쪽
surditas. Morbo ad statum accedente , quod circa diem no num aut undecimum fere fit, praedicta exacerbantur & augescunt. Lingua tumida, ex toto sicca, nigrican S, aspera, hiulca:
SermoneS Obscuri: urinae tenues, aquosae, pellucidae : pul-Sus parvissimi, celerrimi: respiratio magna & rara: mens usque adeo laesa, ut aeger perpetuo fere deliret, nec nisi inter- Vallis paucissimis, aut fere nullis ad se redeat: manibus tre mebundis festucas carpit, tu floccos evellit: modo furore &Strepitu exiliens exclamati, sese percutit aut adstantes, nihilque absurdum & insolens non intentat: modo tacitus, & secum ipse mussitans falsa quiete , obscure & tremule palpans insanit: post haec in somnum delabitur ita gravem , ut phrenitidem in lethargum transire credas. Phrenitis morbus est periculosissimus , nec semper lethalis. Ergo dum hoc tempore in deterius Vergit morbus, ea omnia continuo astigunt, tum supinus jacet aeger, ex parte lecti superiore sua sponte ad pedes delabitur, atque cooperimenta ab inferioribus ad superna indesinenter retrahit: facies cadaverosa: pulSus parvissimi, obscuri, deficientes: sudor subfrigidus circa caput & frontem, glutinosus : alvus supprimitur. Quibusdam singultus: denique vehementibus convulsionibus, sudoribus frigidis, sensuum &mentis omnimoda abolitione celeriter moritur. Quod si morbo in summo vigore constituto sudor adVeniat totius corporis , sed praesertim capitis, calidus , guttatim profluens cum aegri conferentia: alvus biliosis , crassis cum tolerantia fluateXcrementis: sputationes pituitosae satis Decuentes confertim appareant: aut sanguis ex naribus ubertim effluat, SanitaS, stato tempore, expectanda est. In alium etiam morbum mutari
solet phrenitis, quemadmodum alii morbi in phrenitudem transeunt. Igitur si in statu phrenitidis Sopor altus aegrum teneat: pulsus ex parvitate in altitudinem ita Vergant ut sint inanes: facies tumeat cum livore : extrema corporis cum torpore frigida sint, tunc lethalis lethargus imminet. Si Vero febre acuta cesSante aeger ad se redeat, interimque per interValla satis magna deliret, atque per multum tempu, ita se habeat, quin malum multum periculi fovere videatur, tunc transit in phrenitidem lentam,
quam Galenus non inepte phrenitidem hecticam appellabat a),
17쪽
quae raro in Salutem , Saepe, licet longa mora, in exitium terminatur. PhrenitiS morbuS eSi acutus modo Septimo die , mo
do decimoquarto finiens, saepe ad Vigesimum, non raro ad vigesimum Septimum , & plus eo se extendens. Ex majori celerit te & vehementia symptomatum quando nam finiendo sit, Medicus sagax intelliget. Cum omnium morborum curatio sit opus naturae a , nec Medicus aliter possit morbos depellere nisi naturam juvando, ut artis auxiliis suffulta facilius hostem a se abigat, necesse est artificem omni cura debere in phrenitide sananda animum intendere ad eos intelligendos motus, quoS natura pro ea de
bellanda , propriaque conferVatione Sustinenda exercet. Jam Vero tria Oportet prae Oculis habere ad hunc scopum rite attingendum. Primum : numquam naturam, neque artem quocum
que adhibito molimine in principiis seu primis diebus, phrenitidem extinxisse, quin potius per leges coctionum, statis temporibus , ac maturatione accedente , id opus perficere b). Secundum : naturam sibi relictam nullisque artis auxiliis adjutam phrenitidem saepius vicisse per Sudores ex toto corpore guttatim effluentes, sed praesertim ex capite: per Sanguinis ex naribus , vel haemorroidibus copiosum fluxum: aut per solutam alvum crassis , foeculentis , biliosis excrementis. Tertium: partem primario affectam omni Opera esse inquirendam , etenim ista quae phrenitidem solvunt, varietatem aliquam praese ferunt, juxta affectorum locorum differentiam. His addere oportet considerationem causarum occasionalium , & efficientium; nisi enim ea omnia attente pensitando Medicus secum ipse cogitet, & accurate conferat , non naturam juVare, sed ipsam potius turbare sciet. Ergo si phrenitidem curare aggreditur , cujus praecipua sedes sit in capite , in ipsis morbi initiis ad totius corporis, partisque affectae plethoram tollandani cito debet brachii venam secare bis aut ter, pro Virium, aeta tis , & morbi ratione, ita tamen ut multum sanguiniS non eX- trahat , cuni haec affectio ob laesos nervos magnas sanguinis extractiones minime patiatur. Interim clysteribus ex aqua, Oleo,
& saccharo singulis diebus est alvus eluenda , quod ante mor ab Pathot. Prop. VI.
18쪽
bi vigorem est agendum, nimius namque clysterum tiSus aegro jam lascessito Vires prosternit. A cibo quocumque eSt abSti nenduS aeger , nec nisi jusculis es arietina carne , pullo gallinaceo , additis hordeo, aut avena, est reficiendus. Leves etiam frictiones partium inferiorum pro re nata adhibendae, mirum enim quantum vim morbi a superioribus partibus retrahant. Neque spernenda est capitis refrigeratio appositis Syncipiti linteis succo consolidae majoris aqua verbenae immixto madefactis. Nitrum purum aquae magna copia dilutum saepe& repetitis vicibus est propinandum. Crescente morbo & ad Vigorem properante, hirudines retro aures appOSitae magno praesidio sunt. Tunc temporis cum haec affectio Summam inducat in corpore arescentiam , singulis iusculis addere oportet unciam olei amygdalarum dulcium sine igne recentissime extracti, etenim humectat mirifice, atque alvum emollit. Nec Tirones deterreat inflammabilitas , quam inexperti homines &hypothesibus addicti huic oleo tribuunt , cum eXperientia, natura ipsa duce, hos conatus invalidos omnino destruat. Sub his temporibus jusculum, loco hordei aut avenae, ScorZOne rete radice debet alterari. Neque timendus tunc Vesicantium usus , si morbus in lethargum nimis pronus fiat. Quod si quid piam interius asSumere congruenS videatur, Pauca, simplicia,& temperantia medicamina, ex Vegetabilibus praecipue parata , praescribantur. Sic decocta taraxaci, cichorii, pimpinellae, cum floribus cordialibus: aut florum sambuci , mal Varum, papaveris erratici infusio cum sero lactiS ex uSo CSSe possunt.
Pulverem de gutteta , marchionis, imperialem, aliaque hujusmodi medicamenta parum aut nihil prodesse in hoc morbo experientia didicerunt viri gravissimi a). Imo nullum hucusque
inventum esse remedium propria & specifica, ut Vocant, Vihuic morbo accommodum , dolentes fateri cogimur. Ergo ea quae generalibus Vitiis corrigendis prosunt, perita arte tractata & docta manu praescripta, sunt tantum a MediciS expetenda. Igitur , si morbo in summo symptomatum Vigore conStituto', vi naturae SudoreS, alvi fluxus, sanguinis eruptiones cum
conῶerentia, & tolerantia fiant, nihil tunc efficiendum; praestat ab Vide Ant. de Haen. Rat. mcdcyd. pari. I. cap. Ia.
19쪽
tat enim Medicum spectatorem, quam inquietum perturbatorem agere. Si Vero sub eo statu, ob collapsas Vi morbi vires, nequeat natura praedictaS eVacuationes moliri, ex re erit eam temperanter roborare iis medicamentis , quae neque nimis calefaciendo , nec nervos irritando naturam aliquantulum excitant. Potiones ergo ex confectionibus, quas cordiales Vocant, adjunctis aquis theriacalibus sub modica dosi , syrupobetonicae , aliisque hujusmodi remediis , ex usu esse POSSent. Si phrenitis sedem praecipuam habeat in septo tranSVerso partibusque ei proximis , eadem facienda sunt, hac tamen lege , quod Vitiosarum sordium in primis viis hospitantium &ad delirium suam opem conferentium a) magna sit habenda cura. Igitur Si attente perlustratis hypocondriis, quod in hoc
morbo faciendum necessario est, ea Sint tenSa , ele Vata, aut
intro revulsa ,& dolentia, exterius applicanda emollientia &temperantia , ut Vesica bubula lacte calido impleta, lintea succo agrestae & butyro imbibita , aut ipsum ver Uecis recens mactati omentum. Sed si aeger, mollibus hypocondriis , oris amaritie ac insuavitate, lingua nimium viscida δί molli, aliisque Signis Ostendat magnam esse in visceribus obstructionum copiam cum ple thora conjunctam , omni opera incumbendum, ut post Venae Sectiones ante diem quintum morbi, tum per Vomitum, tum per alVum humorum corruptorum Sarcina aeger liberetur; nam etsi ita non tollatur morbus, mitior tamen redditur , atque natura alacriter quod reliquum est Superare , &concoquere pergit. Purgantia , & emetica ad id opus perficiendum minime conferunt, quamvis inter benigna recenSeantur , qualia rhabarbarum , folia senae , manna , pul Vis tartari emetici, radicis dissentericae apellari solent, haec enim me dicamina utpote irritantia, neque omnis virulentiae eXpertia, in hoc morbo penitus exulare debent. Forum loco Oleum amygdalarum dulcium cum uncia Oxymellis ex hordei dococto tepide praescriptum vomitum blande excitat. Idem amygdala rum dulcium oleum ex aqua malvarum calide copia sufficien ti datum quandoque Vomitu, saepe dejectione, non raro utrae que Via Ventrem expurgat. Adde, quod praedicta purgantia litin B mΟ- έ Pathol. num. 19.
20쪽
1 o Lib. L De I orbis capitis.
mores Vi morbi productos evacuant, inflammationem partium carumque Vitiatam diathesim, tum irritando, tum corrumpendo, augent & exasperant. Physiol. 89.
Si in febre aeuta tria haec jungantur agitatio calidorum humorum : eorum raptus in caput : eorundem malitia intellige pravam & specialem diathesim , necessario phrenitis spectanda est. a). II. Perrarum est , a primo febris die , ac multo minus et primo
insultu , Phreniticum fleri b . VNos quidem vidimus inquit Galenuc qui phrenitide pri-
uermo statim die una cum febre perciti essent intra Septimum' diem periisse, per paucos i & hos raros eum diem exces
,,sisse c . ' Videnda Historia Hippocratis lib. 3. Epidem . seci.
Lingua ex re siccatione densa ct aspera phrenitidem portendit. d . . . 1 Ex hac Hippocratis observatione discimus linguam mole auctam cum ariditate & resiccatione deliriuna significare, quod nedum in acutis affectionibus , sed in longis, dum ad peiora tendunt , contigisse vidi , ita ut iis ad mortem properantibus , post linguam densitate & asperitate vitiatam , mentIS laeSio Sequatur, quod in magna virium imbecillitate mortem
non longe abesse praemon xx uibus urinae pellucidae , albae , malae. Maxime autem in phreniticis observant r v