장음표시 사용
41쪽
'eme lethargi stant, o c. a). Saepius observavi inquit Cillis ius, quI de lethargo longe
33 tractavit febres soporosas & Velut narcosi quadam insig- dimitas, quibusdam temporibus, Ob malam anni constitutionem et coortas, & epidem ice grassatas fuisse b .' II. Lethargicis, si multum atque id liquidum infra egerant, valde exigua vitae spes est c).
Insanabilis est lethargus ait Duretus qui phrenitidem ,, excipit: & in quo dejectiones crudae, & urinae pravae sim 3 ne sensu & sine Voluntate feruntur d).VIII. Ex lethargicis quicumque servantur, fere purulenti reddun tur e . In descriptione ait Cillissius) febris epidem Icae soporo-Msae quae regnaVit anno I 66 I, plurimis accidisse ex lethar- ,,go emptema notaVi Q.V Discimus hinc , pectoris partes sicut ad somnum naturalem conserunt, ita in soporosis asse tionibus saeph pati g): neque de nihilo esse, quod Hippocrat1s primum, deinde BagliVii observatione noVimus, scili cet ex affectis pulmonibus lethargum aliasque affectiones soporiferas , & ex Soporosis affectionibus morbos pulmonum nascit h). V1V.
42쪽
1V. Lethargicum oportet in accessione per interValla leviter excitari suo nomine exclamatum , etenim jugiter titillatu vel impressione ac punctionibus hoc facere nihil aliud quam stricturam erit asperare ob inquietudinem quassationis a . Sunt qui lethargicos perpetuis Vellicationibus erigere studeant: sunt alii qui numquam excitandos censeant ut Thar rias apud Celsum b . Sed modum in iis tenendum experientia suadet, etenim natura Ualida, sed iners, excitata miros neque sperandos producit effectus : eadem languida & debilis vehementer & contino agitata succumbit. Ergo Celsi monitum hic, si quid aliud, ad rem facere Videtur. Interest autem inquit in decessione expergiscatur aeger , an , cum se ,,bris levatur , aut levata quoque ea Somnus urgeat. Nam si , , expergiscitur adhibere ei ut Sopito Supervacuum est, neque ,, enim vigilando melior fit, sed per se si melior est vigilat. Sis,Vero continens ei Somnus est, utique excitandus est, sed hiso, temporibus quibus febris leVissima est, ut excernat aliquid,
Sed ex hIs omnibus medicinis roborantibus) nihil sperandum est utile , sed magis incendia viscerum altiorum, O ve Ititi putredines tumentium mρmbranarum ob nimietatem fere oris d). Obruimur fere medicamelorum cephalicorum copia , nam praeter simplicia ex cranio humano, ungula alciS , Stercore
pavonis, cinabrio & id genus aliis nedum Medicis sed barbitonsoribus notissimis, prostant in Pharmacopoeis composita ex Chimia deprompta speciosis adeo titulis incrustata, ut incautos facile alliciant. Verum quis speret lethargum iis naeniis, aut pulvere marchionis , de guttera , aliisque similibus posse fugari' Nemo certe , nisi nimium credulus , aut in arte
parum , aut nihil fuerit exercitatus o. Debilibus, lanSuen-
V) Cael. Aurelian. de Morb. acui. lib. 2. cap. 8. pag. 86.
43쪽
,, tibiis inquit BoerbaaVius) lethargicis, soporosis , syncop-
ticis, vomiturientibuS incaSSum saepe Sucurrere conatus per artificiosissima Chaemiae producta, summum tan dem ab ace-
to , naribus, orique adhibito, Vel in ventriculum ingesto auxilium impetravi sa). VI. Excitat autem validissime repente aqua frigida superinfus
In actis Academiae Parisiensis legimus hominem longissimo sopore detentum, repente in frigidam aquam immersum esse restitutum c . Hinc arrepta occasione Vans*ietentus inquit: 'Ex his observationibus patuit, quod in tali somno qui naturali simillimus, caeteroquin sola diuturnitate morbo- ,,sus dici poterat, remedia etiam validissima parum vel ni- hil profuerint, si immersio subita in aquam friseidam ex-
Dcipiatur d 'CAPUT IV. DE A POPLEXΙΛ.
APoplex Ia vi vocis est percussio , etenim qui ea corri. Piunitur, quasi repente percussi Sine sensu & motu attoniti jacent. Ex communi Μedicinae Principum sensu a poplexia est: Subita funditonum omnium animalis facultatIs defectio otim laesione respirationis conjuncta. Non modo sensus & motus in toto corpore , sed & sensus communiS, imaginationis, me moriae , Uno Verbo, mentiS Omnes operationes in appo plexia deficiunt. Nec tantum id contingit, cum etiam subito affectio haec hominem invadat; nam etsi caro, comate, lethar go, epilepsia prehensi, si malum in exitium vergat, modo apoplecticis simili moriantur, tamen is aegrorum livus modi Status quaSi consectarium est morbi prioris , nec aegri udi E nem
44쪽
nem diversam , sed diversum ejusdem Vehementioremque gra dum monstrat. At a poplexia morbus est ex se incipiens, &repente hominem veluti percussum, SenSu & motu pri Vatum prosternit. Respiratio in hoc morbo neceSSario laeditur, ut ex sola hac actione vitali praeternaturaliter affecta, a pople-Xiam a caeteris affectibus soporosis distinguamus. Inde fit, ut ea a poplexia fortis dicatur, quae magnam , leVis Vero quae leVem in respiratione noxam infert. ParS praecipue affecta est cerebrum , sed cor in hoc morbo Semper afficitur, cum neceSSario mutuam operam conferre debeat cum cerebro adactus animalis facultatis eliciendos a). Apoplexia refertur ad Symplomata actionis abolitae animalis facultatis tam princi-Pis , quam non principis. Morbus hoc Symploma producens est intemperies tum quantitatis , plet horae scilicet & obstru tionis , tum qualitatis , videlici caloris, extinctionis seu inanitionis, frigoris , humiditatis, &c. b . Sed notandum , praeter haec omnia , saepe ad apoplexiam inducendam , intemperiem in ipsa substantia partium vitiata consistentem concurrere, atqueadeb quid quam superioris ordinis adesSe, neque ullis qualitatibus, nec ullo mechanismo comprehensibile c . Causae occasionales scilicet plethora, obstructio, &dia theSis, quae omnibus morbis ansam praebent, potissimum locum in apoplexia obtinent. Causae efficientes nempe aer, diaeta, & animi pathemata d , modo simul , modo Seorsim, hunc morbum producunt. Μodus autem , quo a poplexia a praedictis causis emcitur, ad tria capita reduci potest. Primo: dum copia sanguinis intercipit communicationem inter cor &cerebrum, apoplexiam producit, quod hominibus sanis potissimum contingere notat Hippocrates c. Jam vero cor ejus influxu mentis operationes juVare, Sanguinem spiritusque Vitales mittendo, in Physiologia vidimus Q: quacumque ergo causa mutuus harum partium conSensus intercipiatur, damnum sequi debere necessarium est, indeque fit ut intercepto fam
45쪽
guine in Vasis ad cerebrum ex corde properantibus, ob ni natam plethoram cito apoplexi a sequatur. Obstructio occludens meatus partium , eundem effectum praestat intercipiendo liberum spirituum motum, quo fit ut mutuus etiam deficiat par
& mentis operationes nedum cerebri, sed eam partium inferiorum dispositionem requirere a , quae facile cum cerebro commercium habeant. Hoc modo nimia arteriarum carotidum, Venarumque jugularium repletio: capitis ictus , contusio , Vulnera , inflammatio: immodicus alimentorum & po- tuum usus : Vita sedentaria & otiosa: frigus, humiditas , po-rorum constrictio , cerebri hydrops , aliaque id genus apoplexiam inducunt. Secundo: fit a poplexia per eam diathesim spiritum , qua in narcosim inclinant. Sic Opium: Venena Somnifera hiosciamus , solanum , mandragora : Vinum potusque spirituost: aer speciali temporum constitutione Vitiatus: Va POres ex utero , Stomacho, aliisque ViSceribus caput petentes : atrabilis: fumus carbonum , & similia apoplexiam Saepe gignere experientia noVimus. Tertio: inanitio seu extinctio spirituum, ipsiusque cerebri, cordis, & nervorum substantiae eorum calidum innatum constituentis apoplexiam generat. Senes: nimium ex morbo debilitati : longa cachexia corrupti: articulorum morbis diutius afflicti, hac apoplexiae specie non raro interfisiuntur. Apoplexiam a quadragesimo ad sexagesimum annum, at que in senibus maxime fieri Hippocratis observatione novimus b), eamque fere praeveniunt capitis gravitas cum do lore: tempus hyemale pluviosum: Vertigo: sp endores ignei
ante oculos: impotentia ad motum: propensio ad somnum: salivatio insueta : extremarum partium Sine ratione perfrigerationes: diaeta lautior: incubus: Solitae per nareS, aures, haemorroides, uterum, eVacuationes suppressae: quarundain partium stupores. Fatendum tamen haec omnia non modo
apoplexiam, sed epilepsiam , & morbos uteri, atque hypo
46쪽
poplex iam praecurrere, cum morbus hic nullis anteceden tibus signis quandoque invadat. Sed si his accedat diathesis ex principiis. generationis, aut cum anguSta cerVice caput rintundum , aliaque hujusmodi huic morbo opportuna , fere certo Venturam a poplexiam monstrant. Invadit subito hic morbuS, atque hominem veluti attonitum corruere facit sen-SU Omni, motu, Voce, & mente privatum. Respiratio est di sicilis: pulsus densus & digitis prementibus fugax: color ex rubro liVescens, decubitus supinus: os diStortum & hians. Crescente apoplexia , quod ad tertium circiter diem fit, ea dem permanent, sed ulterius praecordia intumeScunt: Sudor glutinosus nunc caput & cervicem, nunc totum corpuS Cc cupat: inter respirandum stridor: oculi tristes, aperti: palpebrarum & superciliorum immobilitas: sopor profundissi mUS cum steriore : pulsus humiles , intermittentes , languidi. Quod si haec omnia augeantur , deglutio Omnino impedita, sudores frigidi, pulsus exiles , respiratio cum Steriore maXimo inevitabilem mortem prae foribus esse demon trant. Uno die interdum morbus hic interficit: raro quartum eXcedit. Integra valetudinis restitutio numquam ex hoc morbo CXpectanda : si Vero quisquam superstes futurus, ParaliSi tentatur, ut non alio fere modo natura, qua 'i S arte adjuta, a pople Aiam Superet, nisi per superVenientem nerVorum resolutioenem , malo ex intimis ad exteriora conVerSo. Adeo Verum
est quod dixit Hippocrates: Apoplexiam fortem n llo prorsus modo solvi posse, debile=n vero non facile a).
Curatio apopleXiae sic instituenda, ut Occasionalium causarum, viriumque aegri maxima cura habeatur. Igitur si ple- thora ex suis signis agnoscenda fomitem huic morbo dederit, cito vena ex brachio secanda , neque multo post jugulares venae aperiendae, nisi enim prompta Sint in hoc morbo auxilia , celerrime necat. Si obstructio causa Sit a popleXiae, Ca-que in prima regione hospitetur , nulla interpoSita mora vomitorium ex unciis duabus vini emitici est praescribendum, alvusque nisi reSpondeat, clyStcribu S acribus eX Iutae , ad
ab Hippociat. lib. 2. Aphor Sent. 1ent.
47쪽
sinthii, chamae meli decocto, addito Vino emetico turbido, est sollicitanda. VeSicantia hic ex usu esse tum cruribus, tum occiputio applicata, omnibus practicis in confesso est ; imo δί cucurbitulas ipsi capiti raso appositas saepe profuiSSe non ignobiles Auctores testantur. Medicamenta , quae Vi Specifica huic debellando morbo proponuntur , qualia Sunt tinctura ex anacardiis , Spiritus cornu cerVi succinatus , fuliginis , Sangui nis humani, aliaque id genus in libris Medicorum & Pharmacopoeis prostantia ex Vulgi opinione congruere cenSentur, cum fidis observationibus non adhuc decantata eorum Specialis virtus in capite roborando , fugandisque nerVorum morbis satis innotuerit. Jam Vero cum in apoplexia languentem eracitare naturam, atque Spiritus reficere neceSse Sit, ea interius conferunt medicamina , quae ViribuS roborandis , nerVisque movendis conducunt. Hinc beZoardicum animale ex viperis conflarum, elixir proprietatis , aqua theriacalis Crolli, m lisae spirituosa , aliaque hujusmodi in nostra materia modica pro usu Tironum adducta , & moderate praeScripta, eX usu
II. Puicumque sani dolore capitis repente capiuntur , stati,n muti sunt ac stertunt , in septem die btis pereunt , nisi febris apprehenderit a .
Hanc sententiam elegantissime illustravit Celsus his ver bis 'Cui vero sano subitus dolor capitis ortus est , deins somnus oppreSSit, Sic ut Stertat neque expergiscatur , intras, septimum diem pereundum est: magis Si, cum alvus citas non anteceSSerit, palpebrae dormientis non coeunt sed album oculorum apparet, quos tamen ita morS Sequitur, si id madidum non est febre discussum t, . VII. Si quis ebrius repente obmutuerit conυulsus moritur nisi
48쪽
febris corripuerit, aut ubi ad boram , qua crapulae sol untur, PerSenit, loqMutus fuerit a . Aliud est loquelae, aliud vocis amissio. Ad vocem Sufficit sonus Vi asperae arteriae & oris emissus, ut in luctu, sibilo , vociferatione , ad loquelam praeter Sonum necessaria est articulatio, quae linguae ex labiorum Opem postulat. Graeci anaudos vocabant quos Latini , hQc est, loquela pri VatΟS : aphonos qui Sono omnino carebant, atque Hippocrati In niore fuit, apoplecticos aphonos nominare, ut ex iis sententiis, aliisque pluribus locis constat. Igitur hominem loqu-tione , Voce scilicet articulata , priVari, quin SenSu omni motuque privetur , quandoque fieri Observamus 3 attamen aph num reddi, hoc est, sono Omnino privari ut neque luctum, nec sibilum , nec Vocem ullam emittere pOSSit, raro sine Sen suum motusque defectu fieri videmus. Haec nitide explicans ex Hippocratis , & Galeni mente Foesius inquit: '' honum, , esse hominem deterius esse manifeStum eSt , quam anaudon. , , Quibus igitur lingua sola resoluta est, maximam interdum 'Vocem edere possunt, at loqui tamen nequeunt. Quod si ne Vocem quidem emittere queant, his extremae extinctionis
Diacui talis est indicium b .VIII.
oplexia quae repente contingit , si febris mediocris' insu per accedat, quae diu trahat, mortifera c). Cum Hippocrates saepe monuerit febrem in apoplexia Salutarem eSSe , atque in praxi videamus eam interdum, imb& frequenter esse perniciosam ut in praesenti aphorismo dicitur, orta hinc magna controVersia inter practicos de febre a poplecticorum , assirmantibus aliis eius utilitatem , aliis negantibus. Sed Martianus fidelissimus dogmatum Hippocratis perscrutator litem ex vero diremit his Verbis: UDistinguun Dirae ulterius hae febres, quia quae salubriter accedit, a Dprincipio morbi, dum naturam adhuc in suo robore existens
49쪽
,, extremos conatus efficere Potest, Super Venit; quae vero in ,, aegri perniciem invadit, non a principio , Sed ulterius pro ,, gresSO morbo apparet Octotiescumque igitur a pople- ,,xiae statim febris supervenit , Sol Vitur 3 nequaquam vero,, ubi posterius & jam confirmato morbo a .VIV. Si aeger apoplexia correptus superior evaserit ita tit sanguis calescat stoe ab his quae exhibentur , sive a se ipso , attollitur , di unditur , ac moUetur , ct spirationem inducit, ct spumescit, ct a bile separatur , ct sanus evadit b .
Loquitur Hippocrates de bile atra apoplexiam efficien- te. Igitur in cerobro quandoque adesse dispositionem inflammationi similem , indeque a poplexiam nasci, monuit Galenus c . Ex bile usta & crassa obstructionem in cerebro &nervis inducente hunc morbum interdum oriri monstravit Petrus Michael de Heredia d . Homines facie colorata , pustulisque biliosis repleta'ob cerebrum male affectum in apoplexiam saepe incidere observatione didicimus e . Hinc mone mur, nimium calidis medicamentis apoplecticos non esse tractandos, his enim , ut Martianus recte consuluit, exa Speratur potius morbus quam minuitur C. Forte mixtura simplex ex aqua theriacali, spiritu tartari, & elixire policresto confla
ta omnem hic paginam adimplet vi.
Ubi apoplecticus P penitus perfrigeratus fuerit, calor ex
b) Hippocr. lib. 2. de Morb. seci.
f Martian. Comm. in lib. 2. Hipp. de Morb. yers. 6 q. pag. 169. g Vide Lanciss. de hac re optime disserentem, de Μortib. subit. lib. 2. cap. s. pag. IO'.
50쪽
ipso defecerit congelatur , ct moveri non potest , sed moritur a . Veris ima sententia intelligenda de extinctione caloris nati Vi , quae non tam priVatione , quam impotentia agendi defectum sensus motu Sque producia. Senes , delicati, ataxia spirituum praediti, longisque morbis conSumpti hac a pople Xiae specie quandoque Vitae curriculum finiunt. Fereque sic incidit, ut apo plexia hujus generis cum Syncope copuletur, qua nedum celerrime sub aequinoctiis & solstitiis plures intereunt , sed & sanissimi homines Venereis amplexibus improvidd dediti in ipso certamine succumbunt, ac thalamum repente in tumulum convertunt , quod me bis vidisse me
VI. Puibus Cephala tae ct echus varietas Une febre, unaque vertigo tenebricosa incidit, ct tarditas vocis manuum stu por hos vel apoplecticos , vel epilepticos, vel etiam lethargicos fore expecta c): Si haec omnia simul adsint, raro quis morbos citatos e fugere poterit. At seorsim quaedam ex his malis sine superveniente apoplexia fiunt. Recte Medici Uratistavienses monent, aurium tinnitum ab Hippocrate echus dicitur citra si nistrum omnem pluribus esse familiarem d). Manuum, aliarumque partium stupor est hebeS & obscura rei molestae sensio. Si fiat ab spirituum interceptione , aut narcoSi, apo-plexiam minatur , epilepsiam , aut lethargum. Si ob ataxiam spirituum adveniat, non ita pertimeScendus. UNotandum est inquit Vans*ietentus 'quibusdam hominibus familiare esse, ut subinde quaedam corporis parteS Stupeant absque mag- no malo o , quod ego in praxi Verum interdum animad-
Saepe accidit apoplexia perniciosa causa alterius nocumenti, a Hii; pocr. ιιb. 2. de Morb. sed .