D. Iustiniani ... Institutionum, siue Elementorum libri quatuor, notis perpetuis multo, quam hucusque, diligentius illustrati, cura & studio Arnoldi Vinnii I.C

31쪽

4 . P R O OE M I v M sed etiam per legitimos tramites calumniantium iniquitate&expellat: dc fiat tam juris religiosissimus, quam victis hostibus triumphator magnificus.J

De bellis S legibus Iustiniani.

I. Quorum utramque viam cussi summis vigiliis, summaque providentia, annUent Deo, persecimus. Et bellicos quidem sudores nostros Barbaricie gentes subjuga nostra red- adtae cognoscunt: & tam Aisica, quam aliae

LEGITIMos T. RAMI TEsJ Ea ratione, quam Ieges prcescribunt. Theophilus convertit, νομιμοις ἐπινοέως, legitimis inventis. Imperator non tantum hosti-hus debellandis , verum etiam calumniatoribua coercendis victoris nomen adipiscitur. CALvMNIANTI v Μῖ Pars pro toto, improbitas , quae in judiciis versatur , de quo proprie verbum calumniandi intelligitur , pro omni, quae in pacata civ rate admittitur. Cicero 1. de Ru b. Vt Carneadi re Pon-rie aris , qui sape optimas eausas ingenti calumnia Iudi

ristit. IURIS RELIGI OSISSIMUS J Ium ad summam religionem observantissimis. DionIs Halicarn. βώ. F. Κρατις ἐν βασιλευς ο δικαιο-ς ra sΜΛON I vicus3 Abest haec vox a veteribus libris, testib. CHac. 8e Hoto n. nez Theoph. agnoscit. I. UTRAMQUE VI A,M J Iustinianus & gloriam sibi peperit victis hostibus, di juris aequabilitatem inter cives suos retinuix. t BARnΑRIcAE GENTEsJ Significat Persas in Syria, vandalos in Africa Sc Italia , Gotthos in Italia M

I N N V M E R AEd vet. numerose, id est , multae. sic enim locuti sunt Cassio l. oros. Eutrop. 8c alii scriptores Theophilus tamen ἀναρ χροι. Pos τ

32쪽

INsTIT vTIONVM. yinnumerae provinciae rost tanta temporum statia,nostris victoriis a coelesti Numine praestitis, iterum ditioni Romanae nostroque,dditae Imperio protestantur. Omnes Vero populi legibus tam a nobis promulgatiS quam

compositis reguntur. .V . .

De Compositione Codicis se Pandectarum.

r. Et cum sacratissimas constitutiones antea confusas, in luculentam ereximus consenantiam,tunc nostram extendimus curam ad im-

. .. mensa

POST TANTA TEMPORvM sp avx AJ Post annos 9ς. quibus Uandali Africam tenuerunt. I. I. Cod. de ossio. oras Afrae. adstipulatur Procop. - DIrIONI ROMANAE 3 Postquam sedes imperii Constantinopolim , quae antea Bysantium , postea et iam nova Roma , transsata fuit, imperium Romanum Constantino & Gallieno in duas partes divisum , orientalem di occidentalem, & utrique parti suae provincise a tributae. PRO MYLGAπI H Promulgatas suas, compositas alienas intelligit, id est, ex veteri jure in unum collectas de dispositas. Σ. IN LUC v I ENT ΛΜ EREX Mus e Ns NANTI AMJ Intelligit Codicem priorem , quem altero imperii sui anno componi jussit sG. Manno insequenti edidit. ta hunc Principum constitutiones vage per tres eodices, Gregorianum, Hermogenianum, Theudolianum .dispersas collegit. eons. de nom. Od. De. O de Iust. GR. eonfirm. Sed eum uon habemus. Ρost idem Codex iterum emendatus est de multis locis recognitus, additis sci. de .sionibus, quo hodie utimur. . AD IMMENSA VETERUM VOLUMINΛ3. Quarici imperii anno Lampadio di Oreste Coss. y3o. Paudectas componi jussit, ediditque & confirmavit anno imperii sexto , ipso m. Cosi eodemque anno composita Institutiones , M promulgatae uno mense ante Pande'as τ

33쪽

6 P R O OE M I V Mmensa veteris prudentiae Volumina, 8copus

desperatum, quasi per medium profundum s

euntes, coelesti favore jam adimplevimus. De tempore, auctoribus, sine is utilitate . ' compositionis Institutionum. 3. Cumque hoc Deo Propitio peractum est, Triboniano Viro magnifico,Magistro, &Εκ- quaestore sacri palatii nostri, di Exconsule , necnon Theoplatio 8c Dorothco Viris illustribus , dc antecessoribus 'uorum omnium iblertiam, ec legum scientiam, & circa nostras jussio-

confirmatione posteriores. Codicem repetitae praelectionis promulgavit anno proximo , ipso I r. 8c Paulinis Coss. s3 . Haec perspicua sunt ex constitutionibus ad juris compositionem pertinentibus. Novellar. liber diem non habet. IMMENfA -vMINA J Innumera veterum scripta, quae in bis mille libros N aliquot centena millia

verauum excreverant. I. omnem. de concept. Diges.

PER MEDIvM PROFvNDv-J Per medias di seultates. Liv. 3 i. Fra deo animo tu otiorem me aisiturinem , ac vetat profundum invehi. I. ΜΛ Gis YRoJ Scil. ossiciorum , penes quem cura

est totius peno aulae 8c palatii. Gallia evos de I hoses,

Criae. in I. 3. C. de rivos faer. cubic. Iib. I 2. E x et v ns TonM Quaestor aetate Iultimam is erat, quem nostra aetas Caneeliarium vocat, tu pag. in Cod.

hoe est, ad quem cura legum M iuris pertinet. custos legum Se famae publicae appellatur in nom. Valentiniani dehamie. eas a T. M a Cassiod. aliquot locis. Exquaestorea 8c exeonsules a Iustiniano dicuntur, qui a Latinis quaestorii eonsulares. 1 ANTECEsso RInvs J Iuris interpretibus , aedoctoribus, , ut passi. in praef. 'Pand. τῶν νομων διδασκαλοK, I. 6. D. de exetis tui. Qui forum teque

h ntur, togati; qui scholas, anteeessores, ec professuros

34쪽

ΙNsTITUTIONUM. IJussiones sidcm, jam ex multis rerum argumentis accepimus convocatis, mandavimus1pecialiter, ut ipsit nostra authoritate, nostris que suasionibus Institutioues componerent: ut liceat vobis prima legum cunabula non ab

antiquis fabulis discere,sed ab imperiali sipiendore appetere: & tam aures, quam animi vestri nihil inutile, nihilque perperam positum, sed quod in ipsis rerum obtineat argumentis, accipiant. Et quod priore tempore vix post quadriennium prioribus contingebat, ut tunc constitutiones Imperatorias legerent: hoc vos a primordio ingrediamini, digni tanto honore, tantaque reperti felicitate, ut & initium vobis, & finis legum eruditionis a voce principali procedat.

Pα IMA L E G v M eves An L AJ Prima legum fundamenta , ςοινδε seu elementa. primam legum audientiam appellat in I. un. C. de nud. jur. Rerrit. toll. ANTI Q V Is P An vos J Ius antiquum M obsci in Ietum intelligit, quo referti erant veterum Iurisconsuli. libri. RERUM O TINEAT ARGRMEMT J Huc pertinet illud Aristippi apud Ladrtium, qui percontanti cuidam , quae potiuimum adolescentibus essent discenda, respondit, quae viris usui futura sunt. Pos T Qv ADRt EN NivMJ Theophil. με ατριδῆ χρόνον. Sed aut erravit ipse, aut corrupti sunt eodices. ut patet ex praefat. ad anteee T. Fabrot. in not. ad Theoph. DIGNI TANTO HONORE TANTAQET REPERTI FELICITATE J Digni reperti tanto honore tantaque felicitate. Theoph. τοσαυτης τι

35쪽

Divisio Institutionum. . Igitur post libros quinquaginta Dig

storum, seu Pandectarum, in quibus omne Ius antiquum colledium est, quod per eundem virum excolium Tribonianum, nec non ceteros viros illustres & facundissimos con- secimus : in quatuor libros easdem Institutio

nes partiri jussimus, ut sint totius legitimae

scientiae elementa.

Luid in Insit utionibus contineatur.

quod antea obtinebat, & quod postea desuetudine inumbratum, Imperiali remedio illuminatum est.

C AE T E n o s3 Praeter Tribonianum , Theophilum . Dorotheum tredecim aliis ulus est Iustinianus, quos enumerat nominat in praefat. Diges. IN QvΛvvost Lin RosJ Apud Theophil. ahun dant verba, τῶν εἰρημενων Δι γεγων. Fabrot. . . DE sv E TvD IN EJ Theoph. ωτινε ειε, quasi di- eas in uerumne. Significat autem jura antiqua & antiruata, qualia multa in argumentis usucapionum , exhereationis liberorum, legatorum , successionum ab intestato , bonorum possessionum , satisdationum, &C. ILLUMINA TvM EsΥJ Theoph. Intelligit autem & desuetorum quorundam in usiam revocationem,-aliorum vel interpolationem vel abolitionem.

36쪽

Ex quibus libris composita sunt Institutio-

' nes , atque eamm recognitio,

ct confirmatio.

6 . Quas ex omnibus antiquorum Institutionibus , & praecipue ex Commentariis C inostri, tam Institutionum, quam rerum quotidianarum , aliisque multis Commentariis Compositas, cum tres viri prudentes praedimnobis obtulerunt, &legimus, &recognovi mus , dc plenissimum nostrarum constitu Lionum robur eis accommodavimus.

Adhortatio adstudium juris.

7. Summa itaque ope, de alacri studio has

le-6. PR ECI pvE EX COMMENTARIIS C A i IJ Hoc ita eme vel ex reliquiis seriptorum Caii , tuae in Pandectis supersunt, cuivis animadvertere licet. Arpius enim hujus unius, quam caeterorum omnium verba in his libris proferuntur. N O s T Rem Benevolentiae significatio. ac sic plerum que praedecessores , qui nostrae fuerunt professionis , ap- Pellamus. Maevola mper apud Paulum M Triphoninum ste. P c. apud Pomponium Catius noser. I. pen. D. desip.ferv. Floruit sub Hadniano & Marco. l.7. D. Maris. b. I. D. ad S C. Ter E. R E C o G N O v.I M π sJ Id est , corrigendi causa ligenter Sc attente legimus ; Cic. pro Balb. Nos Cn. Pompei indicium de consilii sententia.pronuntiatum reco

COMMODA v I Mus. 3 His verbis indicatur Institutionum confirmatio. Vnde haec praefatio Theophilo,

s S v M M A ope ETHALACRI STUDIIogus exhortatorius, ut in suasoriis usitatum,

37쪽

to PROOEMIVM INsTIT. leges nostras accipite: & vo sinetipsos sic eruditos ostendite, ut spes vos pulcerrima foveat , toto legitimo optre perfecto, possie etiam nostram Rempublicam in partibus ejus vobis credendis gubernari. D. C P. XI. Kalend. Decemb. D. I V ST IN I AN OPP. A. M.

COS. expectatione praemiorum. Cie. I. de orat. Fergrte, ut faeitis , ado Iesentes, atque in id sudium, in quo sis, incumbite , ut ct mobis honori , er amicis utilitati , ct Reipub. emolumento esse possitis. D. C P. XI. R A L. DECEM B.3 Id est. Data Consantinopoli XI. Kalendas Deeembris,Domino I tintiano perpetuo Atioso tertium Consule. In quibusdam libris, P. P. quasi Patre Patria, quod ejus temporis consuetudo re pudiat. Hotum.

38쪽

ELEMENTORUM

Sacratissimi Principis,

LIBER I.

DE IUSTITIA ET IVRE.

TITVLVs I. Definitio Iustitia. Ustitia est constans dc perpetua voluntas jus - suum cuique tribuendi.

ehom. c. I.

IVS s v v M c v I QS E J Objectum Iustitiae est juscujusque suum ; finis ut id quisque obtineat, i. ut cuique quod ei debetur, tribuatur. Delictis etiam debeturr cena. Athanas in syn. 8. ser. αποδίον- εκαγω τὸ 'Iδιον. Plato I. de Rep. hunc finem cxprimit his verbis, τὰ ο*ει- λομενα ἐκας - άποδιὸ νω. TRInv EN DIJ Alias tribuens, Theophil. ν σαοῦ Cic. s. de M. A sectio animi suum euique tribuens, quaeIu fiitia dieitur. εc ita etiam alibi, lib. I. de Q. ct 1. ad Irareπ.A 5 I. Io

39쪽

rL L I B. I. Τ I T. I. Definitio Iuriserudentia. I. Iurisprudentia est divinarum atque humanarum rerum notitia, justi atque inbusti scientia. De Iuris methodo. r. His igitur generaliter cognitis, & incipientibus nobis exponere jura populi Romani , ita Videntur posse tradi commodissime, si primo levi ac simplici via, post dein de diligentissima atque exactilsima interpretatione singula tradantur: alioqui, si statim ab initio rudem adhuc infirmum animumstudiosi, multitudine ac varietate rerum onera-

x. IvR I SPRUDENTI AJ Quae M scientia & ars iuris, & intelligentia A civilis sapientia. His enim nominibus promiscue uti solent, qui populariter loquuntur Divi NARVM AT QE HUMANARVM RE-R v M' Subjectum. modus autem considerandi, quatenus de jure earum quaeritur; quem modum indicant verba se quentia , jusi atque an sti. N. W.S cI E N T t A' Iurisprudentia est trabitus intellequs : ustitia, ut virtus moralis, est habitus voluntatis. Haec etiam definitio Ulpiani est. d. L Io. g. 2. D. hoc. rat. GENERALITERJ Cursirin, obiter, summatim, ἐν παρἔργω.LΕvi Ac si MPLICs VIA J TM Jως, crassa ac pinmui Minerva. Praeclare Aristot. Δεῖ γα , inquit,

τυπLω πρῶτον, vςερον ἀνοι γράψειν. Prius lineamenta,rima dueenda sunt ct osus informandum , pos utendum me- νὼ eotiribus. Nec minus scite Quintil. I. Ins. orat. Σ. secura, inquit, oris an uoi superfusam humoris copiam renuunt , sensim aurem rueruentibus eo Ientur, sic animi

3 M AJ Hoe ad summam scientiae est necessarium , utirius illud incipientibus magis convenit.

40쪽

Dg Ivng NATURALI. Iverimus: duorum alterum , aut desertorem studiorum essiciemus, aut cum magno labore , saepe etiam cum dissidentia squae plerun-quejuvencs avertid serius ad id perducemus, ad quod , leviore via ductus, sine magno labore, & sine ulla dissidentia maturius perdu- εὶ potuisset. Iuris pracepta.

3. Iuris praecepta sunt haec: honeste vivere, alterum non laedere, suum cuique tribuere.

Duo RuM ALTERUM 3 Δυοῖν θαΠρον. Quinti- Iian. Proclum. lib. 8. Incipientibus brevius σs It ws tradicantenti: aut enim docuitate institutionis tam numerose iamque perplexae deterreri sunt ἱ aut eo tempore, quo praeeipue alanda ingenia , ae indulgentia quadam enutrienda sunt , asseriorum tractatu rerum atteruntur. C v M ni FFIDENTI AJ Cic. in orat. Vereor , ne eardem sudia multorum , qui desperatione debilitati experiri

id nolent , quod assequi se posse di dant. 3. IURIS PRAECEPTAJ Non regulae artis juris, ut Hopper. Cont. sed dictata juris naturae ἀὲ κοιναὶ scpισικαὶ ενναι- , insitae M quasi consignatae in animis nostris

notione S. ex L IO. g. I . D. e. q.

II ONESTE v I VEREJ Hoc praecepto vetantur omnia , quae pugnant cum bonis moribus 8c publiea honestate , etiamsi non expresse prohibita. My aliquid, inquit Cic. pro Balbo , quod non oporteat, etiamsi licet. fac. I. It .

de reg.jura ALTERUM NON LAEDERE, SUM QUI Retn In UER EJ Horum alterum ad personam alterius.re ferri videtur , alterum ad res externas. Cic. I. de esse. Dis stiae primum munus es, ut ne eui quis noeeat: deinde uecommunibus utatur pro communibus, Privatis, uisuis. Sen. 3.

de benes e. I 4. e qui a τεχ es, oe jus gentium prae Aros, Redde , ruod debes.