장음표시 사용
41쪽
. Hujus studii duae sunt positiones, jus publicum & privatum. Publicum jus est,quod
ad statum rei Romanae spectat. Privatum , quod ad singulorum utilitatem pertinet. Dicendum cst igitur de jure privato, quod tripertitum est: collectum est enim ex naturalibus praeceptis, aut gentium, aut civilibus.
Gentium & civili. TITu Lus ΙΙ De jure naturali. Us naturale est, quod natura omnia animalia docuit. Nam jus istud non humani generis
prΟ- . Duae vos ITIONEsJ Id est, duo themata , partes, speeios, δύο .ιM. Ex Vlp. I. I. g. 2. eod. alii tres fecere species , Rerum , publicum , privatum . Auson. in Idysi. Is sed Ulp. d.De. sub publico ctiam sacrum eomprehcndit. Bud. i vo D AD STAT v Μ REI ROMANAE 3 Quod utilitate publicum est, non quod sola auctoritate: est enim haec divisio a fine sumpta , non a causia essiciente. AD s GuLORVM v T I LITATEM J Quod privatim ad cujusque civis rem pertinet familiarem .Quanquam Sc hoc per consequentiam publice & illud privatim utile.
cEPTIS, &e.J Ius quo privati in Civitate utuntur, tribus quasi ex sontibus in Remp. defluxit, natura , gentium institutis, & iuventis cujusque civitatis. T I T v I. v s II. NIA AN I M A L. I A nocvITJ L. I. g. 3. D. dejus. erjur. Dicuntur vero haec καυχρ κως s φ.quod vDiqitigod by Cc oste
42쪽
DE IvR. NAT. GEN. ET CIV. proprium est, sied omnium animalium, quae
in coelo, Quae in terra, quae in mari nascuntur. Hinc ciescendit maris atque foeminae conjunctio , quam nos Matrimonium appellamus : hinc liberorum procreatio, hinc educatio. Videmus etenim caetera quoque animalia
Distinctio juris gentium S civilis a de nitione ct et mologia.
I. Ius autem civile a jure gentium distinguitur: quod omnes populi, qui legibus &
morssi. quod quae huius juris sunt, etiam bruta faciant, solo quidem
impetu naturae, caeterum cum similitudine sensus ae desiderii humani. Cie. in L I. unde tales brutorum actus Aristo t. 9 de hs.anim. c.7. appellat M --α ατ ανθρωπένης γῆς. Proprie autem juris capax non est nisi natura utens prae- ceetis generalibus. Grol. I. de jur. bess. I. vo μω ' δικαίω - προς ἀνθρώπους μονον χρῆBαι πε*υκαμεν. Plutarch. Catmaj. In bestiis tantum apparet juris aliqua imago. DBnas de usur. e. 9.ΜARIS AT QE FOEMI NAE CONIvNCTI OJLactant. I. 6. e. 23. Cum excogitasset Deus duorum sexuum rationem , attribuir ipsis , ut se invicem appeterent, ct cohjunctione gauderent, eaque ratione Propagari O multiplieari genera psent. EDuo A et I o 3 Cic. I. de sis. Quemadmodum con misenis es animantium conjun tionis apperituI , ita cura quoque eorum , quae procreata sunt. Nam, ut idem lib. 3. de . hae inter se congruere non pessent, ut procreari quidem natura velut , diligi autem procreata non euraret. Huc vel maxime pertinet liudium tuendi sui adversus vim illatam. Cic. I. de di .
PERITIA CENfER IJ Id est , haberi pro peritis
hujus juris, eorum numero adscribi. Theoph. ἐν τοῖς rasa τῆτον τ νομον αναγεγραμ με;α, id est , his , qui hane Iegem Olmstrvant, adferipta. quidam malunt, Perita. I. Qv I s RV E P o P v L v sJ EX I. 9. deis. er jur.
43쪽
morib. res tur, partim suo proprio, partim communi omnium hominum jure utunturis Nam quod quisque populus ipse sibi jus constituit, id iptius proprium civitatis est, Vocaturque jus civile quasi jus proprium ipsius civitatis. Quod vero naturalis ratio inrer omnes homines constituit, id apud omnes populos pcraeque custoditur, vocaturque jus gentium,qnasi quo jure omnes gentes utantur. Et populus itaque Romanus partim suo proprio , partim communi omnium hominum jure utitur. Quae singula qualia sint, suis locis pro-
populus sAl. alieno imperio non suriectus, alias juris condendi potestatem non habet, nisi quatenisu ille, cui paret, concessit. I. MIωσις. D. de. Ieg. RhoιI. . VOCAT t E Ivs c 1 v I t. ΕJ Nempe in speeie, quod a se civitas constituit: qualia multa in duodecim tabulis. Nam jus civile sumptuna pro universici jure civitatis etiam jus naturale Sc gentium complectitur. quo sensu Aristot. s. Ethie. 7. dividit j.us GNΤικον in φισικον & νο
Nin YvR' Is n Ax IoJ Ius gentium non ex institutis popularum aestimandum est , sed ex eo quod justum esse ipsa naturalis dictat ratio , id est, insita animis Aomnum notitia honestii Be turpis, justi & injusti. V. C. Incesta, adulteria, furta natura turpia Sc illicita sinit; etiam si gentes repertae, in quibus haec permissa aut non pu
res . nam quid. naturale sit , spectandum in his , qui bene seeundum naturam se habent, non in depravatis, teste Aristol. 3. pοIuc s. videtur autem hic tantum definiri speries juris gentium excellentior, quae vulgo jus gentium
44쪽
, Ab appellatione ct essectibus.
z. Sed jus quidem civile ex unaquaque civitate appellatur, veluti Atheniensium. Nam si quis velit Solonis vel Draconis leges appellare jus civile Atheniensium, non erroerit. sic enim dc jus,quo Romanus populus utitur, jUs civile Romanorum appellamus, Vel jus
Quintum, quo Quirites utuntur. Romana enim a Romulo , Quirites a Quirino appellantur. Sed quoties non addimus nomen,
cujus sit civitatis, nostrum jus significamus :
sicuti cum Poetam dicimus, nec addimus nomen , stibauditur apud Griccos egregius Homerus: apud nos Virgilius. Ius autem gentium omni humano generi commune est. Nam
Σ. SOL ct NIs v EL BRA eo NI Q Prior Draeci Ieges Atheniensibus dedit, in quibus nihil memorabile Praeter poenarum aeerbitatem. Unde Demadis illud lauda
Draconis leges non atramento, sed i anguine scriptas fuisse. Plutarch. in Solon. Solon deinde alias scripsit, quibus Λ-thenienses felicissime sunt usi. vid. Gell. Iib. H. eap. 18. Qua RITEs A Qv IRINOJ Plerique tradunt pa-ee facta inter Sabinos Sc Romanos placuisse, ut Romani etiam Quirites a Curibus Tatii Sabinorum regis patria v
carentur. Varr. 4. de ling. Dion. Hatie. Σ. 'Plutarch. in Ra
mul. Ovid. h. Fa r. In aliis est , Romam enim ἁ irino stirites appellantur. Hotom. Cuiae. Wes. Ivs Nos YαvMJ Xo De Romani juris excellentia disserit M. Tullius in persona Crassi I. I . de orat. USU EXIGENT EJ Hujus igitur ex parte causa est usus M indigentia. Aristor. I. polit. Unde Dio Chrysost..rat. 76. hoc ius appellat βιου 5 πο ου, in ventum usuct remporis. Exemplo potest esse inventio nummi, cui causam praebuit dissicultas permutationum. I. I. D. de
45쪽
ig LIR. I. TIT. II. Nam usu exigente, & humanis necessitatibus, gentes humanae jura quaedam sibi constituerant. Bella etenim orta stat, & captivitates sequutae, di servitutes, quae sunt naturali juri contrariae . Iure enim naturali omnes homines ab initio liberi nascebantur. Et ex hocjure gentium omnes pene contra ctus introaucti sunt, ut emptio & venditio, locatio & conductio , societas, depositum , mutuum, & alii innumerabiles.
Divisio juris inscriptum, se non scriptum: ct subdivisio juris scripti.
3. Constat autem jus nostrum, quo utimur, aut scripto, aut sine scripto: ut apud Graecos,
ων NEC EssITATI nvs HUMANI s3 Hie loeus eonfirmat receptam juris gentium distinctione ui in primaevum 8e secundarium. Illud enim , de quo g. I non est excogitatum aut inventum usu exigente, lud nobiscum natum r qualia sunt, Deum colere, parentea revereri, nemianum laedere, &c. NATURA O IVO eo NTRARIU Ex hypothesi tamen ta haec naturalem rationem habent, puta si vim nobis illatam armis repellamus. OMNE s PENE CONTRA eae vaJ το tens additum est δἰ cλκήειαν-Sunt enim quidam jure civi Ii introducti. I. s. D. dejusi, sebur. veluti stipulatio , Obligatio literarum, donatio propter nuptias. 3. Ovo v Υ M v R J Abest a I. 6. g. I. D. dejus. O jur. unde haec sumpta. nec Criae. Hotom. Wes agnoscunt. SCRIPTO A T si NE sc Ripaeo J Distributio juris civilis a forma Et modo eonstituendi ex d. I. 6. g. I. alterum enim expresse sancitur& scripto promulgatur, alterum tacito consensu utentium introdueitur. I. 32. D. de Iegib. APUD G R AE e o ad Plat. lib. 7. de Dib. M apud Laert. Aristot. I. Rhetor. qui Sc s. Ethie. meminit lςgum κία τα γραμμαῖα, & κία τἄi S c R I-Diuili od by Corale
46쪽
Scriptum autem jus est, Lex, Plebiscitum,Senatusconsultum, Principum placita,Magistratuum edicta, responsa P dcntum.
q. Lex est, quam populus Romanus senatorio magistratu interrogante sveluti Consu-Je constituebat. Plebistitum cst, quod plebs
plebejo magistratu interrogante sveluti Tribuno) constituebat. Plebs autem a populo eo differt, quo species a genere: nam appellatione populi univctii cives significantur, con-
-ScR I et v MJ Subdivisio juris in sex species. Papinianus I. 7. D. dejus. 9jur. quinque tantum enumerat τsed ille arctius jus civile aeeipit, eique praetorium , ut spe ciem diversam, opponit. Mox tamen Marcianus jus hono rarium vivana appellat vocem juris civilis. I. 8. D. eod. . q. LEX EsTJ Legis nomen hie strictissime accipitur. alias jus omne scriptum significat, opponiturque con suetudini, ut passim in libris nostris , M apud Cic. I. dele lib. saepe etiam non minus late extenditur , quam vocabin umj uris , ut 8c νομΘ apud Graecos. INTERROGANTE J Mallem νοgante , ut quidam. Rogabat magistratus popul uni his verbis , Velitis jubeatustuirites, Sce. Populus respondebat in t bella vel A. id est, e sntiquo, vel U. R.. id est, uti rogas. UELvTI cossvL EJ Item dictatore M praetore , non etiam censore. Addit Hotona annus 8e interregem; sed perp am. Nam interregibus comitia habere ferendis legibus non licuit,ut patet ex 3. in Rullum. vid. Nic.Gruch.
PLEIII SCITV ΜJ A'πο ου sciscere, ii ψηψιμαι, tuo est docernere &constituere , non απο is scire. Fabrol. VELUTI TRInv No J Alium magistratum ple bHum rogationem ad picbem tulisse nemo prodidit. SPECIES A GENER EJ Rectius dixivet, quo Pars d toto. Populus enim est συνολον ι quod eX Pa ta
47쪽
2o L i B. I. T IT. II. numeratis etiam Patriciis & Senatoribus .Ρlebis autem appellatione, sine Patriciis &Sc- Iaatoribus , caeteri cives significantur. Sed de Plebiscita lege Hortensia lata non minus Valere , quam leges coeperunt. De Senatusconsulto, ia 's. Senatu sconsilium est, quod SenatusJubet atque constituit. Nam cum actus esset populus Romanus in eum modum, ut dissicilei esset in unum Cum convocari legis sanciendae causa: aequum visum est, Senatum Vice po
6. Sed & quod Principi placuit, legis habet
Vigorem: cum lege regia, quae de eius impe-xio lata est, populus ei, dc in exim omne Imperium
bus suis plebe patriciis eonstat. Interdum tamen poplum pro plebe dixerunt. Glo T. gr. lat. populus, vulgus. LEGE MORTE NsIA' Primum lege Horatia s eessione in Aventinum ; deinde lege Hortensia, secessi ne in laniculum. Cujacius ex Liv. 8e Plin. add. Gell. I s.
s. A V e T v s Ess ET POP vLvc Ita & in I. g. deinde. 9. D. de Orig. Dr. An autem haec causa fuerit, aupotius ambitio M astutia Caesarum, melius ex Tacit. I. annal. 8c Sueton. in Tiber. distes. Quibus modis i atuscon- utilium si erct, vide Varronem apua Gellium lib. I . c. I. In notis S. C. D. Senatus consultus d remit. Grol. 6. L E G E RE Gi AJ Ex I. I. o. de consit. prine. Lex imperii dicitur L 3. C. de , oram. De lege regia cognosce ex indice Ieg. Rom. Hoto irrunni. EI E T IN EvMJ Haec verba in eum Theoph. Hotom. Wes interpretanti m in se, quod nimis argutum. Pr
babile est populuiu his verbis in formula logis usum ast
48쪽
DE Iun. NΛΥ. GEN. ET CIV. Et perium suum & potestatem concedat. Quodcunque ergo Imperator per epistolam coniti tuit , vel cognostens decrevit , vel edicto praecepit, legem esse constat. Haec sunt, quae Constitutiones appellantur.Plane eX his quaedam sunt personales, quae nec ad exemplum trahuntur: quoniam non hoc Princeps vult ;
nam quod alicui ob meritum indulsit, vel si
quam poenam irrogavit, vel si cui sine cxcmplo iubvenit, personam non transgreditur. Aliae autem cum generales sint,omnes procul dubio tencnt. De
ostendendam enixam suam voluntatem omne imperium suum παν λως transferendi. Fabrol.
PER EPIs TOLAM l Epistola est rescriptum Principis,quo de jure consulantibus respondet. ut passim in Cod. DECREVITJ Decretum Principis dicitur, cum ipte de caula cognoscit, M partibus auditis prouuntiat, ut in I. 3. D. de his quae in tes . deI. D. νιλαῖ, in Glo T. Basilic. EDICTO PRAECEPI Y3 Edictum est, eum Prin-eePε motu proprio , εξ οικειας φύσεως κινηθεὶς aliquid con stituit ad honestatem Sc utilitatem sibditorum. Theophil.&I. 3. C. deIemb. 8c fere ad praefectos praetorio hujusinodi constitutiones diriguntuτ, ut in I. 6. C. defeciιnd. nupt. M similib. . PERs N ALEs3 Hae sunt quae privilegia Latinis dicuntur, eo quod veteres triva dirierunt, quae nos gula dicimus. Gell. I o. e.1o. Fest. in voce primos. 8cibi Ιos Scal. In annot. alias jus singulare. I. I s. D. de Iegib. Hujusmodi sunt privilegia militum, doctorum, studiosorum, &e. POENAM IRROGAvITJ Nempe graviorem ordinaria propter exemplum. Obiter hic labia , privilegia non solum pro aliquo , sed etiam in aliquem ferri posse ue ut in Milonem a Pomprio, a Clodio in Ciceronem lata flant.
49쪽
L I B. I. T i T. I I. De jure honorario. 7. Praetorum quoque edicta non modicam obtinent juris authoritatem. Hoc etiam jus honorarium solemus appellare: quod qui honores gerunt, id est, magistratus, minoritatem huic j uri dederunt. Proponebant & AEdiles Curules edictum do quibusdam causis , quod δc ipsiam juris honorarii portio est. De Restonsis Prudentum.
8. Responsa prudentum sunt sentcntiae &opiniones eorum, quibus permissum erat de jure respondere. nam antiquitus constitutum
erat . PRAETO RuM E D I C T AJ Ius praetorium introductuni est adjuvandi vel supplendi 8e corrigendi juris civilis gratia. L 7. g. I. D. dejus. 9 jur. exempla inpr. O g. I. inst. de bon. Posi g. 3. In . de eis. lib. g. 9. inst. de
Ber. quae ab ini. g. 3. in . de Iec ago Dec. NON MODIcAM AUCTORITATEMJ Min rem tamen , quam species superiores. Nam edi ha prael rum non valebant auctoritate populi aut Principis , sed tantum ob honorem magistratus, qui noti tam conditor est juris novi, quam custos & interpres conditi. d. I. I. g. I. o I. seq. D. dejus. 9jur. I. χ. g. Io de orig. r. I. 1α g. I. D. de ban. post I. I. insis. D. ex quib- caus maj. AEDILEs cvRvLEsJ Ad distinctionem sedilium plebis. Curabant sedes sartas tectas esso, aquas mundas, Integros aquaeductus, Vias expeditas. Cic. s. in Verr. add. Liv. lib. 6. insin. 9 7. in pr. varn. 4. de ting. DE RE InvsQAM c Avs IsJ de rebus, maxim que mancipiis Sc jumentis venalibus, M de animalibus feris continendis, qua vulgo iter fit. explicatur lib. 2I. D. TituI. I. 1 - IURIS HONORARII Postvro 3 Ius honor rium genus est, cujus species praetoriqm 8c sedilitium. 8- DE IvRE REsPONDERE J Criae. Ηotom.
Wos ex libria veteribus , iura condere. Thooptat,
50쪽
DE IvR. NAT. GEN. ET Civ. 23 erat, ut essent, qui jura publice interpretarentur , quibus a Caesare jus respondendi datum est, qui Iuristonstiti appellabantur: quorum omnium sententiae dc opiniones eam auctoritatem tenebant, ut judici recedere a responsis eorum non liceret, ut est constitu
s. Sine scripto jus venit, quod usus approbavit. Nam diuturni mores consensit lentium comprobati, legem imitantur.
IO. Et non incleganter in duas species jus civile distributum esse videtur: nam origo
'.ὲ, sed ut recte idem , - α πιτνιν 6 ἀπο in ιν , per eonsi ration em O responsionem. ANTI ITus cossYITvrvm Malo insissurum nulla enim lege id constitutum , sed more majorum institutum fuit: dictaque haec pars in speeie jus civile. I.L.
s. F. D. de ore.jur. A CAEa A REJ Primus D. Augustus eonstituit, ut ex auctoritate Prineipis responderetur. d. I. Σ. eircasa. Quo nuM OMNI vΜJ Aut utique plurium. Iun. C. Neod. d. RUFons Prudent. 9. DI vetvRNi3 Propria haec sunt epitheta eonsuetudinis, ut dicatur, diuturna, lonFa, inveterata : quanto autem tempore introducatur, aure nostro definitum non est. LEGEM IMI TANTvM Id est, Issis vim Messe .ctum habent. I., 9 sq. D. de Iesb. Quin etiam plus valere M in rebus majoris momenti versari leges, quae moribus comprobatae sunt , quam quae scripto constant, i statur Aristol. 3. Polit. c. ult. Io. N ON IN ELEGANTEM Nec admodum ta-rion cleganter, ut apparet cx iis, quae Holom.& Baehov. ι L A