장음표시 사용
1쪽
P RAT EN SI COLLEGI CICONINII CONVICTOR ATQUE ACADEMICUS INAEQUΛLIS
Cuilibet contra quamlibet post tertium arguendi
3쪽
Eritas, quae relationem quamdam is objecti similitudinem praeseseri, tum in iudiciis , tum in dei residere potesta non tamen utrisque potest Lilsitas convenire: Simisplices enim ideae menti dumtaxat obiectum repraesentant, quin illi tribuant, aut ullum ab illo detrahant attributum, emadmodum attribuere, aut detrahere iudicia solent. inc formalis iudiciorum, seu propositionum, per quas audicia verbis esseruntur, veritas in mutua ipsorum cum obiecto convenientia, .falsitas in eorumdem ab obiecto difformitate consistit. II Quum vero experientia ipsa nos doceat, plures esse Propositiones,
quarum veritas tanta lucis copia mentem nostram perstringit, ut eam vel inviti cogamur intueri , duranodo ideae, ac termini rite percipi antur, ita nos contra Veteres, recentioresque Pyrromios, qui non ex animo quidem , sed retenus nullam veritatem, ac certitudinem a n bis acquiri posse contendunt, universalemoue dubitationem aestant disputare vanum , inutile arbitramur. Satius mini erit ei it Urium, seu regulam tradere , ad quam prLepositiones nostraque iudicia cVO'Cemus, ut, quae certo vera sunt, a falsis hscernere . ipse .nque ob tentam veritatem certo cognoscere possimus III. Praeter Dei summi Sapientis, Qveracis revelationem , quae , nobis rite proponatur, omnium in lallibilissima verum a falso secer
4쪽
Criterium in summa dearum perspicuitate, Mevidentia ita pofitum est, ut qui do ut in de rei clara, ac distincta continetur, istud asvrmari de eadem re certissime possit. Mens enim nostra ab immediata
huius evidentiae luce adeo irradiatur, ut firmum, ac necessarium . Praestet assensium, et ex pa , tamquam ex Primo cognitionum plin-
pio caetera demonstrari ac nota esse percipiat.
IV. Quod si veritas evidentia immediata non innotescat, nil tamen decerta eiusdem acquisitione, deque mediata saltem evidentia desperandum it; sed ad ratiocinium, in quo , quae per se notae non sunt per alias propositiones cognoscuntur nobis est confugiendum . Verum it recte atiocinem ut, unicam hanc regulam i, rn Eo traditam servare satis erit: si conclusio nimirum in alterutra praemissarum evidenter comprehendatur, reetum semper fore ratiocinium , in quacumque figura illud sit. v. Sed quum rectum huiusmodi ratiocinium varios certitudinis gradus possit obtinere, definiendira est ad obosnam gradus in uno quoque devenire possimus. I. si probabἔκtatis mites praemissae non excedant pro varia earumdem probabilitate magis, minusve probabilis conqlusibi deducitur m ratiocinium efformatur. 2. ,s tera, sed minime evidens utraque praemissa sit; Veritatem conciusio, recti. tusepe in ratiocinium , sed neutrum evidentiam attingit. 3. si conclusionem contineri In praemissis evicitenter osten tuet, rectum saris esse ratiocinium evidenter constabit, sed ob evidentiae deserium in utraque
pia emissa , conclusio pari videntia non gaudebit a si denique conia . clusionem in evidenti propesitione comprehendi euideas fuerit, quo
evidentis reserunt praemissae eo maiorem evidentiam conclusio, evis deptioremque demonstrationem ratiocinium coasequetur.
VI. Ex quibus ait rum hoc inta ibile acquirendae vetitatis criterium facile descendidi data selliori aliqua veritate per se, ac metaphisices
. vident , ita per ratiocinium veritas obtineri potest, ut maxima cum evidentia eadem acquisita verita nobis patefiat. VII. Quamquam neque nostrorum , neque aliorum corporum existentia nobis metaphysta cum evidentia constet, nos tamen contra dealistas alserinius, quum ex vividissimis constantibus, Wintimis animi R
sectionibus ad existentiali corpor , iudicandam vehementissime rapi mur, quinu Ila post diligentem inquisitionem ratio opposita occurrat,
tanta ui hac super re certitudinem oriri, ut praescindendo etiam a Fide divina firmum assensum absque prudenti ulla errandi formidine praestemus huic cognitioni : Co ora exisunt. . VIII. Ut sensuum criterium statuamus, quantum eorumdem testimonio fidendum sit, examinemus. Atque in primis cum ex una parte sensui externo formalis error convenire nequeat, ex alia vero cuiusque determinatae renunciatronis causa necessaria sit, quae incertis circumstantiis, nonnisi certam renunciationem , attentis naturae legibus, deinterminare debeat, ita quaelibet sensum renunciatis per te obiecto suo conformis est, adeoque sensus formaliter numquam falluntur IX.
5쪽
IX. Quamvis igitur oculos potissimum in renunciandis corporum proinprietatibus, magnitudine, nimirum, situ, motu, quiete, numero, ac figura obiectorum aliquando falli videatur, & fallaces etiam aliorum sensuum renunciationes interdum appareant, ratio tamen, cur in iis circumstantiis talem idem sensus renunciationem praebeant nacessariis ita semper adest, ut, si aliam renunciationem darent, fallaces tunc potiori iure dicendi essent quae quidem ratio , etsi ad hanc Philosophiae partem non minet, nihilominus, ne dissicultatem effugere videamur, variis en Ium renunciationibus, quae objiciantur accomodata, facile a nobis assignabitur. X. Verum etiamsi quaelibet sensuum renunciatio per se obiecto suo consedimisit,ex ipsa tamen intellectus occasionem errandi aliquando capit,quum scilicet non in data solum circumstantia ,sed in communibus etiam circuminstantiis corpus excitandae huiusmodi sensationi aptum esse temere iudicet. ΣΙ. Ut autem dependenter a sensibus absque ullo errandi periculo iudicemus, obiectum tale incommunibus circumstantiis esse, quale nunc exhibetur, tres praeviae conditiones requiruntur: prima est, ut praesens unius sensus renunciatio praeteritis eiusdem sensus renunciationibus consormis si altera, ut eadem renunciatio cum aliorum sensum renunciationibus conveniat, modo idem obiectum reliqui sensus proportionaliter renunciare possint tertia denique est, ut renunciatio ex circumstantiarum disquisitione rationi consentanea inveniatur, ac sit. Quibus rite servatis, criterium sensuum eiusmodi est, ut remita esse tanta cum certitudine assirmari possit, quae prudentem omnem de opposito formidinem removeat. XII Ad veritatem inquirendam, faciliusque Philosopho comparandam methodi in primis ratio habenda Generales methodi leges tres potissimae statuuntur: prima est, ut a simplicioribus ad magis composta altera ut a notioribus ad minus nota tertia ut a faeilioribus
ad dissiciliora progressio fiat. XIII. Hae leges duplici, Analytica nempe, seu resolutionis, Synthetica
seu compositionis methodo servari possunt Analyti Ca ea vulgo dicitur qua ex latis estestibus eorumdem causas perquirimus, & e factis particularibus ad generalia principia ascendimus Syn retica vero est qua ex ratis causis ipsarum effectus investigamus Q generalibus principiis ad particularia facta devenimus. NIU Quum nobis effectus magis quam causae, innotescere solean T,Analytica prius methodo uti praestat, ut ex notis Metibus, causarum existentiam, ac maturam tutius assequamur; quibus deinde cognitis causis , per syn mim effectus alios minus noto commodius deducere possimus. Neque improbandos tamen existimamus, qui in tradendis artibus, ac disciplinis methodum . Synteticam adhibent, quia scilicet res, causas, Qveritates non primo inquirunt, sed eas jam inventas exponunt atque ita aliquando cum a simplicioribus generalibus, , per se notis, ut ab exactis nimirum definitionibus axiomatibus, , si opus uerit, quibusdam postulatis initium desumere possunt, audi-
6쪽
torum eaptu sese magis accomodabunt methodicuius praeclarum nobis exemplum suppeditat Geometria. X v. Tres etiam notissimae philosophandi regulae a Ne tono traditae ad
veritatis inquirendae methodum optime referuntur quarum prima est: causae rerum naturalium non plures admittendae sunt, quam quae sunt verae , earumque phenomenis explicandis suffcientes altera est effectum natui alium eiusdem generis eaedem causae assignandae sunt, si ut Cl. P. Rogerius-Josephus Bostovic recte monet y itio nulla in contrarium adsit, quae plures diversas causas exposcat te tia denique est qualitates corporum , quae intendi , remitti nequeunt,&quae in omnibus , in quibus experimenta capere licet, corporibus observantur, in uni ersal bus corporum qualitativus habendae sunt. XVI. Ad vagarum hypoth sium Carthesianis maxime familiarem abusum, eorumque Syntheticam philosophandi methodum reiiciend. ni haec duo adiim gere, seu declarare volumus . Primum est. Nihil esse sine ratione lassiciente, cur potius sit, quam non sit, cur ita potius, quam aliter existat quod Leibniti principium , si ad effectus tantummodo materiales , nec liberos est ingatur, verissimum est in pro dato quovis effectu suffcientis alicuius causae necessitatem assirmat; si vero ad acti nem causae etiam liberae, cui suffciens ratio unicum voluntatis arbitrium esse debet, extendatur tunc libertatem omnem tum divinim, tum humanam evertere facile intelligitur Alterum propositae Analyticae methodo consentaneum est In experimentali philosophia in positiones ex phaenomenis per inductionem deduetas, non obstantibus contrariis hypothesibus, tamquam accuratε, aut quam proxime veras esse habendas, donec alia occurrant naenomen , Per quae aut a curratiores, aut exceptionibus obnoxiae fiant.
II. orporis natara in quonam specifico attributo consistat non
ita facile definiri posse censenius quum sensuum renunciationes , per quas unic nonnullas corporum proprietates agnoscimus, nonnis eorum superficiem exhibeant. Illud tamen certo adfirmamus, Carthesium , dum in trina geometrica dimensione corporis naturam constituit, eam cum spatii notione perperam confundere. XVi II. Hoc autem extensum spatium & mente concipi, & esse posse, extitisse omni corpore vacuum, & altem imaginarium indefinitum existere dicendum est quin etiam universo hoc in orbe atque in ipsis corporibus disseminatum actu vacuum haberi convincitur, ex eo , quod vacuo non admisib, tum progressivus corporum tu , tum specifica eorumdem gravitas, tum varia fluidorum resistentia vel nullo modo, vel aegre admodum, arbitrario solum explicari possunt.
7쪽
XIX. Corpus vero cum dicimus, extensam substantiam , impenetrabilem, mobilet nertem, sensibilem in viribus attractivis, ae repulsivis praeditam intelligimus,' quarum actionibus naturalia omnia phaenomen pendent , in quorum cognitionem naturalis scientia potissimum incumbit.
XX. Vis repulsiva , qu in minimis distantiis ante accurratum contactum repellatur altera materiae particula ab altera, sive corpus a corpore in ipso eorum ad se invicem accessu, ea lege, ut imminutis in infinitum distantiis , ejusmodi vis in infinitum crescat, .cuicumque velocitatum differentiae extinguendae par sit, iuxta Theoriam Cl. P. Nerii, Josephi Bostovic admittenda est. Hinc fieri nequit, ut immediatus mathematicus contactus in natura habeatur ut continua quantitas ab una ad aliam magnitudinem sine transitu per
ΣXI. Huic vi repulsivae suus in limes auctis nimirum aliquantulum intervallis evanescit,4 in attractivam abit; atque auctis iterum distantiis repulsis redit, ac per vices aliquot fit haec alterna virium mutatio, donec in maioribus distantiis vires attractvae perseverent. In iis autem limitibus, a quibus distantia imminuta ad repulsionem , aucta
distantia ad attractionem transtus fit, corporum cohaesio oritur. XXII. Quamvis continuam extensionem ex puris in xtensis consurgere numquam posse propugnemus; si tamen prima materiae elementa
simplicia, ct in extensa, atque adeo homogenea, qualia haec The ria Monalogia, simplicitas naturae suadet, in minimis distan- . iis repulsionem, Win maioribu attractionem exerceant, continua hae stensio , S quidem impenetiabilis, resultabit, quae continua utique pati: discreta vero corporis extensio vocabitur. XXlli In quacumque tum successiva, tum coexistente continua extensione limittis divisibilitatis nulli statui possunt sed magnitudinei partium semper decrescere, earumque unierum semper augeri ita posse concipitur, ut nulla si in continua extensione minima pars qua lino adhuc altera intelligi non possit, nullus etiam sit finitus Dumerus, ultra quem progressio fieri nequeat. XXI v. Quamvis materia naturae viribus in infinitum separari nequeatu partium tamen numerus, in qua sue artis ope, sive nat rae vi corpus quodlibet resolvi potest, omnem imaginationis nostrae vim long superat eaque artificio a divisibilitas ex metallorum,
ac praesertim auri ductilitate; laturalis veto tum ex corpor ur dissolutione, de attritu rerum, quibus perpetuo utimur, tum ex
microscopicis observationibus a Lewenochio, aliisque peractis optime deducitur.
8쪽
XX v. Uum omnia per motum natura operetur, mobilitas est communis ea corporum proprietas , circa quam recipua naturae contemplatio versatur. Motus est translatio de loco in locum . in motus absolutus in continua , ac successiva mobilis translatione de una in aliam immobilis spatii partem consistit, eiusque,
celo ita secundum spatium absolutu in mensuratur motus a viem relativus est loci mutatio respeetu alterius corporis, in cuius vicinia corispus existit, ejusque celeritas, secundum spatium relativum commentu
XXVI. Vis motrix est potentia agentis ad motum producendum ea que vel unico physico instanti in mobile agit; eius actione motus aequabilis oritur, vel indesinenter corpus admotum sollicitat: ejus aestione motus variabilis, acceleratus exsurgit. Si eiusdem vis a-ictio in corpus exercita ad hujusce statum mutandum consideretur ea vis impressa dicetur. XXVII. Motus aequabilis fit, quando elidem semper velocitate omnes spatii partes a mobili percurruntur. Hinc tres motus affectiones considerandae sequuntur, velocitas, Quantitas, ii rectio . Velocitas est affectio, qua mobile dato tempore datum conficit spatium , eaque spatio per tempus diviso aequatur : Spatium aequatur facto velocitatis in tempus; tempus aequatur spatio per velocitatem diviso. Quare haec Theoremata descendunt in comparandis mobilium velocitatibus . si aequali tempore spatium inaequale describatur, vel citates erunt in ratione spatiorum diresia a. si aequale sit spatium inaequali tempore peragratum , velocitates erunt in ratione em p rum inversa Q. si tum spatium, tum tempus inaequalia fuerint, ve- Iocitates erunt in ratione composita ex spatiorum directa, temporum inversa adeoque spatia a duobus mobilibus percursa inter i. sunt in ratione composita temporum, velocitatum. XX v III. Si mobilis massa in velocitatem ducatur, momentum, seu motus quantitas prodibit, quae proinde per massam divisa velocit tem dabit per velocitacem vero partita , mobilis massam exhibebit.
Quare in comparandis corporum motibus r. momentorum ratio ex directis massarum, velocitatum rationibus componitor 2 si eaden sint momenta, velocitates erunt reciproce ut massae: g. si mastavi sint aequales, momenta erunt directe ut velocitates A. si adeuia snt velocitates , momenta erunt dire Et ut malsae.
XXIX. Di rectio motus est recta a mobilis centro ad eam plaga tria ducta , ad quam mobile tendit. Ex unica vi motrice nonnisi motus smplex, simplex directio fit. Motus autem a duabus , vel pluribus viribus in eadem recta conspirantibus productus aequivalet
9쪽
earumdem summae iuxta eamdem directionem et e conriario a viri-hus aequalibus, sed in eadem recta contrariis motus nullus producitur; quod si ab inaequalibus, et in eadem recta contrariis viribus producatur, aequivalet excessui, ac directioni vis praepollentis XXX. Si vero corpus a duabus simul viribus in eadem ratione agentibus sub angulo urgeatur, unica, sed composita directio motus resultat, et mobile per diagonalem parallelogrammi cuius duo latera vires, ac directiones exponunt, eodem tempore describit, quo vixi hus seorsim agentibus latera storem percurristet. Et a quotcumque viribus sub quovis angulo corpux impellatur, unica semper media directio, et velocitas ex omnibus composita oritur, quae in quotcumque laterales resolvi potest .mine I unicam vim duabus, vel pluribus, et e contrario duas, vel plures unicae vi subrogare possumus, 2 in resolutione vires, et motus crescunt in compositione decrescunt, et composito, ac resolutio eamdem inter se rationem servant, quam diagonalis habet ad duo parallelogrammi latera: . quo magis vires inter se conspirant, et sub angulo minori corpus rgent, eo maior est mobilis velocitas per diagonalem expressa, minorque motus iactura et contra quo minus inter se vires conspirant, et sub maior angulo in corpus agunt, eo minor est mobilis velocitas, maiorque iactura
XXXI Quum quodlibet orpus ex inertia materiae ad statum quemlibet indifferens omnino is tres motus leges a Keplero Primo cogni-- tas, et a Neutono statutas deducimus. r. Ea est corporum natura, ac vis, ut in statu semel accepto sive quietis, sive motus uniformi- ter, et in directum perseverent, nisi ab externis viribus statum illum mutare cogantur, a. Mutatio motus vi motrico impressae semper
proportionalis est , fitque secundum directionem , qua vis illa impriamitur . . emioni semper est contraria, et aequalis reactio. XXXII. Ex hac tertia motus es velocitates corporum tam directe, quam oblique inter se congredientium, eorumque motuum mutati nes sive ea corpora mollia , ve dura, sive elastica fuerint, facith
XXXIII. Si enim e corporibus non elasticis . Alterutrum directe in alterum vel quiescens , vel lentius ad eamdem partem incedens impingat illius velocitatis excessus vel bifariam dividitur, et pari momento ad eamdem plagam seruntur, si massae sint aequalec; vel si inaequales fuerint, ita dividitur, ut post conflictum ambo pari velocitate iuxta eamdem directionem pergant, sed celeritatum summa
eadem non sit, atque ante conflictum 2 momentorum autem summa in utroque casu ante, et post conflictum eadem est. 2. Si ea corpora in eadem recta sibi mutuo occurrant vel aequali massa, acceleritate, aut celeritatibus , quae sint massis reciproc proportionales, gaudendi et post conflictum ambo quiescunt vel assa aequali, sed celeritatibus diversis donantur; et unius celeritatis excessus bifariam dividstur, ac pari velocitate ad eamdem parten seruntur ves s tu:u
10쪽
inaequalia sunt et unius ni omenti excessus ita dividitur, ut post conflictum pari velocitate, sed momento in ratione massarum dire-XXXIV. Si autem corporibus perfect elasticis I. Alterutrum directe in alterum massa aequale, et quiescens incurrat, hoc post impactum tota velocitate, ac directione impellentis movetur, et impellens qui scit. a. Si ad eamdem partem inaequali velocitate ferantur, post impulsum ad eamdem quoque directionem velocitatibus permutatis procedent. . Si e contrariis partibus sibi invicem occurrant; post congressum ad contrarias partes vel aequalibus, ut antea, velocitatibus, vel permutatis recedent. . Quod si velocitate massis reciproce proportionali sibi congrediantur; post conflictum ad partes contrarias eodem suo momento resilient. . Si corpus massa maius in alterum minus , et quietum impingat primum ulterius adhuc procedet. 6. Si denique e contrario corpus massa minus in alterum maius, et quietum incurrat primum post impaetum resiliet, et m mentorum summa ante, et post conflictum eadem non est , nisi ex quadrato velocitatis in massam definiantur in omni vero casu vel citas ab elastro producta in ratione massarum inversa distribuitur , et semper effectus duplicatur. XXXV. Verum in corporibus imperfecte elasticis, quoniam non eadem sese velocitate partes compressae restituunt, emetus ab elastro, seu partium restitutione non duplicantur, sed in ea tantum ratione au-eentur, quam compressionis velocitas ad velocitatem restitutionis Dei, quae ratio si experiento constat, facile omnia 'terminantur. XXXVI. In obliqua aequalium corporum collisione I. Quae non elastica sunt, vites, ac directiones parallelas easdem retinent, contra. Ita tamen aequales amittunt, et solum vis alterius excelsum bipa tiuntur. a. Quae vero sunt persecte elastica , servatis velocitiaidius directis , ac parallelis, oppositas velocitates permutant.
est et sticitas Corpus ei lacte elasticum normaliter in planum incidens eadem , qua impegit, velocitate , ac directione reflectitur obli- qu vel impingens angulo incidentiae angulum reflexionis aequabit.
XXXVIII. Motus denique refraetio fit vel per recessum a perpendic lo vel per accessum ad perpendiculum pro velocitatis incremento, vel decremento, quod in refractione perpendiculariter fit. Refracti ni autem causa est maior, vel minor novi medii, in quod corpus obliquis transit, resistentia, vel actio. in in transitu corporis ex uno in aliud novum medium motus, aut accelerando, aut retar dando variatur. Eu partito ad eamdem pl