Cornelii Nepotis Vitae [microform]

51쪽

XVIII. EUMENES. i. giae, quod Nora appellatur, confugit in quo cum circumsederetur et Vereretur, ne uno loco manens equos militares perderet, quod spatium non esset agitandi, callidum fuit eius inventum, quem ad modum stans iumentum concalfieri Xercerique posset quo libentius et cibo uteretur et a corpori motu non re- moveretur substringebat caput loro altius, quam ut prioribus podibus pleno terram posset attingere, deinde post verberibus cogebat exsultare et calces remittere: qui motus non minus Sudorem excutiebat, quam si in spatio decurreret quo factum est, quod omnibus mirabile est visum, ut aeque nitida iumenta ex castello educeret, cum complures menses in obsidione fuisset, ac si in campestribus ea locis habuisset in hac conclusione, quotienscumque Oluit, apparatum et munitiones Antigoni alias incendit, alias disiecit tenuit

autem se uno loco, quamdiu hiems fuit, quod castra sub divo habero non poterat Ver appropinquabat: simulata deditione, dum de condicionibus tractat, praefectis Antigoni imposuit seque ac suos omes XtrRXit incolumeS. Ad hune Olympias, mater quae fuerat Alexandri, cum litteras et nuntios misisset in Asiam consultum, utrum repetitum iret Macedoniam nam tum in Epiro habitabat et suas res occuparet, huic ille primum suaSit, ne se moveret et exspectaret, quoad Alexandri filius regnum adipisceretur; sin aliqua cupiditate r peretur in Macedoniam, oblivisceretur omnium iniuris arum et in neminem acerbiore uteretur imperio horum illa nihil secit: nam et in Macedoniam prosecta est et ibi crudelissimo se gessit petiit autem ab Eumene absente, ne pateretur hilippi domus a s miliae inimicissimos stirpem quoque interimere, ferreta que opem liberis Alexandri quam veniam si daret, quam primum exercitus pararet, quos sibi subsidio adduceret id quo acilius faceret, e ninibus praefectis, qui in ossicio manebant, misisse litteras, ut ei XVIII. UMENES. Ἐ-8. 75 parerent eiusque consiliis uterentur. ait robus mi mene permotus satius duxit, si ita tulisso fortuna

Perire bene meritis referentom gratiam qu

Itaque copias contraxit, bellum advorsus Anti T

mVId1am Veren quam tamin effugere non potuith si

aiaquas Macedonum, suorum ibi irat multitudo in

Vx'RIn uni sceptro ac diademate iussit

Alexandri bellum videretur administrare. quod meth

m0do latebat, cum tamen per eum unum gererentur Hic in Paraetacis cum Antigono conflixi mrimis in Mediam hiematum coem rodiro iriori ,,

V1ceratque Persas, inveterata cum gloria in Ἀεψα labat, ut nunc veteram faciunt nostri in oti , A

perantia nimiaque licentia ut omnia peta: noono

steterint. quodsi qui 1llorum votoranorum a saeta sparia horum cognoscat neque rem ullam ni te interesse audacet sed ad illos revortar. bor α'

52쪽

pserant non ad usum belli, sed ad ipsorum luxuriam, longeque inter se discesserant hoc Antigonus cum comperisset intellegeretque se parem non esse paratis adversariis, statuit aliquid sibi consilii novi esse , piendum duae erant Viae, qua ex Medis, ubi Ille hiemabat, ad adversariorum hibemacula posset PerVemrI. quarum brevior per loca deserta, quae nemo incolebat propter aquae inopiam, ceterum dierum erat fere decem; illa autem, qua Omnes commeabant, altero tanto longiorem habebat anfractum, sed erat copiosa Ommum que rerum abundans hac si proficisceretur, intellegebat prius adversarios rescituros de suo ad'entu, quam ipse tertiam partem confecisset itineris; sin per loca sola contenderet, sperabat se imprudentem hostem oppressurum ad hanc rem conficiendam Imperavit quam plurimos utres atque etiam culleos comparari, post haec pabulum, praeterea cibaria cocta dierum decem, ut quam minime fieret ignis in castris iter quo habeat, omnes celat sic paratus, qua constituerat, proficiscitur. Dimidium fere spatium consecerat, eum e fumo castrorum eius suspicio allata est ad Eumenem hostem appropinquare conVeniunt duces quaeritur, quid opus sit sacto intellegebant omnes tam celeriter copias ipsorum contrahi non posse, quam Antigonus affuturus videbatur hic omnibus titubantibus et de rebus summis desperantibus Eumenes ait, si celeritatem velint adhibere et imperata facere, quod ante non fecerint, se rem expediturum nam quod iter diebus quinque hostis transisse posset, se effectum ut non minus

totidem dierum spatio retardaretur quare IrcumIrent,

sua quisque contraheret copias ad Antigoni autem refrenandum impetum tale capit consilium certos mittit homines ad infimos montes, qui obvii erant itineri adversariorum, iisque praecipit ut prima nocte, quam latissime possint, ignes faciant quam maximos atque hos secunda vigilia minuant, tertia perexiguos

reddant, ut assimulata castromam consuetudine suspi 4cionem iniciant hostibus, iis locis esse castra ac de

nocte aciant. Ambus Imperatum erat, diligenter prae 5 ceptum curant. Antigonus tenebris obortis ignes comspicatur: credit de suo adventu esse auditum et ad-Versarios Illuc uas contraxisse copias mutat consilium

et, quomum Impriadentes adoriri non posset, flectitate suum et illum anfractum longiorem copiosae Viae capit ibique diem unum opperitur ad lassitudinem sedandam militum ac reficienda iumenta, quo integriore

Sic Eumenes callidum imperatorem vicit consilio 10

celeritatemque Impedivit eius, neque tamen multum fidiaque Macedonum Veteranorum, cum Superior proelio discessisset, Antigono est deditus, cum exercitus e ter ante separatis temporibus iurasset se eum delensurum neque umquam deserturam. sed tanta fuit nonnullorum Virtutis obtrectatio, ut fidem amittoro mallent quam eum non perdere. atque hunc Anti agonus, cum e fuisset infestissimus, conservasset si

per suos esset licitum, quod ab nullo se plus adiuvari posse intellegebat in eis rebus, quas impendere iam

apparebat mmbus. Imminebant enim Seleucus, Lysimachus, Ptolemaeus, opibus iam Valentes, cum quibus ei de summis rebus erat dimicandum. sed non passi sunt a qua circa erant, quod ridebant Eumene recepto omnes prae illo parvi futuros. ipse autem Antigonus adeo erat incensus, ut nisi magna spe maximarum

Itaque cum eum in custodiam dedisset et prae-11fectus custodum quaesisset, quem ad modum servari Vellet, ut acerrimum' inquit leonem aut ferocissimum elephantum nondum enim statuerat, conservaret eum necne. 'emebat autem ad Eumenem utramque genus 2 hominum, et qua propter odium fructum oculis ex eius

53쪽

XVIII. UMENES. II. 12. XVIII. UMENES. I 2. 13.

casu capere Vellent, et qui propter Veterem amicitiam colloqui consolarique cuperent, multi etiam, qui eius formam cognoscere studebant, qualis esset, quem tamdiu tamque valdo timuissent, cuius in pernicie po- sitam spem habuissent Victoriae at Eumenes, cum diutius in vinclis esset, ait Onomarcho, penes quem summa imperii erat custodiae, Se mirari, quare Iam tertium diem sic teneretur: non enim hoc conJenire Antigoni prudentiae, ut sic uteretur devicto quin aut intorfici aut missum fieri iuberet hic cum ferocius

Onomarcho loqui videretur, quid tu' inquit animo si isto eras, cur non in proelio cecidisti potius quam

in potestatem inimici venires 2 huic Eumenes utinam quidem istud ovenisset sed eo non accidit, quod numquam cum sortiore sum congressus non enim cum quoquam arma contuli, quin is mihi succubuerit.' neque id erat salsum non enim virtute hostium, sed amicorum perfidia decidit . . . nam et dignitate fuit honesta et viribus ad laborem ferendum firmis neque

tam magno corpore quam figura VenuSta.

12 Do hoc Antigonus cum solus OnStituere non auderet, ad consilium rettulit hic cum omnes primo perturbati admirarentur non iam de eo sumptum esse supplicium, a quo tot annos adeo essent male habiti, ut saepe ad desperationem forent adducti, quique maxi- mos duces interfecisset, denique in quo uno tantum esset, ut, quoad ille Viveret, ipsi securi esse non possent, interfecto nihil habituri negotii essent postremo, si illi redderet salutem, quaerebant, quibus amicis

esset usurus: sese enim cum Eumene apud eum non

futuros hic cognita consilii voluntate tamen usque

ad septimum diem deliberandi sibi spatium reliquit.

tum autem, cum iam Vereretur ne qua Sediti exercitus oreretur, Vetuit quemquam ad eum admitti et cottidianum victum removeri iussit nam negabat se ei vim allaturum, cui aliquando fuisset amicus hic tamen non amplius quam triduum fame fatigatus, cum eastra moVerentur, insciente Antigono iugulatus est

Sic Eumenes annorum quinque et quadraginta, 13 cum ab anno Vicesimo, ut supra Ostendimus, septem annos Philippo apparuisset, tredecim apud Alexandrum eundem locum obtinuisset, in eis unum equitum alae praefuisset, post autem Alexandri Magni mortem imperator exercitus duxisset summosque duces partim reppulisses, partim interfecisset, captus non Antigoni virtute, sed Macedonum periurio talem habuit exitum V1tae quo quanta omnium fuerit opinio eorum

qui post Alexandrum Magnum reges sunt appellati

ex hoc facillime potest iudicari, quod, quorum nemo lsumen VIVO re appellatus est, sed praefectus, eidem post huius Occasum statim regium matum Omemque sumpserunt neque, quod initio praedicarant, se Alexandri liberis regnum Semare, praeStare Voluerunt et hoc uno propugnatore sublato quid sentirent aperuerunt huius sceleris principes fuerunt Antigonus, Ptolemaeus, Seleucus, Lysimachus, Cassandrus. Anti 4gonus autem Eumenem mortuum propinquis eius sepeliendum tradidit ii militari honestoque funere, comitante toto exercitu, humaverunt ossaque eius in Cappadociam ad matrem atque uxorem liberosque eius

deportanda curamini.

Phocion Atheniensis etsi saeps exercitibus prae 1 fuit summosque magistratus cepit, tamen multo eius notior est integritas vitae quam rei militaris labor. itaque huius memoria est nulla, illius autem magna fama, e quo cognomine Bonus est appellatus fuit 2 em perpetu pauper, cum divitissimus esse posset propter frequentes delatos honores poteStatesque Summas, quae ei a populo dabantur hic cum a rege

54쪽

Philippo munera magnae pecuniae repudiaret legati que hortarentur accipere Simulque admonerent, si ipse iis facile careret, liberis tamen suis prospiceret, quibus difficile esset in summa paupertate tantam pate 4 nam tueri gloriam, iis ille si mei similes erunt, idem hic' inquit agellus illos alet, qui me ad hanc dignitatem perduxit; sin dissimiles sunt futuri, nolo meis impensis illorum ali augerique luxuriam.' Idem cum prope ad annum octogesimum prospera perVenisset fortuna, extremis temporibus magnum in odium pervenit suorum civium, primo quod cum Demado de urbe tradenda Antipatro consenserat eiusque consilio Demosthenes cum ceteris, qui bene de re publica meriti existimabantur, populi scito in exilium

erant expulsi neque in eo solum offenderat, quod patriae male consuluerat, sed etiam suo amicitiae 3 fidem non praestiterat namque auctus adiutusque Demosthene eum, quem tenebat, ascenderat gradum, cum adversus Charetem eum subomaret ab eodem

in iudiciis, cum capitis causam diceret, desensus aliquotiens, liberatus discesserat. hunc non solum in periculis non defendit, sed etiam prodidit concidit autem maxime uno crimine, quod, cum apud eum summum esset imperium populi iussu et Nicanorem, Cassandri praesectum, insidiari Piraeo Atheniensium a Dercylo moneretur idemque postularet ut provideret,

ne commeatibus civitas privaretur, huic audiente populo hocion negavit esse periculum seque eius rei obsidem fore pollicitus est. neque ita multo post Nicanor irae est potitus ad quem recuperandum cum populus armatus Oncurrisset, ille non modo neminem ad arma vocavit, sed ne armatis quidem praeesse voluit. sine quo Athenae omnino esse non POSSunt.J3 Erant eo tempore Athenis duae actiones, qu rum una populi causam agebat altera optimatium. in hac erat hocion et Demetrius Phalereus. harum XIX. PHOCION. 3. 4.

utraque Macedonum latrociniim utebatur: iam iOpulares P yperchonti favebant, optimates cum Cas-

factus statim duces adversariae factionis capitis damnatos patria propulit, in eis Phocionem oti tale αὶ alereum, deque ea re legatos ad oluperchontem msi, qui ab e peterent ut sua decreta confirmaret sam apud Phi/ippum regem Verbo, ae ipsa quidem apud Olyperchontem iussus est diceres namquo tum regis rebus praeerat. hic ab Agnone accusatus, quod Piraeum Nicanori prodidisset, ex consilii sentensia in cus diam coniectus Athenas deductus est, ut ibi de eo legibus fieret iudicium.

Huc ut perVentum est, cum propter aetatem pedibus Iam non valeret vehiculoque portaretur, ami

tamae aetatIS ISererentur, plurimi vero ira exacuerentur propter proditionis suspicionem Piraei maxi- stetera quare ne perorandi quidem ei data est a 2 cultas dicent causam in iudicio legitimis quibusdam

consect1 damnatus traditus est idecimviri, quuns supplicium More Atheniensium publico damnati tradi solant hic cum ad mortem duceretur, obvius ge fuit Euphiletus, quo familiariter vorat usus

cum lacrimans dixisset o quam indigna perpeteris, Phocioni' huic illo at non inopinata' inquit: ' hune

in hoc tantum fuit odium multitudinis, ut nemo ausus si eum liber spelire itaque a sor is sepultus ost

55쪽

Timoleon Corinthius sine dubio magnus Omnium iudicio hi vir exstitit namque huic uni contigit, quod nescio an nulli, ut et patriam, in qua erat natus, oppressam a tyranno liberaret, et a Syracusanis, qui bus auxilio erat missus, iam inveteratam servitutem dopelleret totamque Siciliam, multos annos bello vexatam a barbarisque oppressam, Suo adventu in pristi num restitueret sed in his rebus non simplici fortuna conflictatus es et id quod difficilius putatur, multo sapientius tulit secundam quam adversam fortunam. 3 iam cum frater eius Timophanes, dux a Corinthiis

delectus, tyrannidem per milite mercennario Occupasset particepsque regni me posset esse, tantum afuit a societate sceleris, ut antetulerit civium suorum libertatem fratris saluti et parere legibus quam im- 4 perare patria satius duxerit hac mente per haruspicem communemque amnem, cui Soror ex eisdem parentibus nata nupta erat, fratrem tyrannum interficiundum curavit ipse non modo manus non attulit, sed ne aspicere quidem ratemum sanguinem voluit. nam dum res conficeretur, procul in praesidio fuit, ne quis satelles posset succurrere hoc praeclarissimum eius factum non pari modo probatum est ab omnibus nonnulli enim laesam ab eo pietatem putabant et invidia laudem virtutis obterebant mater vero post id factum neque domum ad se filium admisit neque aspexit, quin eum fratricidam impiumque detestans compellaret quibus rebus ille adeo est

commotus, ut nonnumquam Vitae finem sacere voluerit atque ex ingratorum hominum conspectu morte

decedere.

Interim Dione Syracusis intersecto Dionysius rursus Syracusarum potitus est cuius adversarii opem

a Corinthiis petierunt ducemque, quo in bello uterentur, postularunt huc imoleon missus incredibili se-

licitate Dionysium tota Sicilia depulit. cum interficere posset, noluit, tutoque ut Corinthum perveniret essecat quod utrorumque Dionysiorum . opibus

rinthia saepe adiuti fuerant, cuius benignitatis memoriam Volebat exstare, eamque praeclaram Victoriam ducebat, in qua plus esset clementiae quam crudelitatis, postremo ut non Olum auribus acciperetur, sed etIam sculis semeretur, quem e quanto regno ad

quam fortunam detulisset post Dionysii decessumis eum Hiceta bellavit, qui adversatus erat Dionysio quem non odio tyrannidis dissensisse, sed cupiditatemdici fuit, quod ipse expulso Dionysio imperium dimittere noluit. hoc superato Timoleon maximas copias Karthaginiensium apud Crinissum flumen fusiavit aesatis habere coegit, si liceret Africam obtinere, qui

Iam complures annos possessionem Siciliae tenebant.

cepit etiam Mamercum, Italicum ducem, hominem bellicosum et potentem, qui tyranno adiutum in Si

ciliam Venerat.

Quibus rebus consectis cum propter diutumitate 3belli non solum regiones, sed etiam urbes desertas Videret, conquisiVit quos potuit, primum Siculos, dein Uorintho arcessivit colonos, quod ab iis initio Syra-eusae erant conditae civibus veteribus sua restituit novis bello Vacuefactas possessiones divisit, urbium' moenia disiecta fanaque detecta resecit, civitatibus leges libertatemque reddidit ex maximo bello tantum otium totae insulae conciliavit, ut hic conditoris brum earum, non illi qui initio deduxerant, videretur. arcem Syracusis, quam munierat Dionysius ad urbem a obsidendam, a fundamentis disiecit, cetera tyrannidis propugnacula demolitus est deditque operam, ut quam minime multa vestigia servitutis manerent cum tantisci esset opibus, ut etiam inritis imperare posset, tantum autem amorem haberet omnium Siculorum, ut nullo Tecusante regnum obtinere liceret, maluit se diligi quam metui. Itaque, cum primum potuit, imperium depo-

56쪽

sui ac privatus Syracusis, quod reliquum vitae suit,

Vixit neque vero id imperite fecit nam quod ceteri reges imperio potuerunt, hic benivolentia tenuit nullus honos huic defuit, neque postea res ulla Syracusis gesta est publice, de qua prius sit decretum quam Timoleontis sententia cognita nullius umquam consilium non modo antelatum, sed ne comparatum quidem est. neque id magis eius benivolentia factum est quam prudentia. Hic cum aetate iam provectus esset, Sine ullo morbo lumina oculorum amisit quam calamitatem ita moderate tulit, ut neque eum querentem quiSquam audierit neque eo minus privatis publicisque rebus 2 interfuerit veniebat autem in theatrum, cum ibi comcilium populi haberetur, propter Valetudinem Vectus iumentis iunctis, atque ita de vehiculo quae videbam tu dicebat neque hoc illi quisquam tribuebat superbiae: nihil enim umquam neque insolens neque glo- riosum e Ore eius exiit qui quidem, cum suas laudes audiret praedicari, numquam aliud dixit quam se in ea re maxime dis agere gratias atque habere, quod, cum Siciliam recreare constituissent, tum se potissi- mum ducem esse voluissent nihil enim rerum humanarum sine deorum numine geri putabat itaque suae domi sacellum Automatias constituerat idque sanctissime colebat. Ad hanc hominis excellentem bonitatem mirabiles RcceSSerant caSus nam proelia maxima natali suo die secit omnia, quo factum est ut eius diem natalem festum haberet universa Sicilia huic quidam Laphystius, homo petulans et ingratus, Vadimonium cum vellet imponere, quod cum illo se lege agere diceret, et complures concurrissent, qui procacitatem hominis manibus coercere conarentur, Timoleon Oravit homines, ne id sacerent namque id ut Laphystio et cuivis liceret, se maximos labores summaque adiisse pericula. hanc enim speciem libertatis esse, si omnibus, XX TIMOLEON. 5. 85

quod quisque vellet, legibus experiri liceret adem acum quidam Laphystii similis, nomino Domaon:

91Sset ac nonnulla inveheretur in Timoleonta di ilnunc demum se voti esse damnatum namquo horridis Immortalibus semper precatum, ut talem libertatem restitueret Syracusanis, in qua vivisci ore doquo Vellet quod ellet impuno didoro.

XXL DE REGIBUS.

Hi sere fuerunt Graecae gentis duces, qui memoria digna Ideantur, praeter reges namque os attiare noluimus, quod Omnium res gestae separatim sunt relatae. neque tamen 1 admodum sunt multi. Lacedas 2 momus autem Agesilaus nomine, non potes ate fuit rex, sicut ceteri Spartani. ex iis vero, qui dominatum imperio tenuerunt excellentissimi fuerunt, ut nos iudicamus Persarum Cyrus et Darius, Hystaspi filius, quorum uterque priVatus virtute regnum est adeptus prior horii apud Massagetas in proelio cecidit, Darius senectute diem obiit supremum. tres sunt praeterea 3

eiusdem gentis Xerxes et duo Artaxerxas, Croede cognomine et Mnemon Xerxi maxime est illustro, quod

mammis post hominum memoriam exercitibus terra ma-

habet laudem amplissimae pulcherrimaeque corporis sormae, quam incredibili Omavit virtute belli namque illo Perses nemo manu fuit sortior Mnemon autem iustitiae 1am floruit nam cum matris suae scelere amisisset uxorem tantum indulsit dolori, ut eum pietas vinceret excinis duo eodem nomine morbo naturae debitum reddiderunt, tertius ab Artabano praesecto ferro interemptus est

57쪽

XXI. D REGIBUS. I. 3. Ex Macedonum autem gentes duo multin ceteros antecesserim rerum gestarum gloria Philippus,

Amyntae filius, et Alexander Magnus horum ulter Babylone morbo consumptus est, Philippus Aegiis a Pausania, cum spectatum ludos iret, iuxta theatrum occisus est unus Epirotes, Pyrrhus, qui cum populo Romano bellavit is cum Argos oppidum oppugnaret in Peloponneso, lapide ictus interiit unus item Siculus, Dionysius prior nam et manu sortis et belli peritus fuit et id quod in tyranno non facile reperitur, minime libidinosus, non luXuriOSuS, O RVtarus,

nullius denique rei cupidus nisi singularis perpetu, que imperii ob eamque rem crudelis: nam dum id studuit munire, nullius pepercit vitae, quem eius in sidiatorem putaret hic cum virtute tyrannidem sibi

peperisset, magna retinuit selicitate maior enim annos sexaginta natus decessit florente regno neque in tam multis annis cuiusquam ex sua stirpe funus Vidit, cum ex tribui uxoribus liberos procreasset multique ei nati

essent nepotes.

Fuerunt praeterea magni reges ex amicis lexandri Magni, qui post obitum eius imperia ceperunt, in eis Antigonus et huius filius Demetrius, Lysimachus, Seleucus, tolemaeus ex his Antigonus in proelio, cum adversus Seleucum et Lysimachum dimicaret, occisus est pari leto affectus est Lysimachus ab Seleuco: namque societate dissoluta bellum inter se gesserunt. at Demetrius, cum filiam suam Seleuco in matrimonium dedisset neque eo magis fida inter eos amicitia manere potuisset, captus bello in custodia socer generi periit a morbo neque ita multo post Seleucus a Ptolemaeo Cerauno dolo interfectus est, quem ille a patre expulsum Alexandrea alienarum opum indigentem receperat ipse autem Ptolemaeus, cum vivus filio regnum tradidisset, ab illo eodem vita privatus dicitur.5 De quibus quoniam satis dictum putamus, non

Incommodum Idetur non praeterire Hamilcarem et Hannibalem quos et animi magnitudino, calliditato Omnes in Africa natos praestitisse constat.

Hamilcar, Hannibalis filius, cognomine Barca, a rathaginiensis, primo Poenico bello, sed temporibus extremis, admodum adulescentulas in Sicilia praeesso coep1t Xerc1tui cum ante eius adventum et mari et 2 terra male res gererentur Karthaginiensiuis, ipse ubi affuit, numquam hosti cessit neque locum nocendi dedit, Saepeque e contrario occasione data lacessivit semperque superior discessit quo facto, cum paeneomma in Sicilia Poeni amisissent, ille Erycem sic interim Karthaginienses classe apud insulas Aegates a ta Lutatio, consule Romanorum, superati statuerunt belli facere finem eamque rem arbitri permiserunt Hamilcaris ille etsi lagrabat bellandi cupiditate, tamen pac1 Sernundum putavit, suo patriam exhaustam sumptibus diutius calamitates belli ferre non posse intellegebat, sed ita ut statim mente agitaretnsi paulum modo res essent resectae, bellum renovare Romanosque armis persequi, donicum aut virtute ubcissent aut victi manus dedissent. hoc consilio pacem 5 conciliavit, in quo tanta fuit serocia, cum Catulus negaret bellum compositurum, nisi ille cum suis, ut Erycem tenerent, armis relictis Sicilia decederent ut succumbente patria ipse periturum se potius dixoris quam cum tanto flagitio domum rediret non enim' suae esse 'artutis arma a patria accepta adversus

At ille ut Karthaginem venit, multo aliter ac sperarat rem publicam se habentem cognovit . nam-

58쪽

XXII HAMILCAR. I-4. que diutumitate extemi mali tantum exarsit intestinum bellum, ut numquam in pari periculo fuerit a 2 thago nisi cum deleta est primo mercennarii milites, quibus adversus Romanos usi erant, deSciVerunt, quorum numerus erat viginti milium. 4 totam abaliena- runt Ahicam, ipsam Karthaginem oppugnarunt quibus malis adeo sunt Poeni perterriti, ut etiam auxilia ab Romanis petierint eaque impetrarunt. Sed extremo, cum prope iam ad desperationem pervenissent, Hamil- carem imperatorem fecerunt is non solum hostes a muris Karthaginis removit, cum amplius centum milia lacta essent armatorum, sed etiam eo compulit, ut locorum angustiis clausi plures samo quam ferro interirent omnia oppida abalienata, in eis Uticam atque Hipponem, valentissima totius Ahicae, restituit pa- triae neque eo fuit contentus, sed etiam fines imperii propagavit, tota hic tantum otium reddidit, ut nullum in ea bellum videretur multis annis fuisse. Rebus his ex sententia loractis fidenti animo atque infesto Romanis, quo facilius causam bellandi reperiret, effecit ut imperator cum exercitu in Hispaniam mitteretur, eoque secum duxit filium Hannibalem annorum OVem erat praeterea cum eo adulescens illustris, formosus Hasdrubal, quem nonnulli diligiturpius, quam par erat, ab Hamilcare loquebantur non enim nialedici tanto viro deesse poterant). quo factum est ut a praesecto morum Hasdrubal cum eo vetaretur esse huic ille filiam suam in matrimonium dedit, quod moribus eorum non poterat interdici so- cero genero de hoc ideo mentionem fecimus, quod Hamilcare occiso ille exercitui praefuit resque magnas gessit et princeps largitione vetustos pervertit morea Karthaginiensium eiusdemque post mortem Hannibal ab exercitu accepit imperium. At amilcar, posteaquam mare transiit in Hi- Spaniamque Venit, magna res secunda gessit fortuna: maximas bellicosissimasque gentes Subegit equis, armis, XXII. AMILCAR. 4. 89

Versus 'ettones occisus est huius perpetuum odium

erga Romanos maxime concitasse vid6 diiud

duas patris obtestationibus eo est perductus, ut interire quam Romanos non experiri mallet.

XXIII. HANNIBAL.

Hannibal, Hamilcaris filius, Karthamniensis Verum est, quod nemo dubitat, 'ut popΣs Romanus

Hannibalem tanto praestitias eiaos imperator π-

gressus est in Italia, semper discessit superior quod nisi domi civium suorum invidia debilitatui ossot

Hi autem velut hereditate relictum odium pater s

quam id deposuerit, qui quidem, cum patria pulsus

Philippum, suem absens hostem reddidit Romaniso Ium Hs temporibus potentissimus h απὴ fuit. 'uno tanta cupiditate incendit bellandi, ut usquo rubro mari arma conatus sit in serra Italik quem cum 'egati venissent Romani, qui rluntate explorarent darentqu6 si bti,il di destinis ut Hambalem in suspicionem rogi adduco: tamquam ab ipsis corruptus alia atqu6 fh ἀύtita' neque 1 frustra secissent idquom ibal comporissos seque ab interioribus consiliis segregari vi sim a

59쪽

XXIII. ANNIBAL. I. 3.pore dato adiit ad regem, eique cum multa de fido sua et odio in Romanos commemorasset, hoc adiunxit: 'pater meus' inquit Hamilcar puerulo me, utpote non amplius OVem annos nato, in Hispaniam imperator proficiscens Karthagine Iovi optimo maximo hostias immolavit quae divina res dum conficiebatur, quaesivit a me Vellem secum in castra proficisci. id cum libenter accepissem atque ab eo petere coepissem ne dubitaret ducere, tum ille, faciam, inquit, si mihi fido quam postulo dederis simul me ad aram adduxit, apud quam sacrificare instituerat, eamque ceteris remotis tenentem iurare iussit numquam me in amicitia cum Romanis lares id ego iusiurandum patri datum usque ad hane aeξatem ita conservavi, ut nemini dubium esse debeat, quin reliquo tempore eadem mente sim futurus quare si quid amice de Romanis cogitabis, non imprudenter feceris, si me celaris cum quidem bellum parabis, te ipsum frustraberis, si non me in eo principem posueris.' Hac igitur qua diximus aetato cum patre in Hispaniam prosectus est, cuius post obitum Hasdrubale imperatore suffecto, equitatu omni praesuit hoc quoque intersecto exercitus summam imperii ad eum detulit. id arthaginem delatum publice comprobatum est sic Hannibal minor quinque et viginti annis natus imperator actus proximo triennio omnes genteambspaniae bello subegit, Saguntum, foederatam civitatem, vi expugnavit, tres exercitu maXimos comparavit ex his unum in Africam misit, alterum cum Hasdrubale

fratre in Hispania reliquit, tertium in Italiam secumduxit ut saltum Pyrenaeum transiit, quacumque iterfecit cum omnibus incolis confiixit: meminem nisi victum dimisit ad Alpes posteaquam Venit, quaestaliam ab Gallia seiungunt, quas nemo umquam cum exercitu ante eum praeter Herculem Graium transiorat quo facto is hodie saltus Graius appellaturi, Alpico conantes prohibere transitu concidit, loca pate-

Ire posset, qua antea unus homo inermis vix Doterat Conflixerat apud Rhodanum. cum . Comolio Sol apione fonsule eumque pepulerat. cum odsim Clas'dii apud Padum decemit sauciumque indo a fugatum dimittit. tertio idem Seipio eum eo , '

Longo apud Trebiam adversus eum venit. cum iis

manum conservit, utrosque profligavit. ind6 2 ἴgures Appenninum transiit, petens Etruriam hoe in sitinere de gravi morbo asscitur oculorum, ut posthanumquam dextro aeque bene usus sit. qua' valetudeo

eum etIamnum premeretur lecticaqus se sues

mimum consulem apud rasumedum eum exercitu I Id1IS 1rcumVentum occidit, neque multo post Creon temum praetorem cum delecta manu saltus occupam tem. hinc in Apuliam pervenit cibi obviam ei venerunt duo consules, C. Terentius et L. Aemilius. utriliasuve exercitus uno proelio sagavit, autum consulo o dit et aliquot praeterea consulares, in eis Cn. Servitium Geminum, qua Superiore anno fuerat consul Hac pugna pugnata Romam profectus nullo ro 5 sistente in propinquis urbi montibus moratus est cum

aliquot ibi dies castra habuisset et Capuam revor retur, Q. Fabius Maximus, dictator Romanu ζ 6 Falerno 1 se obiecit hic clausus locorum usi is quoctu me ullo detrimento exercitus o Usidi pzbioque callidissimo Imperatori, dedit verba namquo Obducta nocte sarmenta in comibus iuvoneorum dili gata incendit eiusque generis multitudinem magnam d p atam Immisit. quo repentino visu obioel f tum terrorem iniecit exercitu Romanorum, ut egredieXtra Vallum nemo sit ausus hane postis ζα si non ta multis diebus M. Minucium Rufum, mag trem equatum pari ac dictatorem imperio, dolo productum in proelium fugavit. i. Sempronium Graeeh fhu consulem in Lucanis absens in insidias indue

60쪽

XXIII. HANNIBAL 5-7. sustulit M. Claudium Marcellum, quinquiens consulem, apud Venusiam pari modo interiacit longum est omnia enumerare proelia quare hoc unum satis erit

dictum, ex quo intellegi possit, quantus ille fuerit: quamdiu in Italia fuit, nemo ei in acie restitit, nemo

adversus eum post Cannensem pugnam in campo castra OSuit.

Hinc invictus patriam defensum revocatus bellum gossit adversus . Scipionem, dilium eius Seipionis, quem ipse primo apud Rhodanum, iterum apud Padum, tertio apud rebiam fugarat cum hoc exhaustis iam patriae facultatibus cupivit impraesentiarum bellum componere, quo Valentior postea congrederetur inde

colloquium conVenit, condiciones non conVenerunt. OSti laetum paucis diebus apud Zamam cum eodem comflixit pulsus incredibile dictu biduo et duabus noctibus Hadrumetum pervenit, quod abest ab Zama cir- citer milia passuum trecenta in hac fuga Numidae, qui simul cum eo ex acie excesserant, insidiati sunt ei, quos non solum effugit, Sed etiam ipsos oppressit. Hadrumeti reliquos e fuga collegit, novis dilectibus paucis diebus multos contraXit. Cum in apparando acerrime esset occupatus, arthaginienses bellum cum Romani composuerunt ille nihilo setius exercitui postea praefuit resque in Africa gessit ditemque Mago frater eius 4sque ad . Sul- picium C. Aurelium consules his enim magistratibus legati Karthaginienses Romam venerunt, qui senatui populoque Romano gratias agerent, quod cum iis

pacem fecissent, ob eamque rem corona taurea eos donarent simulque peterent, ut obsides eorum re- gellis essent captivique redderentur his ex senatus

consulto responsum est munus eorum gratum Receptumque esse Obsides, quo loco rogarent, futuros; captivos non remissuros, quod Hannibalem, cuius Opera susceptum bellum oret, inimicissimum nomini Romano, etiamnum cum imperio apud exercitum haberent item-XXIII. HANNIBAL. I. .

que fratrem eius Magonem. hoc responso Karthagi 4 menses cognito Hannibalem domum et Magonem re- Iocamini. huc ut rediit, rex factus est, postquam Imperator fuerat, anno secundo et Vicesimo ut enim Romae consules, sic Karthagine quotannis annui bini reges creabantur in eo magistratu pari diligentia se Hannibal praebuit, ac fuerat in bello. namque effecit ex novis vectigalibus non solum ut esset pecunia, quae Romam ex foedere penderetur, Sed etiam superesset, quae in aerari reponeretur deinde anno post prae iaturam M. Claudio L. Furio consulibus Roma legati Karthaginem venerunt hos ainibal ratus sui e poscendi gratia missos, priusquam iis senatus daretur, navem ascendit clam atque in Syriam ad Antiochum perfugit. hac re palam facta Poeni naves duas, quae eum comprehenderent, si OSSent consequi, miserunt, bona eius publicarunt, domum a fundamentis disi cerunt, ipsum exulem iudicarunt. Α Hannibal anno quarto, postquam domo pro 8 fugerat, L. Comelio Q. Minucio consulibus, cum quimque navibus Africam accessit in finibus Cyrenaeorum, si forte Karthaginienses ad bellum inducere posset Antiochi spe fiduciaque, cui iam persuaserat ut cum exercitibui in Italiam proficisceretur huc Magonem fratrem excivit. id ubi Poeni resciverunt, Magonem 2 eadem, qua fratrem, absentem affecerunt poena illi

desperatia rebus cum Solvissent naves ac vela Ventia

dedissent, annibal ad Antiochum pervenit. dem gonis interitu duplex memoria prodita est: namque uti naufragio, alii a servuli ipsius intersectum eum scriptum reliquerunt Antiochus autem si tam inae 3 rendo bello consiliis eius parere Voluisset, quam in suscipiendo instituerat, propius Tiberi quam in hemmopylis Hin summa imperii dimicasset quem etsi multa stulte conari videbat, tamen nulla deseruit in re praefuit paucis naribus, quas ex Syria iussus erat 4 in Asiam ducere, iisque adversus Rhodiorum classem