장음표시 사용
61쪽
in Pamphylio mari conflixit. in quo cum multitudine
adversariorum sui superarentur, ipSe quo com rem
gessit fuit superior. Antiocho fugato verens ne dederetur, quod Sine dubio accidisset, si sui fecisset potestatem, Cretam ad Gortynios venit, ut ibi, quo se conferret, OnSide- raret vidit autem Vir omnium callidissimus in magno se ore periculo, nisi quid providisset, propter avaritiam Cretensium: magnam inim Iecum lecuniam portabat, de qua sciebat exisse famam itaque capit tale consilium amphoras complures complet plumbo, summa operit auro et argento has praesentibus principibus deponit in templo Dianae, simulans se suas fortunas illorum fidei credere his in errorem inductis Statuas aeneas, qua Secum portabat, Omni sua pecunia complet easque in propatulo domi abicit. Gortynii templum magna cura custodiunt, non tam a ceteris quam ab Hannibale, ne ille inscientibus iis tolleret sua secumque duceret. 10 Sic conservatis suis rebus omnibus Poenus illusis Cretensibus ad Prusiam in Pontum pervenit apud quem eodem animo fuit erga Italiam neque aliud quicquam egit quam regem armavit et exacuit adversus Romanos quem cum Videret domesticis opibus minus esse robustum, conciliabat ceteros reges, adiungebat bellicosas nationes dissidebat ab eo ergamenus rex Eumenes, Romanis amicissimus, bellumque inter eos gerebatur et mari et terra; sed utrobique Eumenes plus valebat propter Romanorum societatem quo magis cupiebat eum Hannibal opprimi, quem si removisset, faciliora sibi cetera lare arbitrabatur. ad hunc inforfici dum talem iniit rationem classe paucis diebus erant decreturi superabatur navium multitudine dolo erat pugnandum, cum par non SSet armiS. imperavit quam plurimum Venenatas . Serpentes vivas
colligi easque in vasa fictilia conici harum cum esse-cisset magnam multitudinem die ipso, quo facturus
erat navale proelium, classiarios convocat iisque prae- cIpit, Omnes ut in unam Eumenis regia concurrant ΠRVem, ' ceteris tantum satis habeant se defendere id illos facile serpentium multitudine consecuturos re autem in qua naV Veheretur, ut Scirent, se facturum quem si aut cepissent aut intersecissent, magno II pollicetur praemio fore. tali cohortation militum 11 tacta classis ab utrisque in proelium deducitur quarum acie constituta, s Squam Signum pugnae daretur, Hannibal, ut palam saceret suis, quo loco Eumenes esset, tabellarium in scapha cum caduceo mittit. qui ubi ad inaves adversariorum pervenit epistulamque ostendens e regem professus est quaerere, statim ad Eumenem deductus est, quod nem, dubitabat quin aliquid de pace esset scriptum tabellarius ducis nave
declarata Suis eodem, unde erat egreSsus, Se recepit. at Eumenes soluta epistula nihil in ea repperi nisi aquae ad Irridendum eum pertinerent. cuius rei etsi causam mirabatur neque reperiebat, tamen proelium statim committere non dubitavit. horum in concursu 4Bithyni Hannibalis praecepto universi navem Eumenis adoriuntur quorum Vim re cum sustinere non posset fuga salutem petiit, quam consecutus non esset, nis1 Intra sua praesidia se recepisset, quae in proximo litore erant collocata reliquae Pergamenae naves cum adversarios premerent acrius, repentes in eas vasalictilia, de quibus supra mentionem fecimus. conici coepta sunt quae iacta initio risum pugnantibus concitarunt, neque quare id fieret poterat intellegi. post 6 quam autem me suas oppletas conspeXerunt Serpem tibus, nova re perterriti, cum quid potissimum vitarent non raderent, puppes Verterunt aeque ad sua castra nautica rettulerunt. sic Hannibal consilio arma odi gamenorum Superarit, neque tum Solum, sed saepe
alias pedestribus copiis pari trudentia pepulit ad
Quae dum in Asia geruntur, accidit casu ut le-12
62쪽
lgati masiae Romae apud T. Quintium Flamininum consularem cenarent, atque ibi de Hannibale mention laeta ex iis unus diceret eum intrusiae regno esse id postero die Flamininus senatui detulit patres conscripti, qui Hannibale iVo numquam se sine imsidiis futuros existimarent, legatos in Bithyniam miserunt, in eis Flamininum, qui ab rege peterent, ne inimicissimum suum secum haberet sibique dederet. 3 his rusia negare ausus non est illud recusavit, ne id a se fieri postularent, quod adversus ius hospitii esset ipsi, si possent, comprehenderent locum, ubi esset, acile inventuros. Hannibal enim in loco se tenebat, in castello quod ei a rege datum erat muneri, idque sic aedificarat, ut in omnibus partibus aedificii
exitus haberet, scilicet Verens ne usu Veniret, quod accidit huc cum legati Romanorum venissent ac multitudine domum eius circumdedissent, puer ab ianua prospiciens Hannibali dixit plures praeter consuetudinem armatos apparere qui imperavit ei, ut omnes fores aedificii circumiret ac propere sibi num tiaret, num eodem modo undique Obsideretur puercum celeriter, quid Vidisset, renuntiasset omnesque exitus occupatos ostendisset, sensit id non ortuito iactum, sed se peti neque sibi diutius vitam esse retinendam quam ne alieno arbitrio dimitteret, memor pristinarum virtutum Venenum, quod Semper Secum
13 Si vir sortissimus, multis variisque perfunctus laboribus, anno acquievit Septuagesimo quibus consulibus interierit, non convenit namque Atticus
M. Claudio Marcello Q. Fabio Labeone consulibus mortuum in annali suo scriptum reliquit, at Polybiues L. Aemilio Paulo Cn. Baebio amphilo, Sulpicius autem Blitho . Cornelio Cethego M. Baebio am-2 philo atque hic tantus vir tantisque bellis districtus nonnihil temporis tribuit litteris namque aliquot eius libri sunt, Graeco sermone confecti, in eis ad Rhodios
de Cn. Manlii Volsonis in Asia rebus gestis huius belli gesta multi memoriae prodiderunt, sed ex eis duo, qui cum eo in castris fuerunt simulque vixerunt, quamdiu fortuna passa est, Silenus et Sosylus Laco daemonius atque hoc Sosylo annibal litterarum
Sed nos tempus est huius libri sacere finem et 4 Romanorum explicare imperatores, quo facilius collatis utrorumque saetis, qui viri praeserendi sint, possit iudicari.
63쪽
DE LATINIS HISTORICIS. XXIV. CATO.
M. Cato, ortus municipio usculo, adulescentulus, priusquam honoribus operam daret, Versatus est in
Sabinis, quod ibi heredium a patre relictum habebat. inde hortatu L. Valerii Flacci, quem in consulatu
censuraque habuit collegam, ut M. Perpenna cenSO-rius narrare solitus est, Romam demigravit in soro que esse coepit primum Stipendium meruit annorum
decem septemque Q. Fabio M. Claudio consulibus tribunus militum in Sicilia fuit inde ut rediit, castra secutus est C. Claudii Neronis, magnique opera eius existimata est in proelio apud Senam quo cecidit 3 Hasdrubal, frater Hannibalis quaestor obtigit P. Africano OnSuli, cum quo non pro sortis necessitudine
vixit: namque ab eo perpetua dissensit vita aedilis plebei factus est cum C. Helvio praetor provinciam obtinuit Sardiniam, ex qua quaeStor Superiore tempore ex Africa decedens Q. Ennium poetam deduxerat, quod non minoris aestimamus quam quemlibet amplissimum Sardiniensem triumphum. Consulatum gessit cum L. Valeri Flacco. sorte provinciam nactus Hispaniam citeriorem ex ea trium-2 phum deportavit cibi cum diutius moraretur, P. Scipio
Africanus consul iterum, cuius in priore consulatu quaestor fuerat, voluit eum de provi ci depellero et IpS Succedere, neque hoc per senatum efficere
potuit, sum quidem Scipio principatum in civitate
obtineret, quod tum non potentia, sed iure res publica administrabatur. qua e re iratus Senatui consulatu peracto privatus in urbe mansit in Cato, consor 3
cum eodem Flacco factus, severe praefuit ei potestatinam et in complures nobiles animadvertit et multas res novas in edictum addidit, qua re luxuria reprimeretur, quae a tum incipiebat pullulare circite 4
Minos octoginta usque ad extremam aetatem ab adulescentia re publicae causa suscipere inimicitia non destitit. a multis tentatus non modo nullum detrimon- tum existimatIOm fecit, sed, quoad vixit, virtutum laude crevit. ΤIn omnibus rebus singulari fuit industria: nam 3 et agricola sollers et peritus iuris consultus et ma nus1mperator et probabilis orator et cupidissimus sitforarum fuit quarum studium etsi senior arripuerat, 2
tamen tantum progressum fecit, ut non facile reperiri possit neque de Graecis neque de Italicis rebus quod ei fuerit incognitum adulescentia confecit orationes. senex historias scribere instituit earum a sunt libri septem primus continet res gestas recum populi Roman secundum edi tertius inde quaeque emtas orta sit Italica, ob quam rem omnes Ora i-nes 'idetur appellasse in quarto autem asillum Poenicum est primum, in quinto secundum. atuue 4 haec omnia capitulatim sunt dicta. reliqua quoque bella par modo perseeutus est usque ad praeturam der Ualbae, qui diripuit Lusitanos atque horum bellorum duces non nominavit, sed sine nominibus res notaVIt Isdem exposuit, quae in Italiam, sparuisque aut fierent aut viderentur admiranda δε
quibus multa industria et diligentia comparet nulla
64쪽
XXv. ATTICUS. a. 5 Huius de vita et moribus plura in eo libro persecuti sumus, quem separatim de eo secimus rogatu
T. Pomponii Attici quare studiosos Catoriis ad illud
T. Pomponius Atticus, ab origine ultima stirpis Romanae generatus, perpetuo a maioribus acceptam equestrem obtinuit dignitatem patre usus est diligente et, ut tum erant tempora, diti inprimisque studioso litterarum hic, prout ipse amabat litteras, omnibus doctrinis, quibus puerilis aetas impertiri debet, filium erudivit erat autem in puero praeter docilitatem ingenii summa suavitas oris atque Ocis, ut non solum celeriter acciperet quae tradebantur, sed etiam excellenter pronuntiaret qua ex re in pueritia nobilis inter aequale serebatur clariusque XSplendescebat quam generosi condiscipuli inimo aequo serro possent itaque incitabat omnes studio suo, quo in numero fuerunt L. Torquatus, C. Marius filius, M. Cicero quos consuetudine sua sic devinxit, ut nemo iis perpetua vita fuerit carior. Pater mature decessit. ipse adulescentulus propter amnitatem P. Sulpicii, qui tribunus plebei inte sectus est, non expers fuit illius periculi namque Anicia, Pomponii consobrina, nupserat Servio, fratri Sulpicii itaque intersecto Sulpicio posteaquam vidit
Cinnano tumultu civitatem esse perturbatam neque sibi dari lacultatem pro dignitate vivendi, quin alterutram partem offenderet, dissociatis animis civium, cum alii Sullanis, alii Cinnanis sinerent partibus, idoneum tempus ratus studiis obsequendi suis Athenas se contulit neque eo setius adulescentem Marium hostem iudicatum iuvit opibus suis, cuius fugam pecunia Sub-3 levavit. ac ne illa peregrinatio detrimentum aliquod
afferret rei amiliari, eodem magnam partem sorimnarum traiecit suarum. hic ita vixit, ut universis Atheniensibus merito esset carissimus ' nam praeteris gratiam, quae iam in adulescentulo magna erat, Saepe suis opibus rinopiam eorum publicam levavit. cum enim 'ersuram sacere publice necesse esset neque eius condicionem aequam haberent, semper se interposuit atque ita ut neque usuram umquam ab iis acceperit neque longius, quam dictum esset, debere passus sit. quod utrumque erat iis salutare: nam neque indui figendo inZeterascere eorum aes alienum patiebatur neque multiplicandis usuris crescere. auxit hoc officium alia quoque liberalitate: nam universos frumento in
navit, ita ut singulis seni modii tritici darentur, qui modus mensurae medimnus Athenis appellatur. Hic autem sic se gerebat, ut communis infimis 3 par principibus rideretur quo lactum est ut huic omnes honores, quos possent, publice haberent civemque facere studerent: quo benefici, ille uti noluit quod nonnulli cita interpretantur, inmitti civitatem Romanam alia scitaJ quamdiu affuit, o qua sibi statua poneretur, restitit, absens prohibere non intuit. Itaque aliquot ipsi et Phidiae locis sanctissimis
posuerunt hunc enim in omni procuratione rei publicae actorem auctoremque habebant totissimum.
igitur primum illud munus ortunae, quod in ea urbe natus est. in qua domicilium orbis terrarum esset imperii, ut eandem et patriam haberet et domum;
hoc specimen prudentiae, quod cum in eam se iubtatem contulisset, quae antiquitate, humanitate doctrinaque praestaret Omnes, unus ei fuit carissimus. Huc ex Asia Sulla decedens cum venisset, quam 4 diu ibi fuit, secum habuit Pomponium, captu adulescentis et humanitate et doctrina sic enim Graeeeloquebatur, ut Athenis natus videretur; tanta autem suavitas erat sermonis Latini, ut appareret in eo nativum quendam leporem esse, non ascitum. idem poe-
65쪽
XXV. ATTICUS. A. 5.mata pronuntiabat et Graece et Latine sic, ut supra
nihil posset addi quibus rebus actum est ut Sulla
nusquam eum ab se dimitteret cuperetque secum deducere cui cum persuadere tentaret, noli, oro te,'
inquit Pomponius adversum eo me Velle ducere, cum quibus ne contra te arma ferrem, Italiam reliqui.' at Sulla adulescentis officio collaudato omnia munera ei, quae Athenis acceperat, proficiscens iussit deserri. Hic complures annos moratus, cum et rei ambliari tantum opera daret, quantum non indiligens deberet pater familias, et omnia reliqua tempora aut litteris aut Atheniensium rei publicae tribueret, nihilo minus amicis urbana officia praestitit nam et ad comitia eorum ventitavit et, si qua res maior acta est, non defuit sicut Ciceroni in omnibus eius periculis singularem fidem praebuit cui ex patria fugienti sestertium ducenta edi quinquaginta milia donavit. tranquillatis autem rebus Romanis remigravit Romam, ut opinor L. Cotta L. Torquato consulibus quem discedentem sic universa civitas Atheniensium prosecuta est, ut lacrimis desiderii suturi dolorem indicaret. Habebat avunculum Q. Caecilium, equitem Romanum, familiarem L. Luculli, divitem, difficillima
natura cuius sic asperitatem Veritus est, ut, quem
nemo erre posset, huius sine offensione ad summam Senectutem retinuerit benivolentiam. quo facto tulit pietatis fructum. Caecilius enim moriens testamento adoptavit eum heredemque fecit ex dodrante ex qua hereditate accepit circiter centiens sestertium erat nupta soror Attici Q. Tullio Ciceroni, easque nuptias M. Cicero conciliarat, cum quo a condiscipulatu vivebat coniunctissime, multo etiam familiarius quam cum Quinto, ut iudicari possit plus in amicitia valere similitudinem morum quam affinitatem utebatur autem intime Q. Hortensio, qui iis temporibus principatum eloquentiae tenebat, ut intellegi non posset, uter eum
plus diligeret, Cicero an Hortensius et id quod erat
difficillimum essetebat ut inter quos tantae laudis esset aemulatio, nulla intercederet obtrectatio essetque talium Irorum copulR.
In re publica ita est versatus, ut semper ophi Gmarum partium et esset et existimaretur, neque tamen se civilibus fluctibus committeret, quod non magis eos an sua potestate existimabat esse, qui se his dedissent, quam qui maritimis iactarentur honores non petui, cum e paterent propter vel gratiam vel dignitatem quod neque peti more maiorum neque capi possent conservatis legibus in tam effusis ambitus largitionibus neque steri e re publica sine periculo
corruptis 1V1tatis moribus. ad hastam publicam num 3 quam accessit. nullius rei neque praes neque mamceps factus est . neminem neque suo nomine neque subscribens accusavit, in ius de sua re numquam iit Iudicium nullum habuit multorum consulum prae 4 torumque praefecturas delatas sic accepit, ut neminem in pronuciam sit secutus, honore fuerit contentus,
rei familiaris despexerit fructum qui ne cum Quinto quidem Cicerone voluerit ire in Asiam, cum apud eum legati locum obtinere posset non enim decere
se arbitrabatur, cum praeturam gerere noluiSSet, aSSecta esse praetoris qua in re non solum dignitas 5 serviebat, sed etiam tranquillitati, cum auspiciones quoque Vitare criminum. quo fiebat ut eius obse Ianta omnibus esset carior, cum eam officio, non timori neque spei tribui viderent. Incidit Caesarianum civile bellum cum haberet
annos carc1ter exaginta, usus ea aetatis vacatione
neque Se quoquam mori ex urbe quae amicis suis opus fuerant ad Pompeium proficiscentibus, omnia ex sua re familiari dedit, ipsum Pompeium coniunctum non offendit nullum ab eo habebat omamentum, ut ceteri, qui per eum aut honores aut divitias ceperant quorum partim invitissimi castra sunt secuti, partim
Summa cum erus offensione domi remanseriant. Caesariis
66쪽
autem Attici quies tanto opere sui grata, ut victor, cum privatis pectinius per epistulas imperaret, huic non solum molestus non fuerit, sed etiam sororis filium et Q. Ciceronem ex ompei castris concesserit. sic vetere instituto vitae effugit nova pericula. Secutum est illud. occiso Caesare cum re publica penes Brutos videretur esse et Cassium ac tota civitas se ad eos convertisset, sic M. Bruto Sus est, ut nullo ille adulescens aequali familiarius quam hoc Sene, neque solum eum principem consilii haberet, sed etiam in convictu excogitatum est a quibusdam, ut privatum aerarium Caesaris intersectoribus ab equitibus Romanis constitueretur id sacile effici posse arbitrati sunt, si principes eius ordinis pecunias comtulissent. itaque appellatus est st C. Flavio, Bruti familiari, Atticus, ut eius rei princeps esse vellet. At ille, qui officia amicis praestanda sine factione existimaret semperque a talibus se consiliis removisset, respondit: si quid Brutus de suis facultatibus uti voluiSSet, Surum, quantum eae paterentur, Se neque cum quoquam de ea re collocuturum neque coiturum.
sic ille consensionis globus huius unius dissensione disiectus est. neque multo post superior esse coepit Antonius, ita ut Brutus et Cassius omisSa cura provinciarum, quae ita dicis causa data erant a consule, desperatis rebus in exilium proficiscerentur. Atticus, qui pecuniam simul cum ceteris conferre noluerat florenti illi parti, abiecto Bruto Italiaque cedenti sestertium centum milia muneri misit eidem in Epiro absens trecenta iussit dari, neque eo magis potenti adulatus est Antonio neque desperatos reliquit. Secutum est bellum gestum apud Mutinam in quo si tantum eum prudentem dicam, minus quam debeam praedicem, cum ille potius divinus fuerit, si divinatio appellanda est perpetua naturalis bonitas, quae nullis casibus agitatur neque minuitur hostis Antonius iudicatus Italia cesserat: spes restituendi
tissim et plurimi, sed etiam qui adversariis eius se
venditabant et in eo laedendo liquam confoed os
Sperabant commoditatem, Antonii familiares insoque'
piebant, liberos etiam exstinguere parabant Atticus seu Ciceronis intima familiaritate uteretur, amictamus esset Bruto, non modo nihil iis indulsit adet tomum violandum, sed e contrario amiliares eius ex urbe profugientes, quantum potuit, texit, quibus rebus
ut plura a pare e proficisci non potuerint. ipsi aut Fulviae, cum litibus distineretur magnisque terroribus vexaretur, tanta diligentia officium suum praest it, ut nullii illa stiterit vadimonium sine Attico At tm Sponsor omnium aerum luerit. quin etiam scum Illa sintdum secunda sortinia emisset in omneque post calamitatem versuram sacere potuisset illo se interposuit pecuniamque sine aenore sineque 'ulla stipulatione credidit, maximum existimans quaestum memorem gratumque cognosci, simulque aperiens se non fortunae sed hominibus solere esse amicum. quae cum aciebat, nemo eum temporis causa facere O- terat existimare nemini enim in opinionem veniebat Aesonium rerum potiturum Sed sensus eius a non Inullis optimatibus reprehendebatur, quod parum ossisse malo cives videretur ille autem, sui iudieii, ius
Conversa subito ortuna est ut Antonius rodiit 10 in Italiam, nemo non magno in periculo Atticum putarat propter intimam samiliaritatem Ciceronis et 1 ruti Itaque M. adventum imperatorum Ἀω foro deceSSerat, timens proscriptionem, latebatques apud P. Volumnium, cui, ut ostendimus, paulo ante Opem tulerat tanta varietas iis temporibus fuit sortunas ut modo hi, modo illi in summo essent aut fastigiό
67쪽
aut periculo), habebatque secum Q. Gellium Canum, aequalem simillimumque sui hoc quoque Attici bonitatis exemplum, quod cum eo, quem puerum in ludo cognorat, de coniuncte Virit, ut ad extremam aeta tem amicitia eorum creverit. Antonius autem, etsi tanto odio serebatur in Ciceronem, ut non solum ei, sed etiam omnibus eius amicis esset inimicus eosque vellet proscribere multis hortantibus, tamen Attici momor fuit officii et ei, cum requisisset, ubinam esset, sua manu scripsit, ne timeret statimque ad se veniret: se eum et eius causa Canum de proscriptorum numero exemisse. ne quod Periculum incideret, quod noctu
fiebat, praesidium ei misit sic Atticus in summo timore non solum sibi, sed etiam ei, quem carissimum habebat, praesidio fuit neque enim suae solum a quoquam auxilium petiit salutis, sed coniunctiJ, ut appareret nullam seiunctam sibi ab eo velle sor- tunam quodsi gubemator praecipua laude effertur, qui navem ex hieme marique scopulos Servat, cur non singularis eius existimetur prudentia, qui ex tot tamque gravibus procellis civilibus ad incolumitatem Pervenit γ11 Quibus ex malis ut se emersit, nihil aliud egit quam ut quam plurimis, quibus rebus posset, esset auxilio cum proscriptos praemiis imperatorum vulgus 'eonquireret, nemo in Epirum venit, cui res ulla
desuerit memini non ibi perpetuo manendi potestas facta est; quin etiam post proelium Philippense interitumque C. Cassii et M. Bruti L. Iulium Mocillam praetorium et filium eius Aulumque orquatum ceterosque pari ortuna perculsos instituit tueri atque ex Epiro iis omnia Samothraeciam supportari iussit. difficile est omnia persequi et non necessarium illud unum intellegi volumus. illius liberalitatem neque temporariam neque callidam fuisse id ex ipsis rebus ac temporibus iudicari potest, quod non florentibus se venditavit, sed amictis semper succurrit: qui quidem
Serviliam, Bruti matrem, non minus post mortem eius quam florentem coluerit sic liberalitate utens nullas inimicitias gessit, quod neque laedebat quemquam neque, si quam iniuriam Ecceperat, non malebat oblivisci quam ulcisci idem immortali memoria percepta retinebat beneficia quae autem ipse tribuerat, tam diu meminerat, quoad ille gratus erat, qui acceperato itaque hic fecit ut vero dictum videatur: Sui cuique mores Ggunt fortunam hominibus. neque tamen ille prius fortunam quam se ipse finxit, qui cavit ne qua in re iure plecteretur. His igitur rebus effecit ut M. Vipsanius Agrippa, 12 intima familiaritate coniunctum adulescenti Caesari, cum propter Suam gratiam it Caesaris potentiam nullius condicionis non haberet potestatem, potissimum eius deligeret affinitatem praeoptaretque equitis Romani filiam senerosarum nuptiis atque harum nuptiarum conciliator suit non est enim celandu M. Antonius, triumvirum rei publicae constituendae. cuius gratia cum augere possessione posset suas, tam tum afuit a cupiditate pecuniae, ut nulla in re usus si ea nisi in deprecandis amicorum aut periculis aut incommodis. quod quidem sub ipsa proscriptione per 3 illustres suit nam cum L. Saufei equitii Romani, aequalis sui, qui complures annos studio ductus philosophia habitabat Athenis habebatque in Italia pretiosas possessiones, tresviri bona vendidissent consuetudine ea, qua tum res gerebantur, Attici labore atque industria actum est ut eodem nuntio Saufeius oret certior se patrimonium amisisse et recuperasse. idem L. Iulium Calidum, quem post Lucretii Catullique
mortem multo elegantissimum poetam nostram tulisse aetatem Vere Videor posse contendere, neque minus virum bonum optimisque artibus eruditum, post proscriptionem equitum propter magnas eius Africanas possessiones in proscriptorum numerum a P. Volumnio,
68쪽
praefecto labrum Antonii, absentem relatum expedist. quod in praesenti utrum ei laboriosius an gloriosius fuerit, difficiis est iudicare, quod in eorum periculis
non secus absentes quam praesente amicos Attico eSSe curae cognitum est.
l Neque vero ille minus bonus pater familias habitus est quam civis nam cum esset pecuniOSus nemo illo minus fuit emax, minus aedificator neque tamen non inprimis bene habitavit omibusque optimis rebus usus est. nam domum habuit in colle Quirinali Tamphilianam, ab avunculo hereditate relictam, cuius amoenitas non aedificio, sed silva constabat ipsum enim tectum antiquitus constitutum plus salis quam sumptus habebates in quo nihil commutavit, nisi si quid Vetustate coactus est usus est familia, si utilitate iudicandum est, optima, si sorma, Vix mediocri. namque in ea erant pueri litteratissimi, anagnostae optimi et plurimi librarii, ut ne pedisequus quidem quisquam esset, qui non utrumque horum pulchre facere posset, pari modo artifices ceteri, quos cultus domesticus desiderat, apprime boni neque tamen horum quemquam nisi domi natum domique factum habuit quod est signum non solum continentiae, sed otiam diligentiae nam et non intemperanter concupiscere, quod a plurimis videas, continentis debet duci, et potius industria quam pretio parare non mediocris est diligentiae elegans, non magnificus, Splendidus,
non sumptuosus: Omnisque diligentia munditiam, non afluentiam aspectabat supelle modica, non multa, ut in neutram partem conspici posset nec praeteribo, quamquam nonnullis leve visum iri putem, cum inprimis lautus esset eques Romanus et non parum liberaliter domum suam omnium ordinum homines invitaret, non amplius quam terna milia peraeque in Singulos menses ex ephemeride eum expensum Sumptui serre solitum atque hoc non auditum, sed cognitum praedicamus Saepe enim propter familiaritatem domesticis rebus interfuimus. XXV. ATTICUS. M-l6
Nemo in conv1V1 eius aliud acroama audivit quam 14 anagnosten, quod nos quidem iucundissimum arbitramur; neque umquam sine aliqua lectione apud eum cenatum est, ut non minus animo quam ventre comvivae selectarentur: iamque eos vocabat, quorum 2 mores a suis non abhorrerent. cum tanta reuiuasi facta esset accessio, nihil de cottidian cultu mutavit nihil de vitae consuetudine, tantaque usus est moderatione, ut neque in sestertio viciens, quod a patre
acceperat, parum se splendide gessoris Aquil so stertio centiens afluentius vixerit, quam iustituerat
habuit hortos, nullam suburbanam aut maritimam sumptuosam vallam, neque in Italia, praeter Arret, num et Nomentamum, rusticum praedium, omnisque eius pecuniae reditus constabat in Epirotieis his binis possessionibus ex quo cognosci potest usum
Mendaeium nequo dicebat neque pati poterat 15ltaque erus comitas non stas ovoritat si u6gra alas sane facilitate, ut dimetis osssit intollhe et
utrum eum amica magis vererentur an amarent quidquid rogabatur, religiose promittebat, quod non libe
tanta erat cura, ut non mandatam, sed suam rem ubcleretur agere numquam suscepti negotii eum noditaesum est suam enim existimationem in ea re agi
putabat, qua nihil habebat carius quo fiebat ut om ania Ciceronum M. Catonis, Q. Hortensii, A. Torquati,
multorum praeterea equitum Romanorum negotia procuraret ex quo indicari potest non inertia, sed iudicio iugisse re publicae procurationem. Humanitatis vero nullum afferre maius testimo- 16mum possum, quam quod adulescens idem seni Sullas tint cundassimus, senex adulescenti M. Bruto, cum
69쪽
aequalibus autem suis Q. Hortensio et M. Cicerone sic vixit, ut iudicare difficiis mit cui aetati duerit aptissimus quamquam eum praecipue dilexit Cicero, ut ne frater quidem ei Quintus carior fuerit aut miliarior ei rei sunt indicio praeter eo libros, in quibus de eo lacit mentionem, qui in vulgus sunt editi, sedecim volumina epistularum, ab consulatu eius usque ad extremum tempus ad Atticum missarum: quae qui legat, non multum desideret historiam com textam eorum temporum sic enim omnia de studiis principum, vitiis ducum, mutationibus rei publicae perscripta sunt, ut nihil in eis non appareat et facile existimari possit, prudentiam quodam modo esse divinationem non enim Cicero ea Solum, quae ViVO Se
acciderunt, sutura praedixit, sed etiam, quae nunc usu veniunt, cecinit ut vates.l Do pietate autem Attici quid plura commemorem cum hoc ipsum vero gloriantem audierim in funere matris suae, quam extulit annorum nonaginta, cum ipse esset Septem et sexaginta, se numquam cum matre in gratiam redisse, numquam cum sorore fuisse in simultate, quam prope aequalem habebat quod est signum aut nullam umquam inter eos querimOniam intercessisse, aut hunc ea fuisso in suos indulgentia, ut, quos amare deberet, irasci eis nefas duceret neque id fecit natura solum, quamquam Omnes ei paremus, sed etiam doctrina nam principum philosophorum ita percepta habuit praecepta, ut iis ad vitam agendam, non ad ostentationem uteretur. 18 Moris etiam maiorum summus imitator fuit antiquitatisque amator, quam adeo diligenter habuit cognitam, ut eam totam in eo volumine Xposuerit, quo magistratus Ordinavit. nulla enim lex neque pax
neque bellum neque res illustris est populi Romani, quae non in eo suo tempore sit notata, et, quod difficillimum fuit, sic amiliarum originem subtexuit, ut
111scere. secit hoc idem separatim in aliis libris, ut s
Bruti rogatu Iuniam familiam a stirpe ad hanc aetatem ordine enumeraVerit, notans, quis a quo ortus
quos ignores quibusque temporibus cepisset L pari modo Marcelli Claudii Marcellorum, Scipionis Cometii et Fabii Maximi Fabiorum et emiliorum quibus libris nihil potest esse dulcius iis, qui aliquam cupiditatem habent notitiam clarorum virorum ' figit poetae quoque, credimus, ne eius e era esset u vitatis. Jamque Versibus de iis, qui honore rerumque gestarum amplitudine ceteros populi Romani praest, terunt, exposuit ita, ut sub singulorum imaginibus facta magistratusque eorum non amplius quaternis quivisve versibus descripserit: quod vix credendum
sit tanta' rem tam inreviter potuisse declarari. est etiam unus liber Graece consectus, de consulatu Ci
Hae hactenus Attico vivo edita a nobis sunt 19
nunc, quoniam fortuna nos superstites ei esse voluit reliqua persequemur et, quantum potuerimus, rerum' exemplis lectores docebimus, sicut supra significavimus, Suo cu1que mores plerumque conciliare fortunam. namque hic contentus ordine equestri, quo erat Ortus, 2
in affinitatem pervenit imperatoris divi filii, cum iam ante familiaritatem eius esset consecutus nulla aliare quam elegantia Vitae, qua ceteros ceperat primcipes civitatis dignitate pari fortuna humiliores tanta aerum prosperitas Caesarem est consecuta, ut nihil ei non tribuerit ortuna, quod cuiquam ante detulerat et conciliarit, quod nemo adhuc civis Romanus quivit consequi nata est autem ttico neptis ex Asrippa cui virginem filiam collocarat. hanc Caesar οῦ amniculam 1. Claudio Neroni, Drusilla nato, privigno
suo, despondit quae coniunctio necessitudinem eorum sanxit, familiaritatem reddidit frequentiorem quam-20 quam ante haec sponsalia non solum, cum ab urbe abeSSet, numquam ad suorum quemquam litteras misit.
70쪽
quin Attico scriberet, quid ageret, inprimis quid logeret quibusque in locis et quamdiu esse moraturus, sed etiam, cum esset in urbe et propter infinitas suas Occupationes minus Saepe, quam vellet, Attico frueretur, nullus dies temere intercessit, quo non ad eum scriberet, cum modo aliquid de antiquitate ab eo requireret, modo aliquam quaestionem poeticam ei proponeret. interdum docans eius Verbosiores eliceret epistulas ex quo accidit, cum aedis Iovis Feretrii in Capitolio, ab Romulo constituta, vetustate atque incuria detecta prolaberetur, ut Attici admonitu Caesar eam reficiendam curaret neque vero a M. Antonio minus absens litteris colebatur, adeo ut accurate ille ex ultimis terris, quid ageret, curae sibi haberet cedi
tiorem sacere Atticum hoc quale sit, lacilius existimabit is, qui iudicare poterit, quantae sit sapientiae
eorum retinere usum benivolentiamque, inter quos maximarum rerum non solum aemulatio, sed Obtrectatio tanta intercedebat, quantam fuit incidereJ
necesse inter Caesarem atque Antonium, cum e uterque principem non solum urbis Romae, sed orbis ter
21 ali modo cum septem et septuaginta annos complesset atque ad extremam senectutem non minus dignitate quam gratia fortunaque crevisset multas enim hereditates nulla alia re quam bonitate consecutus est tantaque prosperitate usus esset valetudinis, ut annis triginta medicina non indiguisset, nactus est morbum, quem initio et ipse et medici contempserunt: nam putarunt esse tenesmon, cui remedia celeri sa- ciliaque proponebantur in hoc cum tres menses sine ullis doloribus, praeterquam quos ex curatione capiebat, consumpsisset, subito tanta vis morbi in imum intestinum prorupit, ut extremo tempore per lumbos 4 fistulae puris eruperint atque hoc priusquam ei accideret, postquam in dies dolores accrescere sebresque accessisse sensit, Agrippam generum ad se arcessi
iussit - cum eo L. Comelium Balbum Sextumque Peducaeum. hos ut venisse vidit, in cubitum innixus 'quantam' inquit curam diligentiamque in valetudine
mea tuenda hoc tempore adhibuerim, cum Vos testes habeam, nihil necesse est pluribus verbis commemorare. quibus quoniam, ut spero, satisfeci, me nihil reliqui secisse, quod ad sanandum me pertineret, reliquum est ut egomet mihi consulam. id vos ignorare nolui: nam mihi stat alere morbum desinere. namque
his diebus quidquid ibi sumpsi, ita produxi vitam,
ut auxerim dolores sine spe salutis quare a vobis peto, primum ut consilium probetis meum, deinde ne frustra dehortand impedire conemini.'Hac oratione habita tanta constantia vocis atque 22 Vultus, ut non ex vita, sed ex domo in domum videretur migrare, cum quidem Agrippa eum flens atque 2 Osculans oraret atque obsecraret, ne id quod natura cogeret ipse quoque sibi acceleraret, et, quoniam tum quoque posset temporibus superesse, se sibi suisque rese aret, preces eius taciturna sua obstinatione F pressit. sic cum biduum cibo se abstinuisset, subito alabris decessit leviorque morbus esse coepit. tamen
propositum nihilo setius peregit itaque diae quinto, postquam id consilium cinierat, pridie kal. Apriles
Cn. Domitio C. Sosio consulibus decessit. elatus est 4 in lecticula, ut ipse praescripserat, sine ulla pompa sineris, comitantibus omnibus bonis, maxima vulgilaequentia. sepultus est iuxta viam Appiam ad quintum lapidem in monumento Q. Caecilii, avunculi sui.