장음표시 사용
31쪽
non impari, carere vellet, illi suadebat id iaciebat, quoniam argumentum Graeca elegantia dignum, totque pictoribus adeo desiderabile nactus esset, cui ingenio suo satisiaciendum ) sibi esse videbatur. In Sophonisbae vero moribus & satis delindiandis non tantum a gravitate historiae priscae recessista videtur, verum in pingendis amoribus animisque consiliis ob amo, rem diu suspensis habitis, in tenerrimis laudem sensibus, in vera
natura aro tantuna ejusmodi reperiundis, ita totus suisse bdetur, utrae bellorunt Rhiasi casuum gravissimorum momentorum, ut & scribendi generis, quod Livii praecipue esset, ut lectorum quasi, suiqtie tantum non dicas oblitum, Argumentum externae & tragicae cujusdam fabulae vi agere voluit, ut lectores, ut omnes, qui jam vidissent, quid in loquio de orationibus posset, etiam cogno Icerent, quid poesi scenica, si illi se dare voluisset, effecturus suisse videretur. Duplex quasi fabulae argumentum peragere voluit. Alterum Syphacis, Sophonisbes alterum Syphax imperioso Carthaginis molimine, crudelitate, tandem fractis Poenorum in Hispania QSicilis,
I laetiisse sibi omnino in liae adumbratione mortim P. Scii ionis videtve Livi ;sperasseque halteraiotis sinui narrationem vivi soani in omni lim legentium animos exserturam Tauritultis, tamque variis di gravibus interjectis rebus, Scipionem eundem fili Omnes ita mirati assuevelamus, iit cui nihil humani, nihil divini quasi uita reniti nimis arduiim, quo Ora uetus eniteretur, Fidem sine ipsi Seii ii, iii ha inus, si ad Masili illam esse ita praedicat: M. qui nulla earum, virtus cst, propic quas appetendus tibi visus sim, qua ego aeque atque telia peranti continentia libidiniim loriatus situri n. Io.
14. Dis est, qui hic Livii ipsi iis testi inolitum desideret Diei tamen in historie per ita: o foediora haec tam orin nuptiae Matini Iiani liue a Sor hon ben videbantur Scipioni, quod ipsim in Hispania avrarem ullius forma pepu&rat capti istae. Mippe haec non situ una dixit Scipio, qui dea iis ae sibi se semper continent Issi multi approbaverat, sed Livius illa commeo moranda putat, ut narrationem bellai di suo aevo acceptissimam hic histo.
32쪽
' labantibus in Italia rebus permotus, sese ad rationes Romano rum adplicaverat. Comitate P. Scipionis, blanditiis ejus, quippe qui Numidarum regis caussa inasticam erat eum paucis navibus & comitibus transgressus, quique alloquio Wipsum hostium imperatorem stupore Madmiratione tanti viri percelleret, omnesque mortales caperet, ita huic viro fuerat devinctus, ut hospitio, tum societate, deinde perpetuo nuntiorum literarum commercio per plures annos ita Romano mansisset addi his, ut Poenus ipse desperaret, Syphacem unquam ab his partibus iri retractum. Λsdrubal vero per eosdem annos filiam sorimis ingenio simul commendatam ita educaverat, ut omnibus muliebris ingenii blanditiaeque artibus imbueretur quibus, cuic inque olim nuptura foret, ita eum sibiis caussae, sectaeque, paribbusque sitis devincire posset, ut qui vi insuperabili constringeretur Eandem ut Poenam δε quod plus est ut Barcinam odium contra Romanos inter praecepta de inmtuta domus sitae imbibisse facile nobis fingemus. Fingamus praeterea, hanc Sinphonis n. id filiae nomen, Masinissam iuvenem, rariibiis equestribus, corporis agilitate pmnibus, Tam virtutis, in auctoritate apud suos plurimis superiorem, illi unquam fuisse visum, absque ea adamatum Quod studium, quum tegendum esset, quumque adversi Masmissae rebus, iuga & exsilio ejus ita augeretur, ut si per illam stetisset, nulli alii quam huic viro sese uncturam crederes in studiorum in ea mira comflictatio, dum imis sensibus huic sese addixisset, ut civis vero Carthaginiensis ab eodem sese prorsus sejungere, illum pro alima de hoste habere deberet, qui sese Romanis dedidisset, quique in iis castris esset, quae Carthaginem oppugnatum jam in Λsticam trajecissenti Maec studia contraria Sophonisbon siispensam tenent. Hic nodum videas, quem tempora vel casus aliquis repens modo viderentur solutura: In eo cardine cuneta verti Casus isse tandem adest Syphax selum suos fines tu. eaturus in armis est, caeterum fingatur *ectator securus belli, quod jam intemecione alterutram partem deleturum videbatur.
33쪽
Asdrubal, qui videret, quoeunque syphacis opes, studium c
copiae incubuissent, eo victoriam sequutumiin, quique nosset Syphacem, jam accesm iditate in vimnem, cujus fama Africam impleret, Mis Numidam praeter omnes barbaro e sum esse in Venerem, Dimnem ab Cari vine arcessit, ejusque in Masinissam amorem ut pater, ut Barcinus Barcinam tandem os sicii patriae debiti Wiis rationibus vincit, quae ex metu ne patria interiret, vim in re stam alias nobilemque mentem nan cisterentur. Maturantur nuptiae aerengum recenti amore Mur, iam toler e jam uxor non modo blanditiis satis nune potentibus ad avimum amantis, sed pretibus F misericordia, labefactat, tandem plena lacrimarum obtestansque, ne patrem sillum patriam que proderet, impellit Syphax copias suas exercitui Asdrubalis adjungit, aggreditur uterque Romana castra, lagantur, sunduntur, deletisque omnibus copiis capitur a insuavia Laelioque Syphax, capitur & misera nova nupta, ab illo, quem amtea tacita amaverat. Num hic nodum, vindice dignum, num
πωπετε e inveniant, num re per mensium mediorum intervallum inter se disjunctas in unius diei spatium coarctare detur; quis deinde vitae Syphacis QSophonisbe exitus conveniem ter tragicae fabulae recte constituatur, periti talium viderint. Rei quoquo modo ante oculos spectatorum peragendae malinriam, personas, veros hominum mores, colores immo quos. dam scenae proprios a Livio non nequicquam petieris. Longe vero opportunius, is omni parte consumma lius argumentum Sophonisbae ipsius a Livio narrata extrema, videas. rgumentum sabaeae, qualis Iacobo ThompQn, vel alio quovis inter recentiores artifice recte in scenam vocaretur. qualis nostris hominibus cum studio spectaretur. Illud Livius noster non tantum delinearit; sed & pro modo ejus aevi aptissime concinnavit. Audiamus ipsum: Syphax, dum obequitat turmis si indore, si periculo suo fugam sistere posset equo graviter icto, effusus opprimitur, capiturque: vivus Iaetum ante omnes
34쪽
Is rex jam ab ipsis Romanis celebratur studio illlim visendi, misericordia, vocibus, acclamationibus: Mannitudin ejus, a mae gentis, quisque spectator addis Illum esse regem, cujus
tantum majestati duo potentissimi in terris tribuerint populi Romanus Carthaginiensisque , ut Scipio imperator suus ad ambcitiam ejus petendam, relie a provincia Hispania exercituque: duabus quinqueremibus in Africam navigaverit Asdrubal, Oenorum imperator, non ipse modo ad eum in regnuin Venerit, sed etiam filiam ei nuptum dederit. abuisse eum uno tempor . in potestate duos imperatores, Poenum Romanumque Sicut ab Diis Limmortatibus pars utraque hostiis mactandis pacem p isset, ita ab eo utrimque pariter amicitiam petitam. Jam tantas habuisse opes, ut Masinissam regno pulsum eo redogerit, ut vita ejus fama mortis latebris, seriarum modo in silvis
rapto Viventis, tegeretur: Si haec extrema Masinissam ad eum praesentem, si alia Laeli una tribunosque, utrumque igitur hostes magnifice de eo praedicantes sacias quid expositioni ad imbuendos admiratione & misericordia viri istius, qui caput sabulae est, animos de re tum credas Et si ne illa quidem satis Matinissae ensium, vim mentis, pertinaciamque exposuerint, fingas illum lipprimentem omnes victoris, ultoris sensus, ut plena coque splendidiori victoria potiatur: addas si ex auctore , , Cirtha caput regni Syphacis erat ad hanc capiendam Omnis nobilis juvenis impetus sertur rhsis quidem Masinissa ad Laelium dicere nihil esse in praesentia pulchrius, quam Victorem, recuperatum tanto post in tervallo patrium invisere regnunt sed tam secundis, quam advertis rebus non dari spatium ad cessandum. Si se Laelius cum equitatu vinctoque Syphace Cirtham praecedere sinat, trepida omnia metu se oppressuium: Laelius assentitur. Haec Syphacem, Laelium, Masinissam, reliquosque praeter P. Scipio
Nonne irae tragico inisti spiriti piolata videritur quidem ab iis, qui non nisi testes essent
35쪽
nisin Sophontinae reliquis tussibus reservandas peti as, satis manifestatura videntur; expositioni igitur staffecerimi Masinis praegressus Cirtham evocari ad colloquium principes Cirthensium lubet. Sed apud ignaros regis casus, neque quae assta essent promendo, nec minis, ne sinulendo, aut valuit, quam rex vinctus in coluptastum datus est. Tum ad spectaculum tam foedum comploratio orta: partim divore moenia sunt deserta, partim repentino consensu gratiam apud victorem quaerentium patefacta portae. Neque Sophonisbe adversatur. Ex captivi mariti aspei tu intelligit res patriae perditas, nequicquam sese desertam, idque aetatis seminam tentaturam patriae defensionem. Jam de se, suoque tantum decore cogitat. Captivam se, Romam trahendam, id detestatur. Succurrit illi, Masinissam etiam Africanum esse;
fuisse tindem misertim, exsulem, tantum non aptum sue-
currit ejusdem magniis nobilis animi imago viri istius, quem olim cum omnibus uerat mirata, quem tacitain omnibus se
sensumque celans ainaverat. Inde spe nascitur, fore ut Menem, gentilem, vacuum praeterea non nequicquam aggrediatur, suoque affectui in nobile pectus, idque post victoriam aper.
tius viam aperiat. Inturea se Masinissa praesidi circa portas opportunaque moenium dimisso, ne cui iuga pateret exitus, ad regiam γcupandam citato vadit equo. Intranti vestibulum in ipso limbue Sophonisba uxor Syphacis, filia Asdrubalis Poeni, occurrit; quum in medio gmiue armatorum Masinissam insignem, quum armis, istum Ceter habitu, conspexisset regem esse id quod erat rata, genibus advoluta eius: Omnia quidem, im quit, ut posses in nos, Di tibi dederunt, virtusque &- licitas tua. Sed si eaptivae apud dominum vitae necisque suae vocem supplicem mittere licet, si genua, si ictricem attingere dextram, precor quaesoque per majestatem regiam, in qua paullo ante nos quoque fuimus per gentis Numidarum nomen, quod
tibi cum Syphace commune fuit, per hujusce regiae Deos, qui te melioribus ominibus accipiant, quam Syphacem hinc mise-
36쪽
mus, de captiva statuas, neque me in cujusquam Romani sinperbum ac crudele arbitrium venire sinas. Si nihil aliud quam Syphacis uxor fuissem, tamen Numidae, atque in e dem, cumrastica geniti, quam alienigenae Menem fidem experiri mallem Quid Carthaginiensi ab Romano, quid filiae Asti. balis timendum sit, vides. Si nulla alia repotes, morte me ut vindices ab Romanorum arbitrio, oro obtestorque Forma erat insignisin florentissima aetas, itaque quum modo dextram amplectens, in id, ne cul Romano traderetur. fidem exposceret, propiusFe blanditias orati esset, quam preces; non in misericordiam modo prolapsus est animus victoris, sed ut est genus Numidarum in Venerem praeceps amore captivae victor captus, data dextera in id, quod petebatur, obligandae fidei, in regiam concedit Institit deinde reputare secum ipse, quemadmodum rumissi fidem praestaret Quod quum expediri non posset ab amore temerarium atque impudens mutumnae eonsilium. Nuptias in eum ipsum diem repente parari jubet, ne quid relinqueret integri aut Laelio, an ipsi Scipioni consulendi velut in captivam, quae Masinissae iam nupta foret.
Sic Iaeta omnia, praeterquo spem procedentia, temp. statem ingruentem ab oculis removent, tragicaque omnino lanimos, mox in alia omnia rapiendo male firmant, praeparant contra ad eo faciliorem perturbationem. , Factis nuptiis,
supervenit Laelius: in adeo non dissimulavit improbare se laetiun, ut primo etiam in Syphace de ceteris aptivis de. triatam eam toro geniali mittere ad Scipionem conatus sit, victus deinde precibus insinissae orantis, ut arbitrium, utrius regum duorum fortunae accessio Sophonisba esset, ad Scipionem reiiceret misso Syphaces captivis, ceteras urbes Numidiast, quae praesidiis regiis tenebantur, indiuvante asinissar estis
in scenaein temporis compendium sectas, unitatique sabulae consulas, haee scilicet omnia in horarum aliquot spatium sunt cogenda; δε insinissae animus a voluptatis mollitudine
37쪽
quasi revoratus, herum aeribus4 serocibus bellicis motibus &
consiliis totus pateat. Simul P. Scipionis auctoritas Mimago, quasi u ismoris I utis summo templo affulgens, verum ob versetur mentiminiustia, illumque aliquantum sibi Qexer. citae reddat. Tum frigoris quid aqvae amantium semiliaritati offusum Sophoni a caput desperationis atra umbra jam cir
Tum cena in castra P. Scipionis, quippe quae propius interea admota tibi fingas, translata Gravis, majestatis olim plena Syphacis persona, nefarium Massiussaein Sophonis. bes connubium P. Scipioni prodit. Quippe cui ad Scipionem
admisso non alia sere excusatio relicti, quam ut graviorem culpam in Sophonisbe transferat. um ille, peccasse quidem sese, atque in isse, fateba. tur. Sed non tim demum, quum arma adversus populum Romanum cepisset exitum sui furoris suisse, non principium. Tunc se insanisse, tum hospitia privatain publica laedera inu- .nia ex animo ejecisse, quum Carthaginiensem matronam domum acceperit. Illis nuptialibus facibus regiam conflagrassa suam illam furiam pestemque omnibus delinimentis animum suum avertisse atque alienasse nec conquiesse, donec ipsa munibus suis nesaria sibi arma adversus hospitem atque amicum indueriti Perdito tamen atque afflicto sibi hoc in miseriis sola.tii esse, quod in omnium hominum inimicissimi sibi domum ac penates eandem pestem ac furiam transisse videati equo prudentiorem, neque constantiorem Idasmissam, quam Syphacem esse, etiam juventa incautiorem, certe stultius illum atque intemperantius eam quam se duxisse. Haec non hostili modo odio, sed amoris etiam stimulis, amatam apud aemulum emens, quum di xisset; non mediocri cura Scipionis animum pepulit, radem criminibus, raptae prope inter arma nuptiae neque consulto, neque expectato Laesio, faciebant tamque praeceps festinatio, ut quo die captam hostem vidisset, eodem matrimonio metam acciperet, ad penates hostis sui nuptiale sacrum conficeret, eo foediora a haec
38쪽
haec videbantur seipioru quod ipsum in inspania iuvenem
nullius sorma pepulerat captivae Haec secum volutanti iam lius ac Masinissa supervenerunt; quos quum pariter ambos libenigno vultu excepisset, δε egregiis laudibus stequenti prae
Haec convenientissime per nae Romani, qui prorsus supra muliebres curas elatus, apud quem amatoriis rebus plane non locus relinqueretur convenienter rauci & victori, nonnisi summa quaeque animo praesumenti Civili cura ante imius angi, ne perditum se ipsum iret Masinissa, neve & caussae Romanae iste oriae postea deesset hAbductum in secretummassinissam sic alloquitur Aliqua te existimo, Masinissa, intuentem in me bona, principio in Hispania ad jungendam mecum amicitiam venisse, postea in Africa teipsum, spesque Omnes tuas in fidem meam commisisse. Atqui nulla earum virtus est, propter quas appetendus tibi visus sim, qua ego aeque atque temperantiain contineritia libidinum gloriatus suerim. Hanc te quoque ad cetera tuas xi mias virtutes, Masinissa, adjecisse velim. Non est, non milii crede tantum ab hostibus armatis aetati 3strae peliculum, quantum ab circumfusis undique voluptatibus. Qui eas sita temperantia renavit ac domuit, ne multo majus decus, majoaremque victoriam sibi peperit, quam nos Syphace victo habeamus. Quae me absente strenue ac sortiter secisti libenter Reommemoravi, memini, cetera teipsum reputare tecum quam me dicente, erubescere malo. Syphax populi Romani auspiciis victus captusque est. Itaque ipse, conjunX, regiatim, ager, oppida, homines, qui incolunt, quicquid denique Sy. phacis suit, praeda populi Romani est: regem conjugemque ejus, etiam si non civis Carthaginiensis esset, etiam si non patrem ejus imperatorem hostium videremus, Romam oporteret mitti ac senatus populique Romani de ea judicium atque arbi trium esse quae regem nobis socium alienasse, atque in arma egisse praecipitem dicatur Vince animum, cave desomnes
39쪽
multa bona uno vitio, tot meritorum gratiam majore culpa, quam caussa culpae est, Oretumpas. Jam extremim actum iri facile expeditum quisque tacitus
intelliget, qui mores personis adhuc tri QS, earumque praesentcm conditionem non ignorat. '.
' Masinissae haec audienti, non rubor solun suffusus, sed
lacrimae etiam obortae: riuum, se quidem in potestate suturum imperatoris dixisset, orassetque eum, ut quantum reismoret, fidei suae temere obstrictae consuleret, promisisse enim, sese in nullius potestatem eam traditurum, ex praetorio in tabernaculum lium confusus concessit. Ibi arbitris remotis, quum crebro suspirio, gemitu, quod facile ab circumstantibus tabernaculum exaudiri posset, aliquantum temporis consumsisset ingenti ad postremum edito gemitu, dum e servis vocat, sub cujus . custodia regio more ad incerta fortunae venenum erat, mistum in poculo ferre ad Sophonisbam jubet, ac suitu nunciare Masinissam libenter primam ei fidem praestaturum suisse, quam vir uxori debuerit. Quoisam arbitrium ejus, hi possiuat, adimant, secundam fidem praestare, ne viva in potestatem Romanorum veniat. Memor patris imper toris, patriaeques duorum regum, quibus nupta fuisset sibi ipsa consuleret. Hunc nuncium, ac simul venenum serens, minister, quum ad Sophonisbam venisset, Accipio, inquit, nuptiale munus nec ingratum, si nihil majus vir ixori, praestare potuit. Hoc tamen nuncia melius me morituram suisse, si non in stinere me nupsissem non locuta est serocius, quam acceptum poculum, nullo trepidationis signo dato, impavide hausit. Quod ubi nunciatum est Scipicti, ne quid aeger animi sero juvenis gravius Ousuleret, adcitum eum extemplo nunc solatur; nunc, quod temeritatem temeritate alia luerit, tristioremque rem quam necesse fuerit, secerit, leniter castigat.
Quae sequuntur ea Romanae sabulae convenientiora facile reperias, quippe quae pompam spectaculum desiderat. Nos, qui quae remota ab oculis, intus in pectore fiunt, malumus,
40쪽
illis stella supersederemus. Postero die ut a praesenti in tu, averteret animum ejus, in tribunal escendit: istincionem asvoeari jussit. Ibi Masinissam primum regem appellatum, exb isque ornatum laudibus, aurea corona, aurea patera, sella curuli, scipione ebumeo, toga picta, palinata tunica donat. Addit verbis honorem, Neque magnificentius quicquam triumpho apud Romanos, neque triumphantibus ampliorem eo ornatu esse, quo unum omnium externorum dignum Masinissam populus Romanus ducat. Laelium deinde, ipsi im collaudatum, aurea corona donat, tali militares viri, prout a quoque navata Opera erat, donati. His honoribus mollitus regis animus, ere flusque in spem propinquam, sublato Syphaee, omnis Numidiae potiundae. λ Num aequales Livii illi concesserint argumentum proprie domesticum civile sic peragere, quid acutissimi eorum de tali tiarratione judicarint, vel ex Quinctiliano ' intelligere datur, qui recte sane sirum vique propositam esse legem, immmique decorem pronuntiat, vitandumque ducit, ne in oratione poetas historicos, neque in horum operibus Oratores imiteris. Inter nos ulla ne invidia sit, ingenio nonnunquam sic indulsisse, utrilia esibi inserendi locus non detur, ubicunque addideris, dummodo senium seriant, pulchra habeantur ΘSed alias Livius tantum non indulget ingenio, ut quam sae
n Aliud itidem externum regium, tragieumque igitur vere arguinentum per git Livius, dum aemularioi emis invidiati Persei Deilietrii extreinois ruin Macedonteae stirpis principuin, de regno Macedoniae coneertationes. vere Thyesteam scenain, iterat. Si longam, quippe, inde a e 3 per und viginti libri vadragesiui capita decurrentem narrationei spectaveris, sane non eredes, Livium, iezin moribus ad naturam apte manifestandis, nee inserisibi orationibusque euique dandis, nee in ulla re sibi argumentoque deis fuisse. Ut levissimorum tantum exemplum addain; nonne epiphonem tra-gie eloquii quid habet: Ita innoxius adolescens quum in eo ne simplici quidem genere mortis contenti inimici fuissent, interlicitur 3 'DInstit. L. Io c. a.