장음표시 사용
11쪽
I. Quibusnam litterarum studiis C. Corn. Tacitus imbutus fuisse videatur et quam rationem in ea re Secutu Sit, MXPOSuit JOH. TIRON. - a Schulnachrichrictiten vom DIRECTOR.
12쪽
13쪽
0uibusnam litterarum studiis C. Corn. TaeituSimbutus fuisse videatur et quam rationem
Ex ingenti scriptorum, qui res Romunas litterarum montirnentia prodiderunt, numero nemo rat, quem merito quis C. Cometio Tucito anteponat. Muret Orat. II, 6.
larorum virorum xistimatio ut primum ex temp0rum condicionibus, . tum moribus et studiis, deinde alii quibusdam rationibus pendet, ital Taciti quoque ingenium non tam singulis ex partibus quam potius universa contemplatione instituta elu Bi vera eius indoles a natura non semper probe et plane intellegi 0test ex singulis iudiciis, quae de ipso facta sunt, cum hoc modo Virtute raro recte aestimentur. Iam vero si Taciti litterarum studia et rationem, quam in ea re Θ-eutus sit, in univerSum autem ingenium, quo valuit, penitu cognoscere 'olumus, multum an refert, ut antea intellegamus, qua disciplina tunc
14쪽
temporis pueri imbui soliti sint et qua ipse usus eas videatur. iuvat pauca praesari
D Taciti educatione et institutione.
Taeit educatio et institutio quae fuerit, partim ex ipsius partim ex Ρlinii minoris scriptis docemur, qui intimus eius amicus sociusque erat et
Iam quod genere nobili natus erat Tacitus neque minus ex discendi cupiditato et nimio studiorum ardore magna diligentia et cura ad eius institutionem adhibita fuisse videtur, quae, cum placidi et casti more ei tamquam innati essent, eo selidius processit - Antiquitus enim Servatus mos erat inprimis a maioribus Romanorum ordinibus, ut parentes et pr0pinqui multum conferrent ad 0gnatorum c0nSanguineorumque rationem educationis et institutionis, id quod excepti dumtaxat nonnullis gentibua Τacite quoque aetate valebat. ater enim fumilia Semper operam dabat, ut liberorum et corp0ris et animi aluti consuleret huius patriae curae Tacitum minime expertem suiSSe putabimuS. ater eiuS, eque RomunuS, qui Belgicae Galliae ratione procuravit, y non Solum sermonia Latini et Graeci, sed etiam barbari, qui digebatur, peritus fuit, cum alterius scientia in homine erudito per Se intellegeretur, alterum autem in munere fungendo adeo eum Scire neceSSQ SSet, ut omne intellegeret omnibusque par esset in loquendi facultate. Itaque Sine dubio ilium quoque sermone Graeco et Latino pari modo erudiendum curavit, a quo, ut Quintilianus docet, ' institutio puerilis incipienda est. Multo praeterea maiorem Sermonum Opiam ibi acquisivisse videtur gentium, quae in dicione populi Romani erant aut commercio utebantur, quorum Onnul0 a patre vel a propinquis eum didicisse par est. ec desunt 0rum studiorum multa et praeclara in Scripti eius documenta. Eadem atque Hermonum erat eruditio institutorum gentium. ater enim ilium non S0lum vernaculas, Sed etiam extera res docebat, quarum illaS, Si qui Romanus in patria dignitatem aliquam obtinere cupivit, ante omnia scire debuit neque minus ex magnitudine imperii Romani. quam ex morum legumque varietate atque initimarum
15쪽
eoasu a cinerimumquemque, qui munere aliquo publico fungi et in
to Veram concupisceret, per omnia expertum et magna Scientia mamaque Etudiorum varietate et copia esse par erat. Itaque dubitari non potest, Tacitus iuris peritiam sibi paraverit, lege et instituta maiorum omnesque res Romanorum gesta diligenter cognoverit, quippe cui reprehendenda ideretur inscitia rei publica ut alienae. Quae omnia ut penitus
disceret lilius, pater multum operae Gabat i enim in forum eum deducebat, quatenus, qui tum more et lege erant, licebat Saepenumero factum eSt, ut in urbem et in provincias ductu reS, quae ad rem publicam adminiStrandum pertinerent, cognoSceret. Sed incertum St, num acitu Simili ratione eam viam ingressus Sit, ut, quod appeteret, RSSequeretur, quamquam in nonnullis provinciis, quae imperio Romano nondum plane Subiectae Sent, eum comm0ratum esse verisimile videtur, inprimi in Britannia. Aliae institutionis res, quas pater familia maxime Spectabat, erant arteSquaedam Storiae patriae atque religionis Adult0 iam ad ingenii maturitat mistio primum originem et sortem Stirpi docebunt, deinde, quomodo exstitiSSet et crevisset res publica, postremo, quid praeScriberet religio.
Nobiles enim R0manorum iis, qui eiusdem erant StirpiS, familiarum originem SubteXuerunt, unde facta maiorum et Suboli hereditate relicta iura et ossicia cognoscerent. Religionis autem praecepta, quia multa Simul continebantur, rar ipsi tradebant, Sed plerumque Viro perit0 acciverunt. Atque Tacitum diligenter institutum fuisse et vernacula et extera religionee ea re colligi licet, quod cum multum valeret ad privatam et publicam V1tam neque minus historiae scribendae unu eiu notitiam 90Stularet, miro quodam Studio eam in Scriptis Sui tractatam videmuS uuare Tacitum a Nicet Smyrnaeo, linii minoris magistro, religione inStitutum eSSe verisimillimum est ' Ι enim et philosophiae et lietoricae disciplinae magiaterfuit et ad utroque cognomine Sacerdos appellabatur, cum Du rerum a crarum Solum peritissimus, Sed religionis etiam gentium ad orientem et occidentem spectantium studiosisSimus fuiSSe videretur. .
Itaque, quantum fieri potuit, verisimillimam Taciteae institutionis in ginem assumbrasse mihi conlido, quam inde uberius tractare haud pigebit Quamquam enim nihil sere de eius pueritia traditum St, tamen ex illius temporis condicionibus et usu conicere licet eum diligenter institutum esse ea diSciplina, qua tum pueri imbui olerent. I ducatus erat igitur Veterum more primum in gremio ac sinu matri et imbutus artium honeStarum elementia. Α Graeco deinde sermone incepiSSe eius disciplina Videtur, quoniam non modo Quintilianus aperte illud probavit, Sed etiam Cicero, qui in dialogo de oratoribus tamquam abSolutae educationi n03 Histor. I, 1. ' Plin. epist. VI, 6. Tacit dialog. 15.
16쪽
minatur exemplar, Crassus, alii Graecis exercitationibus optimo ali putabant' patriusque sermo iam per Se puero una discendus erat. 'etiam tenera hac aetate puerorum animo iam litterarum elementis instituere inceperunt R0mani, quod steri noluerunt nisi una cum institutisne morum. Itaque quoniam pS genere acitus ad magistratus capessendos destinatus erat, non St, quod dubitemus, quin a prima iuventute litter rum elementis diligentissime imbutus fuerit omnisque eius educatio eo Spectaverit, ut quam eruditiSSimus et aptissimus ad rem publicam inministrandam Vnderet. .
. Atque primum quidem nammaticam doctus est, quae non mota splendi scribendique expostulabat facultatem, sed etiam recte loquendi scientiam atque enarrationem poetarum comprehendebatq); qua doctrina absoluta in poetarum, philoSophorum, lietorum Scholam miSSu est=), qui Tacitea aetate quodammodo sedes totiua tunc tempori institutioni occupaverunt. Maxime autem id spectabat Tacitus, ut quam optime Sciret Graecam limguam, cum magnam partem et litteri es magiStri Graeci uteretur. Neque solam philoSophiam, Sed cetera quoque urte liberiae ex Graeci potissimum sontibus hausit et diligenter Sine dubio omnia tractavit, quae sibi in foro et re publica versaturo praesidio et ornamento SSent, iuri peritiam, lege et inStituta, universam rerum Romanarum memoriam.' Sed nihil profecto magi curae habuit, quum ut eloquentiae fama emineret, quippe qua cum praeSidium amicis, opem lieniS, Salutem periclitantibus, tum sibi ipsi unam eandemque certiSSimam tum ad Summo honore pararet. Quare credere pur Si eum praestantissimoS, qui tum florerent, eloquentiae praeceptore audiviSSe. Quibus autem locis et a quibus magistris Tacitus primis litterarum elementis imbutus fuisse videatur, nihil fere certi conStat. ostquam pueri exceSSit, Romae eum institutum fuisse putabimus, ubi nobile Romanorum maximam partem versabantur. Ibi actum est, ut linii minoris Iamiliaritate uteretur, qui in domo linii maiori avunculi educatus et u Verginio Ruso tutore institutus erat. Avunculus ' linii minoris, linius maior qui p0Stea per adoptationem later eiu factu erat, neque minus
Iin epist. III, 5 V, 8 VI, 16.
17쪽
eram mulus tutor sine dubio familiariter cum iuvene Tacito vixerunt
. ad excolendum eius animum multum contulisse videntur. Admirabatur enim Plinius maior, vir omnino admirabilis, excellentissimum adulescentis ingenium eique volens ac lubens rectam ac brevem, quae ad rerum SciBmi tiam ferret viam, monatrabat. Quamquam Vero, quibu testimoniis gratum se praebuit, maximam partem seriere, tamen SServata quaedam maximi sunt documenti animi grati. D illiu enim ita et exitu per linium mi norem certior steri cupivit et persaepe Scripti eiu uSu eSt; hunc autem oratione funebri laudavit eiusque facta laudibus celebravit. )Itaque linium et Tacitum non modo amicitiae necesSitudine, Sed
communi etiam studiorum vinculo constricto sutSSe linianae epistulae satis docent. Quattuor fere annos natu minor cum Tacitum propemodum aequalem sibi dicat'), tamen iam aduleScentulu . eum SecutuS S longo, ut ipse ait, Sed proximus intervallo pariterque ei c0niunctu mansit reliquo vitae spatio, ita ut una in studia semper incumberent. Eiu rei permulta
et disertissima habemus linii testimonia. quam me deIectat, inquit, ζ'
quod, Si qua posteri cura no8tri u8quequaque narrabitur, qua concordia, simplicitate lide vixerimus. Erit rarum et insigne duos homines aetate propemodum aequales, non uuiu in litteri nomini - cogor enim de te quoque parcius dicere, quia de me Simul dic Qterum alteriua studia fovisse. quidem adulescentulus, eum iam tu fama gloriaque storeres, te equi, tibi Iongo, sed proximus intervia1 et esse et haberi concupiscebam. Et erant multa clarissima ingenia, sed tu mihi cita similitudo naturae ferebat maxime imitabilis, maxime imitandus vide-haris quo magis gaudeo, quod Si qui de Studii Sermo, una nominamur, quod de te loquentibus statim occurro . Neque verbi tantum hanc necessitudinem studi0rumque Similitudinem laudat, Sed re ipsa utrumque studia mutuo adiuvisse ex eadem epistula patet librum enim quendam a Tacito scriptum remitten ait: Librum tuum legi et, quam diligentissime potui, EdnotaVi, quae commutanda, quae eximenda arbitrarer. Nam et ego verum dicere adsuevi et tu libenter audire neque ulli patientius reprehenduntur, quam qui maxime Iaudari merentur. Nunc a te Iibrum meum eum adnotationibu tui exSpecto iniueundas, o puIchra vie l-
Inde abunde patet magnam fuisse lini et aciti similitudinem in eolendi litterarum Studiis. Ceterum, qua pari erant animorum morumque castitate, 0nc0rdia coniunctiSSimam amicitiam Servabant, ita ut iudicio
18쪽
hominum tamquam plane pares eadem et laude et gloria dele ac nomina eorum quasi litterarum propria, non hominum haberentur te Iam vero quae fuerit Taciti educatio et institutio, ex superium G Sitione, quam tamquam praelationis loco haberi velim, perspici potest. Aede hac quidem materia quoniam satis iam dictum esse videtur, nunc ad . tractanda Taciti litterarum studia me converto. De qua re cum multoruin virorum doctorum multa sint et varia iudicia, omissa concertandi, refellendi contentione, quid mihi maxime probabile videatur, ordine Xy0uam. Atque primum quidem agam de aciti studiis poeticis, deinde de studiis philos0phis, tum de studiis eius rhetoricis, denique de studiis historicis; quae omnia breviter complexus in capite altero, quam rationem Tacitu incolendi litterarum studii secutus Sit, exponere conabor.
19쪽
Qua enim indole ac natura erant Romani, cum rerum Sum maxime Spectarent, in ea quoque studia incubuiSSe eo mani&Stum St, ut, quod Sibi prop0Suerunt, SSequerentur. Cum autem ex moribus et studiis avitas quaedam Romanorum esset propria, a concipiendi rerum imaginibus procul aberant. Quo laetum St, ut poesis ea dumtaxat aetate minu coleretur,
quippe quae Suapte natura perfecte et plane neque do deri nec disci possit et tunc temporis non a poetis ipsis doceretur, Sed qui idem aut grammatici aut phil0sophi aut rhetore ossent. Itaquo dissicillimum est exquisitu, quibusnam veris poesis magistris aditus usus fuisse videatur, nisi forte Saleium Bassum' adiit, cum optimum virum tum absoluti SSimum poetam, et Curiatium aternum, qui ab eloquontia se averterat ad artem poeticam. Erant autem tunc temp0ri R0mae n0nnulli ludi, qui dicebantur, poetici et conventu Studiorum vinculo constrictorum virorum et iuvenum, qui in legenda p0etarum opera et in exercendam poesin incumbebant. Atque cum ex linii minoris epistulis doceamur, quam c0niunctissimu fuerit Suamicitiae cum aliis poeti tum maximo artiali et Silio Italico, hi virine adito quido ignoti fuisse videntur. Quae cum ita sint, Tacitumqu0que ab eius generi studiis haud alienum fuisse crebra in eius scriptis vestigia ostendunt et illa quidem Lucreti et Vergili carmina studiose ab eo lecta et memoriae mandata esse ); sed numradripta eius generi ediderit, id quod linium sedisse scimus, nihil certi conStat, quamquam tenera iuventute in ea quoque re eum occupatum suisse verisimillimum est β).
Dialog. 5, 9, 10 Quintil. inat orat. X, 1 90. Dialog. 2, 5, 9, 10, 11, 13, alii. Plin. epist. ΙΙΙ, 7 et 21 Mart. epigr. 10, 19; acit histor. III, M. Baehr. histor liti. Om. II. g 261, adnot. s. Plin. epist. IX, 10.
20쪽
constat cuiuscunque populi philosophiia duplicem esse aut genui
nam ab ipso procreatam aut alienam aliund petitam. Iam Graecis quidem contigit, ut genuinam philos0phi prius foverent colerentque quam exteram ad summumque fastigium perducerent, cum contra apud Romanos philosophia usque ad Ciceronis aetatem iaceret nec ullum haberet lumen. Quamquam vero Romani progrediente tempore operam dare inceperunt quaestionibus philoaophis, tamen nihil ex se procreaverunt, sed quidquid Graeci vel pervestigatione vel disserendi ratione in philosophia profecerant, in
Suum Sum conVerterunt. Tantam enim assecuti Sunt viri praeclarissimi Socrates, lato Arist0teles persectionem, ut facile omnibus temporibus Specimina et exemplaria prop0ni 0SSint. Neque tantum praeter Scientiam philosophia apud Graeco florebat, Sed qui eruditi SSe cupiverunt, multum utilitatis ex ipsa ceperunt; quin etiam ad vitae Sum multum aluiSSevidetur, qualia erant praecepta ZenoniS, quae tradebantur D si ποικίλη στη, quae dicebatur. Atque illi quidem viri η κυιωλm στοαι, qui Stoici SOS uominabant, dissentiebant ab Epicureis, qui tu vitae tranquillitate felices se esse contendebant. Adademici autem dicebantur, qui latoni praecepta Sequebantur, eripatetici, qui Aristotelem summum auctorem habebant. Sed cum mores et studia R0manorum ceuparet phil0S0phia, quae maxime rerum Sum Spectabat, ea accepta St. Itaque actum St, ut, cum Athenis
Romam venissent rei publicae causa agente tre philosophi, Carneades Ac, demicus, Diogenes Stoicus, Critolaus eripateticus, ibique aliquamdiu de rebus philosophis dissererent, magnum in Romani studium excitarent. Ex illo tempore R0mani phil080phiae operam navare inceperunt; Sed via
ac rati0ne processisse eos in ea re pro natura et moribus eorum cogitari vix potest. Sed quamquam maximam partem in foro VerSabantur neque
phil080phiae studio nisi otii explendi causa laverunt, tamen, quominus lilii
instituerentur ea doctrina, non intermiSerunt. Quae cum ita essent, multi
phil0sophi Graeci Romae peregrinabantur et in domibus Scipionum aliorumve benignissime excepti aut privatim aut publice docebaut Τ). Iam vero si quaerimus, quinam fuerint Taciti manstri philosophiae, et ex ipsius et ex linii minoris scriptis apparet utrumque discipulum fuisse Musonii Rufi Stoici, soceri Artemidori, eiusdem, quem linius primum aetat maturiore praeter Euphratem St0icum in Syria audivit ' Μusonius Rufus equestri loco natu et aetate iam longius provectus in singulari mult0rum imperatorum erat gratia. Itaque uterque multorum, quitum Roma erant, et Graecorum et R0manorum philosophorum familiari
Τ Saalset G. A. derari ech. Einflus au Ergiehungrandinterrichi in Rom, g. 7 sqq. ' lin epist. I, 10 III, 11. Iacit annal. XIV, 9; XV. 71: histor. III, 81 V, 10 et 40.