장음표시 사용
31쪽
monumenta publica, acta diurna, acta senatus,' orati0nes et epistulas principum, inscriptione 3 in suum Sum convertit. Quibus auto libris historicis et scriptoribus maxime usus suisse vi-
letur, hi sero sunt: si Commentarii Iulii Caesaris'), 0mmentarii Agyippinae, Neronis matris Τ), fasti et commentarii principum , quae Domitius Corbulo' et Licinius Mucianus '' de rebus rienti pr0didere. Ex iis autem, qui pr0prie hi-St0ria ScripSerant, commemorat Aufidium BasSum et Servilium Ν0nianum i),
Annal. ΙΙΙ, 3 Matrem Antoniam non apud auctores, non diurna Retorum Scriptura reperio ullo insigni officio functam ibid. XIII. 31. cum ex dignitate populi Romani repe tum sit res illustres annalibus, talia diurnis urbis actis mandare. Annal. XV, 74 Reperi in commentariis senatus Cerialem nicium, consulem designatum, pro sententia dixisse, ut templum diu Neroni quam maturrime publica pecunia poneretur. Plin. epist. VII, 33, 3 Demonstro itaque, quamquam diligentiam tuam sugere non O8sit, cum sit in publici actis. Annal. I. 1 De comitiis consularibus, quae tum primum illo principe ac deinceps fuere, vix quidquam firmare ausim; de diversa non modo apud auctores, sed in ipsius Tiberii orationibus reperiuntur ibid. VI, 12 Insigne visum est earum Caesaris litterarum initium; nam his verbis exorsus est: Quid scribam Obis, patre conscripti, aut quomodo scribam aut quid omnino non scribam hoc tempore, di me deaeque eiu perdant quam perire me cottidie sentio, si scio. Cf. annal. ΙΙ, 63 V, 2 XI, 24. Histor. I, 99. Imperatorum epistulae commemorantur annal. IV, 9 IV, 40 VI, 6.' Annal. XI, 14 Primi per figuras animalium Aegyptii sensu mentis effingebant
ea antiquissima monumenta memoriae humanae impressa Saxi cernuntur- et litterarum semet
inventores perhibent. Ibid. XII, 53 et fixum est aere publico senatu consultum, quo libertinus sestertii ter miliens possessor antiquae parsimoniae laudibus cumulabatur. s. annal. XII, 24. Histor. IV, 40. Lmaase, praefat. g. XLVII. Germ. 28 Validiores Olim Gallorum res fuisse summus auctorum divus Iulius tradit. s. mc. 13.7 Annal. IV, 53 Id ego, a scriptoribus annalium non traditum, repperi in commentariis Agrippinae filiae, quae Neronis principis mater vitam suam et Mus Suorum OSteris
' Annal. I, 15 Inter quae tribuni plebei petivere, ut proprio Eumptu ederent ludos, qui de nomine Augusti fastis additi Augustales vocarentur. Histor. III, 17 Primus sententiam rogatu Aurelius Cotta consul nomen Pisonis radendum fastis censuit ibid. IV, 40:
petit a Caesare Iunius,auricus, ut commentariorum principalium potestatem senatui saceret, per quos nosceret, quem quiSque ceuSandum poposcisset consulendum tali super re principem respondit. Cf. lin epist. X, 71, 72. Huc etiam reserendum est imperatoris Augusti testamentum eiusque libellum, quo pes publicas sua manu perscripserat Annal. I, 8, 11. Annal. XV, 16 Ceterum Obsegsis adeo suppeditavisse rem frumentariam constitit, ut horreis ignem inicerent contraque prodiderit Corbulo Partho inopes copiarum et pabulo attrit relicturos oppugnationem, neque se plus tridui itinere afuisse. ' Histor. III, 46 Iamque castra legionum excindere parabant, ni Mucianus sextam legionem opposuisset, CremonenSi Victoriae gnarus, Re ne externa moles utrimque ingrueret, si Dacus Germanusque diversi irrupissent adsuit, ut saepe alias, fortuna populi Romani,
quae Μucianum viresque Orientis illuc tulit, et quod Cremonae interim transegimus. D Dialog. 23 Sed vobis utique versantur ante oculos isti, qui Lucilium pro Horatio et Lucretium pro Vergilio legunt, quibus eloquentia Aufidii Bassi aut Servilii Noniani ex comparatione Sisennae aut Varronis sordet.
32쪽
doinde Plinium maiorem ), Vipstanum Messallam', Fabium Rusticum x Cluvium Rusumq), ali 08, qui illorum temporum monumenta ediderunt; ex vetustioribus nominat Sisennam ), Sallustium , Livium Τὸ neque ignoti ei suisse videntur Cassii Severi famosi libelli, annales Cremuti Cordi').
Multos praeterea libro varii generis Tacitum adhibuisse verisimillimum est. Quae omnia satis indicant magnum monumentorum numerum acito suppetivisse. Sed cum munere tamquam Sancto fungatur hist0ricus, dubitari non poteSt, quin acitus, quibu Ructoribus Su est, eorum sidem diligentissime examinaverit, ita ut, ubi de iide eorum anceps, quid verum ac certum SSet, cum pSe reperire non p0SSet, candide id prositeri nunquam mitteret. Ubi rumor populi ac fama diScreparunt a rerum scripto. rum fide, a veris falsa Seiungere Studebat quam diligentissime, omnino autem, quin comperta ex alii iudicii acumine ingeniique, qua valuit, vi et penetraverit et in Suum quaeque locum digeSSerit, qui est, qui dubitet 3 Iam vero quo animo ingenioque acitu uberrimam hanc materiam tractaverit, qua arte et quo pr090Sit Singula comp0Suerit, ut opus persectum omnibusque numeri abSolutum perficeret, breviter Xponamus. Atque primum quidem in eligenda materia trudentiSsimo consili noni Annal. I, 9 Tradit C. Plinius Germanicorum bellorum scriptor ibid. XIII. 20: Plinius o Cluvius nihil dubitatum de fide praefecti reserunt ibid. XV, 3 quod C. Plinius memorat Histor. III. 28 Hormine id ingenium, ulmessalla tradit, an potior auctor sit C. Plinius, qui Antonium incusat, haud facile discreverim. mistor. III. 25 Eo notabilior caedes fuit, quia filius patrem interfecit. Rem nominaque auctore Vipstano essalla tradam. f. ibid. III. 28. δ Fabius Rusticus amicus Senecae, historiae Neronis et fortasse etiam Caligulae Claudiique auctor Agr. 10 Formam Otius Britanniae Livius Veterum, Fabius Rusticus recentium eloquentissimi auctore oblongae Scutulae vel bipenui assimulavere. f. annal. XIII,
20. XIV. 2 XV. 1.3 Annal. XIII, 20: linius et Cluvius nihil dubitatum de fide praesecti reserunt. Ibid.
XIV, 2 tradit Cluvius . . . . et inferius: sed quae Cluvius eadem ceteri quoque auctoregprodidere. Histor. III, 5 Verba vocesque duos testes habebant, Cluvium Rufum et Silium Italicum. Histor. III. 1 nam proelio, quo apud Ianiculum adversus Cinnam pugnatum est, Pompeianus miles fratrem suum, dein cognito facinore se ipSum interfecit, ut Sisenna memorat.' Annal. III. 30 C. Sallustius, rerum Romanorum florentissimus auctor.' Agric. 10 Formam totius Britanniae Livius veterum, Fabius Rusticus recentium eloquentissimi auctores oblongae acutulae vel bipenni assimulavere. Annal. IV, 34 Titus Livius eloquentiae ac fidei praeclarus in primis Cn. Pompeium tanti laudibus tulit, ut ompeianum eum Augustum uppellaret.' Annal. I, 72 Facta arguebantur, dicta impune erant primus Augustu cognitionem de famosis libellis specie legis eius tractavit commotus Cassii Severi libidine, qua viros seminasque illustres procacibus scriptis dissamaverat. Cf. ibid. IV, 21. Annal. IV, 31 Cornelio Cosso Asinio Agrippa consulibus Cremutius Cordus postulatur, OV ac tunc primum audito crimine, quod editis annalibus laudatoque M. Bruto C. Cassium Romanorum ultimum dixisset. . .
33쪽
vetera Romanorum tempora enarrare instituit a multis iam auctoribus pari eloquentia ac libertate relata, sed memoriam illam servitutis ab Actiaca pugna Aque ad Domitiani mortem pertinentem, quae rerum Romanarum par neque a magnis ingenii nequ0 cum p0Steritatis cura tradita erat. In qua parte tractanda id potissimum Spectabat agitus, ut satisfaceret muneri illi gravissimo ne virtutes sileantur utque pravis dictis factisque ex
posteritate et infamia metus sitμ. Veri autem Studio, ut iam supra docuimus, acitu Semper ducebatur. Verumtamen n0 sacile erat, ubique verum exquirere. Nam ipse dicit: Tiberii Gaique et Claudii a Neronis res no-rentibu ipsi ob metum falsae, postquam occiderant, recentibus diis eompositae sunt inde eonsilium mihi pauca de Augusto et extrema tradere, mox Tiberii principatum et cetera, Sine ira et studio, quorum causa procu habeo . ariter initio istoriarum: Nam post conditam urbem octingento et viginti prioris aevi anno multi auctores rettulerunt, dum res populi Romani memorabantur, pari eloquentia ac libertate; postquam bellatum apud Actium atque omnem potentiam ad unum conferri paeis interfuit, magna illa ingenia ces8ere simul veritas pluribus modis infracta, primum inscitia rei publicae ni alienae, mox Ιibidine ad- sontandi aut rursus odio adversu dominantes ita neutri cura posteritatis inter infensos e obnoxios nihi Giaba, tho, VitelΙius ne beneficio nec iniuria cogniti dignitatem nostram a Vespasiano inchoatam, a it auctam, a Domitian Iongius provectam non abnuerim Sed incorruptam fidem profe8Si neque amore quisquam et sine odio dicendus est. Ex hisce historici verbis satia apparet initio eum hoc sibi propo- SutSSΘ, ut omnia Summa integritate reserret. Neque minus illud studium in enarrandis r0bus pr0bavit. Considerabat Tacitus R0mam, etiamsi corruptissimis moribus ac pravis ServilibuSque ingenii constabat, tamquam caput orbi terrarum eamque dominam esse cenSebat omnium, quotquot exstabant gentium. Quapr0pter cetero popul0 Romanorum imperio nondum subiectos barbaros vocabat, nulla arte insigne nulloque nomine cum Romani comparandos. Itaque eo adeo previt, ut ex hac Sententia apparet: Ceterum Britanniam qui mortale initio coluerint, indigenae an advecti, ut inter bar baros parum compertum. Quo vero id melius nobi pateat, audiamus eius indignationem, quod Romanae olim copiae ad Germanorum parte tranSμSSent: Centurionum militumque emebantur animi, ut 4agitium incognitum 40manu exercitu in externa verba iurarent, pi
gnusque tanti sceleri nece aut inculi legatorum daretur. η Quamquam autem Tacitus Romam omnibus ceteri civitatibu praepoSuit, plerumque tamen nihil id nocuit ipsius fidei barbarorum enim laudes n0 dubitavit
34쪽
reserre, ubi res postulabat. Sic itim Frisios iure editionem contra Romano movi SSe dicit, horum quippe avaritia turpiter vexatos. Similiter laudat Arminium, barbarorum principem, qui non prim0rdia populi Romani, Sicut alii reges ducesque, sed orentissimum imperium lacessierit, proeliis ambiguus, bello n0 victus. Negari tamen non potest eum deinceps in rebus illorum enarrandis e0rum laudibus obtrectasse et vel tacuisse vel leviter memoraSSe victoriaS, qua de Romani reportaverant. β Ρari diligentia causas motus Vitelliani ex bello Iulii Vindicis ot ex discordiis repetit, quae inde inter legi0nes et Gallos exStiterant. 3 Eodem modo diiudicat res gesta principum e0sque reprehendit, Si minus bene vel in re militari vel in p0liticis egerint. Sic de Tiridate dicit: si statim interiora ceteraSque nati0nes petiviSSet, oppreSSa cunctantium dubitatio et mnes in unum cedebant assidend caStellum, in qu0 pecuniam et paelices Artabanus contulerat, dedit sputium exuendi pacta. si Reprehendit item Vitellium, quod animitari legi0num numeros iussisset, his verbis: exitiabile id ut publicae, ingratum militi, cui eadem munia inter pauco periculaque et lab0 crebrius redibant. q)Qua enim ingenii Sagacitate erat Tacitus, iberii, NeroniS, aliorum consilia cogitationesque ita patelacit et detexit, ut illi cum eo intima sua cogitata c0mmunicaSSe videantur. Quam egregie iberii regnum describit explicatque varia eiu saeta et verba ex diSSimulanti eiu et vix explica
bili ingunt; Νihil eum latuit aut fugit Imperatoris illius intimo pect0re
recondita consilia detracta dissimulationis persona lectori ante oculos pr0ponit negantem h0n0reS, quo Sibi brevi mai0re compararet, adverSantem adulationi, quo melius populi pr0rsus excideret libertatem, ignoscentem noxiis, ut impune deinde in in S0nte graSSaretur, metuentem CapreiS, cum Romae omnia ipSiu nutu peragerentur. Quam artificios Seiani aliorumque turpem adulationem et artes, ut ad dignitatem pervenirent, machinationesque vitae aulicae exponit Imprimi vero laudandus est Tacitus philo-s0phis et politicis Sententiis, quibu hi St0riam Suam exornuVit, quaeque rerum naturae c0nveniente experientia comprobantur. Sunt autem illa0 veluti praeuepta, ex quibu non S0lum privati homineS, Sed etiam magistratus et pringi pes utilitatem capere p0SSunt Asseram ii aliqu0t, qu melius d iis iudicemus: Si veliS, qu0d 0ndum Velitum St, timeaS, B Vetere; at si pr0hibita impune tranScenderi S neque metu ultra neque pud0r Stμ ).i Annal. IV, 72. η Annal. II, 88. Silverri. Ueber den viislchar hie des Tacitus' g. 82, aliquot locos affert, unde hoc luculenter patet. Histor. I, 1. V Annal. VI, 49. si Histor. II, 69.
35쪽
hBeneficia eo usque laeta sunt, dum videntur exsolvi posse ubi multum ant0venere, pro gratia odium redditur. - ἡ Spreta exoleSeunt Si iraScare, agnita videntur. ηδ ἡ Νihil rerum myrtalium tam instabile ac fluxum est, quam fama p0tentiae, 0 Sua vi nixa. - Τ) Facetiae ubi multum ex vero traxero, crem Sui memoriam relinquunt. μ' ἡ ΡeSSimus quisque dissidentia praeSentium mutationem paven adverSus publicum odium privatam graisam praeparat unde nulla innocentiae cura, Sed vices impunitatis. -- isTanto pr0clivius est iniuriae quam beneficio vicem XS0lvere, quia gratia neri, ultio in quaeStu habetur. '' ἡ Ρroprium est humani ingenii QSSe quem laeSeris. - )-Ne multa, ita philosophiam artemque p0liticam coniunxit cum historia, ut civili prudentiae dux atque magister Summo iure appellari possit. Ac profecto Si insigne viri ingenium philoSophamque rationem reputaverimuS, qua in civitatum legumque c0ndicionem inquiSivit, magni aliquid eum praestitisse etiam in depingenda uniuScuiusque ind0le ac m0ribus iure concedemuS.' Iam Supra dem0nStravimus, quomodo diSSimulatum Tiberii animum repraesentaverit omniaque detexerit ccasione. Eodem modo Neronem initio unum proponit, qui civitati pr0deSSe omni Studio nitebatur, deinde autem pravis umicorum libertorumque consiliis et adulati0no in dete-rtu deductum, denique e pravitatis pertractum, ut nihil Sibi nefas ducens primum fratrem Britannicum, deinde matrem Agrippinam et praeceptorem Senecam intersiciend0 curaret et immani crudelitate in principes divitesque Roman0 gr Saretur. 0 praeterea auito in Scribenda historia suit, ut, quotien alicuita Viri 0rtem memorabat, eiu res geSta Simul et ind0lum breviter describeret. Inde inSigni humanae indolis perscrutator apparet, inde Summum Script0ri patet artificium. Eius quidem rei nonnulla exempla asserre haud a re alienum erit. Sic de Seiani indole: Compus illi laborum t0lerans, animus audax sui obtegens, in alio criminator; iuxta adulati et Superbia palam comp0Situ pudor, intu Summa apiScendi libido eiusque cauSa modo largitio et luxus, Saeptu induStria ac vigilantia, haud minu noXiae, quotiens parando regno singuntur. μ' De Labeone et
Capitone: Dii paci dec0ra illa aeta simul tulit. Sed Labeo incorrupta libertate et ob id fama celebratiori Capit0nis obsequium dominantibus
36쪽
maos probabatur illi, quod praeturam intra stetit, commendatio ex iniuria huic, quod consulatum adeptus est, odium ex invidia oriebatur. μ' De Sabina Poppaea: Huic mulieri cuncta alia fuere praeter honestum animum quippe mater eius, aetati Suae semina pulchritudine supergressa, gloriam pariter et sormam dederat opes claritudini generis sufficiebant; Sermo comis, nec absurdum ingenium modestiam praeserre et lascivia uti; rarus in publicum egreSSus, idque velata parte oriS, ne Satiaret rapectum, vel quia sic decebat famae nunquam pepercit, maritos et adultero non distinguens neque assectu suo aut alieno obnoxia unde utilitas ostenderetur, illuc libidinem transserebat. μη Haud raro etiam velut uno calami ductu indolom depingit, ut o Claudio Imperatore: illi non iudicium erat, non odium nisi indita et iussa. - De Nerone , ut faciendi sceleribus promptus, ita audiendi, qua faceret, insolen erat. μ' De Vitellio humbraculis hortorum abditus, ut ignava animalia, quibus Si cibum Suggeras, iacent 0rpentque, praeterita, inStantia, futura pari oblivi0ue dimiserat. μβ)De eodem: Ita formati principi nuribus, ut Spera quae utilia, nec quidquam nisi iucundum et laesurum acciperet. μ')Satis iam exposuisse mihi videor, ut perspiceretur, quam egregie Tacitus in depingenda virorum indole Versatu fuerit. Inde eximium admiramur artificem, qui multa praeclara, ut Supra vidimuS, de regenda civitate deque virtutibus et vitii animadvertit atque con8ilia principum virorum e tenebri in lucem proseri Philosopha illa ratione Sententia addit historiae, plena Sapientiae, quae, ut rite intellegantur, peritum requirunt
Restat, ut commem0rem, quo consili Tacitus historiam suam Scripsorii. Multi quidem historici hoc potissimum habent consilium, ut principis cuiusdam captent benevolentiam, alii, ut factioni, cui favent, auctoritatem concilient exponendi ipsius rebu8 gesti et c0nsiliis sublato haud raro vero. Sed repudiandi sunt isti hist0rici nomine plane indigni, quippe qui
vetustatis nuntiam temporumque teStem ad Sua commoda adaptent et verum ad suam utilitatem componant. Verum enim Vero historia tamquam vitae magistra homines, quid agendum, quid praetermittendum sit, docero debet exempla enim bon0rum oculi repraeSentat, qui virtutiS, constantiae, iustitia acceperunt praemia et mulorum miseria et calamitates simul
ostendit. Id igitur sibi proponit hist0ricus, qui vere h00 0mine dignus
est, ut civium mores praeteriti vel ui tempori memoria emendet, ad bona adhortotur, doliortetur pravi S.
Eodem hoc prop0sit ductus Tacitus res gestas memoriae prodidit.
3 ibid. III, 75 ibid. m. 45 ibid. XII. 3. ibid. XV 67 Histor. III. 36. si ibid. III. 56. f. inprimis Annal. II, 7 de Germanico Ibid. VI in fine de Tiberio. Histor. I, 10 de Licinio uciano Ibid. I, 9 de Galba. Ibid. II, 50 de Othone Ibid. II 86
37쪽
quam rationem Tacitus in colendis litterarum studiis secutus it.
Satis iam exposuisse mihi videor, ut perspiceretur, quo ingenio TacituS cum in eloquentia tum maxime in scribenda historia emineret. Ac pr0secto Si reputamuS, quanto lab0re quantaque diligentia ad aulae atque ori con-Suetudinem opus fuerit, quanto iudicii acumine ad Singulas res inveStiganda veritatemque, quae sere latebat, exquirendam, vix quiSquam eum equare potest. Quanta autem litterarum cognitio in eo fuerit, ex ingenti Scriptorum numero, qu0 commemorat, c0nicere licet. Cuncto vero h0 loco enumerare l0ngum Si Sufficiat, qu08 ipse Saepius laudiit qu0sque Quintilianus lectione et studio inprimis dign0 commendat oratori futuro, verbo referre.' Atque
ex Graecis quidem scriptoribus hi sunt Homerus dialog. 12 hiSt0r. V, 2 S0ph0cles, Ruripides dialog. 12 Aeschines ibid. 15, 2b DemostheneS: ibid. 12, 15, 16, 25, 32, 37 Hyperides ibid. 12, 16, 2b Lysias ibid. 12, 25 Plato: ibid. 31, 32 Xenoph0n ibid. 31 pra0terea commemorantur Academici, Stoici Peripatetici ibid. 31. Ex scriptoribus Romanis Vergilius dial0g. 12, 13, 20, 23; Lucretius Varr0 ibid. 23 Saleius Bassus ibid. b, 9, 10 Antistius Sosianus: annal. XIV, 48, 49, XVI, 21 Lucanus dialog. 20 Lucilius, Horatius ibid.20 23 Varius, Ovidius ibid. 12; acuvius, Accius ibid. 20, 21 Pomponius Secundus ibid. 13 Servilius Nonianus ibid. 23 Aufidius Bassus ibid.23 Cicoro annal. IV, 34, dialog. 12, 1, 18, 20-23, 25, 30, 32, 3b, 37-40 Asinius 0llio annal. Ι, 12, III, 7b IV, 34, Ι, , dial0g. 12, 15, 17, 21, 2b, 26, 4, 8; esSala dialog 18, 21 Julius Caesar dialog. 13, 17, 21, 25, 28, 34, 38 C0elius ibid. 17 21, 25 Calvus ibid. 17, 18, 21, 2b, 26, 34, 38 Domitius Aser annal. IV, 2 66 XIV, 19. dialog. 13, 1b; Vibius Crispus dialog. 8, 13;Julius Secundus ibid. 2, 3, 5, 9, 14-16, 33; Brutus annal. IV, 34, dialog. 17, 18, 21, 25, 30, 8; M0rtensiuS annal.
s. teberi l. i. g. 15 sq. - inch, praelat ad Germ. g. 143 sqq.
38쪽
II, 37, 38, dialog 16 Quintus Haterilis annal. I, 13, II, 33, III, 7, J 61;
alii huc adde, quos iam Supra c0mmemoravimuS. Hos igitur auctores acitus iudicio Summo in Suum Sum c0nvertisse videtur, ita ut alio nullius haberet pretii, alios maximi faceret. Sic quae in hist0ricis laterent vitia, Sedul attendebat et omni modo, quidquid re vera factum SSet inveStigabat quam diligentissime. Neque tantum editi libri ei suffocisse videbantur, sed ex epistulis etiam et actis publicis, ut
iam Supra c0mmem0ravimuS, quatenu eorum comp0 fieri poterat, Semper verum exquirere nitebatur. Quo autem meliu re c0gnoSceret verumque inveniret, dire Solebat homine nutu maiores, qui ipsi rebus gestis interfuerant, et hoc m0do interrogando complura accipiebat; sed in his quoque rebus iudicio Suo nitebatur, ut non omnia, quae audierat, ita facta esse arbitraretur, Sed exploraret antea, SSentne de digni. Iam vero agentibus nobis de ratione, quam acitus in colendis litt0rurum studiis Secutus sit, id primum tenendum S eum a prima iuventute el0quentiae Studio Summam navaSSe operam diligentiSSimeque sine dubio omnia tractaSSe, quae ibi in Dro et re publica verSuturo praeSidio et o namento essent. Atque eloquentiam varii deinde causis dicendis ita excoluit, ut ab aequalibus orat0r eloquentiSSimu salutatus sit,' id quod domatura qu0que eiu aetate et alii testati Sunt et ipse in omnibus suis scriptis satis indicavit. Sic eum tam illustri orati0ne funebri Verginium Rufum ornavisse tradit Plinius, ut ille hunc velut Supremum felicitati Verginii cumulum acceSSiSSe iudicaret, qu0 laudat0rem nactus esset eloquentissimum; sic ineunte anu 100 eundem in celeberrima Marii risci causa Salvi Liberali, vir Subtili acri, diSerto, eloquentiSSime et, quod eximium rationi eiu ineSt, σε 19ω reSp0ndiSSe idem linius est testis. Anno autem 101, ut videtur, Plinius eum r0gavit, ut X 0rum Opia, qui admirati0ne ingenii adducti ad Se venire Solerent, circumSpiceret praeceptores eloquentiae idoneos, quorum unum volebatis Comensibus c0nduci. φ Quibus rebus quidquid auct0ritati et laudis acitus ibi paraverit, id totum ad dicendi facultatem potiSSimum pertinere nemo negabit, quod praeterea comprobatur sermone illo, quem lini u Summa cum v0luptate refert. Τ)Eiusdem rei disertissima teStimonia praebent acit historicorum librorum loci, quibus, ubi occaSi fert, Suum de Singuli oratoribu iudicium affert. Sic do Cassio Sovero: Relatum et de C Si Severo exsule, qui sordidae originis, maleficae vitae, Sed orandi validii per imm0dicas inimicitias, ut iudici iurati senatus Cretam amoveretur, effecerat.' De Q. Haterio: familia Senatoria, eloquentiae, quoad vixit, celebratae m0nunient ingenii eius
in Plin. epist. II, 1 et 11. ' d. IV, 13, 11. id. IX, 23, 2.3 Annal. IV, 21.
39쪽
haud perinde retinentur scilicet impetu magi quam cura vigebat, utque iatorum meditatio et labor in posterum valescit, sic Haterii canorum illud et profluens cum ipso simul exstinctum est'. magis etiam laudantur de Caesarum eloquentia verba: dictat0 CaeSar Summis oratoribus aemuluS; et Augusto prompta ac profluens, quae deceret principem, eloquentia fuit; Tiberius artem quoque callebat, qua verba expenderet, tum validus SenSibus aut consulto ambiguus etiam C. Caesari turbata mens vim dicendi non corrupit nec in Claudio, quotien meditata diSSererentur, elegantiam requi-r08μ. Ρariter de Seneca breve, Sed acre iudicium: quamquam orati a Seneca composita multum cultu praeserret, ut fuit illi viro ingenium amoenum et temporis eius auribus accomodatum'. hDeinde de Mamerco Scauro, quem insignem n0bilitate et orandi causis appellat. Tum de Valerio Messalino: Valerius eSSalinus, cui parens essala ineratque imago paterna lacundiae μ. β Ρostremo de Othoni orati0ne: et erant, qui genus ipsum orandi n0scerent, crebro fori S celebre et ad implendas populi aurea latum et sonans μ. q)Ex omnibus his iudiciis presse dicti et, ut occasio tulit, biter prolatis licet acitum oratorem de sua arte perit loquentem c0gn0ScamuS. Neque eum latuit: ,quanto qui8que plus dicendo poterat, tanto facilius honore assequebatur, tanto magi in pSi honoribus collega suos anteibat, tanto plus apud principes gratiae, Ius auctoritatis apud patres, tu notitiae a nominis apud plebem parabat. Τ)Quae cum ita essent, dubitari non poteSt, quin acitus summo studio id egerit, id maxime Spectaverit, ut eloquentiae fama emineret, quippe quae una eademque certiSSima Via ad Summ0S 0n0re esset. Itaque cum ipso genere ad magistratu capeSSendo deStinatu eSSet, rite eum muneribus publicis functum esse ex hisce ipSius verbis apparet: Dignitatem nostram a Vespasiano inchoatam, a Tito auctam, a Domitiano longius provectam non abnuerim . Sed quae fuerit illa a Vespasiano inchoata dignitas, certo conStitui non potest. Quam cum ippei deius' neque in tribunatu militum neque in vigintiviratu p0sitam fuisse c0ntendat, cum munera haec min0rxe8Sent, quam ut vir conSulari ea primum ad summos honores rudum nominaret, conicit acitum a VeSpaSiano quaeSturam, a Tito tribunatum plebis vel aedilitatem accepisse. Quaestura autem fungi
40쪽
cum illo tempore ante aetatis annum quintum et vicesimum non liceret, Tacitus dignitatem illam a Vespasiano accipere non potuit nisi anno 79, eodem, quo ille diem supremum obiit. h Hllo enim anno ad vicesimum quintum aetati annum pervenerat, Si eum anno b natum esse statuimus. Mortuus enim est VeSpasianus ante diem decimum Kalendas Julius anno 79; inire solebant iuvenes quaesturam Ν0ni Decembribus. Itaqu0Τacitus ippordei coniectura anno ix natus quaeSt0r designatus quam primum poterat a VespaSiano ann 79 0S eiu mortem eodem anno Ν0ni Decembribus munus Suum Suscepit. Secus Sentit Urlichsius, ' qui Taciti dignitatem quaestoriam a VespaSiano anno i mortuo eodem anno Nonis Decembribus inch0are non potuiSSe arbitratu eum ito imperanto anno 1 quaestorem, deinde anno AE aedilem vel tribunum factum esso conset Ab utroque dissentit maaSeuS, qui acitum a. 84 quaestorem, a. 86 tribunum plebi vel aedilem, a. 88 Domitiano imperante praetorem fuisso censet dignitatem autem a VeSpaSian inch0atam ad vigintiviratus munus refert. Sed difficile est disceptatu, cuius iudicium magis satisfaciat, quippe cum quaestio haec natura Sua dubia Sit et incerta Rationibus igitur certis anno 88 D0mitiano imperante praetor factu in collegium quoquo Quindecimvir0rum sacris faciundi 00ptatu AESt,Ah quo munere fungens lud08 saeculares a D0mitiano edit0 adminiStravit et ordinavit. - Non multo post urbem reliquit Sive taedio crudeliSSimae tyrannidis, sive, ut Utriclisius vult, muneri cuidam praetori Vacundi cauSa. Quo autem tempore AgΤicola, ipsius 80cer, quem ut patrem diligebat et Venerabatur, mortuuS Si anno . Chr. nat. 3), 0mae Se 0 assutSSe ipSe conqueritur.')Ρ0stea ver R0mam reversu ann bi imperat0re Nerva c0nsul suffectus est Vergini Rus consuli, quem defunctum publica ratione laudavit. 0- indo autem imperium obtinente ratan ab ann fere 102 publicis metis abstinuit, ut historiae sui aevi scribendae t0tum Se daret, ' quo princip0raram dicit temporum felicitatem, ubi Sentire quae Veli et quae Sentias, dicere licet. )Itaque nunquam e memoria deponamu Tacitum non ab initio rerum Script0ri munii SuScepiSSe, Sed cum magnam Vitae partem for ac rei publica inserviSset, accinXiSS SeSe ad re geSta p teri tradendas. Qua autem arte et qua ratione acitu ini8t0riam Suam Seripserit, iam