De apoplexia : disquisitio theoretico-practica

21쪽

tens, intra horam e vivis subducebatur Fatum immedicabile. XV. Succedit non raro poplexi quibusdam mombis Phrenitidem , et lethargum hanc vidi excipere. De apoplexia epilepsiae succedente, plurima sunt exempla. An non a parotide retrocedente , sublati aegri qui jam restituti videbantur, poplectica morte rapiuntur λXVI. Ad apoplexiam essentialem pertinent huc u que dicta; at non desunt exempla poplexiae Symp- romatica improprie dictae, cujus causa longe a cerebro latere creditur. Inter Viscera, ventriculus primus est, cujus cum cerebro reciprocum consortium quotidie observatur Neminem latet capitis vulnerabiliosos vomitus suscitare , ejusque dolores , quomodocumque fiant, nauseam, stomachique morsum comitari Hypocondriacas et flatulentas affectiones, melancholica comitatur tristitia, haud secus quam acutas

febres, delirium; nonnullas ori ventriculi dispositiones, affectio suffusioni persimilis equitur frequentissimum est jecta per vomitum bile flava, dolorem capitis compesci; et inter optimos medicos convenit, epilepsiam aliquando capiti, a ventriculo oriri. Memoratur Galenus, de lac assecl. l. V de juveni

quodam grammatico, qui, quoties, vel nimis vehementer docebat , vel cogitabat, vel esuriebat , vel irascebatur, pilepsia, O nimis acutum sensum oris ventriculi , corripiebatur : tertia Vel quarta quaque hora , exhibito pane optime preparat , solo, si non sitiret, ex vino albo , modiceque adstringente , m dido , si siti cruciaretur, atque singulis annis his, aut ter , purgatione ex aloe, hunc Galenus perfecte restituit. Sic ego quoque, feliciter plures pilecticos, purgantibus, intermissis corroborantibus, sanavi. Quo alio autem nomine vocabuntur sopora narcotismo , qui, rejecto vomitu veneno, derepente evanescit Θ

22쪽

vel coma puerorum a lumbricis ventriculum obsidentibus , aut a crudis et indigestis humoribus λ Non tantum autem a ventriculo , sed a long dissitis partibus , ad caput perveniunt insultus epileptici, et Omnis nerveorum , et sympathicorum morborum catervara motubus abdominis spasmodicis sarp incipiunt

alias, a manu , a pede , vel a crure cita ut appropinquantem paroxismum sentiat aeger, vinculoque possit

euntem sisteres Eccui medentium ignotum est, nervosis partibus inflammatis, prompti is , quam reliquis, delirium supervenire Vesicae dolores abnormes, uteri affectiones et similia, encephalicos morbos quos non mentiuntur lXVII. Febres intermittentes soporosas , et sereapoplecticas , pluries in nostra praxi observavimus. Ad illas forsan revocari meretur poplexi periodica cujus mentionem fecit, testantibus multis auctoribus,

Fredericus Casimis Medicus, initio libri de m his periodicis. Sed de his alias. XVIII. Hoc morbo facilius corripi nuncupantur, natura obesi humidi, desides , collo breves, hebluini; at pari numero, et forsan maiori, poplectici

observantur, inter macilentos, Sobrios , exercitatos ,

naturaque biliosos In multis esse potest quaedam dispositio constitutionalis ad morbos capitis , ut in aliis, ad morbos pectoris , abdominis, etc. In quibusdam congenita exstat haec dispositio, testantibus plurimis auctoribus e iuvenes quidem nosco vertiginosos, quorum omnes parentes poplexi correpti fuere Sartricem quoque, in domo familiarem , habebam , quadragenariam , cephalaeae obnoxiam , quae dum patrem apoplexia defunctum, adhuc lugeret, cum variis moeroribus amicta fuisset, ipsa etiam ictu poplectico aestate proxima , derepente extincta est. Praeexistente ergo hac proclivitate , causae variae quae aliis morbis

etiam adscribuntur, poplexiam facile producere po

terunt.

23쪽

XIX. Sunt hae causae vulnus , percussi , refrigeratio diuturna, cruditas , Venus praecipue in senibus , vinolentia; aliquoties risus immodicus, cantus ,

nimiae meditationes, exstaticae contemplationes, animi magna pathemata, motus violentus , salivati mercu rialis frigore interrupta , dormitio in loco recenti calce illit , aut plus aequo calefacto retenta evacuata consueta, et praesertim fluxus hemorrhoidalis; podagra repressa , vel atonica rheumaticus dolor ab extra ad intus motus aliorumque retrocessiori catharrus fortis, etc. XX. His causis favent, ' aetas quanquam enim , omni aetate , poplexi corripi possimus , frequentior tamen est a quadragesimo vitae anno Non autem fere

unquam ab hac juveniores affliguntur, absque lethali

eventu, forsan ob naturam hemorrhagiae in cerebro , quae ab arteriis pendet, dum in senibus , sequuta hemiplexia , aliquas saepe inducias permittit a'. Coeli, annique tempestates, hiemem , hanc aegritudinem gignere praecipue, ubique legitur; secundo , Vernum

tempus tertio, autumnum aestatem, Omnium minus, quod non semper verum Passim circa aequinoctia, et solstitia poplexide observantur observantur

quoque spirantibus frigidis aquilonibus , post austri

diuturnum dominium. At certis temporibus nonnumquam etiam poplexiae et paralyses grassantur , qua rum nulla certa satis causa apparet, ut crediderint cum

Vulgo etiam medici, quid in aere ignoti et venenosi

fuisse.

XXI. Frequentius invadit apoplexia, nullo praecedente signo : nonnunquam tamen prodromos habet, qui aliquam prophylaxim permittunt, quanquam etiam promiscue antecedant plerosque capitis affectus, ut Veternum, pilepsiam iuirorem , etc. Sequentes sunt: gravitas, torpor, vel capitis dolor , vertigo; aurium

tinnitus, motus dissicilis vultus moestitudo ; inv

24쪽

luntaria, absque ophtalmia , lacrymatios oculorum ruber , vel duplex intuitus; narium levis hemorrhagias palpitatio membrorum, et praecipue labiorum tremula, et minus expressa loquutio : oblivio mox dictorum psomni breves cogitationes, sive apparitiones Veli mentiores Psomnia mortis repentinae , in non hypochondriacis dissicultas egestionum frequens sensus frigoris, vel caloris , per spinalem medullam. XXII. Adnotatione digna etiam judico signa sequentia : I'. vultus coloratior et plenior cum naribus compressis , in homine caeterlim gracili, ut si meliori valetudine gauderet. Mihi adnotaverat hoc signum socer meus, medicus optimi iudicii , elicique praxi

Clarus, usque adi vitae annum , quo defunctus est; illiusque signi veritatem saepissime confirmavi. q. In plerisque senibus observare licet, magnam cibi appetentiam , optimamque digestionem, poplecticum insultum praecedere, ita ut postquam ab amicis eis rentibus, de optima valetudine , ob vigentem appetentiam, et faciem vegetam , congratulati sunt, in eduliis, aut paulo post subito resolvantur.

Opuxio disserentiam, ab aliis soporosis assectibus. XXIII. INUTILE exercitatis medicis videri potest

differentias poplexiae ab aliis morbis conscribere ;multa tamen adeo habet communia cum soporosis v riis affectibus , ut comata , lethargus, catalepsis, insultus epilepticus, et histericus , etc, ut indocti et

iuvenes , Cui quondam mihi evenito, in diagnosi facile etiam decipi possint. Eoque magis, quod n030:

25쪽

logistae plerique ad unum genus tot varios morbos re vocaverint. Reipsa , nullum ex hac confusione nasceretur incommodum, si magis exspectans esset medicina cum vero in simili urgente negotio, vocatus medicus derepente agere debeat, mosque invaluerit apud vulgus , de venae sectione, aliisque majoribus auxiliis illico cogitandi, quae pro natura morbi, non semper absque alea porriguntur primam ergo artis cardinem judico , cujusque aegritudinis rectam im ginem prae se ferre, ut, an agendum sit nec non ,

quidque agendum sit absque damno , promptius discernatur. Hanc autem habere imaginem nequeunt tirones, nisi naturali descriptione morborum billis enim sucum facit simplex quorumdam symptomatum , a thognomonicorum dictorum expositio , cum sympto mata non semper eadem sint et ita , exempli gratia , olim a Galeno didiceram , laboriosa respiratione imprimis differre apoplexiam ab aliis soporosis affectibus;

at saep&me fefellit simplicior haec regula IVJ. Non

ingratum quapropter fore , pero, si quorumdam soporosorum morborum brevem profero descriptionem, tam ex antiquorum monumentis, quam ex meis observatis hanc comparandi gratia , cum praecedenti apoplexiae delineatione. XXIV. Atque primum, adnotatu dignum censeo,

soporem non esse Somnum, neque Somnum soporems

somnus enim functio est naturalis, periodica, vitae necessaria , sicut aliae functiones optimique est minis , in Omnibus morbis , ubi, sicuti et aliae functiones, naturali modo, aegrum repetit. Sopor autem Upprimens semper est passio , praesente causa morbifica , vel in capite, vel in ventriculo , vel alibi, fota. Itaque tempore remissionis , etiam dormiunt apoplectici lethargici, aliique; solatiumque ipsis est hic somnus , sopore vero assiciuntur, tempore exacerbationis. Ne autem, quod somno et sopori commune sit, non

26쪽

sentire , fallere possint medicantes, dormientes tanquam depressos excitando, aut oppressos tanquam dormientes , absque adjutorio , relinquendo; somni et soporis utilem ducimus discretionem facere, quam reperire est in colore , charactere, respiratione pulsu , tactu , et schemate jacendi.

Color dormientium est nitidus, floride vividus , et naturali habitudine plenus; soporosorum vero, pallens, vel plumbeus , vel quolibet alio colore adfectus, invenitur Charactem, sive aspectus dormientium , hilaris est, naturalis Psoporosorum vero , tristis , convulsique semper , et conducti, quid prae se ferunt. ιηλι- rati dormientium, ordinatari soporosorum , tarda, inordinata , observatur Pulsus equidem major est in somno, et in sopore , quam in vigilix sed plenus et regularis, in dormientibus observatur irregularis et tensivus plarumque in soporosis. Tactus fere semper nobis evolvit in soporosis praecordia tensa, et totum corpus durius dum e contra , dormientium totius

corporis , mollior tactus essicitur. Quoad schema jacendi, fere semper soporosi, a capite lecti ad pedum loca delabuntur , et incomposito acent corpore; dum

contra dormientes, congrua naturae positione cernantur laxatis musculis, et flexuosis artubus . andema remissionis vel exacerbationis tempore , facile intelliges an sit somnus vel sopor somnum enim dixeris, si in declinante accessione, aeger quieVerit soporem vero , si in initio, vel augmento accessionis, id acciderit. XXU. Comatum proprie dictorum, tres numerantur species : Oma vigil, Oma Somnolentum, et

carum. In comate vigui, sunt: capitis dolor, a dens, expansivus, cum sensu ebullitionis propensio ad somnum , illiusque anxium desiderium , sed Vanum, et, si paulisper adimpletur , prompta expergefacti symptomaticum est, iamiliare in acuti sebr,

27쪽

bus, et vix unquam derepento nascitur dum e con. tra , apoplexi illico oritur, absque morbo praemisso , et absque febre. XXVI. In comate somnolente, contraria Ianguor , assidua somnolentia, contra Voluntatem, et intra edendum , colloquendum , muneris obeundum , vigiliae per intervalla sed rursus in promptu Somnus.

Vix cum febre Symplomaticum in hemiplexi idio- pathicum in senibus , in lauta diei cum ignavia, in

suppressis consuetis evacuationibus tempore caniculari, et vehementi hieme. XXVII. In caro sopor prosiindissimus , e quo nec clamore , nec agitatione , nec etiam puncturis excitari queunt iacent aegri attonitorum instar sed spiratio fere est naturalis, ut dormientium. Tres autem cari gradus, sive species. Prima, quae sociatur acutis febribus, circa earum principium , vel incrementum cui nonnunquam convulsiones superveniunt, ac singultus , vitae imponentes finem. Altera , cum aegri, post toleratas Vehementiores acutas febres, ex insigni debilitate, altos incidunt sopores , inque iis per aliquot dies permanent; excitati, ad interrogata respondent, mox vero iterum obdormiscunt, et tandem expergefacti , ad se redeunt, Omniumque, quae sub eo sopore , loquuti sunt, inscii , convalescunt. Contingit etiam talis sopor, per febres acutas, maxime exanthematicas, circa dies criticos, ut notavit Hippocrates , tumque sudore junctus , optimum exhibet praesagium Tertia species cari, occurrit in , morti, ex febre , proximis, in eaque per unum , alterumve , ante mortem , diem , aegri , viribus exhaustis, sensu motuque destituti, ac alto sopore oppressi, jacent, subque eo tandem expirant. XXVIII. Pluribus antecedentibus signis , cum apo-plexi communibus , praenuntiatur lethargus , et prae

cipue vultus inflatione XXII , jam notarite πο-

28쪽

crate, in Coac Pmnot. Praesens, et inchoans Veternum, haec habet propria : interrogatus aeger , non statim , sed paulo post respondet; jussus , vel exemplo persuasus linguam exerere, non aut tarde obedit, et cum protulerit, non reducit, vel tarde colligit: si quid manu tenuerit, nescius, atque involuntarie demittit; si metendi sentiat stimulum , matellam non postulat, vel si petierit, nescit datam , atque urinam

non demittit, nisi admonitus, hancque dissiculter excludit , vel paulatim, et turbulentam , aliquotiesque plurimam Tandem, oblivio tanta est qua nota praecipue letliargia insignituro ut quidem cum oscitant, sequod ipsis perfrequens esto claudendi oris

obliviscantur. Initium hujus morbi fere semper sociatur febre lenta, cum calore non admodum mordaci. At, ingravescente morbo , haec omnia pejorantur colore plumbeo , vel livido foedatur vultus fit adductus , caperatus, ut amictorum elevantur praecordia pul-Su , ex obscuro , fit major, rarus, inflatus, digito tangenti vacuitatis sensum praebens a quo ab apo-plexi differt, in quo pulsus est rarus siquidem, sed

densus CVIIIJ differt etiam hic pulsus a sopore ab

narcoticis, in quo pulsus est rarus , sed plenior. Respiratio est tarda, magna, cum quodam gemitu, et quo in pejus ruit aegrotans, eo fit tardior, et altior, ut extincta videatur. His ergo et aliis , quae supervacuum describere iudico , discernitur lethargus ab apo-plexia, in qua fere semper adest absoluta sensuum pri-Vatiori quae repentinum , tanquam ex lethali percussu , facit casum quaeque quo pejoratur, magis stertorosa

respiratione Sociatur.

XXIX. Plures quoque prodromos habet catalepsis

communes cum aliis cerebri aegritudinibus Breviter dicam , me catalepsim audire repentinam , mentis, ac semus , motusque corporis, plus, minusve perfectam destitutionem, cum tamen aliqua excitabilitatis musiculosae.

29쪽

culosae , perfunctione nempe , in eadem forma manet aeger, qua in morbum incidit, sive e terit , Sive cubuerit, idque , Vel clausis, Vel apertis palpebris eumque ocium qui ipsis datur , membra Servant, Sive extensionis, sive flexionis Insuper, vocis silentium oculorum stans , atque fixus obtutus fere naturalis saltem in principio, respiratiori pulsu magnUS, Vehemens , plenus, et humectus Vultus in rubore essio- rescit. In quibus non perfecta est sensuum destitutio palpebratio quaedam observatur, si quis ante oculos digitum circum moveat; videnturque suo obtutu manus

trajectum sequi Linclamati, inspicientes lacrymantur, nil dicentes, sed volentium respondere Vultum in iantes odoramentis iucundis se delectari ostendunt. iugi adducta inspiratione , et pravos odores Versari nullo facto spiramento probant dulcia, atque amara, linguae admota , sentire etiam manifestantri item perpuncti, sentiunt , Vel lacessiti, horrescunt. Est vel acutus vel chronicus hic morbus Catalepsim acutant, concomitant febres acutaer, typi sint continui , vel

periodici. Distinguitur facile ah allis soporosis affecti-hus, hoc unico caractere, quod aegrotantis membra positionem datam servent, dum praecipue in apo-plexia membra elevata concidunt Ahire tamen potest in lethargum , et apo pleXiam. Memorat Nollerius secretarium quemdam, nomine Vasco, in febris declinatione, et alvi profluvio , urinis bene coctis, certam Valetudinis spem praebentibus catalepsi cleprehensum , uno die, Obiisse, anno I 552, mense Augusto Aperto cadavere, pulmones et hepar,

corrupta inventa sunt, serum quasi rufum cerebro posteriore cuiatentum , et sanguis concretus in majore Vena , quae medium caput perreptat. Historiam quoque profert senis pauperrimi, macilenti, in catalepsim lapsi ab inopia, qui mensae accumbebat , aperti oculis, erecto, ac firmo corpore, manu da ibus admota,

30쪽

nt vivere, et prandere, mortuus videretur. Vide opera Bollerti, ag. 6O. XXX. De lethargo et catalepsi oratio occasionemniihi praebet digressionis cuius veniam concedat lectori. hvindicandi causa, antiquos ab injuria ipsis, a recentioribus quibusdam illata , febres periodicas mali moris , illos non cognovisse Etenim , priscorum plerique , inter quos Diocler, Praxagoras , Archigenes , Asclepiades , Chrysinus , Soranus, Magnus, Caelius Aurelianus , etc. catalepsim consideraverunt tanquam symptoma febrium intermittentium

typi, praecipue quotidiani , et tertiani, ut et febrium

remittentium, et subintrantium. Otaverat Praxagoras unus ex primis successoribus mypocratis , ex insula Coos; vide te Clere , quasdam febres quae invadebant iuvenes , ab armo duodecimo usque ad decimum septimum , quae quadam privata pernicie, mortis habebant effectum , catalepsimque, vel lethargum simulabant : id autem servis, magis quam liberis eveniebat; et successit, ut quidam a catalepsi liberati, et sani nimis sibi visi plurimum edentes, repente in mortem venirent. Apud Romanos, Viderat Asclepiades,

tempore magni Pompeii hic vivebat b, febres frequentes typi periodici , quarum invasiones comitatae erant corporis atque mentis Oppressione, in similitudine lethargiae, quae secundo , vel tertio die, in statu a cessionis, statim retalefacto corpore, vel cessante Vehementia, in resumptionem mediocrem revocabant aegrotantes quaeque , Si non revera , sed figmento tantum cessabant, semel adprehenso aegro , nullam resurrectionem dabant, sed in sudores, et respirationem celerem , in pulsum humilem , et in mortem desinebant. Soranus magnia , et alius , Methodiacorum principes, tradiderunt, frequenter aegrotantes catalepsi, et lethargo assici , cum typis quotidianis., vel tertianis rapo cum quartanis accedereque pri