Georgii Forster, medic. doct. sereniss. poloniae regi a consiliis intimis, etc. De plantis esculentis insularum oceani Australis commentatio botanica

51쪽

hii non vidi, sed haceam sive ponatam eier.

mine fieri ut in congeneribus, ex descrip-SEM. tioue Rheedii constat. Partes herbacea huius arboris omnes lactescunt. Inter spontaneas harum insularum retuli, inscius, an fructus ab incolis pro cibo usurpentur.

Iq. CRATA EVA RELIGIOSA. F.

C. inermis, foliolis aequalibus .

Reperitur ad Coemeteria insularum o Tahelti et Societatis culta et deorum numini sacra Fruinis profert minus sapidos, diales tamen, quales Crataeva Tapia Linnaei, te si Rheedio huic specie etiam nimis assinis est; an cum eadem ultro conjungenda

sit dijudicent qui Tapiam observarunt. Nostra apud

tali et tenses C Pura-au, sive Puratarur vocatur. Truncus arboreus, mediocris altitudinis, erectius, ramosus. Ram patentes, teretes, adscendentes, lignosi cortice oliuaceo, punctis elevatis albidis asperso. Folia sparsa petiolata ternata: foliola ovato- lanceolata, acuta, acuminata, integerrima glabra, tenera nervis venisque plurimis reticulata, pitha- mea lateralia parum minora margine antico angustiore sed non breviore horigora taliter patentia. Petioli communes spars, patentes semiteretes, laeves, palmares partiales brevissimi. Cyma terminalis subcorymbosa semipalmaris. interdum flores solitarii ex axillis foliorum summorum. Pedunculi niflori teretes, laeves, laxi, palmares, patentes, basi crassiusculi Flores sesquiunciales, exalbido virentes, staminibus rubicundis.

52쪽

mentiuntur ereeta, ovato lanceolata, integerrima rachi dorsali venisque reticulata laxa tenera, candida bi pollicaria unguibus calyce vix brevioribus, virentibus intus

sTAM. Filamenta sedecim, fili rinia receptaculo inserta nec gynandra erecto patentia, petatis paullo longiora. Antherae oblongae, versatiles, inclinatae, hiau rubicundae. PER Germen oblongum, pedicello longitudine staminum filis ornat elevatum. Si ius nullus Stygma sessile, plenum, obtusum. FER. Bacca oblonga bivalvis unilocularis, pedicello ad palmarem longitudinem longato in

SEM. oblongo lavata, parieti valvularum as

C. procumbens diffusa, soliis cordato.

ovatis a culminatis integerrimis quinque- nerviis subpetiolatis racemis axillaribus elongatis nutantibuS. F. Habitat sponte in fruticetis et dumetis Novaelandiae. Barbari huius regionis incolae inprimis ii, cui portum obscurum DushyJay accolunt, baccatos fructus huius fruticis colligunt, et iisdem vescuntur.

53쪽

Caulis fruticosus, vix arborescens dis Fusus ramo.fissunus sui mentis elongatis decumbentibus, tetragonis, laevibus, virescentibus, foliatis. Folia opposita subconlatos ovata, 1 iboetiolata, inferiora subsessilia, omnia integra acuminata acuta, holietontalia, laevia, quinque- nervia, palmaria. Petioli teretiusculi brevissimi. Pedunculi axillares foliorum superioriam, solitarii, reclinati, pitha mei racemus simplicissimus longus cylindra ceu nutans, pedi cellis unifloris sparsis, teretibus, filiformibus, laevibus erectis, semipollicaribus, bracteati S. Bracteae brevissimae minimae ad basin pedicellorum extrorsum positae solitariae. Flores minuti viis rides, hermaphroditi. CAL. Perianthium inferum, persistens breve quinquepartitum, foliolis subrotundis concavis ad

Cop. Petala quinque vicidia, ovata, patentia, calycem longitudine aequantia.sTAM. Filamenta decem capillaria corolla longio. ra b Antherae ovato, erectae, longitudine calycis. PIST. Germina quinque depresso coalita Strati

quinque sitarnae acuti, patentes reflexi decuini, longitudine flaminum. Stigmata simplicia. PER Bacca globosos depressa, quinquepartita

atro, purpurea e petatis carnosis, conniventibus, semina tegentibus.

8EM. quinque reniformia, striata, glabra.

54쪽

Nobis haecce species semper floribus hermaphroditis visa est nusquam vero masculi aut feminei seorsim reperiebantur.

C. inermis, frondibus pinnatis foliolis replicatis ensiformibus M. S. V. .s 8S. D. Insulae oceani australis quae intra tropicos sitae sunt, fere omnes hanc utilissimam palmam ferunt, humiles etiam illae quae vix superficiem sali supereminent, lithophytoruin aedificiis superstructae sunt, ut

plurimum harum arborum altissimaruin coma condecorantur Spontaneis igitur harum regionum vegetabilibus casdem adnumerare non dubitamus, licet etiam cultae ibidem dentur varietates, quas ut exempla in novis hebridibus docent, hominum cura nobilitavit, et praesertim ad rem cibariam meliores reddidit Hasce varietates notis exterioribus tamen ininius ab invicem

dignoscendas, disertis verbis enarravit Clarissimus Rumphius, qui simul de usu harum arborum multifario sitis disseruit. Hei loci meminisse sat erit, nucibus Cocos triplex inesse alimentum, nempe unioribus lympham saccharatam, maturo frucst in materiam spongiosam cotyledonis novi surculi coagulabilem in adultioribus autem nucleum candidissimum dulcissimum fragrantem, amygdalos longe praecellentem primum mollem gelatinosum lacteum deinde perfecta maturitate duriusculum oleosinia ultimo deinceps loco ipsum huius nuclei

55쪽

o eum, blandum, purum, dulce, variis ferculis admiscendum nec non ad usus medicos cunctos idone. lim , ubi oleum amygdalorum adhiberi solet incola praeprimis insulae Tahelti et adjacentium insularum Societatis hocce oleum imbutum odoribus variis. quorum pretiosissimus, et fragrantissinus e ligno Santali extrahitur, pro unguento caesarie sive etiam totius corporis usurpant, eodemque omnia membra crebro perfricare solent. Ipsum nucis putamen, duris sinuim in adulta, in juniore tamen ante nuclei formationem molle, instar caulium bras icae edule est. Omnium porro palmarum cor sive caput ut vocant, ad trunci summitatem, pedes binos vel tres longum, rudimenta frondium et fructificationum anni insequentis lamini tenuissimis convolutis fovens, itaque pro gemma vere habendum, optimum limentum praebet, nuci coryli avellanae et pedunculo brassicae caulis orae palmam eripiens; sed hoc sine arboris destructione obtineri non potest. De vino palmarum quod colligitur e spadicis nedum erupti vulnere, cum id hominibus austrasiae haud innotuerit, ut et de multiplici materiei, ondium, foliolorum, fibrarum, nucumque ad rem familiarem et mechanicam usu quaecunque disseri possent utpote citra nostrum propolitum praetermittenda sivit. Taheltensibus Iri, nuces uniores Aia. d. CORYPHA MBRACULIFERA Din.C. frondibus pinnato palmatis plicatis filoque interjectis, stipitibus ciliatos spinosis M. S. V. P. O8 . Huius folium semel vidi in Naitalita, sive Chri stinae insula archi pelagi marchionis mendoZae palmam ipsam deinde, sed minus frequentem in Tonga tabu,

56쪽

labiae, amicorum insula reperit Cookius videatin novisi Vol. I. p. 33a Lincolis tu dictain, in nuces eius globosas parvulas inter edulia habent. IS. IN OCARPvS EDULI F., S V. p. gQ8. Taheltenses huius arboris fructum Rotid vocant, ipsam arborem Hi appellant, quod a voce V pud Papuanos in Nova uinea usitata non admodum dis fert nuces, is, qua Cookius in novistimo itinere Om. l. p. Sy3. commemorat, ad Inoearpum quoque procul dubio referri debent. Earum nucleus reni- formis, compressus, pollicari circiter diametri, affatus et decorticatus ab insularum Societatis, Amicorum,

marchioniS, novarum Hebridum, novae Guineae et moluccarum incolis comeditur. Nostrates hanc nucem castanearum loco habebant sapor tamen minus gratus est, licet dulcescens substantia durior, minus fata nosse, ventriculis debiliori non conducit. Vires plantae et praesertim corticis adstringentes, alvum obstipant, et dysenteriam sistunt; quare etiam ad hunc scopum in nos conato amboinensi decoctum quosum corticis crebro adhibetur, teste Rumphio licet hoc medicamine aegrorum vita periclitari potius quam sanitas restaurari videatur. Papuani succo expi staglutinoso resinoso telorum apices obliniunt, hoc autem gluten exsiccatione nigrum colorem induit Forte et res nossem illud, quo sagittas Mallicollensium

obductas vidimus et quod illorum astutia pro veneno nobis venditabat, ex nocarpi succo pariter praeparatum erat. Nomen arboris apud Massicollenses may audit, apud insulae Tamaae indigenas Emmer. Inocarpum arboribus cultis in hisce regionibus vix adisnunierarem, etsi in societatis insulis forte colitur. Arbor

57쪽

Aebor excelsa Acrassiti corporis humani, cortice fusco rimoso Ram ligno; tereres, patentes, varie diviti, fusci, rimos . Folia alterna subdisticha petiolata , ovato ilia longa, vix cordata Obtusa, retusaque rarius acuta, integerriina laevia, patentia, venis plurimis reticulatu,spitham ea, jimiorum arboram pedalia . Petioli teretiusculi patentes, laeves, transversim striati, stamipollicares. Pedunculi universales axillares, subsolitarii, teretes, patentes pube nigra tecti, palmares. Racemus liformis finis licissimus Pedicelli brevilsimi, sparsi, monterii Flores obscure albidi, vix semunciales. NB. Racemus in Linii Suppl. l. p. 23s perper mspica vocat inc A L. Perianthium monophyllum bifidum, laciniis subaequalibus rotundatis, pube nigra vestitis. Co R. monopetat tubulosa. Tubus cylindricus longitudine calycis Limbis quinque vel sex partitus calyce longior, laciniis linearibus undulatis patenti-

sTAM. Figam ut decem vel duodecim brevissima, tubo duplici serie inserta, ordine superior in ipsa

fauce cum inferiore alternante. Antherae parvae, ovatae, rostae.Pis T. Gern ex oblongum villosum S lus nullus. Stigma puncstum exiguum eXca Vatum. PER Drupa magna reniformi vel ovata, commpressa viridis, mon perma , pulpa carnosa tenui. D a SEM.

58쪽

sgM. , solitaria, ovata, constans e fibris lignosis, crassioribus intertextis nucleo vali comis presso, albo.oas Pili in germine, an stylorum vices agunt 3IO TERMINALIA CATAPPA Lin n.

T. Foliis obo vatis, subtus tomentosis M. S. V. P. Olo. In hortis insulae Tannae semel hanc arborem vidimus, mense Augusto sive sub sinem brumae foliis

orbam, fructu maturo in ramulis haerente Arbor erat vasta, et excelsa Drupa tripollicaris, ovata, sulcata, nucleo oblongo, avellanae nucis sapore, quare etiam in arida et Batavia inter obsonia cum aliis fructibus mensae apponitur, ab Europaeis enim

pluris existimatur, quam ab indigenis quippe qui vilipendunt quicquid ventrem non adeo implet Apti sunt hi nuclei, qui amygdalorum loco adhibeantur,

sed oleo tam copioso non pollent. Plantari solent huius generis arbores circa aedes in areis amplis, ubi sedilia eollocantur, propter densam lateque extensem quam praebent umbram. Materies exstruendis navigiis idonea, levis enim est et in aqua marina per multos annos perdurat Cortex et folia nigrum pigmentum praebent, quo dentes Indorum inficiuntur nec non atramentum Indicum inde componitur. Hanc arborem ter singulis annis maturos fructus perferre auctor est Rheede.: O TERMINALIA GLABRATA F.

T. foliis obo vatis, utriusque glabris. F. Differt a Terminalia Catappa, foliis in pagina inferiore pube destitutis, duplo minoribus, nuce tri

59쪽

plo minori glabra ovali, minime sulcata, neque

ni arginata med apice acuto compressi, et membranaceo quasi appendiculata differentias essentiales curatior instituta comparatio forte suppeditaret; sed T. Catappam, ut supra monui, nonnisi foliorum et florescentiae ornatu spoliatam vidimus. Haec nostra species autem colitur ad tuguria et coemeteria insularum societatis in amicorum insulis mihi sponte provenire videbatur. Taheltensium lingua vocatur Atilii iri, sive etiam e Tara iri et V Tara hei, iri diisque sacra habetur. Materies pro exstruendis cymbis, tympanis, scamnisque usurpatur. Nuclei edules sunt et instar amygdalarum gratum saporem habet t. Arbor ex elsa ramosa, diffusa, ramis suboppositis, teretibus, patentibus, laeviusculis, cortice cinere rimoso. Folia terminalia, conferta petiolata, ovata Obovataque obtusiuscula, integerrima, patentia, glabra laevia, pithamea petioli teretes, patentes, villo brevi rufescente vestiti vix unciales. Pedunculi axillares foliorum summorum, simplices, teretes, filiformes, erecti, apice deflexi, glabri, pitham et Racemus simplicissimus, floribus sparsis albidis masculis in parte suprema pedicellatis; hermaphroditis in parte infima simillimis sed reuerasessilibus, cum ipsum germen inferum vices pedicelli agat, reliquas partes fructificationis elevantis. oet Flores Masculi.

CAL. Perianthium campanulatum, quinquefidum laciniis ovatis, acutis, aequalibus, erectis.cOR. nulla.

60쪽

Nectarium urceolatum ita fundo calyci . conflans corpusculis quinque minutis brevibus, duriusculis, pilis crebris longioribus vestitis calyce dimidio re.

vioribuS.sTAM. Fi amenta decem subulata, erecto patentia, fundo calycis inferta, horum quinque exteriora longitudine calycis interiora minora Antherae datae, didymae, erectae.

Flores Hermaphroditi numerosi usque ad dimi.

, omnino ut in flore masculo. PIST. Germea inferum, effle, ovato, oblongum, bali incrassatum. Stratus superus, e fundo calycis, villo nectarii cinctus . fili formis, erectus, longitudine staminum , Stigma simplex.PER. rupa ovalis sessilis, acuminata, apicem arcescente, compressa, viridis, monos perma.sEM. Nux ossea, ovalis, nucleo solitario, talongo, albo.

Huius fruestus cum illo Mabae ellipticae nostrae in omnibus convenit, praeterquam quod triplo maior sit, bis olli caris scilicet, in loculamentis fovens nucleo triquetros, tenaces et insipidos, tamen inter edulia ab incolis usurpatos Incolae insularum Ou- .sd tabu