장음표시 사용
111쪽
piissimus imperator Theodosius, i. . C. de P. Digna vox est maiestate r onantis . legibus sese alligatum. pi incipem profiteri: adeo ab autoritate iuris. ricisti a pendet autoritas.& revera maius imperio est, Principem legibus submittere principatum. Haec Theo: dolius imperator. eriis me caς.da let.j. Deccoeta: ita: imperatoris Maiestati , eas seruare leges, quibus ipse solutus este videtur: adde Culac. s. obs 3O. 7.c qui t iam. l. vo. . era. ιρ t. de herasci . D. Gothopeaena x. tos .c. 2 in. LM. 'coni isse vel ut. Eleganter Plinius in Panegyrico ad Traianum Imperat rem. Non est princeps supra leges , sed leges supra principem. Et Apollonius Thyaneus ad Domitianum imperatorem, teste Piri Dato lib.8. Si leges tibi imperare non putaueris, ipsemet recte non impe rabis Atque haec obiter tantum &ε ν παρυω de quaestione ista, An Maiestas legibus soluta sit. . Eius enim ex proscsso suscepta tractatio, multo plus temporis ac laboris Hagitauerit. Hactenus ergo de natura, notis,ac proprietatibus: κυρίας , quam Aristotcles vocat.
OD REX SUBDITUS SIT legibus, Oratio, a doniis no ortuo am
sissipenui iero in ratus sunt , quorundam si
minum, stultitiam ne an imprudentiam dicere debeam, nescio, qui vulgo iactare sesmonibus solent, Regem legibus his. quas tulit, vel a maiori b. sitis accepit solii tum es qui dum stulta ait latione Regis aut horitatem laudare volunt, huic prose- magnum Adecus adserunt. Etenitri quid tam. H regium;
112쪽
i egium, tamque magnificum est, quam tempesta Mam seruare, soletitudinem sequi, virtutibus o,niabus obtemperare Z At leges virtutis magistrae sunt,
quaeres honestas ac utiles humanae vitae praecipiunt, prauas autem & inutiles prohibent. Hoc, inquam, legum munus est, ut iustitiam dc aequitatem hominibus commendent, in probitatem ac scelus ab iis
dem procul arceant. Veniant igitur aulici & Gnaxones, &iam vel ipsi iudiceni, utrum sit honestius sanctas ct incorruptas leges a principe coli & observari, an vero scelerate ac inceste violari dccotamin
ri. Eteniti, si Rex suerit im munis a legibus, quid i ter eum dc Tyrannum poterit interessei Quem enim Tyrannum appellamus 3 opinor, eum qui claustra iuris & aequitatis scelere dc audacia perfregerit iapud
quem non lex, non ratio, non mos patrius, sed libido, sed improbitas, sed odium patriae. ac utilitatis publicae valeat. Consule tu duos praepotentes neges,cambysem; di Cyrum , de vero imperatoris ossicio apia Xenophontem disceptantes : ita enim Cyrus Cambysem
gis astrictu, e subditos Z Non intelligis igitur, homo
inconsiderate,cuiti Regem Iegum vinculis li ras,test aem tyrannum facereZAt quanta esset in utroque diui militudo, facile ex Xenophonte liquet. Atte
de igitur paulisper,quid loquare,& cogitationem sapientis hominis ad punctum temporis siscipe. N cesse est xestem aut virtutibus , aut vitiis parere: quandoquidem tertium nihil est: Tune vitiqrum M scelerum seruum & ministrum dixeris 3 Nunquam eri , ut opinor,iam st idus , ut in Regis reseiuna
113쪽
. tona tantam turpitudinem inesse fateare. Sequitur 1gitur, ut virtutibus obsequatur, quarum mes de anima lex est. roasitem a vobis,Auditores: possitne Rex bonus oc pius, quale hac oratione nostra quaerimus. rationem alicem&magistram non scquiZAtqui ni- ihil aliud se, etsi si Iamblico credamus, nisi recta ratioci omnium regina,quae recta 5c iusta iubeat, vetetq; contraria: ita enim inquit ille: λέγε. μεν Ανα Οαν φων βααλευς O,seruasi ob αὐτος δοκῶ αττειν τ αγριθα-τ ατταγορέων.
Videte igitur quam stulte de inscite Regem laudent ij, qui negant eum bonis dc honestis legibus d ditum & astrictum eisse oportere. Ego vero si de illo perhonorifice loqui vellem, hunc non Alum pasei rem, & authorem legum , sed etiam custodem de conseruatorem studiosissimum dc vigilantissim uni
Est enim in Repudi vellit in theatro Anstitutus, quem sui ciues obseruatit: itaque si iustum de bene moratum viderint, bonos eius mores : sin improbum δc insistentem, vitia quoque imitabuntur. Cavete, Auditores,quicquam Platonis sententia verius esse putetis, quales sunt in Repub.principes, tales reliquos solere fieri ciues: dc quaminque mutatio itiprincipibus extiterit, eandem iis populo sequuturam. Quo perniciosius de Repub. merentur vitiosi principes, qui non solii in vitia concipiunt ipsi, vorum etiam infundunt in ciuitatem : neque Ghim obsunt,quod illi ipsi corrumpuntur, sed etiam quod eorrumpunt: plusque exemplo,quam peccato
Illiud vero valae mirandum esset,si licentia peccane si Regibus proponeretur, cum ipsi grauiter&seue riccata raniant, ουτε γαρ, ut Demosth
114쪽
serendum est, quam quenquam ab aliis vitae rationem reposcere, qui non ponit reddere suae 3 Tuiuilitiam imperabis, & interim tarnen iniuriam alijs facies 3 Tu ossicium commendabis , dc ab ossicii religione deflectes Z Non est ita, Auditores, neque quisquam veterum Regum , aut legislatorum, qui eum laude & dignitate Rempublicam tractauit, se publicis legibus unquam emancipatum esse voluit, sed eas sancte &ossiciose colum Nihil erat apud Romanos Numa Pompili religiosus, nihil apud Athenienses Solone iuris oc aequitatis studiosius, nihil apud Lacedaemonios Lycurgo
modestius. Quid, quod olim in principem, siquid
deliquisset, non minus quam in priuatum leges Mnimadvertebant 3 Torquatus filium, quod edicto imperatorioobediens non fuisset, secura percussit. Et Zaleucus Locrensis, cum legem in adulteros tulis.set, ut oculorum lumine priuarentur, filium adulter j crimine conuictum damnauit & cum tota ciuitas in honorem patris necessitatem poenς adulescentulo te mitteret, sibi tamen unum, deinde filio est rum oculum eruit. Quamobrem qui negant Reges
legibus esse subicct magnam iniuriam Resie male stati faciunt, praesertim cu nihil magis in vita principem deceat, quam exemplo suo populum ad amo- cm virtutis, quam leges ipsae praecipiunt, modis omnibus incitare: Inio cum prima Regum orbgo a virtute extiterit ut iam , sequitur. -
115쪽
OD PRIMA REGUM ORD' - νὰ virtute, Oratio, Par si habita.
Cogitanti mihi. & annales veteriim populo
rum memoria repetenti, non alia commen
datione primi Reges delecti, Sc creati sitisse ridentur, quam virtutis & probitatis sitae: ut qui iustitia, prudentia, humanitate, temperantia, reliquis hominibus anteirent, ab gubernacula Reipub. suin fragijs omnium vocarentur. Itaque prinum Regum originem&institutionem sanMm dc diuinaim credi re par est, quam propter opinionem ianctita iscidiuinitatis iusdam,quae visa est in antiqui simis Regibus, maiores nostri ad constituendum statun Rei p. com probarunt. Vultis igitur exemplis priscorum populorum apud nos utamur 3 vultis ex antiquis historijs Regiae dignitatis augustos &sacrosanctos ortus repetamus Z Cum apud Medosolim furta&latrocinia impune committerentur, nec villis se-xe esset relictus iustitiae locus, placuit illis Dei ocem hominem sanctissimum atque integerrimum , cuius virtus omnibus probata dc spectata satis esset, Regem facere, qui cum prohiberet iniuria tenuiores, ara quitate constituenda, summos cum infimis par, iu
Eadem occasione scribit Aristoteles bene moratos Reges delectos fuisse, ut eorum praesidio popuIus uniuersus contra sceleratos de improbos homines, qui quotidie caede de latrocinijs humanam societatem violabant, defenderetur. Cogitemus de his qui leges condiderint, qui populum ab ahresti vi inta ad humanum dc ciuilem cultum deduxerint, qui nuptias, qui sacra de caeremonias instituerint, qui ςs omnes honestas dc utiles,&Reipublicae salutares H 3 inveneri
116쪽
int enerint. Cogitemus. inquam, de his, quisendi, menta Reipublic. praesare iecerint, quales viros ip erris fuisse, ves pqtius quales deos inter homines vixisse& regnasse putamusὶSamotheseim Rex an liquissimus Gallos non lotum humanis , sed etiam diuinis legibus informauit.Minos vivus apud Cre tenses tanta suit aequilite de iustitia , & a poetis mortuus etiam iudicium exercere dicatur. Nec vero Prometheus ignem de coelo clepsiste ab ijsdem poetis traderetur, nisi diuina & coelestis eius virilis, quam velut coelestem flammam populus inspirauit nomen illius ad errorem fabulae traduxisset. Quid commemorem Numam Pompilium , ob eam iam causam,quod optimus & integerrimus haber tur absentem a Romanis designatum suisse Regem, & multis precibus , cum tantam prouinciari respueret,accersitum ad diadema &imperium pbp. Romani3 At cur ille tant am authoritatem respue- bat Z sane quod 'agnum & arduum. difficile esset, primis illis temporibus regnare: vigilandum erat aborandum erat: dies & noctes molestiae&Eblicitudines graue erant perferendae ac sustinendae Id oque quaerebatur vir sortis dc magnanimus, de
industrius, qui tanquam pastor gregem sibi .mmissum . sic populum sitae fidei dc sapientiae creditum assiduitate, vigilantia,aequitate , iustitia, mni recta ratione bene de fideliter administraret neque tantum praerepto , sed multo magis exemplo sito imperitos homine ad. religionem iust tiam , temperantiam . humanitatem denique omnem adduceret: Sic AEgyptio um reges sepientis simos spectatissimos suisse legimus, , in quorum, statuis hoc inscribebatur, εις εμὲ, οραιόν ἐυσε- ' Iume aliquis aspiciens, pim esto : Regem iamquq exemplar esse virtuti m omnium decet:
117쪽
quem sit ciues tanquam Deum in terris intueantum cuius vita de moribus vitam sitam de mores instia tuant: cui non secus atque Regi coelesti pareant obsequantur: nec inscite poeta deprincipis boni a fit ritate scribit. mpietat/grauem es meritis,siforte seim quem G pexere,kent, arrem famibm astant: ἰPeregis is animos , spectommulcet. Sed quid tam multis exemplis orationem prori traho 3 runt alia multa, Auditores , de Regiae dignitatis origine : quae si persequi vellem, tempus me potius, quam oratio deficeret. Hoc vero singulare. dc ad id, quod probare volumus, maximum argumentum est, quod reges & regna a Peo Opt.Max. hominibus dintur,nec quisquam est, aut unquam fuit in eo dignitatis ec excellentiae gradu constitutus , qui non Regiam autoritatem semper acceptam DEO retulerit. cum ita.sint,cui quaeis dubitum esse potest, quin Deus, qui sapientissimus, iustissimus, optimus est, sapientissimos. dc iustissimos, dc optimos quosque homines populo rege
do praeesse voluerit Z Ergo 'uidem perspicuum est non setani humanis, sed etiam diuinis suffragiis, eos homines olim ad imperandum deligi solitos
quorum de iustitia dc probitate magna esset opinio multitudinis adiuncto vero hoc, ut iidem prudentes etiam haberentur, nil erat, quod homines his auto ribus non possς consequi se arbitrarenturi Nec abs re profecto principes,qui sapientia dcconsilio valeant,adhibentur. Etenim qualis est affectus& appetitus in corpore, talis populus in republicarix quemadmodum Deus Opt. Max. in homsne mentem dc rationem, quae vagos in lentes appctitus,
sic in Republio Regem, qui stultum ci indom: tunt
118쪽
populum reget t. & in os Scio contineret iustiti
temperantiae, reliquarumque virtutum collocauit.
At multi improbi, scelerati, priscis temporibus rognati erum. Quid, tu Reges a tyrannis non dulin. guist Tu quid in tyrannidem excrcuisse dicito,i ersnasse ne dicito : quandoquidem Reges eos duila taxat suisse constat, qui non ambitione, non potentia, non llo scelere, sed modestia, virtute, fama &l ude Regids fasces adepti sint,&administrarint,s que totos ad bene nierendum de hominibus con- tulerint. Quamobrem cum Regalii aut horitas a D E O. a virtute, a commendatione probitatis, iusti- tiae, fortitudinis, temperantiae prosecta sit, eiusque consilio leges in Republic. constitutae idi Us omnes quae ad publicam utilitatem spectarent, inuentae, α hominibus traditae suerint, primis se Reges laude defama in coelum sublati sint,& propter excellentia &diuina in Rempub. merita, in deoru in coetu&cqncilio versari pulcntur, hanc tantam, tamque eximiam maiestatem ab augustis de sanetis auspiciis ortam tanti aestimare nos decet, ut nil in rebus humanis maiore admiratione de veneratione dignius existimare des eamus.
Sed ilioniam Reipub. de Imperi j mentio saepius hic facta ad Locum Communem de Repub. & Imperio, tum in genere,ium in specie,adscepdere lubet.
LOCUS COMMVNIS DE R publica O Imperio, tum in genere , tum in decie de Imperio Romanor EX FI Dquibos, ea de rescripto us
Hic totum locum comunc de Rep. ex philos0rbia omnino generaliter placet repetere, de
119쪽
DE PRINCIPE. ex iure nostro simile quid addere at tandem ex lii simria de imperioRomano tanqua speciem generi subit sere. Ita enim, quemadmodua utoritate imperii 1 sex principiis suis constituatur, item consci uetui, aut mulctur, aut renovetur, planius fici. d caput quod lana piaecipuum iuris est. Citiusmodi Tractatus etiam hiri sons toru veteriana, ut Pomponii de Origine luris, ta at orci inde ossiciis magistratuum ; deinde recentiori na, visar
toti de Regimine Ciuitatis, Michae s Vel curii de Rogimine mundi, Martini Laudensis de Principibus, Anconi j Roselli de potestate Imperatoris & Papae, A i, tonii Bossit de Piincipe, & eius priuilegiis. Quoru nonnulli in eo sunt opere, quod Oceanus Iuris vel Tractatus tractatuum inscribitur. Etiam exstant Iola annis Ferrarii Montani de Politia libri. Qui omnes interim philosi,phos sequutur: Sicut di Callistratuim. l. a. de Nundinis, Platonem videmus laudasse.
REspublica est ad populi salutem iuste facta os
dinatio. Iuste,inquam. lustitia enim ea est quae 'duce & tanquam consiliaria prudentia, id es recta ratione, quod bonum & salutare suerit, constituit. Ita illa nimirum Virtutum omnium princeps virtus est. Plato quoq; ex virtutum generibus Rem pubi describitin libro.de Repub.dc legibus. Sic Callissi a tus ex Platone ostendit, Rempub. esse instituti nem, quemadmodum ciuitas bene beateque habitari, & populus bene,id est, sceliciter vivere, possit. Consideranda vero ex definitione ista Reipubl.
r ili salus, dc ordinatio illa. Quanquam enim totius ri s humani
120쪽
tivinani generis. Imo ut Plato de Repub.ait,& Cic ro de Natura Deorum repetit Deorum seu coeli tum,& hominum, una quasi Resp. quaedam est, tamen ea hic ad certi populi salutem spectare intelligitur. Populus ita est certa quaedam hominum seu ciubum multitudo: siue una urbe,seu tota regione contineatur. Nam quemadmodum populiis ratione ordi nationis definiatur, postea videbimus. Homines, qui & percinae dc capita dicuntur in iure nostro, natura, fortuna, & aliis modis, differunt. Neq; enim iustitia,vel Deus potius, omnes pari conditione esse voluit. In populo saepe etiam minor coetus est quis est,ut collegium, tribus. Salus, scelicitas,& beatitudo est , tum singulorum , tum Omnium qui in populo sunt; Vnde illud , salus populi suprema lex esto. Hinc Respublica Cicerone in reliquiis libri tertii, de Republic. definitur res populi,& alibi communis utilitas populi dicitur. Atque ille fine finis Reipub sae summus est. Quomodo & finis bonorum, , summum bonum dicitur a Ciceror ne, tu tibro des tibin. Salus igitur illa omni bon itum genere praesertim eorum quae ad hanc vitam pertinent constare,&,quantuna fieri potest,cumulata esse debet. Bona sunt videlicet ea, quae beant, id est, beatos dc selices reddunt. Qimd etiam Ulpianusti tui.deverborum significatiorii b. l. Bonorum, innuit. Haec autem bona interna & externa sint. Ita videlicet sunt alii mi, & corporis. Animi: ut viret res, cic artes, &istissimiles affectiones. virtutes, im:)uam, prudentia dc iustitia. ista prugenti rectaram ne moderatur omnia. Haec autem istam, vidu- consiliariam sequitur,sicut iam attigi. Et quod, .ust a m remimque fuerit, tum erga alia omnia, tum
imprimis erga Deum, ubi religio est) deinde Ocerga omines,praestat.