장음표시 사용
351쪽
nerent in vacuo sperans fore, ut omni aere e Xpurgarentur . Expurgatissimos cum haberet, rursum in aquam coniecit. Tunc enimvero fundum petierunt Cum haec in coturnicibus Verati as Omperisset, tentavit
eadem in columbis duabus Idem fuit Situs; nam artunquoque pulmones immissi primum in aquam innatarunt, post deinde, cum in vacuo fuissent perdiu, immissi rursum in aquam , ad fundum deciderunt. Haec in volatili genere expertus ad terrestre se contrulit. Ac primum , ut Musschenbroehitim per omnia sequeretur, periclitari voluit in cuniculo. Erat machina, qua educebatur aer, non admodum idonea itaque vixit animal in eXcipulo conclusum minuta plus duo inter convulsiones vitam finivit . Thorace aperto statim pulmones evulsi sunt. Erant hi parvuli intractique. Immissi in aquam primunt supernatarunt Ost vero, cum in Vacuo fuissent minuta feretria is in aquam iterum coniecti essent, fundum petierunt. Igitur ne cuniculo quidem , in Vacuo morienti, pulmon una densitas fuit tanta , quanta vel Musschenbroehi visa est, vel uideo Post haec mures duos magnitudine corporis .firmitate
spectandos ad X perimentum Vocavit. Horum alter intra minutum unum in t riit, alter intra dimidiatum. Crebris tremoribus consis diati ambo sunt, anteqUam morerentur, se seque suis una n agna vi iaciebant; quod commune fuerat animalibus fere nisibus, quae adhuc erat tu subtracto ae re interemerat uti, illud constans prope Uerat, ut ab domen morituris intumesceret. Quod autem ad rem spectat; pulmones ab his Xtracti, quamvis parvi admodum es sent, contractique, eamque densitatem adepti, ut aqua graiaviores videri possent, tamen fuerunt leviores in illa quip pe innatarunt, ut aliorum animalium pulmones fecerant. Quamquam cum postea in Vacuum relati essent, ibique 1
nuta aliquot mansiit ni specifice graviores inventi sunt. in aqua praecipitarunt; quo etiam pulmones alios sunt imi
muribus ad feles erat tu se convertit in his appa
ruit naturae inconstantia. Felem nam ct dies natam minacii inae Xcipulum coniecit extracto aere visa est haec
duobus horae minutis occidisse, quamquam levioribus quibus T. II. P.L V dam
352쪽
dam motibus se vivere significavit usque ad undecimum. Huius pulmones e thorace educti, aquae impositi statim
fundum petierunt. Quod Cum praeter exspectationem accidisset , mirans Veratius, Xperimentum non in his cadere ut in aliis, felem alteram ast Xperimentum iterandum sumsit. Erat haec quoque dierum fere octo. EXperimentum es
sit eodem modo. Fuerunt utriusque pulmones impense rubri Wadmodum compacti, ut hi fere eis solent, quibus nondum est respirandi consuetudo. Sic feles Musschenbroehii . Guidei observationibus respondisse videntur, animalia ce
Hoc loco non utique aliorum Aperimenta eratius negat tantum miratur , non ea sibi eodem modo cessisse Qui enim possit non mirari P Facit etiam suspicionibus variis, ut admirationem hanc, quantum potest, minuat. Quas
suspiciones si qui minus probaverint, illi facile intelligent quantum uideo musschenbroeta Veratius tribuat qui suspicari quidlibet malit, quam illorum negare Xperimenta. Has etiam suspiciones interest cognoscere.. Primum ergo valde suspicatur Mulschenbroe hi una, Guideum eae perimenta omnia fecisse in animalibus recens natis, in quibus cum foramen vale adhuc pateat, relaXari pulmones usque eo nondum potuerunt, Ut aqua leviores sint, atque innatent; propterea illis semper animalium putamones ad fundum deciderunt: qui fortasse, ipsis innatas sent, si experimenta in animalibus sumsissent, quae plus haberent aetatis
Deinde credi etiam posse putat, animalia, in quibus
Guideus mulsesienbroekius Xperimenta fecerunt, cum mortua essent, diutius , quam par erat, in Vacuo mansitse, Wdensitatem , gravitatemque tantam ex illa mora acquisi
visses; qui si statim iub pian mortem educta e vacuo scsent, pulmones in aquam immersi leviores hi inventi es sent. Et id quidem cum suspicetur Veratius, videtur alia quid de suo concedere Etenim cum ipse animalia aliquot in vacuo recipiente, ubi mortua fuerant, perdita reliquiiset, idque de indultata fecisset, numquam tamen non pulmones invenit aqua leviores Suspicatur etiam , aerem fuisse illis in recipiente rario rem eoque factuna else, ut animalium corpora, plus aeris se
353쪽
COMMENTARII se emittentia, densiora exstiterint, opecifice graviora.
Eamdem aeris raritatem Veratius quoque inducere in reci
piens potuisset, hanc illi definivissent. Sed quoniam non
definiverunt, eam ipse induXit, quae ad animalia necanda satis esset nec ea sane ad pulmones graviores aqua faciendos fuit satis. Concedit ergo Veratius, animalium, quae in vacuo mortua fuerint, pulmones utique graviores aqua esse, quae Guidei, ius schenbroelii sententia est; sed ita, si moria
tua cum fuerint , in vacuo diu manserint ; sin minus, ne. quaquam. Quo fatis apparet, non potuisse ea mori ex eo, quod pulmones densitatem haberent antam. Quid, quod ne densitatem quidem ullam, in vacuo cum essent, fortasse acquisiverunt; nam quamvis animalibus e vacuo eductis,puln ones inveniantur densores, constrietioresque, id acci dere illis potest propter pressum aeris, ad quem redeunt. Ceterum cum essent in vacuo, partes aliae omnes, quod observatio ipsa docet, intumescerent quid est , cur putemus, pulmones solos On intumuisse Haec secum Veratius
reputans, etsi nihil assimat, amen nescio quomodo ad Boiellunt accedit. De
354쪽
De interim animalium in aere intercluso .
intereuntibus in vacuo animalibus satis in superiori capite dictum est nunc de his dicam, quae interclusa
in aere moriuntur cur autem moriantur, incertum est
Subtiliores physici, qui omnia ratione prosecuntur; id Xplicant multis modis. Alii enim inesse in aere purissimum quoddam pabulum sibi persuadent, quod animal interye spirandum hauriat, sine quo vitam agere nequeat . Si ergo animal in vas includatur, quo penetrare externus aer
non possit, ubi omne pabulum, quod in interiori ex comtinetur, absumserit, intereat, necesse est Alii contra mortiferos quosdam halitus ex animalis corpore emitti putant, qui, in apertum evolent, disperguntur ; sin autem excipiantur aere en Omni parte Clauso dent illic Oeceptique Rerum in animalis corpus exitium an
Sunt etiam, qui halitus hos concedant, sed mortiferos esse negenta tantum putant, elasticitatem aeris his minui. Sic enim statuunt, tamdiu aerem ad vitam conservandam idoneum esse, quoad iustum elasticitatis habet modum hunc modum non habeat, esse inutilem exire autem exanimalium corporibus crassiores halitus, qui late dispersi nihil mutant, sed si in unum cogantur quod fieri oportet in locis clausso debilitant aerem is eius elasticitatem plus iusto minuunt. In his ergo locis animal non diu vivit. Hae sunt clarissimorum philosophorum sententiae, quas visus est Iacobus Pistorinus uno experimento omnes tollere; sed Iosephi erati multa unius auctoritatem infirmarunt: quod mirari minus debemus ; nam, sonertissimis viris, academiis praeclarissimis saepe accidit, ut in eadem re non idem omnibus contingeret. Operae pretium facturum me L se puto, si X perimenta haec proponam, in quibus quaestio
Quamquam , quod Pistorinus fecit, minutius non persequar, nam eius scripto, quo ille rem totam diligentius
355쪽
exposuerat, cum haec dictarem, Carebam. Sed erat haec sumama. Cogitaverat secum istorinus e tribus, quas supra posui, sententiis idem pariter consequi, idque omnibus Commune esse, ut animalia duo vase conclusa interire citius de beant, quam unum; nam sive intereunt, quia aerium ab lum absumunt, sive quod halitus emittunt vel mortiferos, vel eos, qui aerem laedant, elasticitatem minuant nihiI
horum non duo citius faciunt, quam unum. Experimentum ergo sumere voluit, quo uno sententiae omnes periclitarentur. Unum animal in Vas coniecit, quo externus aer se in
sinuare non posset, oravitque tempus , quoad vixit; tum bina eiusdem generis eiusdemque formae animalia in eodenhvase inciunt vixerunt ambo aeque diu, ut unum. Id saepius Pistorinus fecit, diligenter praesentibus multis. Experimentum cum ipsit, tum aliis, qui partim viderant, partim audiverant, admirationem attulit singularem vix enim persuadere sibi poterant, physicos, Cum tres et Uf-dem rei explicationes protulit lent, falsos fui ii in omnibus. Tanti apud lios erat physicorum auctoritas. Ea de re ser mones in academia fuerunt multi, WVarii Paucis post an nis cum idem sermo iterum incidi siet, Iosephus erat tu e YPerimentum facere maluit, quam verba . Celebrabatur tum eius domus magna doctissimorum iuvenum frequentia, qui illuc ad exercendam physicam conveniebant. Hi omnes suam Veratro operam obtulerunt in primisque gestiebat Ioannes Pigatus, vice tinus iuvenis, omni laudis genere ornatissimus. Hos ergo nactus socios Xperimentum iniit, Cui adfuerunt
praestantissimi duo viri Gottardus BonZius, qui post acade mi praeses fuit, , qui illi successit, Thomas agitius. Idem experimentum postea in aliis aliisque animantium e neribus iteravit Qquemdam quasi cursum instituit. Haec ego diligentius referam; nam, in eo scripto, quod nobis Veratius reliquit, diligentissime sunt exposita brevitati autem studebo; nam scriptum ipsum opusculis , si quod spe-xo, per eius auctorem licebit, adiungam. In columbis X perimentum primum sumere eratius constituit quod antequam narro, assis capacitatem, animalis magnitudinem cire convenit his enim compertis a
cile intelligetur, quantum aeris vas ceperit animali in ipsum coniecto. Et vas quidem tantum aeris capiebat, quantum
356쪽
COMMENTAR1 I. digitis pari sensibus cubicis ducentis sexaginta quinque contineri posset. Id ex aqua, quam capiebat, est cognitum. Columbus porro horum digitorum decem magnitudine aequa.
hac; nam cum mortuus esset, Otusque in craterem aquae plenum immersus, aquae tantumdem exundavit. His facile compertum est, coniecto in vas columbo, spatium reliquum fuisse aeri digitorum quinquaginta, quinque supra
Sed iam ad rem venio Columbum erat tus in vase inclust, idque inversum plano imposuit, iras glutinavit, ne quid aeris posset ingredi. Erat tum barometri altitudo nam hanc quoque ad Iem pertinere nonnihil, Veratius existimavit digitorum viginti septem , linearum novem. In Reaumuria. no thermometro liquor supra gelu constiterat ad gradum fere tertium, vicesimum Columbus cum horam circiter dimidiatam in vase fuisset, spirare coepit dissicilius, ac tum superiorem excipuli partem Vapor quidam infecit; cum spirandi dissicultas increvisset, n)ortuus est. Nixit in illa angustia horas tres cum iribus horae quadrantibus. Haec uni
Postero die experimentum factum es in duobus, qui aetate , magnitudine , cum inter se, tum illi, qui hesteruno die mortuus fuerat, visi sunt pares . mbos erat tu in excipulo simul conclusit, cum thelmometrica altitudo nihil
mutasset, arometrica una tantum linea aucta esset. Trigin
ta post minutis dissicilis utrique fuit respiratio. ViXit alter horam unam minuta triginta quinque, alter ad minuta alia
Quam prope abfuit, ut columbi duo dimidiam tantum
eius temporis partem vixerint, quod unus vixerat Placuit Veratio haec quasi reciproca temporum is animatium prooportio, quam repudiare non potuit, etian si in anima a non dimidiam temporis partem, quemadmodum ad pi Cportionem iustam requirebatur, viΣissent, sed paullo minus id enim ex eo fieri potuisse intelleΣit, quod Lm bina plus spatii in vase occupassent, aeris idcirco minus habuissent; nam vires quidem animalium adducendas esse non putavit, fatebatur enim , duo, quibus in secundo experiment usus fuerat, valentiora fuisse , ut hoc certe nomine diutius vive1 e debuille viderentur, quam ulla ferret proportio. Sic ille
357쪽
Proportionis, quam amaverat, alebat suspicionem. Quam tamen etiamsi deposuisset, illud certe assecutus fuerat, in qu quaestio omnis vertebatur, ut animalia duo in uno vase Conclusa citius interiissent, quam unum essetque iam libearum physicis de hoc animalium interitu opinionem sequi quamlibet; nam omnes, ut supra vidimus, Pistorini experimentum sustulerato
Libertatem, quam physicis uno experimento conserva L se sibi videbatur, voluit postea experimenti aliis minuere quibus non illud tantum quaesivit , quod caput erat, an Plura interirent citius, quam unum sed etiam, ne vagari per Opiniones omnes liceret, de stabilienda mortis caussa laboravit nonnihita Intelligebat ille, mortis caussam in magna quadam mutatione debere esse positam , quae intercluso
aeri ex iniecto animalis corpore accideret hanc ergo mutationem voluit quaerere , an ad elasticitatem pertineret. Vasi ergo, in quo experimenta facere constituerat, baro- metrum inseruit, cuius pars superior Cum per foramen X-tra Vas emineret, foraminis oras tubum aptissime commisit, glutinavitque , ne insinuare se ex posset . Vas digitos aeris capiebat duo circiter, quadraginta Compositis ad hunc modum rebus, in vas statim cypsea tum coniecit, ut in hoc etiam avium genere aliquid Xperiretur; vas ipsum plano impolitum circa Ora glutinavit, ne aer subreperet Barometra altitudo digitorum erat vigintati septem , linearum et . Eodemque tempore, cum mensis esset ullus , thermometri liquor supra gelu viginti gradus adscenderat. Experimentum sic cessit. Cum unus horae quadran praeteriisse , tribus iam lineis a rometri altitudo imo minuta erat cypselus aegre respirabat . Uadrante altero duas alias linea hydrargyrum depressum itu cypselus vehementius agitabatur pari tempore descendit hydrargyrum lineas alia duas quatuor in sequenti semihora iam cypselus ad ultima venisse se significabat; minutis post quinque periit quo tempore hydrargyrum nam aliam lineam descenderat, dimidiatam . Vixit ergo animal horas circiter duas, quo temporis spatio cum hydrargyrum unum digi tum ' lineam dimidiatam descenderit, de imminuta aeris et allicitate admonuit. Sic fuit in uno cypse Io.
Haec in duobus acciderunt. His paullo post in vas idem
358쪽
coniectis, hydrargyrum statim unam lineam altius se evex1t, quod animalium calor fortasse fecit, aeris elasticitatem au gens post deinde coepit descendere, unius quadrantis spatio lineas quinque depressum est, quadrante alio tres. Interim respirandi dissicultas animalibus augebatur. Cum minuta alia decem praeteriissent, cypselus unus mortuus est, post alia quinque etiam alter ac tum hydrargyrum visum est lineam aliam descendisse . ViXerunt ergo cypseli duo ho- Tam minus unam cum unus vixisset horas fere duas. Eoque tempore descendit hydrargyrum lineas ad octo. His compertis in duobus cypselis placuit experimentum facere in tribus . Tres ergo mul coniecti in vas sunt hyadrargyrum statim adscendit; post deprimi coeptum est, ut lanius quadrantis spatio lineas ipsas ei descenderit; quadrante altero descendit lineas tres ac tum cypselorum unus decessit duobus post minutis alter tertium minuta alia tria sustulerunt. Interim hydrargyrum tineam aliam descenderat, eoque amplius. Tres ergo cypseli ad semihoram vixerunt; eaque re apparuit, cypselos , quo plures sunt, eo citius interire, neque multum a proportione aberrare quam proportionem si tenere arctius quis veti: t, aberrationis caussiae non deerunt. Facit etiam perpetua hydrargyri descensio, ut de imminuta aeris elasticitate non sit dub1tandum Sed iam ad ranas veniamus , in quibUs etiam Veratius laboravit , nam peculiare animalium genus invitabat quod cum sub aqua degat, aerem nihilominus patitur clarissima Boyle exper1menta deiiderium accenderant. Boyleus ranis duabus sumtis alteram in excipulo inclusit, in qu aer versabatur, naturali, qua tum erat, densitate alia teram coniecit in excipulum , in quo aer Usque adeo com I ressus erat, ut hydrargyrum in baro metro ad digitorum septuaginta altitudinem efferre posset. Prior rana dies tres, S dimidiatum vixit . Altera , quae in compressissim' aere ver sabatur, ad diem usque quintum vitam tra Sit, sive compressio aeris, sive ranae ipsius vires id fecerint. Placuit Veratio Xperimentum in naturali aeris densia te iterare; quod Boyleus in rana una fecerat, id ille primum in una facere voluit, deinde in binis, ad X tre mum in quaternis . nam ergo in Vas coniecit, quod aeris
359쪽
malacris. Cum inibi diem unum fuisset rectissime adhuc
valere videbatur eoque die se ipsas lineas hydrargyrum in baro metro, quod Vasi insertum fuerat, descendit, quae descensio fuit initio celerior, post segnior, varia sequenti die fuit minor sed noctu celerior omnino lineas quatuor, dimidiatam aequavit. Interim an bene valens vi debatur; verum sub diei tertiae initium languescere visa est; ac tum hydrargyrum altius evehi coeptum est sex horis unam lineam se extulit, decem sequentibus duas alias Ranae in minuta singula erat eius. Concussa tandem , cum sese erexisset, interiit. Ρlacuit, post ranae mortem quatenus hydrargyrum adscenderet, cognoscere quod quamvis ad propositum minus pertinet, tamen digredi non est longum. Veratium non fu giebant Boyle experimenta, quibus luculentissime ostendi tu , e putrescentibus animalium carnibus exsolvi aerem , late dispergi cum id ergo in putrescente quoque rana accidere oporteret, avebat scire quousque hydrargyrum ex hac novi aeris accessione adscendisset. Verum inter obser vandum facile intellexit, se, cum arometrum in vas in se. ruisset, ac vas ipsum ex omni parte clausisset, absolutissimum fecisse thermometrum , in quo hydrargyri altitudinem ela sticitas aeris mutaret calore aucta, frigore imminuta . Quod ipsum cum per se satis esset manifestum , voluit etiam e xattus experiment comprobare. Vas ergo frigori exposuit; continuo hydrargyrum descendere Visum est ut thermonae tri rationem plane ostenderit. Haec videns erat tus, sineuda dubitatione intellexit, varias hydrargyri vicissitudines, quas adhuc Observaverat, non esse omnes bestiarum inclu sarum alitibus, sed partim his, partim externis caloribus tribuendas . Idque lectores Onere me voluit, ut plane intelligant, quam sint multa in hoc experimentorum genere cavenda. Adhuc eius voluntatio diligentiae indulsi. Nunc redeo ad propositum Ranas duas eodem tempore interclusit. Altera quinto die interiit, altera octavo. Ad
quintum usque , sextumque diem magis magisque descendere hydrargyrum visum est, fueruntque fere semper nocturni
descensus celeriores quam Vis thermometrum iuxta vas de industria adservatum nudam talem caloris mutationem osten
360쪽
COMMENTARII ta descensio provenire Die sexto adscendere hydrargyrum
Coepit, nempe Una tranarum altera isset mortua ; neque de
stitit usque ad octavum diem , quo die periit altera. Hac quoque mortua hydrargyrum adhuc adscendebat. Veratius hinas ranas abiecit . eaeperimentum facere studens in qua
Quatuor ergo ranas conclusit in vase Harum una vixit ad dies quinque ore reliqua octavo die perierunt Hydrargyrum in barometro descendit die primo lineas quinque , altero lineas quatuor, tertio substities; quarto descendit iterum, linea DTque unam dimidiatam confecit . . Substitit
rursum die sexto . . Hi nempe rana Una erat mortua . Sequentibus diebus adscendere postea numquam destitit, veliantequam Tanae reliquae morerentur , Vel iam mortuis . .
Hactenus erat ii experimenta proposui , in quibus ille, quid esset perpetuum is constans, physicorum more, quaesivit est enim in varietate rerum cognoscenda oblectatio. quaedam , utilitas in constantia Quo loco non pauca ille proposuit; ego paucis contentUS ero . . Primum igitur cum hydrargyrum, antequam animalia interclusa morerentur perpetuo fere in barometro descen derit, satis apparet, halitus cillae emitteres, qui aeris elastici talem minuant. Non enim iescensio illa tam constans coma munibus aeris affectionibus videtur tribuenda es in quoniam animalibus mortuis numquan1 hydrargyrum non visum est sursum ferri videntu sane haec mortua elasticitatem aeris augere , quam iVae minuerunt. QVid ergo P putabimus ne animalia interclusa propter elasticitatema aeris imminutam mori dissicile est affirmare. Tamen si qui id velint, non erit horum opinio ab experimentis quae supra narraVim US,
Praeterea , ut illuc redeamus , unde discessimus, videntur sane columbae cypseli ostendisse, animalia plura simul in vas idem inclusa mori citius, quam Unum Assirmat Vera itatus, id etiam passeres, coturnices docuisse ut videatur in omni volatilium genere ratio esse eadem. At quid de ranis dicemus, quae cum aeris interclusione mori visae sint, non citius plures mortuae sunt, quam pauciores Quod si ranis accidit, Cur non putemus accidere idem posse animalibus aliis quoque quae animalia dignosceremus, si experiri liceret in omnibus. AC