장음표시 사용
391쪽
CUtru omia ansiue opera a torapriciscantur aiat an a diis uersis Anne potius ab eius diuersis partibus alae poten istiis: α Breuis siuroductio 1 libros de anima Bristotelis.
potentia obiectum Qperatio Drganum
progrediendi viandi Serpendi Molandi Ruditio Elisio Ulfactio Eustario Tactio Eradus vinedimiitellinendi Phantasia otenta Siplex appbededi opperirio Megetatrix Componedi Cupiditas Sentiendi petendimouendi Melligendi Regetatrix lendi Hugendi minuendi Emerandis Sentiendi Exterior Interior Exterior Audiendi
Cupiendi irascendi Molendi Diuidendi Mocinandi Con landi
sensatioIra Voluntas motio Niogressio Hatatio Serptio Molatus Intellectio
Compositio Diuisio Rocinatio Contemplatio Consultatio
wrganu tu corpus organicu est Gradusuiuendi Megetans Sentiens Eemouens
392쪽
est actus pinus:s alislcorpori naturast iu uil lis organici in potetia uita hiitis. CSira evel gerative potentie ouatio.gIte alae pinu stim icipiu quo virum sentini' movemuri quoue ioc si Doletianis e ala: qua alicui 'Oyssi I coda senti edi: 'organicae qua sensibilia cognoscim . Que si in exteriore orgatio sua facit sentiendi opationem: sentiendi poteria enerior nominat Si vero in in loreantearior. potetia senti ediisensitiuu. si potetia appetedi viri est ale qua cupim 'lirascimur volum aut qua da simile facim'. notentia appeted appetitiuu. C potetia moue ie qua viues:a se de loco in locu transfert. oa mouendumotiuu. inia uel ligedi e qua intelligim ut simplex apprebendim'lcomponim' diuidim rocinamurispecula muri sultamus. CIntcllaci agens est intellectionii efficiens si possibilis uero intellecti s recipies. C Dotentia
intelligidi itellectim.gQbiectu est circa m, ut sua faciat ouatione Me poa negocia: M ei pittatur atq3 Obiicitur. CAlimentu est quovegetandi virtus altilinaqj reliqua exercet officia. CSensibile est est sensu pceptibile. Quod si suam in sensu impinit spessensibile per se existit. Sin minus:sed alterius rei specie priuatiorue diiudicatur: per accidens dicitur. CSensibile comune est pluribus exteriorib' sesim' ocipit. ut numerus magnitudoirempus figura motus et quies. 4 Sensibit ea prium est s ab uno duravat exteriore sensu percipitur .ut hec sonus color odor sapodcaliditas frigiditast humiditas siccitas. CEonus est sentibile spritum:ab auditu per se perceptibile. Color a viis in. Coor ab olfactu.Sapora gustu. Caliditas frigiditas humiditas et siccitas a tactu.si petibile est quod appeis tendi virtus concupiscilicui irasciturlaut quod vult. CLocus quid sit satis cognitum est: cuius be sunt differetie.sursum deorsumanteipost i dextrum let sinistrum. C Intela ligibile est quicquid intellectu capitur: et circa quod suam exercet operationem.CBlitio est alimenti in subam ei q6 alituriconuersio.CHuctio e suscepto alimeto: maioris motis acquisitio. Cui minutio est uiuentis ob reparande flux
393쪽
xe substantie defectum: molio minoratio. CGeneralio est ex viventis semine:alterius similisoductio. CSensatio ein sensu:obiecti sensibilis deprebensio. Que si in interiore fiat organo interiori aphantasia et imagiatio nomiatur. Si in exteriores exterior. Si in auditu auditio. In visuiuisio. I ii olfactu odoratio.In gustu gustatio: et in laetuliaci . CAppetitio est appetitiuevirtutis operatio. KCupiditas est conuenietis pulchrithonibaut tale apparentis appetit'. CAppetitus appetitio desideriti. gyra est effervete sanis guine circa cor:ulciscendi appetitus. si nolutas est cst ιὰ posito:reia sequende aut fugiende appetitus. Cmotio est ei' q6 a se mouetur: de loco i locu traductio. Drogresissio est que beneficio pedu excercetur:morive virtutis oporatio.gMatino que naiadi apto instrumeto. CSerptio quentre et volumine molis.si Solatio que alis. QIntello, cito est virtutis intellective operatiosiSimplicis apprehesio est simplex rei conceptio. CCopositio est mentis affirismatio cuiuisio negatio. C Ratiocinatio est intellectraris gumentatio .gEpeculatio est circa ea que aliter se babereno possunttimentis consyderatio. Consultatio vero circa contingentia et ea que aliter se habere possunt. g organu3 est disposita potentia in qua vis ale suam facit operatione gEradus uiuendi intelligitur cu uiuens eam vim aiecipat queab aliis separat aut a qua separate manent relist. si Segetans est q6 uegetandi obtines potentiam. CSenotiens: tangendi. CSe mouens quod de loco in lora se ea se agitandi. Intelligens quod vim obtinet intelligessi.
394쪽
Iacobi. ς Stapuleii .i tres libros de antina Bristos
Accidentia accidentia per se. CQuid ex ut pcognitioinnis e cistit.CDialectica diffinitio:est que no abstraci sola forma adbibet.gAdueticia ab extri seco aduenientia.
tiales complectit. 'rimus duos tractat rimus tractat'qui hemium: duas coclusiones. qtuor rones ad lassam. Unum correlariu ad eius tertia rone . et duo ad
3 quarta.g prima pelusio.Qui bono* hola norabiliu sciam esse opinans: altera altera bonorabiliorem existimant: aura pter demonstrandi certitudine:aut ob subisiecte materie pstantiam atq3 nobilitate. Dac utraq3 de cascia de ala sciarum naturaliu est honorabilissima. Euro pter quidem demonstradi certitudine. Ram ala ea est que inobis vite principiu est et cuius opa in nobis exstim monam alio*.Dabet i demostrandi certitudineam vero me cognitio ad oema ficit veritatem et maxime re* naturaliv. ob nobilitate autem. Ra ceteris rebus 4bus sensibilis formatur mutas ala preesse videtur.Et euadet clarius: cum anime natura demenderimus: et eius passiones tu a prias tum iamnes.sEius m rone de Malibus.ppn Ghe vero cox munes inesse uidens. CSecunda. etsi are sciam demostrandi certitudine babere dixerim': illam tamen de anima trai
dere certitudine difficillimu est. QPrimo quia quid sit aiae eius diffinitione afferre: non est facile . Et apud pbiloso phos adhuc dubium eaean Oim inuestigadis diffinitionib' sit modus idem/eadeq3 vialan diuerse. Et queadmodudii uersa sunt de quib'agitur negocia:ita diffiniendi diuersos moliri oporteat modos et diuersas diffinieci vias. Si oim diffiniendo* ide est modus:et eade est via: querere illa oportenqua utiq3 reperta en lorat 3 e:facile no est. Ra siue hanc posueris demonstratione, siue dionem siue copositi nem atq3 collectione:multe adbue dubitari oes et multi reli
395쪽
qunt errores. et uniuscuiusq3:propa iuestigare oportebst pncipia.Hlia em numero* pncipia:et alla linea* et plano*. Si dixeris foeni tractado* negoci op diuersitate:diuersos esse diffiniedi pqui redos modos diuersasq3 vias:et id qui6 ampli et magis cognitu difficile. Ra circa vimqsque cognoscere oportebita4s erit spus diffiniedi modus. Sciam igF devia tradere difficillimo* egSc6oqr difficile e assignare genus aleian sit subal intui quale aut aliquid alio*. Et si sit suba:dubiu est an sit actus aut poa et an utibilislan impii, bilis an omis ala omi anime similis sit spei. Queadmos is putarui qui de ala ronali mentione facietes: credidest deoisti aia sufficieter determiasse: an ate specie drant et geneae re pueniant.Q si ita fuerit: suilest dubiu an ipsius sit una comunis ratio queadmos Malis:ansrem unaquaq3 spem eius:altera et altera. Dueamos altera a pria est hominica nis et equi.Elniuersale em ut aiat et unim6q3 q6 simila bdicetur aut nichil est aut posterius est CTertio.qr no est fa,cile determiare an in uno ut in arili multe sint ale: an po tius una que multas pies ac potentias retineat. utpote vegetati uaisensitivarappetiti ualmotiua et intellectiva. Et si potentias habeat:an potius de tototan de potentiisl an de potentia* obiectis aut opationib'pina deterinatio facienda siti et quo potissimu sit ordiendii.Ut utru pus determis nandu sit de sensitiuolsensibili et sentire: intellectivos itellio gibili et itelligere. Ron em solu que essentia indicar pqus renda sunt.ut mathematid quid linea do planul quid reo crumi quid curuli: ex 4bus que per se insunt: demonstrant. imo nobis in hac edisceda disciplina: accidina costuderare erit oportunu. Recidetia em ad cognoscens quoddo et in sinu nobis prestabiit adiumentu. Ideo post aliquantula aecidentiu depfensione nobis conducet non parti m quid est accipere. em quid est: ois demonstrationis principi u Correlariti Unde fit violi tioes que aecidetia noco splectunt neq3 facile de ipsis prebent conieetura: dialecticet vane sint oes: huic nis opi mime accomodande. C Quarto qr dubitatione pstant no modica:ale passiones et accidentia:an ipsi et coposito oia sint comunia' an queda sint eispaa lurima practo sine corpis usu oino fieri no posse vident. visentirelirasci mitescere misereri timeret confidere I cosy
396쪽
derare gauder amare odire. Videmus em plerosq3 m sinis et duris incidelitibus casibus nichil irascit neq3 time re:quia corpus non moueatur. 4 leui occasioec on ore moto ut irasceimibus:a tinus succensent et irascuntur.er nullo terribili iminente:aliquando timere. Et intelligere: anime maxime*prium videtur. Ei tamen esset 'phantasia que
di aut non sine apbantasia:sine corpore esse non posset: et si
animea prium esset intelligere:sicut recto ut rectum est:a, prium est Spheram ut enea in puncto tangere et multa vibmousunt ei a pria.non tamen tanget rectu separatur quando quide acorpore seiungit separariq3 non possit. Et si in telligere animea prium sit ut nulla egear corporis functione:ipsam siquidem anima separari contingere nichil appaoret incomodi. Sinautem nulla sic anime operatio propria: est : separari non potest . michil enim a natura ociosum nichil sine usu aliquo fit uni sed de anima et eius propriis ut de recto dictum est et de iis que recto vi rectum est: prorupria sunt: sentiendum esset. QDrimum correlariti. tanderit ut cum anima plerasq3 operationes queadmodu nunc dictum est: corpori et materie coniunctas habeat)ipsius. physica sit determinatio. et boc aut de omi aut de tali. 4 CSecundu correlarium.fit etiam ut in distiniendis anime passionibus: apbysicus materiam adiungere debeat. vi indisfinienda ira.Diffinit enim ira hoc pacto bysicus Ira efferuentia est sanguinis circa cor:vleiscendi doloris desiis derio concepta. DiaIecticus hoc pacto . est viciscendi doloris appetitus. misterenter enim eadem diffinivr Fbysicus et dialecticus. Illam aphysicus materia suis diffiniistionssi adbibet.Dialectic' aut sola forma. Ronem em forisma et spondicii '.Diffinitionii hec materia sola3 adbib3 ut domus est ligna lapides et intritum.Dec formam: ut doni' est amentiolimbribus cautibus 7 frigore defensio.ioec vero viruque connectit.vt domus munimentii est a venus in
bribust caloribus et frigorei ex lignis lapidibus intritoq3 constans saueritur ergo que harii trium diffinitionus busico actineare Dicimus Fibysicum eam curare que male riam contineatiformam et opera:que ut huiusmodi seiungi separariq3 non possint. vi forme hysice et opa aphysica: quequi de olla et dialectic confrderat; sed materia negligit. nitu.
397쪽
Sut tali naturalia opera:hec intrinseca ut calorifrigiditas humiditas siccitas bec aducticia ut artificialia: Ne male ria exornant ut sculpture et intcelature: et que victu emen dant ut medicia. Sut et alia que etsi a materia no separentino insunt iii corpori playsico ut pbysicum est. vi rectuscuris uultri agulare qdratu. Ex bis licet intueri qui formas con templens. anam naturales formas que a materia seiugarino possunt:physici consi derat:materie haud in imemores. Et eam relicta materia dialecticia stractas aut no reipa sed cogitatu et intelligetia Tyathematic'. Seras vero repformas olim a materie cosortio seiugatas absolutast et imunes: pmustvltra nudanus et diuin'conlepiatur philosopb' Sed bis determiatis:4d de ala senserint antid:nuc alliam'
pbo* qui de amma determiatione feceriit:quor u3 adducit Aristoteles opinides. Democritust Quida Dymagorici/Anaxagoras Empedoclesia lineus/Xenocrates Thales milesius/Diogenes loeraclitus Alemeoni Dippon Cri
cia sunt recipiemus nobisq3 erut adiumento. que vero male: reiiciemus.Et id prenos se op rectu est oes aliquos per morum et sensum: aiam a ceteris maxime secreuisse: et per illa inquirere quid essediconatos fuisse.CDuodecim antistu . de aia opinioes.si prima est memocriti et Leucippi existi qmantiu aiam igne este: et calorem quenda ex Spherici Hismis conflatu: δ maxime mouere et penetrare stipas et alia possint et aiam aralibus motu prestare et vitam: et ea respiis ratione e se diffiniebat. Ram *diu respirat ales Atomi insgredietes:mternas que aiam constitulit dissipare Ohibent: et vivit alataeum vero no respiret: c psidio destituta dissipatur aras dissoluit anima:ipmq3 perit Mai. Neq3 min esse si ala novidear laesi corporea linqncide rameta illa 4 iae
398쪽
me volitant non nisi in radio uspicere e dephendere uerat. ν WScsa e quo Ha Pythagorico* pene in sentientia. Doe ui interest.. no aiam inomos:sed uirtute ruomo* motrire esse dixerui:* Φtacuq3 sit iraquillitas: Atomi continues agitari pellim videant. CTertia est Maxagore aiam fontia et piicipium motus ponenti: et aiam et intellectu is essem in alaminiente et sensum corundebat in is: queadmodo memocritus:qui Minde que sensu 'mebant vera esse omia dicebat: autore usus loomero qui in t . Decior iacet:alis sapies.At uellectu ossi Malim V et magni at et uuist et horabili et onorabilib' psile inee :no uider sc63 prudelia dictus Et be opinadi rati oes:ex parte motus supte sunt. gQuarta e Empedoclis ala3 ex qruor elemeti :lite et amicicia conatj eeuolenti: ex quib'oia costent.'ydo ara3 oia cognoscere: et simile i ea :sua cognoscere similia:hoc testansi carmine. Terrea vis:terras:vis humida percipit undas. Emer ab emerea .sentitur ab ignibus ignis. Pax pacem monstret.litem lis aspera noscat. i0 gQuita est Timet volenss aiam ex elemetis re conflatam ut simile simili cognoscas:autore Platone in Timeo .et insis qui de φhilosophia: disseruit ex uni'Idea longitudineidire:et latitudine eta funditate suo mo Et uni'Idei it lectu prebere:cil sit sciendi pncipiumoma duitate pbere scientia: γ ab uno ad unii et semo v Ocedar. opimone vero apma nasci trinitate:* ab vnoobabili ad duomuc adverMInuc ad rem cedat. et sensum a pmo qternario: et sit solum corporeo* et solido*. Rumeros ectv t:rep spes pncipia et elemeta.Et cu intellectulsciat opinide et sensu cognoscatau m':ex bo p numeis conat aia 3. LSexta est Xenocrati utram et motu et sensu conectent cyndi em ea ta num semovente. mep quide quo factat ea ex Olm pncipiis prare:et ut oia cognoscatinouente additi. N ea pncipiu et origi ine motus credit.credum numeros: rerii principia esse. Et ut sumarie dicatur: qui cognoscere et conleplari anime proprium credideruntaeamo rerum principiis conficiunt.Et ut de rerum principiis'multitudiet paucitatet corporeo aut incorporeo mariantata inter se de anime natura.gSeptia
est Thaletis milesii bicentis anima esse aliquid molim. Minc magneticum lapidem eredidit δ' ferrum mouere
399쪽
anima habere. Coctaua est Diogenis eam esse aerem ται is lentis: opinantis eum Oim esse subtilissimum et rerum ori, 'sinem et principium. Rona est. Deracliti qui omnia ovapore calidolcalidoq3 balatu gignebati quem inchil aliud 'esse/ignem volebat:omni ii subtilissimum et pene incorporeum et semper fluentem. Dinc animam dixit ella vapore. Cmecia est Al eonis: animam esse immortalem et sem, in per moueri: et chsillima ee solii tune et celo que sempiterno 'agitatu feruntur voteritis. LUndecima est loipponis.In iου quit enim Dippon animam esse aquam:* oim semen humidum sit. C Duodecima est Critie:ammam sanguinem esse ipsentientis. Doc ideo quia sentire proprium esse anime iudi cabar:et nos sanguinis beneficio sentire. Et que exanguia
sint sanguineq3 priuentur ut ossalvi dentesi ut ungues nosentiant. Et omnes ex tribus: anime diffinitionem querula motu sensul et incorporeo aut subtilissimo: ut id ii κorporei nomen sibi iure quodam:vendicare posse videatur Et his mile simili cognosci consentiunt omnes:vnoAnaxagora excepto.qui intellectus et aliarum rerum: nullum posuit esse similitudinis comercium. Dinc omnes: animam e et omniis bus conflanr principiis: vr omina cognoscat. Et qui tanta unum ponunt principium:ex uno eam constituur.et qui plura ex pluribus. et qui contraria ex contrariis ut Emped
cles .Et nomina ei indiderunt bi Teon et uitami hi 4ybris 3en:* euentatioe et respiratione egeat. Sed quid de anima senserint antiqui:bactenus satis percursum est.
Secundi cap. te. Gle argent largentum vivum CSub voluntate et inrellectu:appetitum et Dbantasiam comprehendimus. Ecundum cap continet duas conclusiones sepi rationes ad primam et octo ad secundam. Caprisma conclusio Anima ignem esse: et seipsam mouevre ut vult Democritus impossibile est.Cvrimo. quia prius demonstratu est quicquid mouenir: ab alio moueri nichilque a seipso moueri. σῆecundo bifariam dicte aliquid moueri: t per se:vt quod in se motum habet aut per alterum: vr quod cum non moueatur: in eo est q6 mouetur.vt nauta sedens in naui: bec siquident per se moves
400쪽
ninsile autem per accidens. eritur ergo eii anima per se
moueaturi an per alterum Si per se: oportet eam augmentationeidiminutionetalterationet vilis aut pluribus horum motuum moueruQuicquid autem aliquo hola motuum per se mouetur: i loco est cinctum corpore. Anima igitur et corporea et in loco est:quod est impolubile. Si dederint per alterum vi albedo et nigredo:nullus diffitebitur. 'tpote que in eo quod mouetur existat mouetur enim corpus :sed ea tunc accidit et consequitur non moueri: quare nec seipsam mouere.CTertio quia quemque sensibiliu mouenturi timorum frem naturam et motum violentum eisdem accidere videmus.Itaq3 et anime:motus secundu naturam etviolentus acciderent: quare et quiesceret nuc naturainunc vi. In quod em aliquid natura mouetur et in eo natura quiescir. In quod autem vi:violente.Sed quis anime violene' mois rus si seipsam moueat que natura quies que violenta Decipsi vel effingere volentes nequeant.CQuarto.si anima sit ignis ut ponit Democritus: ignis autem solum iurisium moueatur: et anima solum sursum mouebitur. Ea cum anima:corpus moueat et ipsum quoq3 et animal unuquod quiratura sursum mouebitur. Sed quid absurdius: Et ita agimus contra eos qui eam ex aliquo aliorum elementoorum conflarunt. Ram si terra esset: solum agitaretur deor: sum si aquarin locum aque.et si aer: in aeris locum. Caut si anima seipsam moueat rationabile est consimilib' motibus moueri corpus. Nam ipsa corpus mouere videtur. Et retroagitur si anima seipsam moueat et moueat mrp rationabile est anima se talibus agitare moribus: quibus et ipsa corpora agitari videmus. Atqui corpora delatione ferri videmus. Dictatione igitur et loci mutatione fertur ansema. quare et e Ire continget animam et regredi et animalia mortua iacentia resurgere. Unicum itaque ipsis confugium esse videtur: animam per esterum et per accidens moueri dicere.Et cum anima: aliquo violentia impellituri et anio mam quoq3 id per accidens pati. 3Mnsgitur per semosumitur. enim aliquid per se conuenit: illud per accividens eidem non conuenit. Item ediuerso. ut quod est perla bonum: non est per aecidens et alterum bonum. Et nom quod per accidens bonum est: id per se bonum est,