Commentarii de rebus in scientia naturali et medicina gestis

161쪽

e superi ficie prona emergunt, e. g. L. Pulmonari', ophtholi, οῦ vel ibidem orbiculos scuteli i formes sistunt, ut in L. sellari. Sic etiam partes femininae, scutella nempe inque his contenta semina, differunt, quorum priora in Lichenibus coriaceis praesertim a communi serma recedunt; posteriora vel oblonga, vel testiculata, vel sphaerica sunt. Quae cum ita sint, perspici facile, ait Cl. Auctor, amplum Lichenis genus rectius in plura iuxta uiuersitatem organorum fructificationis diuidendum, nonnullasque species, a Lis ΝEo distinctas, in vi iam coniungendas esse. Chara etsi ex mente sc Anies Eni et postsCH MI p

DELi1 analysin Churae sexilis non amplius plantis cryptogamicis accensenda videatur : Noster tamen Charae vulgaris suam disquisitionem hie appendicis loco addidit ideo, ut et illa magis confirmarentur, et alia species certius definiretur. Caulis rastrae vulgaris laeuis, striis spiralibus tamen distinctus est: denticuli articulorum calycis munere languntur, quibus flores adpositi sunt: anthera globulus est cinnabarini coloris, quae in hac specie circulo pellucente transuersalibus lineis notata vestitur. Flos semineus s. pistillum antherae superimpositum est, et cum Linneana descriptione conuenit, praeter quod ea pars, quam semen unum habuit, capsula sit semina pilara globulosa continenS.

Denique capite VI. de Fungis agitur. DILLE' p.

NII et a LEDIT SCHII opera quidem genera sungo

rum bene esse definita ; sed in specierum definitione omnia esse ambigua. Caussa huius incertitudinis in eo posita esse Nostro videtur, quod ista vegetabilia tum demum conspectui sese offerant conspicianturque, quum fructus maturent, sintque suae morti proxima. Tunc vero eadem maximo

a vera

162쪽

a vera et genuina forma recedere. Itaque primum inquirendae sunt partes genitales, atque locus indagandus, ubi eaedem sint. Atque haec quidem Cl. Auctor in Agaricis et Boletis certis definiuit obseruationibus. Partes, quas ΜΙcHKLIUS masculossores s. stamina habuit, eadem non esse postunt: nam et in variis speciebus desunt, et vigent adhuc , cum semina maturitati propiora sunt. Ια-que Noster, quae in Amanita arborea molli, coloris exacte crocei Din L. cat. Disi. p. 182. obseruauit, refert. Huius sungi exordium, Augusto exeunte, punctulorum minutissimorum instar ap-Parebat, quae tomento rimae arboris arcte inhaerebant, donec d. io Septembris in fungum trium quatuorque pollicum adoleuissent. Tunc pilei inferior margo de stipite secessum parabat; pileique inferior pars densa filamentosa alba tela, a stipite ad marginem.pilei extensa, tecta erat. Secto ad verticem per medium pilei stipitisque fungo, substantiam eiusdem solidam albam animaduertit; simul autem vidit, superficiem silamentosae telae, a stipite alpileum tendentis, interius, qua lamellas respicit, violacea materie induci, quae post breue interuallum in fuscum colorem vergebat. Atque ablata haec violaceo fusca particula, micros copioque disquisita, ex filis pellucentissimis succosis, quibus innumeri ovales globuli diluti silme suscelli adnexierant, componebatur; hi globuli masculam sistunt genituram, quae igitur insidet superiori paginae vol-Vae. Lamellae autem pil ei in margine inferiore pilosae, pilis vel in apice globuli instrui his, vel nudis, substantiam vesiculoso reticulatam, Cum elatiusculis distinctis areolis maioribus exhibebant ; atque adulto magis lango ex lamellis pulvisculus suscus decidebat, quem .vera seriaina esse mors plantae ab eius dimissione testatur. Hae

163쪽

itaque obseruatione docetur, fungos frustificatis-nis in statu esse, dum pileus stipiti aest adplicatus;

hoc autem explicato statum maturescentiae indicari. Alia est ratio in langis, volva carentibus: nam pin iis, si in tempore obseruantur, flamentosum

opus in stipite ipso deductum, iisdem ditatum globulis inuenitur: quod Cl. Auctor exemplo larici orbicularis nit L GUs. p. 18'. et Hydrii imbricati LI N.

docet. In genere autem monet, tempestiue, et ante perfectam euolutionem adeundos esse hos fungos, si eorum organa genitalia cognoscere velis, opusque esse perquam augentibus vitris, cum partes

hae admodum minutae sint. Num processus s. pili in margine lamellarum, et oris tubulorum in boletis, loco stylorum habendi sint, dubium est Auctori, etsi certum sit, fungos, in quibus inueniantur, monoicos esse. Certe his propositis langi vegetabilium classi vindicantur, euinciturque errasse, qui eos regno animali accensendos esse dixerunt. Atque his diligentibus atque accuratissimis obseruationibus Cl. Auctor organa sexualia s. sores in singulis ordinibus Classis XXIV. f. Cryptogamiae vere adesse clare et aperte demonstrauit, et fideli delineatione iconibus egregiis illustrauiti Digna sane suit doctistima, atque solis sere curiosissimis obseruationibus composita dissertatio plausu Academiae illustris, sed digna est etiam omnium Boianicorum a si en su, quibus viam indicauit Cl. Auctor, quam prosequi debeant in extricandis floribus plantularum harum minutularum. Atque prosecto si 1 1NNEO laus honorque tribuenda erant, qui ab aliis, CAMERARIO, IUNGIo, caet. passim iam indicatum sexum plantarum, repetitis experimentis extra omne dubium posuit: eadem certe, quin imo maiora, praeconia meritus est HEDWi G1us noster,

164쪽

qui in adeo paruis plantulis latentes minimasque

partes, abstruso in loeo positas , inamoeno et tam

vario tempore vigentes, ac multum variantis structurae tamen detexit, atque sic illustrauit, ut obmutes eant necesse est omnes illi, qui imiis corum aliarumque haruna plantulariarii per copulam sexua-liuna partium propagationem negare ausi sueranti Restat, ut, quemadmodum polliciti sumus, errorum typographicorum emendationem subiun

Ρag II. lin I 3. ri; lege, veritatis. p. is . lin. I . vehentium; lege, vehente negeL p. 17. L 1 o. lege, interea in radiculam increscentis iam primae ramificatio nes, etc. p. I s. l. I j I lege, soliorum. p. I 8 DI orum, facto cominate, dele. p. a I. l. 19 quadam: lege, quaedam. p. 12. l. a. usu natur; lege consumatur.

p. 39 lin. antepenultima: post formisi adde, aperitura. p. 4o. l 9. plantas; lege, quantas. p. 4O 1. 1 o. pulueri analogon; adde, habentes. p. 4 r. l. 6. post Vla, adde, ubi .p. earlin. s. pos permadele puncturn, et loco Et fac e. ib. l. 9. riuulo; adde, tradunt: P. 44. l. IS. intricatorum; lege, intricatarum. ib. l. IS. Velleriana; lege, Kelleriana. p. 48. l. I 6. dicimus lege , dicemus. lin. vltima, itin forci; lege, amasculo. P, s s. l. 4 S. perietererit'; lege, pedetenti m. p. S Z.

tabilium ; adde, connect intur. p. ST. l. 8. obvr ω lege, ab ortu p. 6 I. l. I 6. audienti lege, audiet. p. 63. l. 22. statuerunt, qui non pro femineo habuerunt, pone: ii, qui non pro mero semineo habuerunt. P. 66. l. 13. 0Ueruatae; lege, obseruata.

P 67. l. I Si qu0uis; lege, quavis. p. 7O. l. 8 c leg*, femineo. p. 7 r. l. a. nasculo; lege, sem, ne . p. 73. l. 6. post Conservos; sae, Comma. p. 79. l. 6. Praecipitant; lege, praepilant. ib. l. I 8. hunci lege, hanc. p. 83. l. II, continuatam; dele . P Ss.

165쪽

p. 8s. lin. antepenuit. masculo; lege, masculi. p. 87. l. II. post cyntinuata; insere, alio. p. 89. lin. vltima et p. 9o. l. I. diuersimodum; lege diversis admodum. p. 93. l. 8. post globuli geris saec Omma; atque dele, obsidetur una cum Semicolopost p. p. 96. l. 3- Iungermanniae; adde, epiphyllae. p. 98. l. 18. istas; adde, excrescentes. p. Ioo. l. I 4 tameni lege, autem. p. IO . l. 4. Agura quintae; lege, figurae Ia7. p. Ioa. l. S. in notula: vicibur; lege, viribus. p. IO3. l. 17. Utraque; lege, Vtroque. Ρ, Ιoq. l eto. post annotauit; fac Colon. p. IOS, l. IS. dele Comma post cum p. Io 6. I. IS. P0quei addu, partium. p. IOZ. l. 3. tum lege cuna. ib. l. I S. aduersaria lege, adversaria. p. Io 8. l. 4. dele Colon post innotescerent, et fac post distractas, semicolo n. p. 4 Ia l. I. coelo; adde Comma. ib. l. I 6. eleganti; lege elegante. p. II 6. l. II. obscura; lege obscura. p. II9. l. r. sit; lege, sit. p. 32ψ-l- IS. post coriaceorum; pone semicolon, atque adde, et. l. I 6. rotundiora; loco puncti, fiat Comma. ib. lin. antepenuit. perspiciunt; lege perspicient, p- I3O. l. es; lege, eo. p. I 3 q. lin. penultima: inorem n y lege incrementum. p. 136. lin. antepen. post organa dele Comma et genuina. P. I 38. l. I. Imbutii lege, Ieiuni P. IS9. l. a. XIV

lege XXIV. XXXII., Noua physico- medica.

uam nuper admodum Issennae fortunam chirurgia experta est, ea omnium medicorum Ozulos animosque in se conuerterit oportet. Hac de re quae nobiscuim communicata fuerunt, paucis rese

166쪽

1n no comio militum Gumpsudorsensi, quod vocant, IOSEPHUS II. anno 178o instituerat scho

creditam. Haec ab initio habuit duos doctores; HUNC EowSIcY iungebatur professione chirurgiae, GABRIELY pro sessione medicinae. Horum duumvirorum institutioni traditi erant Igo iuuenes, qUO-rum 3 o chirurgi militum superiores, qui dicuntur, iam fuerant. Triennio elapso auctus fuit et di Pentium et doctorum numerus, iussique sunt docere GABRIELYpathologiam et clinicen, BoECRINGanatomen, physiologiam et physicen, ATRE IT chirurgiam medicam, et materiam medicam chirurgi-

tem obstetriciam, et chirurgiam forensem, PLENCKchemiam et botanicen, his additus est BE IN DL, prosector prosessorque chirurgiae et anatomes extraordinarius constitutus. Praeterea Imperatoris

liberalitate coemta sunt instrumenta sista aeque chirurgicae, bibliotheca ampla, quae quotidie per horae spatium aperiretur, instrumenta denique physica. Cum autem nos comium Gumpendorsense spatii angustia laboraret, in usum istius scholae splendidum amplissimumque aedificium Uiennae exstructum est, in quo non modo doceatur, sed etiam habitent doctores, discentes, aegroti, foeminae grauidae, famuli. Tenet praeterea hoc aedificium bibliothecam, collectionem rerum naturalium, praeparata anatomica ad pathologiam spe .ctantia, instrumenta fasciasque chirurgicas, instru-rmenta phy sica, praeparata anatomicae cera facta Florentiaque allata. Additus est hortus botanteus. Iam in isto aedificio schola medico- chirurgica solemniter aperta fuit die 7. Novembr. IT 8S.,

Non Octobr. , ut in titulo orationis uRΛΜBI LAEexcusem legitur.

167쪽

n Η ΑΜΒΙLI A Coram Coetu splendidissimo orationem habente, doctoribusque Imperatoris iussi monetas aureas et argenteas distribuente. Pra terea Imperatoris atque H REX DEO I, prolochirur gi, liberalitato factum est, ut quotannis festo pa-s Eliatos tres monetae, quarum unaquaeque o fl ren. pretio aequat, conserantur in totidem iuuenes chirurgiae operam nauantes, qui tribus quaestionbbus festo paschatos anni elapsi propositis optimo

xesponderunt. Sed cum ΗΠΑΜΠ ILLAE Oratio modo comm morata non pauca praeclara contineas, non alienum

putamus, quae ibi leguntur, ea breuiter re

censero.

Dispescuit autem n RAMur A orationem duas in partes, quarum in una doceret praestantiam atque nobilitatem artis chirurgicae, in altera declararet, necessariam utilemque esse scholae medico. chirurgicae fundationem. Prima in parte disputat primum de antiquitate artis chirurgicae: esse ipsam matrem medicinae diaeteticae, nec minus antiquam, quam ipsum genus humanum: patere id partim ex rei natura, partim ex variis locis scriptorum et sacrorum et profanorum: CHIRONEΜ primum chirurgiam, cuius traftatio ante ipsius aet tem tantummodo empirica fuisset, in artis sermam redegisse ῖ : ab eo multos chirurgiam edoctos fuisse. in his AKSCULAPIUM. HIPPOCRATEM maxime chirurgia exercenda clarum suis . , omnino duas medicinae partes, chirurgiam et medici-

) Titulus hic esse Oratio I. A. EQ, A BRAMBILLA, ha bita Vindobonae, cum noua Caesareo - regia aeademia medico- chirurgica anno Tri; S. die men

168쪽

nara diaeteticam, quas naturale idque arctissimum vinculum copulat, antiquitus coniunctissimas habitas suis . Sic praster multos alios GALENuM suis e simul medicum diaeteticum et chirurgum. Seculo demum i 3 seiunctimi esse in Iluna chirurgiam a

medicina interna. -- De necessitate chirurgiae: medicinam saepe exposcere auxilium chirurgiae: econtrario chirurgiam saepe carere pos e medicina interna.-De disseustate chirurgiae: vastissimum esse

chirurgiae campum, arctiorem multo medicinae internae ut quem iam HIPPO RATEs propemodum emensus suerit. - De iucunditate chirurgiae : omnia

in arte chirurgica esse tutissima ρt euidentissima ῖ ,

internam autem medicinam e ste admodum incertam: plura huius rei exempla: chirurgiam non tantum in externis malis cura nclis priorem esse medicina diaetetica, sed etiam in sanandis quibusdam morbis in.

ternis palmam ei praeripere: cXempla nonnulla hoc demonstrantia. - Denique de chirurgiae n0bilitate: eam antiquitus a viris nobilissimis adeoquo principibus tractatam fuisse: de honore chirurgis

habito praemiisque in eos collatis. - Iam ad aheram orationis partem transit noster. - Primum

comparat chirurgiam, qualis olim fuit in terris Austriacis, cum ea, quae ibi nunc est, ut inde eruat, qualis ea sit in posterum futura. Conqueritur de neglectu ac contemtu chirurgiae in Germania. De 'os com iis regionum Austriacarum. IOSEPH III merita de chirurgia et chirurgis. De schola medico- chirurgica Viennense De academia chirurgica Regia Parisina. Ex plurimis huius orationis locis patet, quam magnifice illustiis vir de artis chirurgi Cae praestantia sentiat. Quae res etsi non potuit non esticere, ut v v AMBILLA hic illic paulo iniquior in medicinae internae virtutes esse videatur: optabile tamen

169쪽

est, ut omnium et chirurgorum et medicorum animi suntlibus sensibus impleantur. Ita enim fiet, ut nobilissima ac praestantissima ars tonsoribus et balneatoribus erepta pristinoque splendori restituta melius excolatur, quoque vinculo ipsa natura eam cum medicina arius time coniunxit, id ne amplius

per hominum stultitigin atque isti uiam discindatur.

Academia scientiarum, artium bonarumque literarum Diuionen illa in consessu die XXI Augusti 1 8s. habito diiudicauit tractatus solutionem quaestionis febres pontinuas et intermittentes spectantis comprehendentes. Praemium tulit Voti L- Lodi Νκ, pros medie. primarius in academia Auenionensi, quem bis academia praemiis antea ornauerat.

Sed praemium, quod accessorium dicunt, diuisit

cademia, inque duos contulit: unius nomen latet; alter est SAΜUEL BKNKoc, M. D , in Hungaria superiore de ens. Academia regia scientiarum et bonarum litterarum ac artium Burdeguis is in consessu suo d. as. Aug. 178 habito praemio ornauit librum Cl. PARMENTI R, qu quaestionem ab ipsa propositam:

quanam methodo optime et diutissimo nan s vel in granis, vel in farina conseruari possit 8 et quibus mediis in usum duci possit, praeter iam cognitos et solitos adhibendi modos 3 ques serost is mellisur pr0cede p0ur cunfer ver te pius long tems pos te, ouen gruin ou en farine te mis ou hie de Turquis γ Et quela serotent les disserens moyens d'en tirer parti dans

170쪽

scriptus est liber Burdegali 1 8s quasernis pag. r64. et mirum in modum auctus ab Auctore Cl. doctissimis obseruationibus historiam naturalem et culturam huius plantae concernentibus. Academia scientiarum, quae Bruxe sis floret, in annum 1787 hoc dedit problema: Optati Academia , ut, quum Melalantha vulgaris s. Sparabaeus melalantha ONN. praesertim eiusdem laruae tam copiose multiplicentur, magnasque clades in aruis Producant, remedia tuta atque pr0bata inueniantur, indicenturque, quibus haec infe nyn facillime minimis seque fumtibus in diuers metamorphoseos flatibus immisenui vel eradicari queant. Praemium est moneta aurea, viginti quinque num os aureos hollandicos aequi ualens. Tra a-tus latine, aut gallice, aut belgice, ante d. I 6. Iun. 1787. ad Cl. DESROCHES, academiae secretarium, legibus solitis, mittantur. Academia regia Mantusna inter alias quaestiones Philosophiam, Mathesin, atque humaniores litteras spectantes hanc ex scientia naturali proposuit: Quaeritur, cum experientia probatum sit, aquae quandam quasi praeparationem et quendam definitum statum requiri, si eadem plantae fibrosae omnino et perfecte macerari velint; qua ratione facillime minimisque sumtibus magnae Nariarum aggarum copiae ea aegwuliis vir arte conc

ituri pessi, ut sinum cannabisque optime in eadem macerati0nem subeant; quave machina veI alio medio haec aquae proprietas vel varia eiusdem macerandi

vis cognosci vel iudicari posint Optima quaestionis solutio praemio CL sorenorum Valore coronabitur. Commentarii autem mittantur hoc ipso etiamnum anno, legibus consuetis, ad Cl.