Commentarii de rebus in scientia naturali et medicina gestis

701쪽

tuum pars praemiis impenderetur, quibus assicerentur tractatus et scripta, res explanatura , quao utilitati publieae et inprimis patriae inseruire ponsint. Huic itaque consilio et voluntati testatoris satisfactura iam anno praecedenti Societas, promisso quinquaginta auresrum Hollandicorum praemio, hanc rem physicis atque scientibus quibusque proposuerat disquirendam, ut modus indicaretur , quo nimia aggeratis sabuli, e mare in littus eiecti, maiusque incrementum putanorum in eo isthmo, qui prope Gedanum mari Bastico et flaui Venedito interiectus, germanice Nehring opp8llatur, impediretur atqud praecaueretur, et quae deinde essent commodissima minusque sumtuosa auxilio, quae mala huic mederi possent. Nunc relatum legimus hoc praemium in conuentu publico die Io mensis mali h. a. adiudicatum esse IOANNI DANIELI TITI o physices

Professori Ord. Vitembergensi. Eadem Societas in hoc conuentu ex reditibus eiusdem legati tria promisit praemia, anno ITTO exinhibenda, totidemque propositis problematibus copiam secit scientibus quibusque illa quaerendi. In primo postulatur certum auxilium, qu0d lignum quem cus et pinus, partim pauimentis, scalis cellarum subtθr-iranearum et aliis aedissiorum partibus dicatum, partim paluiribus terrae locis , vel ips aquae immissume. g. in catarastis, pr0pugnaculis , aquae ductibus estp0ntibus, a putredine atque efflorescentibus fungis eu- sodiat Alterum eo redit, num ex situ montium seis ex lamellis terrae Ana possint erui, ex quibus lacus, ubi succinum occurrit, de finiri queat γ deinde quomodo illud commodissime, facillime et minus sumtuose, remotis impedimentis e. gr. aquis, stodiatum. Ultimum versatur in i es anda nitri murarii caussa, utrum

702쪽

Ds id partim a muro extructo abigi, partim ab exstruendo receri possit 7 Εgis quidem iam de hac re

D. HIRSCHING in Franconica collectione obseruationum Vol. I. Part. a. Sen. a. et Vol. X. P. 22. Sest a. atque varia exposuit remedia. Quum vero illa variis in locis, imis potissimum aedificiorum contignationibus, ob magnam e proxima terra continUo adscendentis humiditatis copiam, frustra applicentur, non dubitauit Societas eandem rem denuo proponere, hac tamen conditione, ut, qui de hac re sunt exposituri, non tantum remediis, ratione essiilis, sed potius experientia confirmatis studeant. In scribendo uti rogantur, vel leutonica, vel latina, vel

gallica lingua et litterarum charas fere lectu sacili. Auctores nomina sua, dignitates et domicilia designa. bunt in schedula, sigillo obsignanda, cui extrinsecus inscripta sit sententia eadem, qua commentarius est notatus. Hi ante calendas mensis septem bris i 69 ad Virum Consuli. WEICRMANNUM, I. U. Licentiatum et Societatis Secretarium sunt mittendi, ita tamen, ut nulli eorum caussa Societati oboriantur sumeus. Dies ultimus mensis februarii

irro distributioni praemiorum est constitutus, quorum singulum exit viginti quinque aureorum Regia Academia scientiarum misiensis in publico conuentu, mense aprili celebrato, sententiam suam publicauit de iis scriptis, in quibus problemata, annis I 766 et I 767 proposita, varii explanare conati fuerint eruditi. Quanquam vero nullus expectationi Academiae fecit satis, tamen cuni nonnulli proposita argumenta propius tetigistent, ostensaque peritia haud mediocri aliquem mereri viderentur assensum, monetarum aurearum loco iis datae sunt argenteae, quarum sex, inter alios, reportauit 1 Acosus v ENTURA, Abbas Venetus, qui de argumento

703쪽

argumento, in annum 1767 proposito, egregie egerat. Soluendum itaque adhuc dum restat problema, quod anno II 66 erat destinatum: quae si optima ratio piscinarum constituendarum, in quibus pisces ali possunt. Repetit etiam Academia problema, alio tempore propositum: quae sint auxilia maxime lionea, quibus deleri pustunt ea infectu, quae amborum folia et res de fruunt Z et quomodo illa porgymum Uddeualliae in praefestura IIohusiae Umicuri poselat Z Anno autem I 768 hoc propositum manet argumentum: ρ isit Utimus modus aper fouens, et qua ratione maximi ab iis capi sollit fructust Prae. mium, duplicato pretio, es: moneta aurea viginti

aureorum pondere.

Ab Latini Academia in hoc conuentu sociorum

numero adscripti sunt EDUARDUS SANDI FORMMed. Doctor Hagae comitum; PETRUS L 'AR-cΗEvERUE, architectus, Holmiae commorans, natione Gallus; IO ANNES IACOBUS REIN HARD,

a consiliis intimis marchionis Baden ο - Duriacensis;

IO ANNES ANDRE AS MURRA V, Med. D. et Pros.

in Academia Gottingens; NICO LAUS CHRISTI AN FRYs, Episcopus Laponiae Noxuegicae, denique PETRUS IOSEPHUS M A C RU E R, Chemicus et Socius academiae la. Parisinae.

Libera Societas oeconomica Petropolitana inferalia problemata, quae ad nostrum institutum parum pertinent, etiam hoc proposuit, ut rationibus, ex phyyices et morum doctrina petitis, demon straretur, cur consuetudo, inter vulgum ruralem antiquitus seruata, incremento generis humani valde noxia bis, dum rustici siliis sivis impubibur moturas collocant Vuellas, quae illis futura, viribus et annis longe motores sust, quod vero ab his fleri solet huius huc ri causa, ut o Ferarum

sua Gm numerus augeatur. Praemium est aurea moneta

704쪽

moneta duodecim aureorum Hollandicorum. Conscripti de hoc argumento tractatus ante calendas

martias 1769 Societati sunt tradendi. In Academia misi ergensi adiit Vir Cl. A D OLPHUS IULIANUS Bos E, Philosophiae ac Medicinae Doctor munus Professoris medicinae extraordinarii die et 7 mensis mali I 768. programmate, ubi dedisserentis Ibrae in corp0ribus trium naturae regn0rum disseruit et ad orationem de messico, prae ceteris humani corporis fragilitatem . intelligente, audiendam inuitauit.

In Academia Tubingens Vir Cl. PHIOPPUS

fessor ordinarius, Regiae Societatis scientiarum Londinensis Socius die nono mensis mali I 767. mortem cum vita commutauit, cuius vitam et scripta in posterum trademus. Nuper retulimus Vir Cl. ADAMuM NIETHRI 'sibiisse in Academiam Asto cum, munere Professo ris Medicinae ordinarii ornatum, ideoque et nostru induximus cum lectoribus communicare, ob infirmam valetudinem eum Halam iterum petiisse. In Anglia Eques Io ANNEs P INGLE, Medicinae Doctor, cnius praeclarae scientiae medicassama omnem impleuit Europam, nuper archiater

Augustissima. Principis Walliae est denominatus. Cum Io. Schreuderus bibliopola Amflelod, mensis egregium illud opus: Petusti I des nemoires de P Aca semie Eoyale des sciences, quod in Bataviseentum voluminibus in ramo recusum fuerat, a multis vid. Comment. nostr. Vol. XIV. P. s 4.

705쪽

multis negligenter emtum fuisse intellexisset, boni publici caussa decreuit, reliqua exemplaria inde ab

anno IJay osterre iis, qui seriem tomorum contibnuare neglexerunt, facta dimidii pretii deminutione. Licebit autem hac eius beneuolentia a dies primo octobris huius anni per octo menses uti, et nomina Amstelodami, aut Lipsae tempore mercatus, aut apud aliarum urbium bibliopolas. qui cum Schreudero haec communieant, pro fiteri.

XVI.

Regis Britanniae Consiliarii aulici et a chiatri, Societatis Regiae Londinensis et Academiae Imperialis nat. Curio rum Sodalis.

Magna omnium consensu gloria WERLHO FILfuit, et vel a quidem illa, si quidem gloria multorum magnorumque meritorum fama peruulgata est. Et habuit profecto omnia WERLHOFLUS, quibus bene de genere humano mereri posset, iisque ad bene merendum usus est. Contigerat ei ingenium, quod et sua sponte ad elegantiam doctrinae ferretur, et, cum institutionem nactum esset, cederet lacillime, sequo in omnes formas mutari pinteretur. Nam cum, praeter necessarias docto ubro et aetati nostrae linguas, orientis etiam literas, arabicas nominatim, Cognitas haberet , non COntemnenda quoque carminum scribendorum Acutitas in eo fuit, quam collectio etiamnum reliqua declarat: cui, quod HALLE RUS praefatus est, quis non laetetur, aut notatu dignum dubitet, duos praestantissimos medicos etiam in alio literarum genere similes suisse Θ Si wERLHo eius non omnem vim

Hallein

706쪽

Halleriani carminis expressit, at, iudice tamen

HALLERO, pura est Oratio, numerose cadens,

apte composita, ipsique versuum exitus similes dbligentiam et studium produnt. Quae omnia si in quopiam coniunt a sunt, non solum beneficae naturae laudem, quae nostra non est, nobis concibliant ; sed recte usurpatae facultatis honestam gloriam pariunt, multamque bene de aliis merendi materiam continent. Nec vero ita se huius venustati S amor per animum wERLtiori et diffuderat, ut severitati doctrinae locus nullus relinquereturi ve'

rum, ut profecto se res habet, molliri animum his deliciis, parari ad multa alia, acui et incendi debere statuerat, ac tum demum verum ex iis capi fructum, cum satigatus quis labore atque contentione humanitissimam recreationem quaereret, aut ineptis doctrinae contemtoribus ostendere vellet, quam facile elegantia cum subtilitate coniungi posset. Foret hic locus, de uberrima wgRLHOv1I doctrina artisque medicae scientia et libris dicendi, nisi diu iam inter principes Europae medicos locum ei consentiens fama adsignasset, conssata illa tum innumerorum aegrorum gratis laudibus, tum, quod multo maius est, ipsorum medicorum inCorrupto et post mortem quoque eius constanti iudicio. Omnino enim neminem audiuimus, ne arti quidem deditum, qui, cum de wERLHopio iudicaret, reprehendendum quidquam, aut excipiendum, mul to minus erratum putaret. Sed huius tam con sentientis iudicii ea semper potissima caussa nobis visa est, quod tum quoque, cum aegrorum curis omne tempus ei eripiebatur , tamen animum ab arte facienda ad contemplandum auocauit, ut rationi primum locum tribueret, eam experiendo munirui, sed inter experiendum quoque rationis atque cogitationis magnam esse vellet auictoritatem. Cuius

707쪽

Cuius sententiae nostrae si quis certum pignus pο-stulet, ei nihil melius, quam Merss anus obseruationes de febribus commendare possumus, quo libro nihil facile melius in hoc genere nouimus, siue quis ordinem velit, siue diuersarum in tanta similitudine febrium perspicuam distinctionem, siue ipsum di-zendi genus dilucidum, et, ut in tali disputatione, probabile, siue denique fidem, obseruationi arcte adstrictam, sine opinionis libidine. Erat igitur faciendae artis ita peritus, ut omnino omnem Operam curandis aegris impendere debere videretur; sed idem do fhrinae caussarumque adeo intelligens, ut nemo melius docere artem posset. Praeclare vero cum medicina ageretur, si doctores tales ei omni tempore contingerent. Non solum enim vanitate opinionum ita liberari posset commode, et ad certam rationem propius adduci; sed capere etiam permagna incrementa ex eorum studiis, qui agendo naturae vias persequerentur, Cogitando autem imitari recte discerent, et obseruare sine periculo fraudis. Haud paulo minora vero illa bona WERI HOFII suere, quae vel sola hominem admi

rabilem reddunt; sed si ad superiora accedant, tum illud nescio quid praeelarum efficiunt, ut et postis.

et velis bene de aliis mereri. Omilibus paratus erat, omnibus facilis et comis, etiam pauperibus, et sine spe lucri. A quot quantisque et coram et per literas consultus esti Tamen respondit, et ita quidem, ut confirmati animo aegri facilius iam mombos laturi viderentur, cum humanissima esset responsio, remedium autem simplex et parabile. Nihil in suadendo sibi arrogauit, sed adquiescere aegrotos cum fiducia iis iussit, quae iam alius suasisset; aut cum remotus ipse loco non pernoscere naturam omnem morbi aegrorumque posset, aliorum iudicio consilia sua examinari, mutari, probariue passus

708쪽

est, nihilo quo minus denuo suasit. Inter reges et

principes cum versabatur, urbanitas artem adiiuuit,

ars urbanitati pretium addidit, vitata omni iactatione. Omnino enim oderat temeritatem eorum, qui omnia rata certa et firma habent, ac specie recon

ditae sapientiae spem aegrorum allectant. Idem odium ambitiosi obsequii erat: didicerat enim, dignitatem artis seuerasque eius praescriptiones a uersus libidinem aegrorum et mollitiem constanter tueri. In suscipiendis amicitiis prudens et grauis, in gerendis fidelis suit, omnisque eius vita honest his significatione plenissima. Num ergo inexspecta, tum est, vitam eius aliorum commodis augendis consecratam fuisse, qui, cum posset, etiam vellet inseruire ceteris γ Quid religionis amorem et intelligentiam dicamus, sine qua cum omnis illa doctrinae honestatisque commendatio inter nos inseriore loco ponitur, tum in uniuersum tot libidinum et cupiditatum impedimenta tolli nequeunt, aut non aeque saeile, aut parum idoneis de caussis. Bis vero usque eo progressus est, ut quamdam Pauli epistolam in usus suos commentario illustraret, quem qui viderunt, non contemnendum iudicarunt. In quo etsi dubitari potest, utrum magis scientia mibranda sit, an re ligionis exercitium seuerum laudandum, tamen videtur posterioris ratio potius habenda, cum numquam diuulgare librum et demonstrare scientiam voluerit, sed ipse his cogitandis o cupari, et quae intellexisset, mandata chartis in

promtu semper habere. Ac talem rerum diuin narum cogitationem per omnem vitam essicacem fuisse, certum est.

Iam videamus, quae vitae talis praeparatio fuerit, aut quae adiumenta reperiri possint in iis, quae inde a natalibus ei evenere. Quod si maiorum

exempla ad imitaudqm valent, nugios habuit wERL-

709쪽

HoFIus, quos exprimeret, in his MEI EoΜIum ipsumque parentem, IOANNEM, iuris professorem primarium in academia Helmstadiensi, et consiliarium aulicum Brunsvicensem, a quo an. I 699. d. a . martii Helmstadii genitus est. Accessit ad haec domestica incitamenta summorum virorum disciplina, ingeniique conformatio: nam inde ab

anno aetatis I 8, praeter BOETTI CHERUM GACKEN HOLTIUM et SP IESIUM; alterum etiam ME IBOMIUM atque HEISTERUM audiit, qui unus

si discipulo tali contigisset praeceptor, tamen gloriae amplitudine incendere eum, ac disciplinae praestantia prouoliere potuisset. , sed eidem H EIs TE-no et M EInoMIo debuit uberiorem iacultatis exercendae occasionem, cum ab utroque in societatem agrorum curandorum assumtus sit. Eo sacilius ergo potuit Helmstadiensem academiam cum Pelia episeopatus Hildesiensis oppido, commutare, quo ann. Ira I. artis faciendae causa migrauit. Ee quamquam tunc, vel a fortuna ductus, vel occasioni obsecutus, abstrahi a literarum splendore videbatur, et ad artis faciendae necessitatem adigi, tamen seruauit animum, literarum amantem, nec nisi loco

ab academia seiunctus est: neque, enim, si quis semei bona doctrinae degustauit, ita diuelli ab ea potest. ut non ubique ad eam reditus detur; nec ita est quibusdam oppidis doctorumque hominum coetibus alligata eruditio, ut, modo fideles nos nacta sit cultores, comitari nos in quemlibet locum, et in ipsam

solitudinem recuset. WERLHO FIUS ergo totum

illud tempus in scriptione libelli collocauit, qui so-rentem tunc Statilianam rationem excuteret diligentius : quod ipsum ea de re scribendi consiliuimet liberalem fiduciam indicat, et literarum studium indefessum, nisi vero dicere contra magn0s viros, et tum dicere, cum dominantur, unusquilibet pot-

710쪽

est. Minuit tamen hanc fiduciam dissuadentium amicorum prudentia, qui ipsam consilii honestatem, ut fit, trahi facile in reprehensionem pollia vererentur; certe gloriae fructum intercipi nollent inuidia, odio et indignatione Statilianarum partium. Inde placuit ei scribere de medicina siectae methodicae veteris, eiusque usu et abusu, quae disputatio doctoratus capessendi caussa an . I 723. Heimstadii defensa est. Altero anno post, innotuerat enim de eo fama, Ha- nouerae, in illustri loco et inter plures, artem sacere iussus, non solum satisfecit eorum exspectationi, a quibus vocatus erat, sed studia etiam Helirastadiensium erga se allexit, qui et ei optabilem eiusmodi professorem medicinae, et potissimum hanc personam imponendam putabant, qui ab illa literarum uniuersitate doctrinam et docendi veniam accepisset.wERLHO FIUS tamen, sertasse alienior a crebriora suarum rerum commutatione, coeptum semel cursum vitae tenendum putauit, nec umquam eo se

adduci pasti is est, ut ad do Cendum se conferret. Neque tamen per omne illud tempus intermisit, etiam scribendo aliis prodesse. Quaedam eius disputationes actis medicis Ed burgensebus insertae sunt; sed multo plures commercio literario Gribe genis, omnes ipso dignae, arti vero uti s. Incidit etiam

inter eum et HA FINIUM, medicum Vratisi autensem inter Silesios, controuersia. Quod enim H A H-N Ius variolarum morbum eundem esse statuerat cum veterum anthracibus seu carbunculis, restitit

wLKL Hor Ius singulari disquisitione medita et philologica, quae utriusque morbi discrimen cotistitueret.

Et quam ipse in oppugnando modestiam adhibum

rat, eadem ab H AHNIO CICeptus est, ut vere appareret, rei et veritatis ςaussa ab utroque disput, tum esse. NOS vero, cum de scientia eius atque in

arte iacienda studio ac felicitate iam dixerimus, sa- cus