Renati Des Cartes Opera philosophica, quibus continentur Meditationes de prima philosophia, Principia philosophiae, Dissertationes de methodo, dioptrice, meteora, & Tractatus de passionibus animae Renati Des Cartes Specimina philosophiae seu Disserat

221쪽

C A P ta TVIX ag non ideo pland excludant; illi radiorum qui per duos ordines in stellarum '

extremitatibus penetrant,bissere tantund incurvati,quantum alii qui per unum tantum, alium circulum coloratum producent, ambitu quidem priori Ion majorem,sed miniis lucidum;ut ita tum duae coroirae,quarum una est tam cingat,& quarum i lcrior interiori minus picta sit,appareant: Ut etiam, interdum luit servatum. H. Praterea luem anilestum st,quare non Aleant irae coronae apparere circasdem, dum sunt horizon iv lac vi ina : nam tunc radii obliquius in glaciei particulas liui Iunt, quam ut illas penetrare possint: Et quare harum colores, coloribus Iridis dilutiores sint; nam per refractiones multo minores essiciuntur: Et gia e s re quentius illae circa Lunam appareant,curque etiam tute dum circa stellas notentur ; iacmpet cum particulae glaciei tam parum convexae sunt, ut illas a linodum parva, essiciant. Cum enim ex reflexionibus rei raci on bustam multis non pendeant, quam a cus e estis,neque etiam α' . . lumine egent tam velut nemi, ut producantur; sed saepe noti nisi albae appa . . . a istent, non tam ob luminis desectum, quam quia tunc materia, in aua formati- tur,non est omnino pellucida.

Alias p aeterea coronas imagin ii possemus, quae ad imitationem arcus

coelestis in aquae guttis sormarentur, primo scilicet per duas resta mones,

sue ulla tellexione: sed nec earum diameter ulla re dctermitiari potest; neci lumen in iis umbra limitatur, quemadmodum postulat colorum productio. μ' Deinde per duas res actiones, & tres aut quatuor reflexiones; sed lumen illarum tum maxime debile, sacillime extinguitur, per illud quod a superficie eat undem guttarum rcsilit; unde dubito, an uniuam appareant; &calculus docet, diametrum illarum multo nia orem ellu debere, quam deprehendatur in iis, quae vulgδ observantur. , Caterum quantum adeas attinet, quae aliquando circa lampades aut candelas apparent, illarum causa non in aere, sed tantum in oculo quaerenda

222쪽

-- Gujus rei aestate proxima experimenta: in mani sustum vidi. Quum enim no- navigarem, & tot illi vespera caput cubito ianisus, nianu oculum dextrum clausinem, altero intelim versus coelum respiciens, candela ubi eram alis c T . lata est, & tunc aperto utroque oculo, duos citculos, flammam coronantes aspexi, colore tam acri &florido,quam unquam in arcu coelesti me vidisse m mini. Λ B est maximus, qui ruber erat in A a caeruleus in Bi CD minia mus, qui etiam ruber in C, sed albus versus D, ubi ad sammam usque extendebatur. Oculo dextro postea iterum clauso, notavi has coronas evanesce Σω. c. i. re; &contra illo aperto,&sinistro clauso, permanere. Undecend cognovim ς ' illas non aliunde oriri, quam ex nova conscrinatione vel qualitate, quam de . ST teroculus acquisiverat, dum ipsum ita clausum tenueram, & propter quam non modo niaxima pars radiorum, quos ex flamma admittebat, ipsus ima-τ' ginem in O, ubi congregabantur, pingebant: sed etiam noniari ex iis ita

lixa detoiquebantur, ut per totum spatium I O spargerentur ubi pingebant e

ronam CD, & nonnulli alii per totum spatium F G, ubi coronam AB etiam pingebant. Nondeterminale hic dico; qualisist consor tri sucrit, plu- diversa: idem possunt essicere: Ut si tantum una aut duae perexiguae

ui. Qia rugae sint in aliqua exsuperficiebus tunicarum LMR quae ob figuram oculi sint circulares, & centrum habeant in linea Eo; quemadmodum ibidem etiam saepe aliae sunt, secundum rectas lineas extensae, quae se mutuo decuia sint in hac linea EO; ciliciuntque ut magnos quosdam radios hinc inde sparsos circa iaces ardentes vidcamus: ut etiam si quid opaci occurrant, vel

inter E & P, vel alicubi ad latus, modo ibidem circulariter se dissundat. Via

denique si humores aut tunicae oculi aliquo modo temperamentum aut si istam mutarim: admodum enim commune est iis, qui . culis laborant testa coronas videre, &non omnibus eodem modo apparent. Superest illa tantum,ut notemus earum ambitus extereriores, quales hic sunt A&C, ut plurimum rubros esse, planὸcontra quam in iis,qua circa astra in nubibus pictas videmus. Cujus rei ratio manifesta nobis erit, si eo deremus in producti ne colorum quibus constant, humorem crystallinum P N M, sungi ossicio eius prismatis P N M, de quo supra sumus locuti, dc retinam FGF, ossicio lintei albi, radios per hoc pristari transeuntes exci lentis. Sed dubitabit sorte quispiam, chira humor cryst ilinus hoc possit, cur non eodem modo reliqua omnia objectan cernimias coloribus Iridis pingat. Quare notandum est, ex singulis objeciorum punctis, multos radios ad singula retinae puncta pervenire; quorum unicum transeant per partesu N humoris crystallini, & alii per partem S, contrario plane modo in illa agunt,&sse mutuis destruunt salia tena quantum ad colorum productionem attinet: hic autem eos omnes qui ad partem retinae FGF perveniunt, non iiiii per partem N humoris custallini transite, ideoque rotationem quam ibi acquiruat posse sentiri. Atque haee

223쪽

omnia tam apte cum iis, quae de natura colorum supra dixi , conveniunt , ut eorum veritatem non parum mihi videantur colafirmare.

IN ρrdum re alii in nubibus circuli videntur, differentes ab iis , de quibus

diximus,ed quod tantum a l. i appareant, neque astrunt in centro habeant, sed ipsi ut plurimum Solis aut Lunaeceiatra perme mi,¶lleli aut se paralleli borizonti videantur. Sed quia non itis in magnis & rotundis illis nubibus, de quibus supra locuti senius, conspiciuntur , & in iisdem etiam vi πι- . quandoque plures Soles aut Lunae repraesentantur, coniunctim utrumque

hiccst explicandum. Sit ex. gr. A meridies, ubi Sol consistit, comitatus vento calido tendente ad B; & C Septentrio, unde ventus kigidus etiam ad B nititur, & ibi suppono hos duos ventos, vel vivenire, vel cogere nu- hem, ex glaciei particulis compositam, quae tam lata est οἱ profunda, at non possint unus super,alius subter, vel per ejus medium labi, quemadmodum alias solent; sed cursum suum circumcirca tenere cogantur: qui opera non tantum illam rotundant; sed etiam quia Meridie calidus spirat, nivem ejus ambitus paululum liquefacit; vae statim iter tun gelata, ram frigore venti Borealis, quam vicinia nivis interioris nondum liquefactae, magnum quendam velut annulum, ex glacie continua & pellucida componit;cuius supeficies satis polita est,quoniam venti illam rotundantes, admodum uniformes sunt. Prae terea etiam luee glacies crassior est a later EF, quod Soli & calidiori vento exposia suppono, quam a latere GHI, ubi tam saetiὰ liquefieri nix haud potuit. Ο postremo notandum, hac aeris constitutione manente, sufficientem calorem circa nubem B vix esse posse, ad aciem ibi se an lam , quin etiam terra subjecta satis calida sit ad multos vapores emittendos, qui totum nubis corpus sursum pellentes, hanc glaciem in aere Aspensam sustineant. Quibus nostiis facile in elligi: i , Lumen Solis quem satis altum versus meridiem esse

224쪽

uem nubis, quam cingit,debere hanc nivem ex terra subjecta sipectanti biri, ia- stat imgni circuli albi exhibere: abiclinio etiam ad hoc satis esse, si i iubesiit ro- . tutida,&ejus nix paulo densior in ambitu,quam in medio,licet annulus glaciei non sit sot malus. Sed quum sorinatus cst, possunt etiam apparere stantibus in terra circa

'et, punctum K, usque ad sex Sol , qui circulo albo tanquam annulo totidemis, adamantes, inserti sint. Primiis scilicet in ta ob radios directe fluentes a Sole, quem suppono in A: duo sequentes in o&F, per refractionem radiorum, qui glaciem iis in locis permeant, ubi cras ite illius paulatim decrescente, iatro sum ab utraque parte incurvantur, quemadmodum ii, qui pii ima crystan tilinum, de quo supra, per buntur. Et propterea hi duo Soles in oris rubrum colorem ostentant, cli parte qua E respiciunt, ubi glacies crassior est: &catria in altera ibi tenuior: quartus in id per reflexionem apparet; duo itidem Ys Ict-- postremi pcr rectexionem in G & I: per quae puncta G & I suppono circuium deictibi posse, cujus centriina in ptincto Κ, & qui transeat per B, nubis centrum; ita ut anguli ΚGB,&KBG, aui BG A aequales sint; ut&XIB,ci: BIA. Novimus enim reflexionem se in per ad angulos aqualesia. - i fieri, & hujus glaciei partes omnes, ex q'tibus Solis radii possunt versus oculum resecit, ejus ima etini reserendae aptas esse. Sed quoniam recti radii, sem- lper refractis acriorcs sunt, hi tamen magis adhuc vegeti quam reflexi, illustri-rt or Sol apparebit in ii, quam vel in D. vel etiam in F; tursusque in D&F lillustrior, quam vel in I. uti in H, villii I; &hi tres CH&Inullo colore in oris it ilignes erunt, ut D&F, sed tantum albicabunt. . . i:i. Jam ii spe latores non sint in loco Κ, sed .licubi viciniores puncto B, ita ut

circulus, cujus centrum in illorum oculis st riuatur, & qui transeat per B, cir- , .... .ici: miserenti atra nubis non secet; duos Soles G&I videre haud potetiuit, sed tantum quatuor reliquos. Et is contra multum recedant ad H, vel paulo ul- . - . Ei ictius ad C, quinque tantum videbunt, D, E, F, G &I. Et longe ulterius recedentes, videbunt tantum tres, eosque non amplius albo circulo insertos,

sed alba quadam veluti trabe trajectos. Itemque manifestum est, si Sol non .s iis altus sit supra hori Zontem, ad illuminandam partem imbis GHI, vel . :etiam haec pars nubis G HI, nondum sit plane sormata, trestatu in Solea , D E F posse apparere. Caeterum hucusque non nisi latitudinem hujus nub seonsiderauimus: at multa alia in ejus altitudine notanda occurrunt, quae hiemsius videbuntur, si eam, tanquam si per naedium semesset,exhibeamus. Prim5, licet Sol non

sit praecise in linea recta quae tendit ab E ad oculum K, sed aliquantb altior vel .

demissior,non ideo minus versus E conspici debet: praesertim si glacies non . nimis in altum aut profundum extendatur. Tum enim superficies hujus -- .d -- laciei tantum curvabitur, ut, ubi niue demum sit, perpetuo ser suos r ui

225쪽

dios resses erepossit ad X. Ut si trabeat in ta crassi sic figuram comprehon sana lineis ira& 4 6, manifestum est non tantum Sole existente in rcita Ar, si longe inferior, i velut in linea si, vel multo superior, it in linea T3; &ita sena per illum exa glaciei latitudo cauae

iucundum nubiscrassitiem sumenda est non valde magna supponatur e serentia quae est inter lineas ἡ Κ, s Κ, & 6 K, non multum in rationem v

Notandumque est,hoeciscere posse, ut, sol, postquam uiri ijs 'pl Justo a cedant, vel Antiis .ciam, lualis est hic S K, quam suppono parallelam lineae S r, tunc praeter sex gens, umbrana quam iii horologiis emcere possent delebis Π,

partem ruere possit ad K, ut petitutam et

226쪽

tres, alius stupra lium,visi fuerunt, quod saepius accidit, alios quotam laterales fuistic conspectos; vel tribus visis tui hori Zonti aequi distarent, quod etiam satis nequens est, alios quosdam supra vel infra apparuisse. Cuius ra io sine dubio ex eo pendet, quod latitudo glaciei, notata inter puncta p&8, plerumque nullam proportionem habeat, cum magnitudine ambitus totius nubis radeo ut oculus puncto E admodum propinquus esse deceat, quum haec latint udo satis magna ipsi apparet, ad tres Soles, alium supra alium, in ea distinguendos: & contra valde remot', ut radii fracti in D & F. ubi maxime crassities glaciei minuitur,ad illlam pertiligere possint. Et rarisii me accidit, nubem adeo ita: tam esse,ut plures quam tres simul appareant. Fertur tamen Poloniae Rex anno 162s usque ad sex vidisse. Et ante tres an-

t. nos Mathematicus Tubiogensis quatuor illos, qui hic litetis D, E, F , &H

designati sunt,observavit: notavitque inter caetera inscripto quodam, quod vulgavit, duos D &F rubros sui: se, qua parte medium, que in ve--ὸν Mi ui rum ille Solem appellat,respiciebairi,&caeruleos aversa; quartumque H valde pallidum,& vix conspicuum suisse.Quod multum confirmat ea, quae dixi. Sed observatio pulcherrima&maxime omnium memorabilis , quas un- quam in hac materia vidi,illa est quinque Solium , qui ro Martii, anni i629. Romae apparuere,hora secunda & tertia pomeridiana. Et ut accuratius percipi possit,an etiam iis,quae diximus,congruat,iisdem verbis, quibus tum vulgata fuit,illam hic adscridam.

rex loco observatoris incumbens. CSolverus Observatus. AB planum verticale, in quos oculus O fretatoris, O Sol observatus existunt, iis quos vertexto lauet deoque omnia per lineam verticalem A Drepraesentantur e in hanc enim ta- tum planum verticale prseumbit.

Circa Solem capparuere duae ix

completa Diues etiam ho centricae, diversicolores , quarum minor lae

rerior D E F, plenior perfectior fuit, curta tamen si eaperta a D ad P, O in perpetuo conatu sese claudendi stabar, O quaurique claudebat,sed mox denuo aperiebat. Ait

ra, sed debilis smper,. vix conspiacabilia, fuit GIII, exterior O C

227쪽

cundaria, dariegara t. imen Oi afuis coloribusJMadmodum instabilis. Tertia, unicolor, que valde magna IrisOm: MN, tota alba, quales f. pavi untur mZara fleuis circa luna. Hae mi arcus excentricus integer ab initio Solis per messium incedens,circa finem tamen ab As versus N debilis 2 lacer,tmo quas nultas. Caterum ιncommunibus circuli huyus interfectionibus cum Irade exteriore G HI emerserunt sparbelia non usque adeon/ferita, NOX; quorum Me ribilius, illud autem Drtius o luculentius splendesebat: amborum me ius nitor aemulabatur starem, sed latera coloribus Iridis pingebantur,neque rotundι ac praecisi,sed inaequalis ε' lacunosi orum ambitus cernebantur. Ninqmet femit,efaculabatur caudam pissa ubieneam NORcumuo reciprocatione. Ira affuere trans Zmith B, prioribus minus et aces, sed rotuniores γ' albi,iu ur circuli fui inharebant, laeseu argentu purum exprimemet'Vanquam media tertiaIam prope disparuerat, necnisi exigua fui circulus ex in parte defecerat. MIN defecit roborabatur Κ,qm ommum ultim9 disparuit, Oc.' CKLM circulus albus erat, in quo Soles quinque aptarebant, &inaalli, nandum spectatorena locatum ad A, circulum hunc interea supra se in aeremnabuit Ee, ita u punctum B vertici illius incubuerit, ae duos Soles L & M habueret a tergo, quum alios tres Κ C N antrorsum obicitos videret: quorum duo Κ&N in oris colorati, nec tam rotundi,neque tam fulgentes erant, Juam ' gςnetratos; csim viceversa duo L & M satis quidem rotundi, sed minus fulgentes essent, & plane albi, nullo alio colorem extremitatibus permixto. Unde constat a rectexione illos suisse. Et lurimae cuiae potuerunt impedire, quo minus sextus alius Sol aptatue

verisimilis est,oculum tam propin- ra T. quum illi suisse, pro ratione altitudinis nubis, ut omnes radii, in glaciem, x xi erat,incidentes, ulterius resilirent quam ad punctum A. Et quamvis pun-T 'Telum B , non tam propinquum Solibus L&M, quam centro i bis, Here-

praetentetur,hoc tamen non impedit, quin regula, circa locum apparitionis

observata. Cuni enim specti binoe

icinior esset arcui LVM,quam aliis circuli partibus, illum majorem earum 'respectu, qu.ura revera erat, debuit iudicare. Ac praeterea lis nubes, procul dubio vix unq uam accurate rotundae existunt, etiamsi tales appareant. edd avitue notatu digna lue supersunt, quorum primum Solem e seque caudam spissam subigneam ejaculatum esse, quae mox longior, mox brevior apparebat: Quod procul dubio non aliunde fuit, quam ex eo nubet et tem . Ut eadem Ope videtur,quum aquae paululum trementi innatat aut cum

4 arcium in illa parte agitata erat, nec superficies tam regulares habebat, a quo

228쪽

quoniam ibi dissolvi incipiebat: quod circulus albus interruptus,&velut nullus inter M & N, it cmque Sol N evanescens ante Solem Κ, qui roborabatur ut alter deficiebat, satis probant.

u. Secundum quod liknotandum occurrit,suiu duae coronae, cingentes S

' iisdem c oloribus quibus arcus coelcstis varieg . ta: quarum interior zώ-DEF, illustior&magis conspicua erat, quam exterior GHI; ita ut mini- dubitem, qui ii eo modo, quem paulidante explicui, iuerint gelierat: per refractionem quae fiebat, non in continua glacie, in qua Soles K & N appare- bant, sed in alia, in multas exiguas particulas divisa, quae supra& in: in in eniebatur. Vettiimile quippe est, eandem caussim quae ex quibusdam partium nubis exteriorum, integrum aliquem circulum glaciei potuit componere, alias vicinas disposuisse, ad repraesentandas has coronas. Adeo ut si non sem-ν-- per tales videantur, quoties plurimi Soles apparent caussa ex eo sit quod crassities nubis, non semper ultra circulum glaciei, quo cingitur, se extendat ; vel etiam qiiod tam opaca sit atque obscura, ut per illam nequeant app2rere. ad locum laarum coronarum, non alibi quam circa verum Solem ap- e. i. -ια- parent, neque ullo modo a Parheliorum locis dependent. Quamvis enim

duo Parhelii Κ&N hic insectione mutua exterioris coronae& eirculi albi . ta' occurrant, casu tantummodo id accidit,& pro certo mihi persuadeo, idein in locis paululum ab Urbe Roma remotis, ubi idcira phaenomenon apparuit, non visum fuisse. Sed non propterea judicio, centrum illarum semper tu recta linea, ad solem ab oculo ducta, tam accuratὸ ut illud Iridis, exstare; hoc ' ' 'eii in interest, quddaquae guttae cum sint rotundae, semper eandem refractiOnem ei liciant, quemcunque demum obtineant sit una; quodque e contra glaciei particulae cum sint planae, hoc majorem ciliciant, quo magiis oblique S lis radios transmittunt. Et quoniam cum formantur in circumseremia ni bis, vi venti illam circumquaque lambentis,alio situ ibi jacere debent quam cum in plana nubis superficie sive superiori sive inferiori fiunt, accidere test, ut duae sint ut coronae appareant, una in alter ejusdem sere magnitudiuis de

non accurate idem centrum habentes. I. Praeterea quoque accidere potcst, ut praeter ventos hanc nubcin cingentes,

' L alius aliquis insta vel supra seratur,qui denuo supersici cin aliquam ex glacie ibi formans, alias varietates iii hoc Phaenomenoessiciat. Quod etiam interdum' i s δ' possunt nubes ci cunajacentes, aut pluvia, si serte tunc cadat. Nam radii iglacie alicujus harum nubium resilientes, ad pluviae guttas,partes Iridis, diversi admodum situs, ibi repraesentabunt. Et praeterea etiam quum spectat res non sunt sub aliqua tali nube locati, verum a latere inter plurcs, alios circulos&alios Soles videre possulit. D ' quibus plura hic dicere supervacaneum arbitror; spero enim illos, qui omnia satis ilitelligetu quae in hoc tractatu. continentur, nihil in posterum in nubibus visuros, cuius non incile causam aciniadvertant, nes qu0d pro miraculo sint liabituit.

229쪽

Sequuntur nonnullae Anima ersiones in Dioptricam a Clarissimo iro, D. FRANClSCO a

d. . ..... ...

OB sit ad C T, sicut GT ad RF, & quadrata ex ND seu DP &IH seu HΚrectangulis OCB seu OTB & G RT seu G FT sint aequalia: erit quoque DT ad NI', ut FH ad I Κ. AEqualis est igitur angulus NTPangulo II nc, hoc est,angulo LPHM. Unde cum LH, H M sint Αθmptoti Hyperbolae S,& aligulus L HM seu Q H S ' major si angulo QO S, hoc omni angulo , qui continetur rectis quae ex soco I ad Hyperbolam QR sduci possunt i erit similiter angulus N TP eodem angulo Q I S ma- ior. Atque adeo plures radii efiuiidemur ex soco T in vitrum Ellipticum

230쪽

Demonoratio eorum, qua de invenienda ratione

linearum muri refractiomm dimetientium, .Auctor

pag. II6 articulo a 'ev suis., .. Cum demonstratio haud inelegans huius rei a Clarissimo Vito, D'φω ardo dishotus, apud Lovanienses Matheseos professore, iam pridem mihi tranimissa sit,placuit eam, ipsius vestigiis insistendo, qualem postea in hunc: is modum contraxi, Lectori ob oculos ponere. Excentro B descripto per puncbam P circulo NPTA, ductaque recta. C B F, se inte R. P ad angulos rectos in B, demittantur in eam perperadicularcs A TI'. quae, luata ea, quae habentur Pag. si, Vitti R. P.Mesracti