장음표시 사용
201쪽
c A P UT VII. -ς nonnihil pluviae subito decidentis eonsequi soleat; & quare cum haec pluvia satis copiose et suladitur, postia non multuin tonet. Nana si illa vis, qua superior nubes, in inferiorem decidendo, illam concutit . fatis valida sit ad ea iide in oni. ino deficiendam, manifestum est, fulmina cessare de . bete. Et quamvis sepe sit minor, nihilominus tamen ex ea iere semperati. μαα quos nivis floccos excutit , qui decidentes aeris calore in pluviam sol ' '
Denique non sine ratione vulgo creditur, vehementes sonitus, quales XII. eam panarum, aut bona bardarum, sulminis vim intringere, nam concutiendo nivem, ex qua nubes inferior constat, illam ad descetisum invitat &discutit. Ut ii satis sciunt qui in vallibus ubi moles nivium e montibus cadentium linuntur, iter facere sunt assueti. Nam ibi si e quidem loqui aut tussire audent,
ne sonus vocis nives commoveat. n --.
Sed ut supra notavimus , aliquando sine tonitru se Igurare posse, ita in re- xis I. gionibus acris, ubi multae exhalatioires detineatur &pauci vapores, nubes ita aer leves & parum densae Armari queunt, ut alia in aliam ex loco satis edito ruen- te, nullus fulminis sonus audiatur, neque tempestas in acre exeitetur, licci plurimas exhalationes convolutas jungant; unde non tanti im illae minores
flammae oriuntur, quae st: llae coelo cadentes vel trajicientes dici soletit, sed interdum etiam globi ignei satis crassi, qui ad terram usque delabentes, pro quadam specie fulminis alio minus vehementis sumi possitnt. Et praeterea quoniam valde varia est&multiplex exhalationum natura, aei v. mihi facile persuadeo fieri posse intςrdum, ut a nubibus compresse materiam
quamdam componant, quae calore & sipecie externa lac, carnem, aut fiat gui. . nem, aliquo modo reserat; vel quae subito accensi&combusta fiat talis, in si V με,
νω serto aut lapidibus sumi possit, vel quae denique corrupta &putrescens, in exigua qurdam animalia brevi tempore convertatur. Ut inter prodigia sepe legimus, serro, sanguine, locustis aut similibus pluisse. Praeterea qu que aere nullis nubibus obducto, exhalationes solo ven- xv. torum flatu cogi, atque incendi possunt, praesertim si duo aut plures venti contrarii simili coneturrant. Et denique etia insi nulli venti nec nubes adsint , si tantum exhalavo subtilis & penetrans, quae nempe salis natutam participet, alterius pinguis & sulphureae poros ingrediatur, hoc ipsuin sufficere potest ad tenues quasdam flammas tam in sublimi, quam in infimo aere excitandas. N empe quales sunt in sublimi stes lae trajicientes; de hic apud nos, tum ignes illi per acrem volitantes, qui fatui dicuntur, tum alii lambentes dicti, qui puerorum capillis, equorum jubis, ii astasum serro pinguedine aliqua lauiusto, vel aliis ejusmodi corporibus adlacerent. Certum quippe est. non tan: u n violentam agitationem, sed saepissit me etiam solam diversorum corporum misturana, igni producendo sic cre. Ut videmus in calce aqua
202쪽
eoiispersia, aut in somo, si priusquam siccum sit recondaturinin multis aliis exemplis, quotidie Chymicis occurrentibus. Sed omnes isti ignes, si cum fulmine comparentur, valde parum robotis habent; non enim nisi ex mollissimis & maxime glutinosis c leorum partibus eomptinuntur. Et quamvis maxime penetrantes & vivi dae lalium partes,ad
eorum productionem quoque concurrant, tamen hae aliis permixtae non manent, ted celerrime in liberum autem dissiliunt, simul ac illas inllammarunt. At e contra, fulmen praecipue ex his maxime penetrantibus & vividis constat, quae violenter pressae & nubibus illisae, reliquas secum in terram abripiunt. Atque ii qui norunt, quanta vi & celeritate polleat ille ignis, qui fit ex nitro &sulphure permixtis; quamque e contra debilis sit illa flamma, quam pars oleaginea sulphuris a sale aut spiritibus separata potest producere, facile
illa quae hie dicta sunt sibi persuaderi permittent.
Ignes autem satui & lambentes diutius durant, aut citius evanescunt, prout fiamma eorum magis aut mimas tenax est, & materia eorum magis aut
minis; densa & compacta. Sed illi qui altius in acre, stellarum instar apparent, non iri si per brevissimam moram durare possunt. Nisi enim materia. valde rara de tenui constarent, proprio pon sere in terram deducerentur. Et ideo philosophi optime illos comparunt ei flammae, quae secundum fumum lucernae recens extinctae decurrir, cum haec lucerna ad flammam alterius ab ea nonnihil remotae rursus accenditur. Sed magnopere miror eosdem pom ea credidisse cometas, itemque columnas, aut trabes igneas, quae aliquando in coelo apparent, nihil aliud esse, quam exhalationes accensas : nam' talium phaenomenian duratio quae satis longa esse solet, eum brevissima illai mora, quae consumetidis exhalationibus in aere pendentibus sufficit, conserti planc non potest. Et quoniam generationem & naturam illorum, in alio tractatu euriose explicare annisus sum ; neque illa magis ad Meteora pertinere arbitror, quam . terrae motus & mineralia, quae plurimi scriptores eo congerunt; iis omissis, non amplias hic loquar nisi de luminibus quibusdam, quae noctu sereno . cre &tranquillo apparentia, populis otiosis occasoncm dant,acies spectrorum in - aere depraeliantium fingendi, & victoriam aut cladem partis cui favent, ex eo praesagiendi, prout timor aut spes in animis eorum praepollet. Et quidem quia nulla unquam eiusmodi spectacula ipsemet vidi, neque me fugit quantum superstitio& ignorantia, relationes quae de iis fiunt corrumpere soleat Staugere, hic satis habebo leviter attingere causas omnes, ex quibus aliquid i Ie produci posse mihi vile thr. Prima est, cum variae nubes in coelo existunt, tam exiguae ut totidem milites videri possint, & unae in alias decidentes, satis multas exhalationes involvunt, ad parva quaedam fulgura excitanda, intemdumque ignis globulos ejaculandos, & nonnullos sonitus emittendos;quo
203쪽
ipse hi milites eonfligere videritur. Seeunda est eum huiusmodi nubibus in coelo existentibus, non quidem unae in alias decidunt, sed diversimode micant , & lumen illud reflectunt, quod coruseationes & ignes alicu)us magnae
tempestatis, tam longe inde savientis, ut ibi ex terra non percipiatur, ad illas usque transniniunt. Tertia denique,cum hae nubes, aut aliae quaedam magis ad Septentrionem acceduntes, a quibus lume ccipiunt, sutri in regione aeris tam excelsa, ut radii Solis jam insta horiaontem delitesce suis, ad illas possitu pera enire. Si enim attendamus ad testactiones&reflexiones, quas duae aut tres ejusmodi nubes variis in locis sitae, & lumen unae ab aliis accipientes efficere possunt, facile liuelligemus non opus esse, ut supra modum excelsae sint, ad insolitas quas iam luces noctu exhibendas; atque etiam inte dum ad efficiendum ut ipse Sol supra nostrum horizontem appareat, eo tem- pcre quo illum infra esse certum est. Sed ista minus ad hanc priorem hujustrictatus partem videntur pertinere, quam adsequentem, in qua de iis Omnibus quae in sublimi acre,aliter quam sint apparent o qui deinceps institui, postis quam hactenus omnia , quae ibidem videntur ut sunt, explicare conatus
Αm mira est Iridis natura, &tam curiose a multis egregiis viris suit Linvestigata, tamque parum cognita, ut nullam aptiorem materiam eligere possim, ad ostendendum ope Methodi qua utor, posse perve- ,- ..Hἱ- .niri ad nonnullarum rerum scientiam, quam ii quorum scripta ad ρ nos pervenere non habuerunt. Primδ, postquam notavi hane Iridem non tan- tum in eoelo apparere , sed etiam in acre nobis vicino,qiroties multae in eo aquae guttae a Soli illustratae exsistunt; ut in fontibus quibusdam per fistulas aquam eiaculantibus experimur: facile mihi fuit judicare, a solo modo quo radii luminis in guttas agunt, atque inde ad oculos nostros tendunt, eam procedere. Deinde quum scirem has guttas rotundas esse, ut supra ostensum est,& sive p1rvae sive magnae sint, Iridem semper eodem plane modo in illis reis praesentari, statui aliquam valde magnam considerare, ut tanto facilius in ea, qvid in si .agillis contingeret agnoscerem. Cumque in hunc finem pilam vitream, satis ae rate rotundam & val- ILde pellucidam . aqua implevicem, depriandi, Sole , exempli gratia, Iucente ex parte caeli Λ F Z, & oculo posito in puncto E, s locarem hanc pilam in regione B C D, partem illius D totam rubram, & nullio illustriorem quam rui quum videri. Et sive propius illam adducerem, sive ul- ρομ.
204쪽
terius removerem, sive ad dextram sive ad sinistram verterena,vel etiam circa verticem meum rotarem i, dummodo linea D E cum altera E M, quae imaginatione ab oculi centro ad centrum Solis est proserenda, angulum duorum& quadraginta circiter graduum constitueret,pars illa D semper aequaliter r hebat: sed simulac hune angulum paulo magis dilatabam, rubor evanest bat, & si contraherem, non ita simul omnis evanescebat, sed antea velut in
duas partes, minus scintillantes dividebatur, in quibus flavus, caeruleus, & alii colores apparebant. Deinde regionem etiam K hujus pilae respicidiis,ti lavi, secto angulo ΚEM, duorum & quinquagiata circiter graduum, hanc partem K etiam rubram apparere, sed non tam lucidam ut Dr & paulo ta tum ampliore eodem angulo facto, alios ibidem colores magis dilutos existere; sed eodem aliquantulum contracto, vel satis multum ampliore facto, illos omni disparere. Unde manifeste didici, toto acre ad Minaiusmodi pilis, '
205쪽
aut earum loco guttis, reserto , punctum aliquod admodum rubrum in fingulis earum res tacere debere, a quibus litieae eductae ad oculum E, cum linea E M angulum duorum & quadraginta circiter graduum constituunt: quales illas suppono quae littera R. signatae sunt; atque haec puncta simul considerata , loco in quo consistunt non observato nisi per angulum sub quo videntur, instar circuli continui rubro colore persus apparcre :&similiter puncta quaedam esse debere in iis guttis quae sunt in S & T , equibus lineae ductae a 3 E, angulos paulo acutiores cum E M constituunt, a quibus circuli colorum dilutiorum componuntur; atque in hoc primarium & principem coelestem arcum consistere. Deinde eodem modo supponendo angulum M E X, duorum & quinquaginta graduum esse, in guttis X rubrum circulum debere apparere , & alios circulos minus saturo colore imbutos in guttis Y ; atque in hoc secundariam Iridem cons-stere. Et denique in omnibus aliis guttis notatis littera V, nullos ejusmodi
Postea cum accuratius examinarem in pila B C D, unde iubeus color in eius parte D conspicuus oriretur, notavi illuna pendere a radiis Solis, qui ve onientes ex A ad B, aquam ingrediendo stangebantur in puncto B, & ibant ad C, unde rustexi ad D, & ibi aquam egrediendo iterum stacti tendebant ad T diu ,ti, ad Nam fmul ac corpus aliquod opacum & obseurum alicui linearum A B, B C, C D, vel D E opponebam, rubicundus color evanescebat; & licet totam pilam, exceptis duobus punctis B&D obnuberem, &eorpora obscura ubivis circumponerem, dummodo nihil a honem radiorum A B C D impediret, lucido tamen ille resulgebat. Postea eodem modo investigata causa rubri illius coloris, qui apparebat in K, inveni illum esse a radiis Solis, qui venientes ab F ad G, ibi refrangebantur versus H, & in H reflexi ad I, rursusque ab Ire - ἀιαρὶβ flexi ad Κ, tandemque iterum stacti in puncto Κ, tendebant ad E. Atque ita primaria Iris fit a radiis post duas refractiones& unam reflexionem ad culum venientibus: secundaria verba radiis, qui non nisi post duas refractiones & duas reflexiones eodem pertingunt. Ideoque haec semper altera mi ι... nus est conspicua.
Sed supererat adhuc praecipua dissicultas, in eo quod etiamsi posito alio ejus pilae situ , radii ci iam post duas refractiones & unam aut duas refe- aliamve vi xiones, ad oculum possint pervenire; nulli tamen nisi in eo stu , de quo
jam locuti sumus, ejusmodi colores exhibeant. Atque ut hanc amoli- .uvntia rer, inquisi, an non aliqua alia res inveniri posset, cujus ope colores eo- dem mo lo apparerent, ut ficta ejus comparatione cum aquae guttis, tanto iacilius de eorum causa illiticarem. Et commodum recordatus, pernis, vel triangulum ex Crystallo smiles videri, unum consideravi, qualo
206쪽
quale est M N P, cuius duae supersici a M N.& N P sunt omnino planae,& u
na in alteram ita inclinata,ut angulum so vel clo circiter graduum contineant; atque ideo si radii Solis A B C,pe-ncirent M N ad angulos rectos,aut sere rectos, ita ut nullam notabilem refractionem vitrum ingrediendo patiantur , satis magnam exeundo pet Ndebeant pati. Et tecta alterutra ex his superficiebus opaco aliquo corpore, in quo sit angustum foramen, quale est DE, observavi radios per illud soramen transeuntes, atque inde es usos in linteum aut chartam albam FGH, omnes coloresItidis ibi dapingere,& quidem semper rubrum ua F,&caeruleum seu violaceum in H. primum didici, curvati iram superficiei guttarum generationi colorum inime necessariam esse; haec enim crystallus superficiem nullam habet, quae non sit plana; neque anguli magnitudinem sub quo apparena. Hic enim per- . manentibus illis mutari potesti & licti fieri possit ut radii tendentes ad F.jam magis,iam minus incurventur, quam euntes ad H, semper tamen qui ad F. rubrum depingent,&caeruleum qui ad Id. Neq. etiam reflexionem; hic etenim nulla emnino est; nec deni lue laepius iteratas restactio: aes, quum hῖctantummodo unica fiat. Sed judicabam unicam ad minimum requiri, &quidem talem ut ejus effectus alia contraria non destruatur. Nam experientia docet si superficies MN &N P, parallela: forent. ladios tant viilcm per alteram iterum erectos, quantum per unam stangeretitur, nullos colores depicturos. μNeque dubitabam, quin & lumen necessarium sit ad horum colorum productionem; sne illo enim nil cernimus. Et praeterea observavi umbram quoque aut limitationem luminis requiri: dempto enim corpore opaco quod in N Ρ, colores FG Hstatim evanescunt; atque si satis laxam aperturam DE faciamus, rubrum, croceum &flavum quae ad F, non latius propterea expanduntur, ut nec viride, caeruleum& violaceum quae ad H; sed totum spatium intermedium littera G notatum,album remanet. Quibus animadversis intelligere conatus fiam , quare h. olores alii sint in hi quina in Fr quum tamen refractio , umbra , dc lumen, eodem modo in utroque coincurrant. Et considerata luminis natura quemad
modum illam in Dioptrica descripsi , nempe tanquam actionem vel motum materiae cujusdam valde subtilis , cujus partes tanquam exiguae
207쪽
sphaerulae per poros corporum terrestrium devolutae eoncipiendae sunt; agnovi has spli aerulas, pro diversitate causarum, quae harum motus determinant. diversimode moveri; &speciatim omnes refractiones, quae in eandem par-' . tem fiunt,illas ita disponere, ut in eandem etiam partem rotentur: sed quum nullas vicinas ipsis multo celerius aut tarditis decurrentes habent, motum illarum circularem propemodum motui rectilineo aequalem esse. Qitum vero in una parte vicinas habent, quae ipsis tardius decurrunt, & in adversi alias quae celerius, vel saltem atque celeriter, ut in confinio luminis & umbrae contingit; si occurrant eis quae tardius moventur, ea parte, secundum quam rotantur, ut accidit iis quae componunt radium Eld, hoc eiscere ut earum motus circularis , motu rectilineo tardior sit: & plane contrarium fieri,s eisdem oceurrant parte adversa, ut accidit iis, quae componunt radiuDF. Quae ut melius intelligantur,suPponamus pilam Ias , sic impulsant esse ab V ad X, ut recto tant sim motu incedat, R duo illius latera, i de aequali celeritate delabantur, usque ad superficiem aquae YY, ubi motus latoris 3, quod priusquam aliud istam superficiem contingit, retardatur, non mutato illo lateris 1, unde fit ut tota pi la necessario rotari incipiat, secundum
ordinem numerorum ira. Et praeterea imaginemur illam quatuor aliis pil R, S, T, circumdatam; quarum duae mc R, majori vehementia quam illa tendunt versus X,&duae aliae S&T minori. Unde liquet, pilam gentem motum lateris i, dc pilam S, remorantem motum lateris 3, rationem illius augere, neque pilas R & T quid quam obstare; quoniam R ita impulsa supponitur,ut celerius seratur ad X, quam illa sequitur,&T, ut minus celeriter sequatur, quam illa praecedit. Atque hoc explicat actionem radii DF. Contra vero, si pilae. R, tardius quam pila r23ς, serantur ad X, S autem &T velocius, R impedit rotationem partis i ,&T illam partis 3; nihil agentibus duabus reliquis Q&s: quo actio radii HE, innotescit. Sed no- dum, quum haec pilai et 3 accuratissime rotunda esse supponatur, Acili-mὸ acci lcre posse, ut quando satis sortiter premitur a duabus R&T, rotationem suam ideo non sistat, sed severtat in orbena circa axem 2AE,&ita minimo momento mutato situ, deinceps in contrariam partem rotetur secun-
208쪽
dum ordinem numerorum 3ri. Duae enim R&T, qtrae primae occasionem set vertendi illi dedere, ut postea perseveret ciliciuat; donec hoc motu ei
dium cireulum impleverit,illaeque non amplius tardare ejus rotationem, sed contra augere possint. Cujus rei consideratio dissicultatem milii expedivit, quam totius hujus materiae praecipuam esse existimo. Et mea quidem sententia, manifeste ex his omnibus liquet, naturam eo lorum qui pinguntur in F, tantum in eo consistere, quia particulae materiae subtilis actionem luminis transmittentes,majori impetu & vi rotari nitantur, quam secundum lineam rectam moveri: ita ut qui multo validius rotari nituntur, rubicundum colorem essetant, & qui non nisi pauid validius , sta viam. Ut contra natura eorum qui videntur ad H, tantum in eo consistit, quod hae particulae non tam velociter rotentur, quam alias solent, cum nulla talis cauta earum motui resistit , ita ut viride appareat, ubi non riuillo tardius Glito rotantur,&caeruleum, ubi multo tardius; &isse in exite init: tibus hujus caerulei , rutilus qui dam color ei miscetur, qui fulgorem suum ipsi communicans in violaceum sive purpureum illum mutat. Quod procul dubio ex eo est, quod eadcm causa , quae rotatione n particularum materiae subtilis tardare consuevit, quum tunc satis valida sit ad qua lana invertendas,& e,rum situm immutandum , earundem rotationcm accelerare debeat, dum interim illam aliarum tardati
209쪽
ἡ Et his in omnibus, tam unanimes ratio & experientia conspirant,ut non putem ullum, ex iis qui ad utramque satis attendent,credere posse naturam colorum aliam esse quam explicui. Si enim verum est sensum luminis a motu esse , aut ab inclinatione ad motum , cujusdam materiae oculos nostros tangentis a ut multa passim testantur & manisestum reddunt; ceristum quoque diveras ejus materiae motus , alios atque alios tensus in nobis effecturos. Et quemadmodum diversitas alia in his motibus esse ne- eo quem habemus horum motuum
sensu , praeter illam colorum esse testator. Et nihil inveniri potest in e
stallo MN P, quod colores producae queat, praeter modum quo particulas materiae subtilis, ad linteum atque inde ad oeulos mittit. Unde satis li- quere arbitror, nihil etiam praeter hoc, n Ioribus aliorum eorporum qua rendum e r Nam ipsa perientia quotidiana docet, lumen seu album, Scumbram seu nigrum,cum coloribus Iridis hie explicatis, mpositioni omnium aliorum sumcere. Neque illam distinctionem Philosephonim probare
possum, qua dicunt, alios colores veros esse , & alios falsis, seu tantummodo apparentcs. Quum enim genuina & sola colorum natura sit apparere, eoiit radictio esse videtur,illos apparentes & tamen falsis esse dicere. Concedo quidem umbram & refractionem, non perpetuo iis generandis necessarias esse,sed magnitudinem,figurana, situm,corporis colorati vult dicti, illorum loco diversmode cum lumine concurrere posie, ad augendam in aut imminuendam rotationem partium materiae subtilis. Ita ut initio quoque dubitarim,an omnino milcm ratione, qua in crystallo MNP, colores etiam in Iride generarentur ; nullam quippe umbram lumen terminantem ibi notaram, neque dum noram, quare tantum sub certis quibusdam apparerent; donee tandem senapto calamo, & euriose singulis radiis , qui in diversa puncta unius guttae cadunt, ad calculum revocatis ; iit discerem sub qualibus angulis,post duas refractiones, &unam aut duas reflexiones ad oculos nostros venire possint; lavetat post 1in m reflexionem dc duas refractioncs,mul - χ toplu-δε εὐώπ
quit, quam illa iam nobis explicata; ita neque experientia ullam aliam, in
210쪽
to plures videri posse, sub angulo graduum ab uno & quadraginta ad duo &quadraginta, quam sub ullo minore, & nullum omnino sub majori apparere. Deinde etiam inveni post duas reflexioncs, d retractiones totidem , multo 'plures ad oculumanare,sub angulo graduum unius & quinquaginta, vel du rum dc quinquaginta,quam sub ullo majori, ne iue ullum sub minori conspici. Ita ut ab utraque parte umbra lumen terminans adsit; quod lumen infinit as pluviae guttas Sole illuminatas permeans, demum ad oculum sub angulo duorum sete & quadraginta graduum venit; atque ita primariam Iridem g nerat. Itemque est umbra quae terminat lumen, sub angulo unius & quinquaginta graduum, aut paulo amplius; atque hoc pacto exteriorem arcum producit. Nullos enim luminis radios, aut multo pauciores ab uno objecto quam ab altero vicino in oculos suos recipere, hoc si, umbrana videre. Atque hinc satis perspicue patet, colores horum arcuum ab iisdem causis esse, a quibus illi qui per crystallum MN P apparent; & semidiametrum arcus interioris, duobus &quadraginta gradibus maiorem esse non debere; nec illam exterioris uno & quinquaginta minorem. Et denique priorem accuratius in exteriori superficie terminatum esse debere, quam in interiori; & alteram
Pland contra; quod accurate cum experientia consentit. Verum ut Mathematici videant, an calculus, quo angulos qui hie a radiis Iuminis fiunt examinavi, satis sit accuratus, illum hae placet explicare.
bit AFD aquae gutta , cujus semidiametrum CD aut AD , in tot