Opuscula physica et chemica. Pleraque seorsim antea edita

421쪽

De A tractioniblis Electreis. 309

imalia: quum gypsim pulveratum in alieno super igne appareat liquidum, alia ut jami taceam exempla, quid impedit, quo minusi liquida in genere Concipiantur instar mole-ichilarum solidarum, qUce tanta gaudent sub tilitate, Ut oculos etiam optime armatos figiant, sesaque levitate, mole, figura, alio vefluido graciliori interposito, facillime inter

se moveantur & superficie in toti acervo horiZontalem adfectent. Hinc aqua nihil aliud esse videtur, quam terra calore liquida. Certe, calore ad statum gradum diminuto, illa

in corpus solidum concrescit, eodem Vero ultra Iixum terminum alicto in Vapores resolvitur elasticos. Scilicet, calorem Vel ej trimateriam vi determinata attrahit quaevis particula, & exiguam quasi atmosphaeram sibi

format. Qitam diu hae atmosphaerae contactum molecularum impediunt, tota macta liquida manet, illis aqtem crescentibus distancti se aUgentur, & Volumen intumescit, sed mutuae attrastiones dinminuti ritur, idque eo Usque , ut tandem particulae in supersicie aquae, caloris necesssaria copia, dilatentur in VapO- res elasticos. Hoc perfectissime & per totam mactam esticitur iOo gradibus. Vapo res tum Uberrime nati eXelint se ebullitionis motum producunt. Hi Vol Umen aquae qUatuor decies millies superant, quorum ideo ingens superficies longe majorem absorbere valet Caloris quantitatem, qUam antea, hia non ne hinc frigus esiciat omnis evaporatio Θ Vicissim calore abundante, ope aeris frigidioris vel

422쪽

4oo De Attractionibus Electivis.

vel cujuscumque alius modi, sensim diminu to, Vaporum Contrahitur Volumen tandemque hi in guttas aqueas concidunt. Si ulterius continue decrescit materia Caloris, particulae ad Contactum properantes, tardiores & semet invicem tangentes, mobilitatem amittunt respecti Uam D in glaciem Concrescunt. in sequentibus de calore specifico dicenda , sunt, haec omnia melius dilucidabunt sq.

MATERI F, aqua solubiles, sunt in primis salinae, gummosae & spirituosae. Q in ordine sales suscipiuntur parum liactenus eXaminatum fuit, nec facile examinari potest. Aci- dum vitrioli concentratum aquam solutionis aikali vegetabili vitriolato', alumini, vitriolo, sublimato corrosivo, aliisque, quae hoc acido non decomponuntur, eripit, adeo Ut momento fere crystallisentur. Alia acida vix sensibiliter hanc exsertasti vim.

AI KALI A caustica aquam quoque notabiliter attrahunt, & Varios sales, qui illis non de componiantur, deturbant. SPIRITUM Vini aqua fortius appetit, quam sales illum non subeuntes, qui ideo spiritu vini secerni possunt. Ita se habet alliati vola- tile aeratum, quod hac praecipitatum via Sapo seontii vocari solet. CETERUM aquae vires elestivas respectus alimn neutralium & mediorum huc usque

incognitae sunt & omnino neglectae. Ad fidem

423쪽

Γὸ Attractioniblis Electivis. ΑΟΙ

iidem tamen pronum est, quod hi singuli in et i quali attrahantur vi & quod alter alteri cedat.

AETHER ope aquae a spiritu vini quodam-li modo separari potest.

t f. XLVI. Columna 35, asiris vitalis.

l AJ ATMos PHAERA , quae UndiqUaque glo- libum nostrum ambit, fluido constat perlucidoli & elastico, ad sensum homogeneo, quod

vulgaris vel atmosphorrici indicamus nomi- me. Hoc propitis examinattam praeter Vapol res, pro diversitate locorum & Uentoriam mi-lrtim in modum variantes, Ubique tripliceni Continet alaram commiXtam, qua indolem 3 i inter se multum disserentes. MaXima pars, &. qtKe, saltem in confiniis superficiei, bis, ter vel Ultra reliquas volumine superat, nec igni alendo, nec animalium pulmonibUS conVenit, is probabiliter e vitali, mutatione nondum certoi cognita, forte phlogisto, addito vel demto, Orta, quae ideo aer corruptus Vocari potest. Aliter se habet, quem in Anglia dephlogisica- illum appellant, qUem ille antea n adum, PUrtim 'Vel honum vocavi, jam vero cum Celebri R. Scientiarum Academiae Parisiince Historico vis talis nomine insigniendum puto, quum nons tantum igni & respirationi sit unicus idoneus: sed etiam sine conditione necessarius: omnisi alius aer mephiticus est. Minimam atmo- sphaerae portionem efiicit acidum aereum, ViXumquam attingens. Esitam. Opusc. Vol. IIL Cc B) Adr

424쪽

4oa De Attractionibus Electivis.

B) Aest vitalis in atmosphaera reperitur parce immiXtus, ἱ circiter Voluminis em ciens, rarissime j superans, ut nuper indicaVimias, hic tamen arte variis modis extricari potest. Nitrum fusioni expositum in apparatu praeumatico ex UnCia 3 - 6oo pollices cubicos exhibet vulgari aere longe meliores,

praesertim initio. Acidum nitri terris variis metallis adfusum, abstractione ad siac- cum facta, post aerem nitrosum si phlo- gisti quidquam adest). aeris Vitalis plus minus porrigere solet. Vitriola quoque ferri,

cupri & Zinci, variaeque terrae.vitriolatae, immo lapis calaminaris, magnesia nigra, nec non calces nobilium metallorum praecipitatione adquisitae, idoneo ignis gradui expositae, portionem aeris vitalis sub reductione promunt. Hinc jure concluditur hunc aerem sine acido nitri obtineri quidem posse, ejus autem aUXilio longe majorem pro-.dire quantitatem, adeo ut vix dubitari queat,

quin aut compagem acidi, instar principii intret, aut hoc illius. Si prius, quidquam est removendum, quod aeri vitali justa do-

si iterum adunatum, praeter alias proprietates, fortem procreare debet aciditat a. Cujusnam hoc sit naturae ignoratur: saltim aer nitrosus solus non sum cit, nisi phlogisti rejiciatur existentia, quod tamen evidentia eXperimenta non permittUnt: nec phlogistichim esse videtur, quo alias omnia debilitantur acida, immo saturando omnino

quasi ligantur. Meminisse tamen juvat, quod

425쪽

l De Attractioniblis Electitiis. ηοῖ

lin compositis non ratim quam proprietates reperiantur, quae nulli ingredienti principio competunt. Sed in nostro casu haec nuda possibilitas nondum Ullo fulcitur experin mento, quo distinetum aciditatem phlogisti connubio ortam luculenter ex incitur. Po- sterior adsertio sequentibus se Commendat

dum nitrosum phlogiston perquam avide arripit, eo multum debilitatiar, tandemque,

adjuvante Certa materiae caloris portione, aeream adquirit formam, acidum nitri aeriforme exhiberis: majori phlogisti dosi prodit

aer nitrosis, acidum contineris saturatum,

nonne igitur uberiore Vel inflammabili, vel calore specifico, quod augmentiam ponderis suadet, vel utroque simul, nova oriri queat variatio, aeri vitali congruens λDissicultates tamen hanc quoque prem intopinionem, in sequentibus mernorandae. Interea, lais Ce positis Una cum hypothesi Scheellatia de compositione caloris, haud inepte explicari possunt phaenomena ortus. Notum est, quod acidum in nitro fusionephlogisticari queat. In xatione phlogisti aucti colla rentia diminuitur & debita copia omnino Cessat, adeo ut in aerem Vitalem mutatus aestu propelli queat. Plilogiston adcrescens heiu e Calore penetrante & decomposito est haustum, secedente autem altero principio, alterum liberatum eκ hypothesi est aer vitalis, cujus igitur copia e duplici lante, componendo, & decomponendo

426쪽

4o4 De Attractionibus Electivis.

erumpit. Si haec vera sunt, facile intelligitur, cur ex acido nitri cuilibet fere male rice adfuso, idem adquiritur, immo nova portio, si emaciatae acidum nitri denuo adiaditur. Acidum solum tanta gaudet volatilitate, ut effugiat, antequam phlogisto recipiendo idoneam adquisiverit concentrationem. Basis adhibita acidum figit, & inflammabili foeta initio aerem generat nitrosum modico aestu. MATERIAE, quae sine omni nitroso, aerem promunt vitalem, plerumque metallidi quidquam Continent, quod Vehementi tortum igne, calorem decomponit, vel specificum inhaerentem, Vel per Vasa immissum. Calces nobiles hoc modo in formam metallicam reduci videntur sine phlogisto addito, etiam ilhe, quae nec acidum aereum sub praecipitatione recipiunt, ne C quidqUam recondunt aeris nitrosi, Ut aurum acido mUriae dephlogisticato solutum & postea deturbatum. Calces ignobiles plumbi, ferri, Zinci, magnesii sorte plurium, calorem qUO-que decomponere Valent, sed tantum retinere neqUelint, qUantum reductioni opus

est. Magnesi nigra ne quidem albescit solo igne, sed adjuvante acido vitrioli solubilitati necessariam figit quantitatem. Via humida interdum, raro tamen, talia occUrrunt phaenomena. Minio diutina emaciato calcinatione, paullo majus acidi vitriolici concentrati volumen adfundatur, in exigua re

427쪽

I De Attractionibus Electi visa dos

utorta, misceta cito incalescit & nigrum ad quirit colorem, quod solo etiam testu acci-idere solet, , modica OritUr effervescentia,

qua plus minus acidi aHrei erumpit, sed postlianum alterumve minutum Calor ita incre-l scit, ut digiti vitrum tenere nequeant, simulli que albescit massa & aura instar fumi albi vehementer eXtruditur, quae pUrum porri- git aerem Vitalem, pulvisculo volatili sato sua mi speciem initio habentem. Mini Um, im-l mi cto Vitro pulverato, acido vitriolico red-l datur citius penetrabile, alias supremum i masiae stratum albescit, dum inferiora nigre-l scunt, vel nondum acido attaeta sunt, Sel in tali casu acidum adreum sub tota produectione aerea immiXtum reperitur. Minium cum acido muriatico similiter tractavi, sed igne heic juvanda operatio, ut ebUlliat men si ruum. Prodit tum acidum aeretam, necd non acidum muriae dephlogisticatum & viκη pars quarta est aer vitalis. Qhiod aciduma aereum minio inhaeserit non dubito, sed, i num recenti insit, explorandum restat. Ipse facere non possum,' quum in Suecia minium non conficiatur. Ad iidem pronum est, quod sub diutina calcinatione non potuerit intra: re, sed postea ex atmosphaera hauriri, Ut calci ustae accidit. Unde autem asir vitai lis, merito quaeritur 3 Hunc nonnulli ab aci

Li Us e decomposito calore. Omne minitam 4 hactenus exploratum magnesiae nigrae por-l tiunculam continet, quae caloris prinCipia

428쪽

4Ο6 De Attractionibus Uectinis.

divellere potest, D forte plumbum probe

emacia tum idem valet. Acidum salis facilius decomponitur, ideoque cum hoc menstruo aer Uitalis admodum parce prodit. Plumbum aeratUm, eodem ac miniUm modo tradiatum, Don nisi acidum aereum promit, sed mercurius nitratus ad rubedinem calcinatus & ferri vitriolati sedimentum spontanelam, CUm acido vitriolico similiter fere, ac minium, se habent. Ferrum vi X lim quam magnesio caret ipsum quoque Calorem deco inponere posse videtur, nam quod magnetem recusat, solo

igne & sine phlogisto addito attractile fit in

INGENS in a Gre vitali calor specificus, qui experimentis idoneis demonstrari potest, ge- Desin ex acido nitri. ope phlogisti excesiit, haud immerito suspectam facit, & nova forte experimenta aliquando falsam ostendent. C) Re Ris vitalis ad alia compora relatio jam consideretur oportet. Nulla hactenus nota est materia, in quam promtius effica- Ciusque agat aer VitaliS, qtaam quae aer nitrosus audit. Primo namque, quo se in Vi-Cem tangunt momento, tota massa quali fremit, , rufescit, incalescit & volumen misce lae contrahitur. De causa horum phaenOmenorum nondum Convenitant naturae scrutatores. Duae tamen prae Valent Opiniones, quarum alterutra probabiliter vera erit. Ce

429쪽

Dὸ Attractionibus Electivis op

phlogiston fortius attrahitur, quam acido nitroib, aer ideo nitrosis de phlogisticatur, indolem amittit suam & acidi nitri vapor rufus prodit, aqua celeriter absorbendus. Aer autem vitalis phlogisto satiatus acidum gignit aere tam, vel adhuc majori inflammabilis doli in corruptum abit. Volumen diminuitur interdUm eo uSque, Ut tantum

rei erat, idque ob destructum aerem nitrosum & genitum acidcim aereum, quod, & Vitali ponderotius, & parciori dotatum calore specifico, qua ambitum necessario contrahi debet, praetereaque totum aqua suscipi potest. Incalescentia ab aere nitroso destructo deri-Vatur, qUi, aeque a C aer vitalis phlogisticatus, caloris specifici portionem laxat. Hode eximia sunt, sed ut plenam convincendi vim obtineant, tanta acidi aerei copia magis rigorose demonstranda videtur. Ni fallor, productio acidi aerei e praecipitatione aquae Calcis & copia e diminuto volumine dijudicatur. Quod ad prius attinet probe notum est, admodum exigua acidi aerei portione, forte aeri vitali immixta, sensibiliter turbaria quam calcis, diminutio a Utem repetito per

recentem aquam calcis transit J, pro Vocata,

aliam agnoscere potest causam. Reris namque vitalis absorbet aqua sui voluminis i , si igitur haec quantum satis adhibetur, effectum totum quantum hac via procreare licet. In hypothesi Scheeliana habitus aeris Vitalis Cum nitroso e prioris phlogisticatione etiam derivatur, sed hoc connubio materiam caloris

430쪽

o8 De Attramionibus Electivis.

oriri perhibetur, qllae in praesenti casu, an ullo ambiente corpore absorbetUr, nam nitrosus e filii ditate in liquiditatem migrans caloris specifidi portionem laxare debet, inter objecta vicina distribuendam vitrum s enia sim penetrantem. Q lo jure talis caloris Ortus statuatur, in sequentibus examinabitur f.

XLVIII). Aest in lanmiabilis e metallis phlogiston

sere puriam putum in forma aerea continet, vitalem tamen nec mittat, nec hic illo mutatur, ne quidem contactu per peregrinum Calorem aucto, quod nuper allatis de aere nitroso parum congruere Videtur. Sed obser- Vetur oportet, qMod aeris nitrosi de compositio duplici perficiatur attrac tione: ejusdem pars phlogistica sollicitatur aere vitali, simulque acida mediante aqua. Haec ideo misceta, hydrargyro sicco clausa, successu caret. Contactus vero flammae vel Corporis candentis mirandam prox Oeat scenam in misceta aeris inflammabilis cum vitali, ille enim accenditur tantoque ardet impetu, ut

aestu & ess cacia vulgarem ignem longe superet, lucisque fulgore oculos obfuscet. Si hoc incendium in spatio ope hydrargyriclauso peragitur, quod prii denter procedendo sieri potest, igne exstimeto & apparatu

refrigerato, ah retam Volumen qua maximam partem evanuisse reperitur. Residuum eX- ploratUm aerem Continet Corrhaptum, fere

numquam acidi aurei portiuncula inquina, tum.